** معنی دار در سطح یک درصد
* معنی دار در سطح پنج درصد
ns غیر معنی دار
۴-۱-۲- اثر تیمارها بر طول ریشه
مقایسه میانگین داده ­های سطوح مختلف بسترهای کاشت (شکل ۴-۴) نشان داد که استفاده از تیمار (a₅) سوپرجاذب ۱۰ گرم در کیلو گرم خاک (پلیمر مرطوب شده) سبب شد تا طول ریشه به میزان ۳۳/۴۲ سانتی­متر گردد ولی در تیمار فاقد سوپرجاذب (شاهد) طول ریشه ۸۳/۱۶ سانتی­متر است.
شیخ مرادی وهمکاران (۱۳۸۷) نشان دادند که استفاده از سوپرجاذب عملاً باعث نگهداری آب در خاک و کاهش تعداد دفعات آبیاری گردید که باعث افزایش نفوذ ریشه وعمق و توسعه آن در خاک و در نتیجه طول ریشه افزایش یافت. آنایوتیس و همکاران (۲۰۰۴)، موسوی نیا (۱۳۸۴) در چمن و شفیعی (۱۳۸۱) تاثیر پلیمر در انبوهی و رشد ریشه را در مقایسه با شاهد تایید کردند .
مقایسه میانگین دورهای مختلف آبیاری (شکل ۴-۵) نشان داد که استفاده از دور آبیاری ۵ روز سبب شد تا طول ریشه ۷۵۹/۳۱ سانتی متر گردد. ولی در دور آبیاری ۱۰ روز طول ریشه ۴۱/۲۷ سانتی­متر شد.
شکل ۴- ۴- اثر سطوح مختلف بسترهای کاشت بر طول ریشه
شکل ۴-۵- اثر سطوح مختلف دور آبیاری بر طول ریشه
۴-۱-۳- اثر تیمارها بر کلروفیل
مقایسه میانگین سطوح مختلف بسترهای کاشت (شکل ۴-۶) نشان داد که استفاده از سوپرجاذب به میزان ۱۰ گرم در کیلوگرم خاک (پلیمر مرطوب شده) (a₅) سبب شد تا کلروفیل ۴۵/۷۷ عدد SPAD گردد ولی در تیمار شاهد کلروفیل ۴۵/۶۳ عدد SPAD گردید.
موسوی­نیا و عطاپور (۱۳۸۴) گزارش دادند، به سبب اینکه سوپرجاذب به عنوان یک ماده جذب کننده آب و سایر محلول­ها عمل می کند، در جلوگیری از شستشوی ازت از اطراف ریشه گیاه موثر بوده و وجود ازت باعث افزایش رنگ در سطوح مختلف گشته است. کنت و همکاران (۲۰۰۸) در گیاه باقلا نشان دادند که سوپرجاذب تاثیر چشمگیری بر کلروفیل داشته و باعث سرسبزی گیاه شد که با این آزمایش مطابقت دارد.
مقایسه میانگین دورهای مختلف آبیاری (نمودار۴-۷) نشان داد که استفاده از دور آبیاری ۵ روز سبب شد تا کلروفیل ۸۶۹/۷۱ عدد SPAD گردد. ولی در دور آبیاری ۱۰ روز کلروفیل ۲۷۲/۶۸ عدد SPAD شد.
شکل ۴- ۶- اثر سطوح مختلف بسترهای کاشت بر کلروفیل
شکل ۴-۷- اثر سطوح مختلف دور آبیاری بر کلروفیل
با کاهش پتانسیل آب خاک و در نتیجه محتوی آب نسبی برگ (RWC)، هدایت روزنه­ای کاهش یافته، دی­اکسید­کربن در دسترس گیاه محدود شده و در نتیجه میزان فتوسنتز کاهش می­یابد (مارتینز، ۲۰۰۷). تحت تنش کمبود آب، شاخص سطح برگ کاهش می­یابد (چاندرا بابا، ۲۰۰۴) و کاهش سطح برگ، کاهش میزان فتوسنتز گیاه را در پی خواهد داشت (موسکی و دنیتو، ۲۰۱۱). از طرف دیگر کمبود آب باعث کاهش محتوی کلروفیل، پیری برگ و در نتیجه کاهش دوام سطح برگ و افزایش انتقال ازت از برگ­ها می­ شود. این عوامل دست به دست هم داده و کاهش فتوسنتز را باعث خواهد شد (برودان و اگلی، ۲۰۰۳).
مطالعات زیادی نشان داده­اند که تنش خشکی میزان کلروفیل گیاه را کاهش می­دهد (بلترانو و رونگر، ۲۰۰۸؛ نیکولاوا و همکاران، ۲۰۱۰). اخا و همکاران (۲۰۱۱) نشان دادند که میزان کلروفیل برگ با افزایش تنش خشکی کاهش می یابد. نیکولاوا و همکاران (۲۰۱۰) نیز کاهش ۱۳ تا ۱۵ درصدی میزان کلروفیل برگ در گیاهان تحت تنش نسبت به شاهد را گزارش نمودند. میزان فتوسنتز در پاسخ به تنش خشکی بدلیل عوامل روزنه­ای (بسته شدن روزنه) و غیر روزنه­ای (نقص در فرایندهای متابولیک) محدود شده و در کل میزان کلروفیل کاهش می­یابد (مفاخری و همکاران، ۲۰۱۰) بعلاوه تحت شرایط تنش خشکی بازیابی مواد بویژه نیتروژن کاهش می­یابد و از آنجائیکه کلروپلاست­ها برای ساخت کلروفیل نیازمند نیتروژن می­باشند، سرعت تولید کلروفیل کاهش یافته و کندتر می­گردد (پاک نژاد و همکاران، ۲۰۰۷).

۴-۱-۴- اثر تیمارها بر تعداد شاخه جانبی
مقایسه میانگین سطوح مختلف بسترهای کاشت (شکل ۴-۸) نشان داد که استفاده از۵۰ درصد خاک + ۱۵ درصد ضایعات برنج + ۲۰ درصد ورمی کمپوست + ۱۵ درصد کود دامی (a₁₁) سبب شد تا تعداد شاخه های جانبی ۱۷/۲۱ عدد گردد. همچنین در تیماری که از زئولیت به میزان ۱۰ گرم در کیلوگرم خاک استفاده شد (a₇)، تعداد شاخه جانبی ۸۳/۲۰ عدد می­باشد. ولی در تیمار شاهد تعداد شاخه جانبی ۵/۲ عدد بود.
قاسمی و خوشخوی (۱۳۸۰) نشان دادند که سوپرجاذب بر تعداد شاخساره در گیاه داوودی اثر دارد. با کاربرد سوپرجاذب و افزایش مقدار پلیمر تا سطح ۸ درصد تعداد شاخساره افزایش یافت. طلایی و اسدزاده (۱۳۸۴) در پژوهشی نشان دادند که اثر سوپرجاذب با کاربرد ۱۳درصد وزنی پلیمر شاخص های رشد در گیاه زیتون را نسبت به تیمار شاهد افزایش داد.
مقایسه میانگین دورهای مختلف آبیاری (شکل ۴-۹) نشان داد که استفاده از دور آبیاری ۵ روز سبب شد تا تعداد شاخه جانبی۶۱۵/۱۵ عدد گردد. ولی در دور آبیاری ۱۰ روز تعداد شاخه جانبی ۰۲۶/۱۳ عدد شد.
شکل ۴- ۸- اثر سطوح مختلف بسترهای کاشت برتعداد شاخه جانبی
شکل ۴-۹- اثر سطوح مختلف دور آبیاری بر تعداد شاخه جانبی
علت اینکه سوپرجاذب (استوکوزورب) نسبت به ورمی­کمپوست و زئولیت باعث تشکیل تعداد شاخه جانبی کمتری شده است شاید بخاطر کاهش تهویه لازم برای گیاه در اثر پرشدن فضای خالی خاک بوسیله تورم پلیمر توسط آب و یا کاهش مقدار خاک در دسترس ریشه گیاه به عنوان تنها منبع غذایی نسبت به ورمی­کمپوست و زئولیت باشد (قاسمی و خوشخوی، ۱۳۸۰).
سوپرجاذب (استوکوزرب) با افزایش نگه­داشت آب و در نتیجه افزایش آب قابل استفاده گیاه، بهبود دانه­بندی و ساختمان خاک و نیز افزایش ثبات خاکدانه­ها، کاهش جرم مخصوص ظاهری خاک، بهبود رشد عمقی ریشه شرایط بهتری را برای رشد و نمو گیاه خصوصاً در شرایط تنش خشکی فراهم می­ کنند (زنگوئی نسب و همکاران، ۱۳۹۱).
۴-۱-۵- اثر تیمارها بر قطر ساقه
مقایسه میانگین سطوح مختلف بسترهای کاشت (شکل ۴-۱۰) نشان داد که استفاده از سوپرجاذب به میزان ۱۰ گرم در کیلوگرم خاک (پلیمر مرطوب شده) (a₅) سبب شد تا قطر ساقه ۷۳/. میلی متر گردد ولی در تیمار شاهد قطر ساقه ۳۹/. میلی متر گردد. طلایی و همکاران (۱۳۸۸) نشان دادند که پلیمر سوپرجاذب در محیط ریشه زیتون، می ­تواند شاخص­ های رشد رویشی درختان زیتون مانند رشد قطری ساقه را افزایش دهد.
مقایسه میانگین دورهای مختلف آبیاری (شکل ۴-۱۱) نشان داد که استفاده از دور آبیاری ۵ روز سبب شد تا قطر ساقه ۶۲۲/. میلی­متر گردد. ولی در دور آبیاری ۱۰ روز قطر ساقه ۶۰۳/. میلی­متر شد.
شکل ۴-۱۰- اثر سطوح مختلف بسترهای کاشت بر قطر ساقه
شکل ۴-۱۱- اثر سطوح مختلف دور آبیاری بر قطر ساقه
۴-۱-۶- اثر تیمارها بر وزن تر ساقه
مقایسه میانگین سطوح مختلف بسترهای کاشت (شکل ۴-۱۲) نشان داد که استفاده از سوپرجاذب به میزان ۱۰ گرم در کیلو گرم خاک (پلیمر مرطوب شده) (a₅) سبب شد تا وزن تر ساقه ۵۸/۶۰ گرم گردد. ولی در تیمار شاهد وزن تر ساقه ۶۸/۲۴ گرم است. مقایسه میانگین دورهای مختلف آبیاری نشان داد (شکل ۴-۱۳) که استفاده از دور آبیاری ۵ روز سبب شد تا وزن تر ساقه ۲۲۱/۴۴ گرم گردد. ولی در دور آبیاری ۱۰ روز وزن تر ساقه اصلی ۸۴۴/۳۹ گرم شد.
شکل ۴-۱۲- اثر سطوح مختلف بسترهای کاشت بر وزن تر ساقه
شکل۴-۱۳- اثر سطوح مختلف دور آبیاری بر وزن تر ساقه
۴-۱-۷- اثر تیمارها بر وزن خشک ساقه
مقایسه میانگین سطوح مختلف بسترهای کاشت (شکل ۴-۱۴) نشان داد که استفاده از سوپرجاذب به میزان ۱۰ گرم در کیلو گرم خاک (پلیمر مرطوب شده)(a₅) سبب شد تا وزن خشک ساقه ۲۰/۳۶ گرم گردد. ولی در تیمار شاهد وزن خشک ساقه ۱۷/۱۲ گرم است.
مقایسه میانگین دورهای مختلف آبیاری (شکل ۴-۱۵) نشان داد که استفاده از دور آبیاری ۵ روز سبب شد تا وزن خشک ساقه ۴۰۳/۲۵ گرم گردد. ولی در دور آبیاری ۱۰ روز وزن خشک ساقه ۱۹/۲۲ گرم شد.
شکل ۴-۱۴- اثر سطوح مختلف بسترهای کاشت بر وزن خشک ساقه
شکل ۴-۱۵- اثر سطوح مختلف دور آبیاری بر وزن خشک ساقه
۴-۱-۸ – اثر تیمارها بر وزن تر ریشه
مقایسه میانگین سطوح مختلف بسترهای کاشت (شکل ۴-۱۶) نشان داد که استفاده از زئولیت به میزان ۱۰ گرم در کیلو گرم خاک (a₇) سبب شد تا وزن تر ریشه ۲۰/۳۳ گرم گردد. همچنین بین تیمارهای بستر کاشت a₃ و a₉ اختلاف معنی­داری با a₇ مشاهده نشد ولی در تیمار شاهد وزن تر ریشه ۷ گرم بود.
زئولیت طبیعی با نگهداری برخی از کاتیون­ها در ساختار خود و سپس آزادسازی آن­ها در محیط کشت، موجب افزایش رشد گیاهان و در کنار آن کنترل راحت تر محیط رشد و کاهش هزینه مواد غذایی مورد نیاز را به دنبال دارد. همچنین باعث جذب و نگهداری و تعادل رطوبتی درون محیط می­ شود (اسفندیاری، ۱۳۸۷)
حجتی و همکاران (۱۳۸۶) در تحقیقی که بر روی گیاه شنبلیله انجام دادند تشریح کردند که مصرف زئولیت، وزن تر ریشه را افزایش داده است. سلمان زاده وهمکاران (۱۳۸۹) در آزمایشی بر روی گل کاغذی بیان کردند که کاربرد زئولیت باعث افزایش وزن تر ریشه و درصد ریشه زایی شده است. فرهمند وهمکاران (۱۳۸۶) در بررسی که بر روی گیاه گل نرگس شیراز انجام دادند بیان کردند که مصرف زئولیت آمیخته با خاک سبب افزایش وزن تر ریشه و وزن تر و خشک برگ شد.
مقایسه میانگین دورهای مختلف آبیاری (شکل۴-۱۷) نشان داد که استفاده از دور آبیاری ۵ روز سبب شد تا وزن تر ریشه ۸۰۵/۲۰ گرم گردد. ولی در دور آبیاری ۱۰ روز وزن تر ریشه ۲۵۶/۱۸ گرم شد.
شکل ۴- ۱۶- اثر سطوح مختلف بسترهای کاشت بر وزن تر ریشه