. گردیزی، صص ۱۸۶- ۱۸۷٫ ↑
. طبری، جلد ۵، ص ۵۰۸٫ ↑
. ابنندیم، ص ۴۸۳٫ ↑
. گروهی از پیروان محمدبنحنفیه که پیروان ابوکرب الضریر و السید الحمیری بودند و کربیه نام داشتند، با عدم پذیرش مرگ محمدبنحنفیه، معتقد بودند که وی زنده است، در کوههای رضوی مخفی شده و پنهانی به حیات خود ادامه میدهد. علاوه بر این، شیر و پلنگی در دو طرف راست و چپ از او در مقابل خطرات احتمالی محافظت مینمایند و خداوند هر روز ملائکهای را مأمور مینماید که با وی سخن بگویند و میوه های بهشتی برای او آماده نمایند. از نظر آنان، وی مهدی است و روزی ظهور خواهد کرد (ر.ک. نشوان حمیری، ابوسعید، حورالعین، تحقیق کمال مصطفی، مکتبه الخانجی بمصر و مکتبه المثنی ببغداد، ۱۹۴۸م، ص ۱۵۹). ↑

. مقدسی، جلد ۶، ص ۸۶؛ ابنکثیر، جلد ۱۰، ص ۱۰۶؛ ابنتغری، جلد ۲، ص۱۲٫ ↑
. یکی از شهرهای خراسان که دارای چندین روستا بوده است. گویا اصل آن بادخیز بوده که به دلیل وزش باد زیاد، به این نام موسوم گشته است (ر.ک. اعتمادالسلطنه، محمد حسن خان، مرآهالبلدان، تصحیح عبدالحسین نوایی و میرهاشم محدث، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۶۶، جلد ۱، صص ۲۴۸-۲۴۹). ↑
. مقدسی، جلد ۸، ص ۸۶؛ ابناثیر، جلد ۵، ص ۵۹۱؛ ابنکثیر، جلد۱۰، ص ۱۰۶؛ ابنخلدون، جلد ۳، ص ۴۲۱٫ ↑
. استادسیس (مقدسی، همانجا؛ ابناثیر، همانجا؛ ابنکثیر، همانجا)، استاذسیس (طبری، جلد ۸، ص ۲۱؛ گردیزی، ص ۱۲۳)، استاسیس (مجمل التواریخ و القصص، ص ۳۳۲)، اسبادیس (ابنتغری، جلد ۲، ص ۱۲)، اشناسیس (خلیفهبنخیاط، تاریخ خلیفه، تصحیح سهیل زکار، بیجا، دارالفکر، ۱۴۲۱ق، ص ۳۴۴) و اشناسبس (جهشیاری، ص۲۲۴). ↑
. گردیزی، ص ۱۸۸؛ ابناثیر، جلد ۵، ص ۵۹۳؛ ابنکثیر، جلد ۱۰، ص ۱۰۶؛ ابنخلدون، جلد ۳، ص ۴۲۱٫ ↑
. گردیزی، ص ۱۸۸؛ حبیبی، جلد ۱، ص ۳۱۸٫ ↑
. ابنخلدون، جلد ۳، ص ۴۲۱٫ ↑
. ابناثیر، جلد ۵، ص ۵۹۳٫ ↑
. طبری، جلد ۸، ص ۳۱؛ ابناثیر، جلد ۵، ص ۵۹۲؛ ابنکثیر، جلد ۱۰، ص ۱۰۶٫ ↑
. مقدسی، جلد ۸، ص ۸۶٫ ↑
. ابناثیر، جلد ۵، ص ۵۹۳٫ ↑
. ابنحزم، جلد ۲، ص ۱۱۵؛ زرینکوب، عبدالحسین، دنباله روزگاران ایران، تهران، انتشارات سخن، ۱۳۷۵، جلد ۲، ص ۳۵؛ همو، تاریخ ایران بعد از اسلام، ص ۴۵۶٫ ↑
. ابنحزم، همانجا. ↑
. زرینکوب، تاریخ ایران بعد از اسلام، ص ۴۵۶٫ ↑
. فرمانده سپاهی که مروان به جنگ ابومسلم فرستاده بود، پس از شکست به اسارت سیاهجامگان درآمد. وی در مدت اسارتش شاهد بود که سیاهجامگان اذان گفته و نماز میخوانند. علاوه بر این، به ذکر خدا مشغول میشوند و به تلاوت قرآن میپردازند (ر.ک. ابنخلدون، جلد ۳، صص ۲۵۲-۲۵۳). ↑
. آیه ۳۹ سوره حج: «أُذِنَ لِلَّذِینَ یُقَاتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا وَإِنَّ اللَّهَ عَلَىٰ نَصْرِهِمْ لَقَدِیر» «به کسانى که جنگ بر آنان تحمیل شده، رخصت [جهاد] داده شده است؛ چرا که مورد ظلم قرار گرفته‌اند و البته خدا بر پیروزى آنان سخت تواناست» (ر.ک. طبری، جلد ۷، ص ۳۵۶؛ ابنکثیر، جلد ۱۰، ص ۳۰). ↑
. مقدسی، بدء و التاریخ، جلد ۶، ص ۹۲، ۹۴، ۹۵٫ ↑
. ابنعبد ربّه، عقدالفرید، تحقیق عبدالمجید الترمینی، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۰۴ق./۱۹۸۳م، جلد ۴، ص ۳۰۱٫ ↑
. این مسجد که به دستور ابومسلم در نیشابور ساخته شد، حدود شش هزار نفر ظرفیت داشت (ر.ک. تاریخ نیشابور، به سعی بهمن کریمی، تهران، کتابخانه ابنسینا، بیتا، ص ۱۴۱). ↑
. ابنکثیر، جلد ۱۰، ص ۳۱٫ ↑
. ابنندیم، ص ۴۸۳٫ ↑
. آذرنوش، ص ۵۲٫ ↑
. همو، جلد ۱۰، صص ۶۸-۶۹٫ شایان ذکر است که آذرنوش این روایت را با وجود تمام شهرتش غیر قابل باور میداند (آذرنوش، ص ۴۹). ↑
. ابومسلم معتقد بود خداوند هنگامی که انسان را آفرید، میدانست چه کسی از او اطاعت میکند و چه کسی به او کفر میورزد، در نتیجه، برای عذاب گناهکاران آنان را به اندازه گناهانی که مرتکب شدهاند، با نسخ و مسخ در قالبهای مختلف مجازات خواهد کرد (ر.ک. بغدادی، ص ۲۷۶). منظور از نسخ، حلول روح پس از مرگ در قالب یک انسان است و منظور از مسخ، حلول روح پس از مرگ در قالب حیوانات است؛ اعم از حیوانات وحشی، اهلی، چهارپایان و پرندگان (ابوالمعالی، ص ۴۶). ↑
. ابنکثیر، جلد ۱۰، ص ۷۱٫ ↑
. Van Vloten, Recherches Sur la Domination Arab, P 68.
به نقل از براون، ص ۳۵۹٫ ↑
. کلیما، ص ۴۹، ۸۰٫ ↑
.Yūsofī, G. H,”Abū Moslem Korāsānī” The Encyclopaedia of Islam, B. Lewis and Ch Pellat, Leiden…, ۱۹۸۶, V 1, p 343. ↑
. حبیبی، جلد ۱، ص ۲۷۹٫ ↑
. کلیما، تاریخچه مکتب مزدک، ص ۵۹؛ بارتولد، ص ۴۲۸؛ پطروشفسکی، اسلام در ایران، ص ۶۹٫ ↑
. فرقه راوندیه به وی منسوب است. در مورد شخصیت وی در فصل راوندیه صحبت خواهد شد. ↑
. میرخواند، جلد ۳، ص ۴۰۶٫ ↑
. ابنقتیبه، عبداللهبنمسلم، المعارف، تحقیق ثروت عکاشه، مطبعه دارالکتب، بیجا، ۱۹۶۰م، ص ۳۰۷٫ ↑
. اشعری، جلد ۱، ص ۶۷؛ اسفراینی، ص ۱۱۴٫ ↑
. به عنوان نمونهای دیگر در تأیید مطالب فوق میتوان به این مورد اشاره کرد: ابومسلم در اقدامی قیام عبداللهبنعلی را سرکوب نمود. عبدالله در ۱۳۷ ه.ق. از بیعت با منصور خودداری کرد و خود ادعای خلافت نمود و ابومسلم به پیشنهاد خلیفه منصور راهی دفع شورش او شد. اگر کمی به عقب بازگردیم و رفتار ابومسلم نسبت به منصور را مورد بررسی قرار دهیم، میبینیم که ارادت ابومسلم به خلیفه منصور تا حدی نبوده است که وی جان خود را به خطر اندازد و پیشنهاد خلیفه را برای جنگ با عبدالله بپذیرد. برعکس، رفتار ابومسلم نشان دهنده سرپیچی از دستورات خلیفه و رفتاری متکبرانه و قدرتمندانه در قبال وی بوده است. چیزی که خاطر ابومسلم را مشوش کرده بود و باعث شد از دستور خلیفه اطاعت کند، این بود که عبدالله نیز همانند سفّاح و منصور از خاندان عباسی بود و همین مسئله ممکن بود موجب گرایش مردم به او شود. علّت جنگ ابومسلم با عبدالله را نیز باید در بیمناک شدن وی از قدرت عبدالله دانست. ابومسلم که با توجه به میزان هواداران و سپاهیانی که داشت و با توجه به قدرت روزافزون خود، خود را تنها قدرت بزرگ میدانست و اعتباری برای خلیفه قائل نبود، چطور میتوانست در برابر ادعای خلافت کس دیگری ساکت بماند. اگر قرار بود کس دیگری غیر از خلیفه منصور ادعای خلافت کند، او ابومسلم بود نه عبدالله. ابومسلم خشمگین از ادعای خلافت عبدالله که قدرت سیاسی او را در خطر قرار میداد، راهی جنگ با وی شد. ↑
. یوسفی، ص ۱۵۹، ۱۶۱٫ ↑
. ابناثیر، جلد ۵، ص ۱۷۹٫ ↑
. خوافی، روضه خلد، ص ۱۰۳٫ ↑
. واژه دیو در اوستا به صورت دَئو (Daeva) و در پهلوی به صورت دِو (dev) آمده است. در اسطوره آفرینش دین زردشتی آمده که پس از آنکه اهورهمزدا دست به آفرینش جهان مینوی و مادی زد، اهریمن نیز دست به آفرینش زد و در برابر ایزدان، دیوان را پدید آورد. از جمله این دیوان میتوان به دیو دروغ، دیو خشم، دیو آز و دیو مرگ اشاره کرد (ر.ک. عفیفی، صص ۵۲۲-۵۲۳). ↑
. Aéšma/ Xēšm: دیوخشم نام دیو بدکار و شروری است که در اوستا و نوشته های پهلوی از آن بسیار سخن رفته است. صفتی که برای این دیو آمده خردِروش؛ به معنی خونین سلاح است (ر.ک. همو، ص ۵۰۱). ↑
. دریایی، تاریخ و فرهنگ ساسانی، صص ۱۳۲-۱۳۶٫ ↑
. زردشت بهرام پژدو، زراتشت نامه، مصحح فردریک رونبرگ، حواشی و فهارس: محمد دبیرسیاقی، تهران، کتابخانه طهوری، ۱۳۳۸، ص ۸۸٫ ↑
. کسی که به سختی میبخشد (ر.ک. زردشت بهرام پژدو، ص ۴۴). ↑
. دریایی، ص ۱۳۷٫ ↑
. کلیما، ص ۸۰؛ اشپولر، تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی، جلد ۱، صص ۶۸-۶۹٫ ↑
. یوسفی، ص ۱۵۷٫ ↑
. این گروه مرگ ابومسلم را نپذیرفتند و به امامت و زنده بودن وی معتقد شدند. علاوه بر این، مقام او را از مقام جبرئیل، میکائیل و سایر ملائکه برتر دانسته، واجبات دینی را ترک کرده و محرمات را حلال دانستند. از نظر آنان ایمان عبارت بود از معرفت و شناخت امام (ر.ک. اشعری، سعدبنعبدالله، المقالات و الفرق، مصحح محمدجواد مشکور، انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۶۱، ص ۶۴؛ نوبختی، ص ۴۲؛ بغدادی، ص ۲۵۷؛ ابنندیم، ص ۴۸۳). ↑

بر اساس پیش بینی های رسمی سازمان جهانی گردشگری، درآمد حاصل از گردشگری در سطح جهان تا سال ۲۰۲۰ به ارزش تقریبی دو تریلیون دلار در هر سال خواهد رسید(یاوری و همکاران،۱۳۸۹).
اثرغیرمستقیم:
گردشگری به صورت غیر مستقیم نیز بر رشد اقتصادی تأثیر می گذارد و نشان دهنده اثر پویایی بر کل اقتصاد به شکل اثرات سرریز و یا دیگر آثار خارجی است. به این صورت که اگر گردشگری به دلیل تعامل زیاد با دیگر فعالیت های اقتصادی، دچار رونق شود، آن دسته از فعالیت هایی که به آن کالا یا خدمت می دهند و یا محصول آن را مصرف می کنند، همراه با آن حرکت خواهند کرد. یعنی گردشگری می تواند به عنوان موتوری برای رشد اقتصادی عمل کند و سایر فعالیتها را نیز به دنبال خود رو به جلو هدایت کند(همان منبع).

از سوی دیگر، رشد اقتصادی نیز بر توسعه گردشگری مؤثر است. رشد اقتصادی، با توسعه تسهیلات و زیربناهای گردشگری از جمله توسعه حمل و نقل و راه ها، گسترش پول الکترونیک، توسعه فناوری اطلاعات وارتباطات^[۳۴]، توسعه مکانهای اقامتی، رستوران ها و هتل ها، توسعه بهداشت عمومی و همچنین توسعه تسهیلات تفریحی و امور رفاهی، موجب توسعه صنعت گردشگری می شود(یاوری و همکاران،۱۳۸۹).
۲-۶- پیشینه تحقیق
۲-۶-۱-پژوهش های داخلی
- شفیعی و شفیعی^[۳۵](۲۰۱۴) در مقاله ای با عنوان “مطالعه عوامل موثر بر اعتماد گردشگران داخلی در ارائه خدمات الکترونیکی در گردشگری الکترونیک- مطالعه موردی ایران” به بررسی اثر عواملی مانند اعتماد، وفاداری و رضایت گردشگران الکترونیکی در ارائه خدمات الکترونیک در ایران پرداختند. برای این منظور، یک مدل مورد استفاده قرار گرفت که به بررسی رابطه بین متغیرهایی مانند امنیت درک شده، حفظ حریم خصوصی، روش های پرداخت ساده، قابلیت انتخاب و هزینه معامله با متغیرهای میانی )اعتماد و رضایت (و وفاداری به عنوان متغیر وابسته پرداخت. نوع مطالعه در رابطه با جمع آوری داده ها آن توصیفی است و با جمع آوری داده ها به بررسی عوامل موثر بر اعتماد گردشگران داخلی از خدمات الکترونیکی در گردشگری الکترونیکی در ایران می پردازد. جامعه آماری در این پژوهش، تمام گردشگران ایرانی است که حداقل یک بار از خدمات الکترونیکی در صنعت گردشگری الکترونیکی استفاده کرده اند. ۲۰۰ پرسشنامه، توزیع شد که از این میان ۱۹۳ پرسشنامه عودت داده شد. و به دلیل تکمیل نبودن، ۱۸۰ پرسشنامه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج به دست آمده نشان داد که امنیت درک شده دارای بالاترین اثر و هزینه معامله کمترین اثر بر اعتماد کاربران آنلاین در استفاده از خدمات گردشگری الکترونیکی دارد. نتایج نشان داد که رضایت یک اثر مثبت بر اعتماد مشتری و وفاداری دارد و نقش کلیدی درخدمات انلاین محصولات و خدمات گردشگری ایفا می کند.
- خالوزاده و رضایی^[۳۶](۲۰۱۴) در مقاله ای تحت عنوان ” عوامل موثر و مطالعه اثرات آن بر پذیرش مشتریان گردشگری الکترونیک ایران” به شناسایی عوامل اساسی موثر بر پذیرش مشتریان وب سایت های گردشگری در گردشگری الکترونیک ایران پرداختند. پس زمینه های نظری این مطالعه بر اساس مدل پذیرش فناوری است. آنها به بررسی اثر فناوری مناسب، سرگرمی، اعتماد و خودکارآمدی، به عنوان عامل موثر، در پذیرش کاربر از وب سایت های گردشگری پرداختند. تحقیق حاظر دارای ۱۳ فرضیه می باشد که بررسی فرضیه ها در زمینه وب سایت های گردشگری الکترونیک انجام شد. برای بررسی فاکتورهای اثربخش بیان شده برقصد استفاده از وب سایت گردشگری از پرسشنامه استفاده شد. جمعیت این مطالعه مسافران بالقوه در ایران بودند ۳۰۰ پرسشنامه توزیع شد و ۲۵۵ پرسشنامه معتبر و کامل عودت داده شد. برای تجزیه و تحلیل داده از روش مدل معادلات ساختاری و نرم افزار آموس استفاده شد. نتایج نشان داد که قصد مشتریان به استفاده از وب سایت های گردشگری به نگرش و اعتماد بستگی دارد، بین این دو نگرش دارای اثر عمیق تر است. آنها بررسی کردند که فاکتورهای اعتماد، خودکارآمدی، فناوری مناسب و سرگرمی فاکتورهای موثر بر پذیرش گردشگری الکترونیک می باشند. نتیجه این مطالعه موجب افزایش دانش درحوزه عوامل حیاتی موفقیت درپذیرش کاربر گردشگری الکترونیک می شود.
- سیدنقوی و جمال آبادی(۱۳۹۲) درپژوهشی باعنوان ” مولفه های موثر بر اعتماد گردشگران در حوزه گردشگری الکترونیک” مدلی را ارائه دادند و فرایند اعتماد الکترونیک را با توجه به مبانی نظری تحقیق به سه مرحله آغاز، شکل گیری و تثبیت تقسیم کردند. هدف این تحقیق ارائه مدل مفهومی جهت تبیین عوامل تاثیرگذار بر اعتماد گردشگران به هنگام استفاده از وب سایت های فعال در حوزه گردشگری بوده است. این پژوهش به صورت پیمایشی و با بهره گرفتن از پرسشنامه و نمونه ای به حجم ۱۳۱ نفر انجام شده است جامعه آماری شامل گردشگرانی است که به انجام امور سفر همچون رزرو هتل، رزرو و خرید بلیط و کسب اطلاعات در مورد سفر به صورت الکترونیکی پرداخته اند پس از برازش مدل پژوهش، بررسی فرضیه ها با بهره گرفتن از نرم افزار لیزرل انجام گردید و نتیجه نشان داد که عوامل رضایت، شهرت و کیفیت الکترونیک به عنوان مولفه های تاثیرگذار بر اعتماد الکترونیک شناسایی شدند.
- شیخی و همکاران(۱۳۹۲) در مطالعه ای تحت عنوان بررسی عوامل موثر بر افزایش اعتماد مشتریان در خرید کالا و خدمات اینترنتی با مطرح کردن ۶ فرضیه تاثیر هر یک از عوامل اعتبار درک شده از سازمانها و شرکتهای ارائه دهنده کالا و خدمات، عوامل زمینه ای و زیر ساختهای الکترونیکی کشور، عوامل فردی، دانش مشتریان، زمینه تجربی، ریسک پذیری، بر اعتبار مشتریان با روش توصیفی مورد مطالعه قرار دادند. در این پژوهش از روش نمونه گیری طبقه بندی شده استفاده شد. جهت تعیین حجم نمونه پژوهش، از روش برآورد حجم نمونه کوکران استفاده شد. پرسشنامه ها بر اساس طیف لیکرت طراحی و بین نمونه ای متشکل از ۳۸۴ نفر توزیع شد. یافته های پژوهش هر ۶ فرضیه را تایید می کند.
- رحیم نیا و همکاران(۱۳۹۰) در پژوهشی تحت عنوان کنکاشی بر عوامل اعتماد زای وب سایت ها در بستر تجارت الکترونیک به منظور ارائه مدل مفهومی دسته بندی دیگری از عوامل تاثیر گذار بر اعتماد ارائه دادند: ۱- ویژگی های مشتری(میل به اعتماد، آشنایی با وب سایت، تجربه خرید، تمایل به جست و جو در سایت) ۲- عوامل مرتبط با کیفیت وب سایت(کیفیت خدمات ،کیفیت اطلاعات ، کیفیت وب سایت، طراحی گرافیک، ساختار، محتوا واجتماعی) ۳- عوامل مرتبط با ویژگی های فروشنده(کنترل های امنیتی، کنترل حریم خصوصی، صداقت و شایستگی، خیر خواهی ، شهرت برند، پشتیبانی) ۴- عوامل مرتبط با فناوری (فناوری های مدرن، کانال های ارتباطی متنوع، عملکرد فناوری، مقایس پذیری و سازگاری فناوری). و در نتیجه بیان کردند این عوامل در قالب چهار بعد کلی: عوامل مرتبط با فناوری، عوامل مرتبط با ویژگی های فروشنده، عوامل مرتبط با کیفیت وب سایت و ویژگی های مشتری ارائه شده است که در صورت در نظر گرفتن این عوامل، میزان اعتماد مشتریان به سایت های تجارت الکترونیک افزایش خواهد یافت و منجر به توسعه تجارت الکترونیک خواهد گردید.
- خداد حسینی و همکاران(۱۳۸۸) در مطالعه ای تحت عنوان عوامل مؤثر بر اعتماد مشتری در تجارت الکترونیک، عوامل موثر بر اعتماد را در چارچوب عوامل فردی، شرکتی، و زیر ساختی مطرح و بررسی کردند. جامعه آماری این تحقیق مشتریانی هستند که از فروشگاه های الکترونیکی موجود در جامعه مجازی ایرانیان به صورت الکترونیکی خرید کرده، از میان آنان تعداد ۷۸ نمونه تصادفی انتخاب شد. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها نشان می دهد که به جز فرضیه مربوط به عوامل فردی، سایر فرضیه های تحقیق تایید می شود.
- مومن کاشانی(۱۳۸۷) بر مبنای مطالعه ای عوامل موثر بر ایجاد اعتماد به تجارت الکترونیکی را در مشتریان ایرانی به ترتیب اهمیت شامل مواردی از قبیل: حریم خصوصی، قوانین و امنیت، انجام کامل سفارش، کیفیت محتوا، خدمات ویژه و سهولت کاربری، راحتی پیمایش و ویژگی های ظاهری وب سایت، نشان اعتماد، مشاوره و امکان تعامل برخط عاری از خطا، ریسک درک شده، ذکر مشخصات کامل شرکت، لینک از و به سایتهای دیگر، شهرت فروشنده اینترنتی، نام تجاری، میل باطنی نسبت به اعتماد و تجربیات خریدهای قبلی می داند. در میان متغیرهای یاد شده بخشی مربوط به دولت بوده که شامل تنظیم قوانین و مقررات و اعطای نشان دولتی اعتماد است. بخش دیگری از این متغیرهای موثر بر ایجاد اعتماد مربوط به فروشنده بوده و مربوط به شهرت فروشنده و نام تجاری می باشد. همچنین متغیرهای نظیر میل باطنی به اعتماد، تجربیات خرید اینترنتی قبلی از جمله متغیرهایی هستند که بر مشتری موثرند. سرانجام متغیرهای دیگر موثر بر ایجاد اعتماد مربوط به مشخصه های وب سایت است. در این میان متغیرهایی نظیر حریم خصوصی و امنیت، راحتی پیمایش و ویژگیهای ظاهری وب سایت، انجام کامل سفارش و نشان اعتماد قرار می گیرند.
۲-۶-۲- پژوهش های خارجی
- پونته و همکاران(۲۰۱۵) در مقاله ای با عنوان “تاثیر اعتماد و ارزش درک شده بر روی قصد خرید سفر های آنلاین” یک مدل برای ایجاد قصد خرید آنلاین بر اساس ارزش ادراک شده، اعتماد، سوابق امنیتی درک شده و حفظ حریم خصوصی پیشنهاد می شود. از مدل ارائه شده توسط ری آی و کیم (۲۰۱۱) استفاده شده و مدل توسعه داده شده و مهر و موم تضمین شخص ثالث و سازه های مرتبط با آن را پوشش می دهد و به بررسی تاثیر کیفیت اطلاعات درک شده، حفظ حریم خصوصی و امنیت کاربران بر اعتماد می پردازد. جامعه آماری این تحقیق ۴۵۱ نفر می باشد و از روش حداقل مربعات جزئی استفاده شد. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه استفاده شد. نتیجه نشان داد که قصد خرید آنلاین به ارزش ادراک شده و اعتماد بستگی دارد. پیش بینی اصلی اعتماد درک شده، کیفیت اطلاعات درک شده و امنیت درک شده است. امنیت درک شده مصرف کننده به شهرت فروشنده، سرمایه گذاری سایت، مهروموم تضمین شده شخص ثالث، درک درست از مهرو موم های شخص ثالث، حریم خصوصی، سیاست های امنیت، آشنایی با وب سایت بستگی دارد.
- آناماریا و دوبرسکو^[۳۷](۲۰۱۴) در مقاله ای با عنوان” مدل ارزیابی رضایت گردشگران از اطلاعات موجود در محیط آنلاین” به اعتماد به عنوان یکی از فاکتورهای موثر بر رضایت گردشگران توجه کردند و سعی در ایجاد یک مدل مفهومی برای تعیین سطح رضایت تجربه شده توسط گردشگران در محیط آنلاین داشتند. هدف از این پژوهش شناسایی تاثیر عوامل مانند: اعتماد، مزایای/ معایب موجود در محیط دیجیتالی و امنیت داده ها در میزان رضایت فعلی کاربران است. تجزیه و تحلیل چند متغیره انجام شد تست داده های با نرم افزار۲۰SPSS انجام شد. این تحقیق با یک نمونه ۱۵۷ نفری که در سن ۱۸ تا ۳۵ قرار داشتند و در تاریخ ۱۲ تا ۲۵ آگوست از آژانس گردشگری محصول و خدمات کسب کردند انجام شد و برای جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه استفاده گردید و نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که اعتماد گردشگران با توجه به فعالیت در محیط آنلاین اهمیت زیادی در میزان رضایت دارد. مزایای که این محیط ارائه می دهد، و نیز ایمنی اطلاعات شخصی به طور مستقیم سطح رضایت از کاربران را تحت تاثیر قرار می دهد. از سوی دیگر، نگرش منفی درک شده مصرف کننده نسبت به محیط آنلاین، مانع در جهت دستیابی به محصولات گردشگری آنلاین می شود.
- عبدالرزاق^[۳۸] و همکاران(۲۰۱۴) در پژوهشی تحت عنوان"اعتماد و قصد خرید مجدد در خدمات گردشگری آنلاین در میان مشتریان مالزیایی” به بررسی عواملی که به خرید آنلاین کمک می کند پرداختند. به عنوان یک مقاله مفهومی، این پژوهش به بررسی عوامل خرید آنلاین بوسیله ارزیابی اعتماد آنلاین به عنوان پیش بینی کننده ای که قصد خرید مجدد آنلاین را در خدمات گردشگری آنلاین تحت تاثیر قرار می دهد می پردازد. این مطالعه تحقیقات کمی را پوشش می دهد همه پاسخ دهندگان به طور داوطلبانه به خدمت گرفته شدند. پاسخ دهندگان هدف این مطالعه، مصرف کنندگان مالزی بودند که خرید از طریق وب سایت های گردشگری را تجربه کرده اند. پایین ترین پاسخ دهندگان از کاربران شخصی اینترنت می باشد که کمتر از ۴۰۰ نفر پیش بینی شد و از طریق پرسشنامه ایمیلی داده ها جمع آوری شد. تجزیه و تحلیل رگرسیون چندگانه جهت نشان دادن رابطه بین متغیرها به کار گرفته شد تا معادله ی بدست آمده بهترین پیش بینی کننده متغیر وابسته از متغیر مستقل باشد. با توجه به ماهیت این مطالعه، پیچیدگی مدل تحقیق و نمونه نسبتا کوچک اندازه، حداقل مربعات جزئی^[۳۹]، به عنوان ابزار آماری برای تجزیه و تحلیل داده های کمی انتخاب شد. نتیجه می توان گرفت که این مطالعه به شکل گیری بهتر و درک و توضیح از اعتماد آنلاین و قصد خرید مجدد در خدمات گردشگری آنلاین در میان مصرف کنندگان مالزی کمک می کند این مطالعه عوامل موثر بر قصد خرید مجدد آنلاین را شناسایی می کند. علاوه بر این، این مطالعه به روشن شدن سه بعد خیرخواهی، یکپارچگی، توانایی بر اساس اعتماد در یک چهارچوب که در تحقیقات اعتماد آنلاین بررسی شده کمک می کند.
- فوتلا و دسگوپتا(۲۰۱۴) پژوهشی با عنوان “مطالعه عوامل موثر بر اعتماد مصرف کننده برای شرکت های گردشگری الکترونیک در هند” انجام دادند. و بیان داشتند که اعتماد عنصر مهمی است که تصمیم خرید مصرف کنندگان را تحت تاثیر قرار می دهد و از آنجا که عدم اطمینان وحشتناک ترین مانع در ایجاد روابط با مشتریان آنلاین است هدف این تحقیق تلاش برای شناسایی عوامل مهمی است که در ایجاد اعتماد مصرف کنندگان در یک شرکت آنلاین با توجه خاص به صنعت گردشگری کمک می کند. طرح پژوهش، ترکیبی انتخابی از تحقیق توصیفی و علی طبیعی است. جامعه این مطالعه اشاره به مشتریان هندی دارد که در رزرو تور، از شرکت های گردشگری آنلاین استفاده کردند. از ۴۰۰ پرسشنامه، ۳۶۷ پرسشنامه کامل در تمام جهات بود. ۷ فاکتور برای اعتماد در این تحقیق شناسایی شد که شامل(۱-خصوصیات وب سایت ۲-شخصی سازی ۳-اطلاعات وب سایت ۴-تخفیف تبلیغاتی ۵-دسترسی ۶-قیمت رقابتی ۷-سیاست های استرداد) می باشد. می توان نتیجه گرفت که هفت عامل بیان شده به عنوان عوامل بسیار مهم ایجاد اعتماد در شرکت های گردشگری آنلاین در هند می باشند. اگر از این عوامل توسط شرکت های گردشگری محافظت گردد، اعتماد مصرف کنندگان هند میتواند تقویت گردد از این رو، شرکت با جذب مشتریان راضی سود بدست خواهد آورد و قادر خواهد بود تا آنها را برای مدت زمان طولانی حفظ کند.
- فوتلا و دسگوپتا(۲۰۱۳) در تحقیق دیگری تحت عنوان “عوامل مسئول اعتماد سازی در شرکت های گردشگری آنلاین” تلاش برای کشف عوامل ایجاد اعتماد مصرف کننده در محیط آنلاین در زمینه صنعت گردشگری داشتند. این مقاله که علمی ترویجی می باشد بعد از مقدمه شروع به بیان فاکتورها و ابعاد اعتماد می کند. و ویژگی های اعتماد را این گونه بر می شمارند(۱-قابلیت اعتماد و اطمینان ۲- قابلیت اطمینان اطلاعات ۳- مسئولیت در استفاده از اطلاعات ۴- قابلیت ۵- صداقت ۶- بخشش). سپس بحث اعتماد به شرکت های گردشگری الکترونیک مطرح می گردد و ابعاد عملیاتی در نظر گرفته شده توسط پژوهشگران مختلف بیان می گردد. سرانجام نتیجه گیری به این شکل بیان گردید: درک ماهیت ساختار اعتماد برای تعدادی از دلایل مهم است، به ویژه برای ایجاد ارزش بیشتر برای مشتریان. تجزیه و تحلیل عمیق از این صنعت به شما کمک خواهد کرد که:
شناسایی دلایل انتخاب گردشگری الکترونیک توسط مصرف کنندگان (گردشگران).
از بین بردن شک و تردید که مانع اعضای آنلاین در خرید آنلاین است.
تشخیص انتظارات گردشگران از وب سایت های گردشگری
- الیوت^[۴۰] و همکاران(۲۰۱۳) در پژوهشی با عنوان “درک کیفیت خدمات در یک محیط جامعه سفر مجازی ” بیان داشتند که با توجه به اینکه نوآوری های فن آوری در صنعت گردشگری به طور قابل توجهی کانال های ارتباطی بین ارائه دهندگان خدمات و مسافران بالقوه را تحت تاثیر قرار داده است. جوامع سفر مجازی^[۴۱] در حال حاظر برای به اشتراک گذاری اطلاعات گردشگری محبوب است. بنابر این هدف از این مطالعه آزمون یک مدل جدید اعتقادات، نگرش و رفتار جوامع سفر مجازی با بهره گرفتن از معادلات ساختاری مدل سازی است. این مدل اندازه گیری های اثبات شده در تئوری رفتار مشتریان را مانند رضایت/ اعتماد و گرایش به برند با اقدامات رفتاری منحصر به فرد به دامنه مجازی مانند جذابیت وب سایت یکپارچه می کند. سی تریپ^[۴۲] یک آژانس مسافرتی چینی است که بلیط های هواپیما و اقامتگاه را می فروشد و یک وب سایت مسافرتی بزررگ را اداره می کند. ابزار پژوهش پرسشنامه ساختار یافته بود برای اندازه گیری کیفیت، اعتماد، رضایت و نگرش نام تجاری از مقیاس دوقطبی استفاده شد و برای اندازه گیری جذابیت وب سایت و قصد معامله از طیف لیکرت استفاده شد پرسشنامه با یک نمونه کوچک از دانشجویان چینی قبل از اجرا پیش آزمون شد. پرسشنامه آنلاین بر روی وب سایت^[۴۳] آپلود شد و دعوت نامه به انجمن سی تریپ ارسال گردید. در مجموع ۲۴۳ پرسشنامه جمع آوری شد از طریق فرایند تجربی فیلتر کردن داده ها به ۲۰۴ پرسشنامه قابل استفاده کاهش یافت. تجزیه و تحلیل با نرم افزار آموس^[۴۴] انجام گردید. نتایج نظرسنجی از اعضای سی تریپ نشان می دهد که کیفیت جامعه به طور قابل توجهی رضایت عضو و اعتماد را تحت تاثیر قرار می دهد. با این حال، اعتماد به طور مستقیم تحت تاثیر جذابیت سایت و یا قصد معامله قرار نمی گیرد. رضایت کاربران به طور قابل توجهی تحت تاثیر جذابیت سایت قرار می گیرد. در حالی که اعتماد، گرایش به برند را و گرایش به برند قصد معامله را تحت تاثیر قرار می دهد.
- یاکیم و همکاران(۲۰۱۱) در مقاله ای تحت عنوان “اثر اعتماد درک شده در تجارت الکترونیک: خرید آنلاین برای محصولات و خدمات گردشگری در کره جنوبی” به بررسی عوامل موثر بر اعتماد، رضایت و وفاداری پرداختند. روش مدل سازی معادلات ساختاری برای بررسی روابط بین متغیرهای بیرونی (قابلیت حرکت از یک صفحه به صفحه دیگر، امنیتی، تهدید و هزینه معامله) و متغییر واسطه (اعتماد و رضایت)، با وفاداری به عنوان یک متغیر وابسته به کار گرفته شد. برای این منظور، در مجموع ۳۴۰ پرسشنامه از پاسخ دهندگان پانل آنلاین توسط یک شرکت تحقیقاتی اینترنت جمع آوری شد. نتایج حاصل از مطالعه نشان داد که قابلیت حرکت و امنیت ادراک شده به طور قابل توجهی اثر مثبت بر اعتماد دارد. با این حال، هزینه معامله هیچ تاثیری بر اعتماد ندارد. پیدا شد که رضایت تاثیر مثبت بر اعتماد دارد که به نوبه خود، موثر بر وفاداری مشتری است. یافته ها حاکی از این است که اعتماد تحت تاثیر رضایت مشتری است که نقش کلیدی به عنوان تجربه وفاداری مشتری درخرید آنلاین برای محصولات و خدمات گردشگری بازی می کند.
- سانچزفرانکو^[۴۵] و همکاران(۲۰۱۰) در مقاله ای تحت عنوان “انجمن های سفر مجازی و وفاداری مشتری: مشارکت مشتریان در خرید و طراحی وب سایت” به بررسی تاثیر متغیرهای مشارکت خرید و طراحی و اثر آن در پذیرش خدمات آنلاین، به ویژه، جوامع مجازی سفر پرداختند. مطالعات کمی به طور مستقیم در متغیرهای طراحی، زیبایی شناسی بصری و قابلیت استفاده، و عواقب رضایت با اتخاذ دیدگاه کاربر محور تمرکز کرده اند یک مدل یکپارچه از کیفیت رابطه با ارائه توضیح رضایت کلی از طریق نفوذ قابلیت ها و زیبایی شناسی بصری پیشنهاد شد. نمونه گیری غیراحتمالی انجام شد و برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه آنلاین استفاده گردید فرایند جمع آوری داده ها نیز برنامه ریزی شده بود لیست سوالات به صورت تصادفی برای هر شرکت کننده، به دور از تعصبات سیستماتیک بالقوه در داده ها و دیگر الگوهای سازگاری شناختی فرستاده شد. این نظر سنجی بر روی سرور وب در آزمایشگاه تحقیقاتی رفتار مصرف کننده از یک دانشگاه اسپانیایی منتشر شد. پاسخ دهندگان این مطالعه شامل پاسخ دهندگان ازجوامع سفر مجازی است جایی که اعضای آن به فعالیت هایی مانند پیدا کردن شرکت های سفر، ارائه راهنمایی سفر و پیشنهادات و… می پردازند. جامعه آماری شامل دونمونه بود. نمونه اول با خرید بالا (۱۵۹) نفر و نمونه دوم با خرید پایین(۱۶۹) نفربودند. این پژوهش از یک مدل معادلات ساختاری^[۴۶] با مشتقات حداقل مربعات جزئی برای برآورد ارزیابی روابط بین سازه ها استفاده کرد آنها نشان دادند که مشارکت خرید، متغیر میانجی قوی بین متغیرهای طراحی و اجرا است. متغیرهای طراحی، رضایت و اعتماد منجر به توسعه بالای وفاداری مشتریان می شود. و مشارکت خرید مهم ترین متغیر میانجی بکار گرفته شده در روابط خدمات آنلاین است.
یانگ^[۴۷] و همکاران(۲۰۰۹) نیز متغیرهای اخلاقی شامل سیاست های حفظ اسرار و حریم خصوصی، دقت، صداقت، مالکیت، احترام به مصرف کننده، تاکید بر ارزش مصرف کننده و شفافیت اطلاعات را در ایجاد اعتماد(خیرخواهی، صداقت و شایستگی) موثر می دانند. شهرت فروشنده، کیفیت وب سایت، ضمانت های ساختاری، کیفیت اطلاعات، قابلیت فهم و مرتبط بودن اطلاعات، سهولت استفاده از وب سایت و تعامل با آن، ویژگی های خدمت/ محصول، مکانیسم های بازخور، اندازه شرکت، تجربیات قبلی و آشنایی با وب سایت نیز از سایر عواملی هستند که در القای اعتماد به مشتریان نقش به سزایی دارند.
جدول (۲-۱) خلاصه پژوهش های گذشته

ماشین های اصلی و ثانویه به طور مداوم سیگنال های ضربانی را با یکدیگر تبادل می نمایند. تبادل سیگنال به این جفت ماشین مجازی امکان می دهد که وضعیت یکدیگر را مانیتور کرده و از اجرای دقیق سرویس FT مطمئن شوند. در صورتی که ماشین مجازی اصلی به هر دلیل از کار بیفتد یا از مدار خارج شود یک فرایند رفع اشکال به صورت پنهان از دید بقیه اجزای سیستم و نیز کاربران انجام خواهد شد^[۱۷۰]. به این معنی که به صورت آنی ماشین ثانویه جای ماشین اولیه را گرفته و به جای آن وظایف محوله را انجام و به درخواست ها پاسخ می دهد. همانطور که پیشتر گفته شد، کاربران هیچ تاخیر یا وقفه ای را در دریافت سرویس از ماشین مربوطه حس نخواهند کرد.
همانطور که می توان حدس زد، ماشین مجازی انتخاب شده برای اعمال سرویس FT و نیز کپی ثانویه آن نمی توانند بر روی یک میزبان واحد اجرا شوند. زیرا در صورت بروز اختلال در میزبان مذکور، هر دو عضو این جفت FT از کار خواهند افتاد. به همین دلیل سرویس FT قوانین جلوگیری از اجتماع همبستگان^[۱۷۱] را در مورد جفت های FT اجرا می کند تا از اجرای ماشین های مجازی عضو یک جفت روی میزبانان جداگانه مطمئن شود.

در این میان احتمال بروز یک خطر سرور مذکور را تهدید می کند و آن احتمال بروز پدیده “دو مغزی”^[۱۷۲] در مورد سرور است. با این توضیح که اگر پس از انتقال کنترل اجرا و سرویس دهی از ماشین اصلی به ماشین ثانویه، ماشین اصلی رفع اشکال شده و دوباره به مدار برگردد و شروع به سرویس دهی نماید، در این حالت ما دو کپی از یک ماشین را خواهیم داشت که هر دو در حال پاسخگویی به یک نوع درخواست هستند. برای جلوگیری از این حالت از قفل کردن فایل مربوط به ماشین اصلی بر روی منبع ذخیره سازی مشترک استفاده می شود تا رفع ایراد ماشین را با اجرای ماشین فعلی هماهنگ کرده و تنها اجازه اجرای یک ماشین را به عنوان ماشین اصلی در یک جفت FT بدهد. بنابراین پس از انتقال کنترل اجرا از ماشین اصلی از کار افتاده به ماشین ثانویه در حال کار، این ماشین به عنوان عضو اصلی ثبت شده و یک ماشین مجازی دیگر به عنوان ماشین ثانویه جدید کپی می شود.
موارد کاربرد سرویس Fault Tolerance
استفاده از سرویس FT در چند حالت می تواند برای ایجاد پایداری و دسترس پذیری ماشین های مجازی پر اهمیت و مفید باشد.
با توجه به اینکه سرویس FT سطح بالاتری از از پیوستگی اجرایی^[۱۷۳] را نسبت به سرویس HA در اختیار سیستم قرار می دهد، می تواند برای اطمینان از فعال بودن دائمی سرویس های بسیار ضروری سازمان مورد استفاده قرار گیرد. وقتی که از ماشین ثانویه خواسته می شود که جای ماشین اصلی را بگیرد، این ماشین به سرعت در وضعیت ماشین اصلی قرار گرفته و تمام وظایف وی را انجام می دهد. برنامه های اجرایی و سرویس ها در این لحظه بر روی ماشین ثانویه در حال اجرا هستند و داده های لازم بر روی حافظه کاری این ماشین وجود دارد زیرا در واقع حافظه ماشین ثانویه آینه ای از حافظه ماشین اولیه بوده است.
این شیوه، تفاوت اساسی را در مقایسه با روش سرویس HA در رفع اشکال ماشین ها ایجاد می کند. زیرا در مکانیزم HA نیاز به زمان بیشتری برای راه اندازی دوباره ماشین ها بر روی یک میزبان جدید وجود دارد که بخش زیادی از این زمان نیز به مدت زمان لازم برای بوت شدن سیستم عامل ماشین بستگی دارد. همچنین در صورت ایزوله شدن یک میزبان، باید زمان لازم برای خاموش شدن ماشین های مجازی بر روی میزبان ایزوله شده برای آزاد شدن قفل مربوط به فایل ماشین مذکور را نیز به زمان تاخیر اضافه نمود. این در حالی است که مدت زمان تاخیر برای سرویس FT در صورت بروز خرابی، صفر خواهد بود.
در مقابل باید توجه داشت که این سطح از دسترس پذیری و امنیت اجرایی سرویس ها، مستلزم نگهداری و اجرا کردن دو نسخه از یک ماشن مجازی است که هر یک منابع کافی را برای اجرا طلب می کنند. بنابراین تعریف جفت های FT باید طبق یک برنامه مدون و با توجه به منابع موجود سخت افزاری صورت پذیرد.
سرویس FT در مورد سناریوهای زیر می تواند بسیار سودمند باشد.
برنامه های کاربردی که لازم است همیشه در دسترس باشند. به خصوص آنهایی که اتصالات طولانی مدت با سیستم کاربران برقرار می کنند و اختلال در سرویس می تواند باعث ایجاد قطعی کامل سرویس دهی به کاربر شود.
نرم افزارهای کاربردی که روش دیگری برای ایجاد کلاستر در مورد آنها وجود ندارد.
حالت هایی که امکان high availability باید از طریق شیوه های اختصاصی خود نرم افزار انجام شود و پیکر بندی کردن با این شیوه ها بسیار پیچیده و هزینه بر است.
ارائه سرویس Fault Tolerance بر حسب مورد^[۱۷۴]
یکی دیگر از موارد مورد نیاز در استفاده از سرویس FT مواردی است که یک ماشین مجازی در بازه های زمانی خاصی در حال ارائه سرویس ضروری می باشد ولی در مواقع دیگر سرویس این ماشین چندان حیاتی نیست. در چنین حالاتی احتمالا ماشین مذکور به طور عادی توسط یک کلاستر HA محافظت می شود ولی در این مواقع حساس نیاز به مراقبت و دسترس پذیری بیشتری دارد.
به عنوان مثال وقتی مدیر سیستم تصمیم دارد یک اخبار تلویزیونی را در ساعت پربیننده پخش کند، سرویس ماشین مربوطه باید در طی چند دقیقه پخش اخبار به شدن محافظت شده و از کار نیافتد. اما در ساعات دیگر این سرویس مورد نیاز نیست. به کمک یک امکان در سرویس FT، مدیر می تواند در زمان پخش اخبار ماشین مجازی مربوط به این سرور را با سطح بالاتری از دسترس پذیری حفاظت نماید و پس از پایان برنامه سرویس FT را بر روی این ماشین غیر فعال کرده و آن را به وضعیت عادی مراقبتی بازگرداند.

ارائه مدل فرمال از نحوه کار سرویس Fault Tolerance
در این بخش به ارائه مدلی فرمال برای تحلیل رفتار سرویس Fault Tolerant خواهیم پرداخت.
این مدل شبکه پتری در شکل شماره ۴٫۱۴ دیده می شود.
شکل ۴٫۱۴٫ مدل پتری نحوه کار سرویس Fault Tolerance
در ادامه به شرح گزارها و مراحل تغییر حالت در سیستم فوق می پردازیم.
T0: سرویس vLockstep ورودی ها و وقایع ماشین مجازی اصلی را ثبت می کند
T1: سرویس vLockstep وضعیت ثبت شده را برای سرویس مشابه در ماشین مجازی ثانویه ارسال می کند
T2: ماشین ثانویه بر اساس صورت وضعیت رسیده، فرمان های مشابه را عینا اجرا می کند
T3: بر اساس سیگنال ضربانی تبادل شده، هر دو ماشین اصلی و ثانویه سالم و در حال کار هستند.
T4: ماشین اصلی دچار اختلال شده و سیگنال ضربانی را برای ماشین ثانویه ارسال نمی کند.
T5: ماشین ثانویه جایگزین ماشین اصلی شده و به جای آن شروع به سرویس دهی می نماید
T6: فایل مربوط به ماشین اولیه توسط VMFS قفل می شود تا از پدیده دو مغزی در ماشین مجازی جلوگیری شود.
T7: ماشین ثانویه که در حال سرویس دهی می باشد به عنوان ماشین اصلی معین می شود و یک ماشین ثانویه جدید به صورت کپی از آن ایجاد شده و شروع به کار می کند.
باید توجه داشت که مدل فوق، در واقع نحوه انتقال کنترل در حین اجرای نرمال سرویس FT می باشد. بنابراین پروسه های مربوط به پیکربندی سرویس نیاز به طراحی مدل های جداگانه دارد. بنابراین مدل های دیگری برای ایجاد جفت FT در مرحله شروع کار دیتا سنتر، ایجاد جفت FT جدید در حین کار دیتا سنتر و نیز راه اندازی سرویس FT بر حسب مورد، باید طراحی شود.
همچنین در این مدل، در موقیعت P4 سیستم با انجام همزمان دو مسئولیت به طور موازی رو بروست. این دو وظیفه شامل انتقال کنترل سرویس دهی از ماشین اصلی به ماشین ثانویه و نیز قفل کردن ماشین اولیه برای جلوگیری از سروس دهی مجدد، همزمان با ماشین ثانویه می باشد. برای مدل سازی این همزمانی در اجرای پروسه لازم است وزن لبه ارتباطی از T4 به P4 برابر ۲ باشد به این معنی که T4 پس از fire شدن دو توکن را در P4 قرار دهد تا به این ترتیب هر دو گزار T5 و T6 فعال شده و امکان fire شدن داشته باشند.
همچنین پس از قرار گرفتن سیستم در موقعیت P5 و اجرای دو وظیفه فوق، برای جلوگیری از بروز سرریز در این موقعیت، لازم است با fire شدن گزار T7 هر دو توکن موجود در این موقعیت مصرف شوند. بنابراین وزن لبه ارتباطی بین P5 و T7 برابر ۲ می باشد.

تحلیل و ارزیابی مدل
در این بخش با تحلیل خصوصیات رفتاری مدل، میزان انعطاف پذیری و پایداری آن و در نهایت خوش رفتاری سیستم را بررسی خواهیم کرد. به همین منظور خصوصیات Liveness، Safeness و Reversibility را بر روی آن بررسی می نمائیم.
در بررسی خصوصیات این شبکه باید توجه داشت که شبکه از نوع عادی نمی باشد زیرا در لبه های T4-P4 و نیز P5-T7، وزن لبه ها بیش از ۱ می باشد. بنابراین این شبکه در زیر کلاس های شبکه های پتری، مطرح در فصل ۲، قرار نمی گیرد.
۴٫۴٫۳٫۱٫ Liveness
با توجه به عدم امکان استفاده از قضایای مربوط به زیرکلاس های شبکه های پتری، تنها راه ممکن برای تشخیص سطح liveness این شبکه بررسی سطح liveness تک تک گزارهای سیستم است.
T0، T1، T2: L4-live، برای اجرا شدن هر دنباله ای از وضعیت ها (M₁ تا M_n) این گزارها باید اجرا شوند.
T3، T4: L3-live، در M₃ (S3 در گراف پوشای شکل ۴٫۱۶) یکی از این دو گزار قطعا اجرا می شود. بنابراین این گزارها به دفعات نامحدود می توانند اجرا شوند.
T5، T6: L3-live، در صورت قرارگیری سیستم در M₄، حتما هر دو گزار اجرا خواهند شد. بنابراین آنها می توانند به دفعات دلخواه اجرا شوند. البته زمان اجرای آنها و ترتیب تمام شدن پروسه داخلی آنها لزوما برابر نیست.
T7: L3-live، در صورت اجرا شدن T5 و T6 و قرار گیری سیستم در وضعیت M₆، این گزار قطعا اجرا می شود. اما به دلیل اینکه ممکن است سیستم با اجرای دنباله M₀، M₁، M₂، M₃ و M₀ اصلا به سراغ اجرای گزارهای T4 به بعد نرود، این گزار نیز فقط به دفعات دلخواه (و نه همیشه) می تواند اجرا شود.
وضعیت قرارگیری توکن ها در M₃ و M₄ در شکل ۴٫۱۵ دیده می شوند.

یک آزمون خوب باید از تعدادی ویژگی مطلوب مانند عینیت، سهولت اجرا، عملی بودن، سهولت تعبیر و تفسیر، روایی و پایایی برخوردار باشد. مهم‌ترین موارد ذکر شده در این ویژگی‌ها، روایی و پایایی است(مؤمنی، ۱۳۸۶).
۱-۷-۳- سنجش اعتبار (روایی)^[۹۳] پرسشنامه
مفهوم اعتبار پاسخ به این سئوال است که ابزار اندازه‌گیری تا چه حد خصیصه موردنظر را می‌سنجد. به عبارت دیگر: «آیا ابزار اندازه‌گیری، فقط همان چیزی را که می‌خواهیم اندازه‌گیری کنیم می‌سنجد یا نه؟» روش های متعددی برای تعیین اعتبار اندازه‌گیری وجود دارد که یکی از این ابزار اعتبار محتواست که در این پژوهش بکار می‌‌رود. در اعتبار محتوا، متخصص نظر می‌دهد که ابزار جمع‌ آوری داده‌ها همان چیزی را که محقق به دنبال آن است، اندازه‌گیری می‌کند. این روش، روش متداولی است که در تحقیقات بازاریابی برای تعیین اعتبار اندازه‌گیری بکار می‌رود (روستا و دیگران، ۱۳۸۴).

اگر سئوالهای ابزار اندازه‌گیری معرف ویژگیها و مهارتهای ویژه‌ای باشند که محقق قصد اندازه‌گیری آنها را دارد، آزمون دارای اعتبار محتوا است (سرمد، بازرگان، حجازی، ۱۳۷۹).
در این تحقیق نیز برای اینکه مشخص شود که سئوالات پرسشنامه، داده‌های مورد نیاز برای آزمون فرضیه‌های تحقیق را جمع‌ آوری می‌کنند، علاوه بر اینکه سئوالات پرسشنامه متناسب با مبانی نظری و موارد مشابه هر کدام از متغیرها طراحی شد، با متخصصان و نظرات کارشناسان تحقیقات بازار و اساتید راهنما نیز در رابطه با سئوالات پرسشنامه مشورت‌های لازم صورت گرفت.
۲-۷-۳- سنجش اعتماد (پایایی)^[۹۴] پرسشنامه
قابلیت اعتماد یا پایایی یکی از ویژگیهای فنی ابزار اندازه‌گیری و جمع‌ آوری اطلاعات است و بدین معنی است که ابزار اندازه‌گیری در شرایط یکسانی تا چه اندازه نتایج یکسانی بدست می‌دهد (سرمد، ‌بازرگان و حجازی، ۱۳۷۹: ۱۶۶).
به عبارت دیگر پایایی یعنی اینکه اگر یک وسیله‌ی اندازه‌گیری که برای سنجش متغیر و صفتی ساخته شده در شرایط مشابه در زمان یا مکان دیگر مورد استفاده قرار گیرد، نتایج مشابهی از آن حاصل شود؛ در واقع ابزار پایا یا معتبر ابزاری است که از خاصیت تکرارپذیری و سنجش نتایج یکسان برخوردار باشد (حافظ‌نیا، ۱۳۸۵: ۱۵۵).
قابلیت اعتماد در یک آزمون می‌تواند از موقعیتی به موقعیت دیگر و از گروهی به گروه دیگر متفاوت باشد. برای محاسبه ضریب قابلیت اعتماد ابزار اندازه‌گیری، شیوه‌های مختلفی بکار برده می‌شود که یکی از آنها روش آلفای کرونباخ^[۹۵] است. روش آلفای کرونباخ برای محاسبه قابلیت اعتماد پرسشنامه و یا آزمون‌هایی که خصیصه‌های مختلف را اندازه‌گیری می‌کنند، بکار می‌رود و با بهره گرفتن از فرمول زیر محاسبه می‌شود.

که در آن n= تعداد سئوالات پرسشنامه، ^۲Si= واریانس سئوال و ^۲St= واریانس کل پرسشنامه می‌باشد. از آنجایی که قبل از توزیع نهایی پرسشنامه، اعتماد آن محاسبه می‌شود، از نتایج بدست آمده از ۳۰ پرسشنامه در تست مقدماتی پرسشنامه تحقیق، برای محاسبه این عامل استفاده شده است. نحوه محاسبه ضریب آلفای کرونباخ با بهره گرفتن از spss در قسمت ضمائم تحقیق پیوست می‌باشد. از آنجا که این ضریب از ۷/۰ بیشتر می‌باشد، می‌توان گفت که اعتماد (پایایی) پرسشنامه مناسب است و می‌توان پرسشنامه را توزیع نمود.
جدول شماره(۳-۳): میزان آلفای کرونباخ مؤلفه‌های پژوهش

۳-۸-روش تجزیه و تحلیل داده ها
به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از آمار توصیفی و استنباطی به شرح ذیل استفاده شده است:
۳-۸-۱-آمار توصیفی:
روش های توصیفی شامل جداول فراوانی و نمودارهای ستونی برای متغیرهای جمعیت شناختی میباشد که توسط نرم افزار SPSS بدست آمده و به منظور طبقهبندی، خلاصه کردن و توصیف داده های بدست آمده مورد استفاده قرار گرفت.
۳-۸-۲-آمار استنباطی:
به منظور تعمیم نتایج و آزمون فرضیه ها از آمار استنباطی استفاده میشود. تجزیه و تحلیل اطلاعات آماری در این تحقیق با نرم افزار LISREL 8.53 انجام میگیرد و به منظور آزمون فرضیه های تحقیق از مدلسازی معادلات ساختاری استفاده میشود. فرضیه اصلی تحقیق در یک مدل، و فرضیه های فرعی در مدلی جداگانه آزمون میگردد. در واقع در یک مدل تأثیر متغیر مستقل بر روی متغیر وابسته مورد بررسی قرار می‌گیرد و در مدل بعدی تأثیر ابعاد متغیر مستقل بر متغیر وابسته مورد بررسی قرار می‌گیرد. مدل سازی معادله ساختاری از جمله روش‌های مورد استفاده در حوزه علوم اجتماعی برای تأیید و اکتشاف چارچوب‌های نظریههاست. معادله ساختاری از جنبه‌های مختلف برای تحلیل داده های این پژوهش متناسب تشخیص داده شد: اول، در ساختار چارچوب نظری این پژوهش متغیرهای پنهان (سازه های مفهومی) وجود دارد، روش معادله ساختاری امکان اندازه گیری متغیرهای پنهان را از طریق متغیرهای آشکار فراهم می کند. دوم، روش معادله ساختاری علاوه بر اینکه تحلیل مسیر، تحلیل عامل، و همبستگی متغیرها را مورد بررسی قرار میدهد، میزان خطای هر متغیر (هم متغیر آشکار و هم متغیر پنهان) را نیز نشان می‌دهد. سوم، امکان اصلاح مدل یا چارچوب نظری حاصل از مطالعه متون را که پژوهشگر تدوین نموده است، از راه پیشنهاد تغییر در تثبیت یا آزادسازی متغیرهای مدل، فراهم مینماید (حسینی، فتاحی،۱۳۹۱).
فصل چهارم
تجزیه و تحلیل داده ها
۴-۱ مقدمه
فصل چهارم، هسته اساسی تحقیق و مشتمل بر جداول و تجزیه و تحلیل اطلاعات است. تجزیه و تحلیل اطلاعات به عنوان بخشی از فرایند روش تحقیق علمی یکی از پایه‌های اصلی هر مطالعه و بررسی است.
به عبارتی در این بخش، پژوهشگر برای پاسخگویی به مسئله تدوین شده و یا تصمیم‌گیری در مورد رد یا تأیید فرضیه یا فرضیه‌هایی که برای تحقیق در نظر گرفته است، از روش‌های مختلف تجزیه و تحلیل استفاده می‌کند. تجزیه و تحلیل داده ها فرایندی چند مرحلهای است که طی آن دادههایی که از طریق بکارگیری ابزارهای جمعآوری در نمونه آماری فراهم آمدهاند، خلاصه، کدبندی ودستهبندی و در نهایت پردازش میشوند تا زمینه برقراری انواع تحلیلها و تاثیرها بین این داده ها به منظور آزمون فرضیه ها فراهم آید. در واقع تحلیل اطلاعات شامل سه عملیات اصلی میباشد: ابتدا شرح و آمادهسازی داده های لازم برای آزمون فرضیه ها، سپس تحلیل روابط بین متغیرها، و در نهایت مقایسهی نتایج مشاهده شده با نتایجی که فرضیه ها انتظار داشتند (کامپنهود و کیوی،۱۳۸۷). در این فرایند داده ها هم از لحاظ مفهومی و هم از لحاظ تجربی پالایش میشوند و تکنیکهای گوناگون آماری نقش بسزایی در استنتاجها و تعمیمها به عهده دارند.
داده های خام با بهره گرفتن از نرمافزار آماری مورد تجزیه و تحلیل قرار میگیرند و پس از پردازش به شکل اطلاعات در اختیار استفادهکنندگان قرار میگیرند. برای تجزیه و تحلیل داده های جمعآوری شده آمار تحلیلی به دو صورت آمار توصیفی و استنباطی مطرح میگردد. در ابتدا با بهره گرفتن از آمار توصیفی، شناختی از وضعیتها و ویژگیهای جمعیت شناختی پاسخدهندگان حاصل میشود و در ادامه در آمار استنباطی، به کمک مدلسازی معادلات ساختاری، به بررسی روابط علی بین متغیرهای موجود در مدل مفهومی تحقیق میپردازیم.
۴-۲- جمعیت شناختی مشتریان
۴-۲-۱- جنسیت
نتایج حاصل از تحلیل داده‌ها نشان از آن دارد که از ۳۸۴ نفری که در این پژوهش شرکت کرده‌اند ۱۶۵ نفر معادل ۴۳ درصد از کل نمونه زن و ۲۱۹ نفر معادل ۸/۵۴ درصد از کل نمونه مرد می باشند.
جدول (۴-۱) توزیع فراوانی و درصد پاسخگویان بر حسب جنسیت

۵-۱ نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………………………………..۹۴
۵-۲ پیشنهادها………………………………………………………………………………………………………………………..۹۵
منابع……………………………………………………………………………………………………………………………………..۹۷
ضمیمه…………………………………………………………………………………………………………………………………..۱۰۴
فصل اول
کلیات تحقیق
۱-۱ مقدمه
انسان از آغاز خلقت همواره با موضوع بلایای طبیعی مواجه بوده و تلاش نموده­ است تا این حوادث و سوانح طبیعت را مدیریت و کنترل نماید و زندگی خود را از این خطرات، ایمن و محفوظ دارد. از میان بلایای طبیعی، زلزله از ویژگی­های خاصی برخوردار بوده و در قرن گذشته با توجه به عوامل زیر اهمیت بیشتری به مدیریت بحران زلزله داده شده است:

• • افزایش تعداد شهر ها در نقاط مختلف که بسیاری در مناطق فعال لرزه­ خیز واقعند.

• • گسترش و توسعه شهرها به گونه ­ای که گسل­های زیادی در داخل شهرها قرار گرفته­اند.

• • افزایش تراکم جمعیت شهرها که باعث افزایش تعداد قربانیان زلزله گردیده است.

• • افزایش کمی و کیفی تأسیسات و امکانات مختلف شهری، که باعث افزایش سرمایه ­گذاری انسان در شهرها و گسترش خسارات مالی ناشی از زلزله شده ­است.

• • پیشرفت دانش لرزه ­شناسی و مهندسی زلزله، که بشر را قادر به ثبت اطلاعات زلزله ­های گذشته و تجزیه و تحلیل هر چه دقیق­تر آنها نموده است.

ایران از نظر لرزه ­خیزی در منطقه­ فعال جهان قرار دارد و به گواهی اطلاعات حاصل از مستندات علمی و مشاهدات قرن بیستم از خطر پذیرترین مناطق جهان در اثر زمین ­لرزه­ های پرقدرت محسوب می­ شود. در سال­ های اخیر به طور متوسط هر پنج سال یک زمین­ لرزه با صدمات جانی و مالی بسیار بالا در نقطه ای از کشور رخ داده است و در حال حاضر ایران در صدر کشور هایی است که وقوع زلزله در آن با تلفات جانی بالا همراه است.
گرچه جلوگیری کامل از خسارات ناشی از زلزله­ های شدید بسیار دشوار و حتی غیر ممکن است، لیکن با افزایش سطح اطلاعات در رابطه با لرزه­ خیزی کشور و مطالعه دقیق وضعیت آسیب­ پذیری ساختمان ­ها، تأسیسات زیربنایی و شریان­ های حیاتی و ایمن ­سازی و مقاوم­ سازی صحیح و اصولی آنها، می توان تا حد مطلوب تلفات و خسارات ناشی از زلزله­ های آتی را کاهش داد.
امروزه یکی از راه ­های بررسی آسیب ­پذیری ساختمان ­های موجود، استفاده از منحنی ­های شکنندگی^[۱] می­ باشد که این منحنی ­ها می توانند کاربرد های فراوانی قبل و بعد از زلزله داشته باشند.
۱-۲ شرح مسئله
خطر لرزه ­ای بیانگر پتانسیل خسارت ایجاد شده در سازه ناشی از وقوع زلزله است. خسارت یا شکست در سیستم سازه ای، بصورت عدم حفظ عملکرد مطلوب آن در هنگام وقوع زلزله تعریف می­ شود ( Nielson^[2]، ۲۰۰۵ ).
به منظور تحلیل شکست از دیدگاه مهندسی در یک سیستم سازه­ای، بایستی آستانه­ ی رخداد شکست با بهره گرفتن از پارامتر های ریاضی به صورت کمی بیان شود. یکی از پارامتر های مهم در برآورد خسارت سازه­ ای بزرگی و شدت زمین­ لرزه می­باشد. از جمله پارامتر هایی که در تحلیل شکنندگی بعنوان معیار بزرگی و شدت جنبش­ های لرزه­ ای زمین در نظر گرفته می­ شود، می­توان از بیشینه شتاب زمین (PGA)، بیشینه سرعت زمین (PGV)، بیشینه تغییر مکان زمین (PGD)، شتاب طیفی (S_a)، سرعت طیفی (S_v)، تغییر مکان طیفی (S_d) و شدت مرکالی نام برد( شهسوار، ۱۳۸۱).
در برآورد خطر لرزه ­ای سازه پارامتر هایی نظیر شکل پذیری تغییر مکانی، شکل پذیری انحنایی، تغییر مکان مطلق عضو، انرژی هیسترتیک جذب شده توسط المان و …. برای تعیین حالات خسارت مورد استفاده قرار می­گیرد. در تحلیل آسیب پذیری یک سیستم، به دنبال جمع ­آوری و پردازش داده­ های پاسخ سازه تحت اعمال جنبش شدید زمین هستیم. به منظور پردازش آماری رفتار سازه­ های مختلف، با بهره گرفتن از تئوری احتمالات می توان ارتباط بین شدت زلزله و آسیب پذیری سازه ­ها را در قالبی آماری مورد بررسی قرارداد. بررسی این ارتباط از دو دیدگاه حائز اهمیت است:

1. 1. با در دست داشتن ارتباط آماری بین شدت زلزله و گسترده آسیب سازه­ ها می توان پیامد های رخداد زلزله­ های آینده را پیش ­بینی نمود.

1. 1. با شناخت بیشتر نقص­ های موجود در طراحی سازه­ ها، امکان بهبود بیشتر آیین­ نامه­ های لرزه­ ای فراهم شده و در نهایت باعث افزایش ایمنی سازه­ ها می­گردد (Nielson، ۲۰۰۵).

یکی از ابزارهای کلیدی در ارزیابی خطر­پذیری لرزه ای ^[۳]که امروزه استفاده از آن رواج یافته است، منحنی شکنندگی است. منحنی شکنندگی، احتمال فراگذشت آسیب سازه از یک سطح آسیب مشخص را برای چندین سطح خطر از جنبش های لرزه ای زمین بیان می­ کند. این منحنی کاربردهای فراوانی قبل و بعد از وقوع زلزله دارد، بطوریکه ضمن ارزیابی آسیب پذیری لرزه­ای در مواردی دیگر از جمله تعیین اولویت­ ها در مقاوم­ سازی سازه­ ها و همچنین برنامه ­ریزی مدیریت بحران مورد استفاده قرار می­گیرد.
۱-۳ اهداف و ضرورت تحقیق
امروزه ارزیابی عملکرد ساختمان ­ها در برابر زلزله، به یکی از بحث­ های رایج در بین محققین تبدیل شده است. با توجه به اینکه در طراحی تعداد زیادی از ساختمان­ های موجود اثرات تخریبی زمین ­لرزه در نظر گرفته نشده است و یا اینکه دانش طراحی لرزه ­ای در حین ساخت آنها ناکافی بوده است، بروز خسارات وسیع در سازه­ های موجود بر اثر وقوع یک زمین­لرزه­ی نسبتاً شدید دور از انتظار نخواهد بود ( رهگذر و همکاران، ۱۳۸۷ ).
همان­ طور که بیان شد منحنی شکست تابعی است که تجاوز خرابی سازه را از یک معیار تعیین شده، در مقابل افزایش شدت زمین­ لرزه تعیین می کند و از این رو یکی از راه­ های بررسی میزان خرابی سازه­ها است.
با توجه به اینکه کشور ما یکی از مناطق لرزه­ خیز است، و نیز با توجه به اینکه اکثر سازه­ های موجود با ضوابط لرزه­ ای ساخته نشده­اند، آسیب ­پذیری لرزه­ ای سازه­ های موجود، به ویژه تیپی از سازه­ها که بیشتر مورد استفاده قرار می­گیرند، لازم و ضروری به نظر می­رسد.
۱-۴ روش اجرای طرح و مدل­ های مورد بررسی
در این پژوهش سعی خواهیم کرد آسیب­ پذیری لرزه­ ای یکی از تیپ­ های ساختمانی رایج در سطح کشور، یعنی سازه ­های فولادی دارای سیستم قاب خمشی ویژه با تعداد طبقات تعداد طبقات ۵، ۸ و ۱۲ را بررسی کنیم و برای این سازه­ها منحنی شکنندگی تولید خواهیم کرد.
برای رسیدن به اهداف این پایان نامه، مدل­ها بصورت دو­بعدی درنرم­افزار opensees مدل سازی شده و تحت اثر ۱۰ رکورد زلزله که هر یک از این رکوردها از مقدار ۰.۱g تا ۱.۵g مقیاس شده ­اند، تحت تحلیل دینامیکی غیرخطی افزایشی قرار می­گیرند. سپس مقادیر نیاز و ظرفیت در مؤلفه­ های سازه مقایسه و مؤلفه Drift در ارائه شکنندگی در تعیین آسیب ­پذیری بررسی خواهد شد و سپس با اعمال تکنیک­های آماری لازم بر روی داده­ ها، منحنی­ های شکنندگی برای هریک از مدل ­ها تولید خواهد شد.
۱-۵ ساختار پایان نامه
پایان ­نامه­ی حاضر در ۵ فصل تهیه شده است. در فصل اول اطلاعاتی کلی در خصوص پایان ­نامه، اهداف آن و روش تحقیق ارائه شده است. در فصل دوم در مورد انواع منحنی شکست و روش­ های تهیه­ آن و نیز در مورد اطلاعات و داده­ های مورد نیاز برای تهیه­ منحنی شکست توضیحاتی ارائه شده است. دستور العمل HAZUS نیز به صورت مختصر دراین فصل معرفی شده است. و همچنین مروری بر تعدادی از پژوهش­های انجام شده در زمینه­ منحنی شکست برای سازه­ ها در این فصل انجام شده است. در فصل سوم مطالعاتی در مورد قاب های مقاوم خمشی فولادی انجام شده است.
مطالعات عددی در مورد مدل ­ها و روش این پایان­ نامه در فصل چهارم آمده است که در آن فرضیات و مراحل کامل روش­ های مورد استفاده برای رسیدن به نتیجه­ مورد نظر ارائه شده ­اند. منحنی­ های شکست تولید شده نیز در همین فصل نمایش داده شده ­اند. نهایتاً فصل پنجم به نتیجه­ گیری و ارائه­ پیشنهادات برای تحقیقات آتی اختصاص یافته است.
فصل دوم
منحنی های شکنندگی
۲-۱ منحنی­های شکنندگی لرزه­ای
منحنی شکنندگی، احتمال خرابی متناظر با یک حالت خرابی معین را در چندین سطح از جنبش­ های لرزه ­ای زمین بیان می­ کند. در واقع منحنی شکنندگی، نسبت بین شدت زمین ­لرزه و سطح خرابی لرزه­ ای محتمل را توصیف می­ کند. جهت تعیین دقیق چنین نسبتی انتخاب صحیح شدت زلزله در منطقه­ ی سازه­ی تحت بررسی مهم می­باشد. از شاخص ­هایی که شدت زلزله را بطور مناسب جهت تحلیل شکنندگی معرفی می­نمایند می­توان از بیشینه شتاب زمین PGA، بیشینه سرعت زمین PGV، بیشینه تغییر مکان زمین PGDنام برد. این منحنی ­ها را می­توان از تحلیل رگرسیون منطقی اطلاعات خرابی واقعی یا شبیه­ سازی شده و یا روش­های حل عددی بدست آورد.
با توجه به اینکه آسیب ­پذیری لرزه ­ای زمانی رخ می­دهد که احتمال فراگذشت سازه از سطح خرابی تعریف شده وجود داشته باشد، گسیختگی زمانی رخ می­دهد که سازه­ی موجود نتواند شرایط لازم برای سطح عملکرد تعریف شده را ارضا کند.
استفاده از منحنی شکست برای ارزیابی رفتار سازه­ ها و خطر ناشی از زلزله، در دو دهه ی اخیر به طور گسترده ­ای توسط جامعه­ علمی مورد استفاده قرار گرفته است. روش منحنی شکست یک امتیاز مهم دارد و آن امتیاز، این است که آسیب ­پذیری سازه و مؤلفه­ های آن را با یک روش ساده نشان می­دهد و اجازه می­دهد که سطح خرابی مورد انتظار برای شدت زلزله­ی معین را تخمین بزنیم ( مارانو ،۲۰۰۹)^[۴].
روش­ های مختلفی برای تهیه­ منحنی شکست وجود دارد که مهم­ ترین آنها به شرح زیر است:

1. 1. روش تجربی^[۵]یا آزمایشگاهی

1. 1. روش قضاوت مهندسی^[۶]

1. 1. روش تحلیلی^[۷]

1. 1. روش ترکیبی ^[۸]که توضیحات مربوط به هر روش در ادامه آمده است.