^bc14/1

۳۰ : ۷۰

^bc23/1

?میانگین­های دارای حرف مشترک در هر ستون اختلاف معنی­دار ندارند.
پرولین اسیدآمینه­ای است که افزایش غلظت آن عمومی­ترین پاسخی است که به محض ایجاد تنش مشاهده می­ شود (ریاحی نیا و همکاران، ۱۳۹۲). پرولین یک آمینواسید غیر پروتئینی و اسمولیت^[۴] سازگار بوده و در pH خنثی فاقد بار الکتریکی و در آب از قابلیت حل شدن بالایی برخوردار است. افزون بر این، پرولین در غلظت­های بالا، اختلالی در فعل و انفعالات مربوط به حلالهای مولکول­های درشت ایجاد نمی­کند و همراه با قندها، بی درنگ پس از خروج گیاه از خشکی تجزیه می­ شود (Serraj & Sinclair, 2002). در واقع پرولین به عنوان یک چپرون شیمیایی^[۵] باعث پایداری فرم طبیعی پروتئین­ها شده و از بهم خوردن شکل طبیعی ترکیبات آنزیمی ممانعت می­ کند (Paul & Hasegava, 1996). پرولین می ­تواند به افزایش طول ساقه کمک کند (Nanjo et al., 1999) و همچنین ورود به فاز زایشی و گلدهی را نیز تحت تأثیر قرار دهد (Jacqmard et al., 2003). علاوه بر این پرولین در توسعه و نمو گیاه نقش دارد (علی پور و محسن زاده، ۱۳۹۱). پرولین در شرایط غیر استرس نیز می تواند در اندام ها و بافتهای تولید مثلی گیاه تجمع یابد. برخی گزارش­ها حاکی است که کاربرد کود ازت همانند تنش خشکی، در برخی موارد باعث افزایش میزان پرولین در گیاهان می­ شود (Martines et al., 1994). حیدری و همکاران (۱۳۸۶) گزارش کردند تیمار کودی ازت دارای تأثیر معنی­داری بر میزان تجمع پرولین برگ پرچم در گندم بود به طوری که با افزایش سطح مصرف ازت، بر مقدار تجمع این ترکیب افزوده شد. دانشمند و همکاران (۱۳۸۷) نیز با مطالعه اثر مقادیر مختلف ازت بر روی صفات مورفوفیزیولوژیک دو رقم کلزا به نتایج مشابهی دست یافتند. بر اساس یافته های نیوبرگ (۲۰۱۰) افزایش غلظت پرولین در بخش هوایی گیاه شبدر چمنی تحت تأثیر تزریق ازت مشاهده شد. بر اساس یافته­های آتاناسووا (۲۰۰۸) افزایش پرولین و آلانین می تواند به عنوان شاخصی برای تغذیه ازتی غیر متعادل تلقی گردد. براساس نظر ماشنر (۱۹۹۵) پرولین یک ترکیب آلی است که در ساختمان آن ازت به کار رفته است و مصرف ازت به صورت نیترات و یا ترکیب نیترات + آمونیوم می ­تواند در افزایش سنتز آن مؤثر باشد. در پژوهش حاضر افزایش محتوای پرولین تحت تأثیر تیمارهای ازت قرار گرفت ولی این افزایش از نظر آماری معنی­دار نبود. این نتایج با یافته­های شخمگر وهمکاران (۱۳۹۲) بر روی گیاه شنبلیله مطایقت داشت.

نقش آمونیوم در مقدار پرولین از طریق گلوتامات­دهیدروژناز است، زیرا فعالیت این آنزیم با سمیت آمونیوم افزایش یافته و تجمع گلوتامات را سبب می­ شود و از آنجایی که این ترکیب به عنوان پیش­ماده لازم برای ساخته شدن پلی­آمین­ها و پرولین است، در نتیجه هنگام تنش آمونیوم، مقدار پرولین افزایش می­یابد (حدادچی و منصوری، ۱۳۸۴).
۴-۱۳- قند محلول
نتایج مربوط به اندازه ­گیری مقدار قند محلول، که در جدول۴-۲۵ نشان داده شده است، مبین اثر معنی­دار ازت، سطوح مختلف نسبت نیترات به آمونیوم محلول غذایی و برهمکنش متقابل آنها در سطح احتمال ۵% بر این صفت می­باشد.
جدول۴-۲۵- نتایج تجزیه واریانس تأثیر غلظت ازت، نسبت نیترات به آمونیوم و اثرات متقابل بر میزان قند محلول

منابع تغییرات

درجه آزادی

قند محلول کل

غلظت ازت

۱

^*۷۷/۵۶

نسبت آمونیوم به نیترات

۳

^*۰۰۳/۱۰

غلظت * نسبت

۳

^*۲۷/۵

خطا

۲۴

۳۵/۴

ضریب تغییرات

-

۱۵/۴۴

ns، * و ** به ترتیب بیانگر عدم معنی داری و معنی­داری در سطوح ۵ و ۱ درصد