روش شناسی تحقیق
مقدمه
دستیابی به اهداف علم یا شناخت علمی میسر نخواهد بود مگر زمانی که با روش­شناسی درست صورت پذیرد. به عبارت دیگر تحقیق از حیث روش است، که اعتبار می یابد نه موضوع تحقیق.
بدون روش­شناسی تحقیق، نتایج بررسی و تحلیل­های مربوطه، معتبر و قابل تعمیم نخواهد بود. از این رو روش­شناسی تحقیق از جمله معیارهای رایج جهت ارزیابی تحقیقات علمی، تلقی می­گردد.
به طور کلی روش تحقیق، مجموعه ­ای از قواعد، ابزارها و راه­های معتبر و نظام یافته برای بررسی واقعیت­ها، کشف مجهول­ها و دست­یابی به راه حل مشکل­ها است (خاکی، ۱۳۸۶،۲۰۱).

تحقیق را می­توان تلاشی منظم و سازمان­یافته برای بررسی مساله­ای خاص که به یک راه­حل نیاز دارد، توصیف کرد و شامل گام­هایی است که طراحی و پیگیری می­شوند تا پاسخ­هایی برای مساله مورد علاقه ما در یک محیط­کاری به دست آید. روش­های تحقیق به شیوه ­های طراحی مطالعات پژوهشی و به رویه­های تجزیه و تحلیل داده ­ها اشاره دارد(سکاران، ۱۳۸۴، ۶).
در این بخش روش انجام تحقیق به تفصیل توضیح داده می­ شود و مطالبی همچون جامعه و نمونه آماری و چگونگی گزینش آن، روش­های گردآوری اطلاعات، روایی و پایایی پرسشنامه و روش آماری مورد استفاده معرفی می­ شود.
۳٫۱٫ روش تحقیق
به طور کلی روش­های تحقیق در علوم رفتاری را می­توان با توجه به دو ملاک تعیین کرد.
الف) هدف تحقیق
ب) نحوه گردآوری داده ­ها
بر این اساس پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر شیوه گردآوری اطلاعات تحقیق توصیفی از نوع پیمایشی است. در ذیل به توضیح آنها پرداخته می شود.
جامعه آماری تعدادی از عناصر مطلوب مورد نظر است که حداقل دارای یک صفت مشخصه باشند.(آذر و مومنی،۱۳۸۵) با توجه به تعریف، جامعه آماری عبارتست از، مجموعه ­ای از افراد یا واحدهایی که دارای حداقل یک صفت مشترک باشند. معمولاً در هر پژوهش جامعه مورد بررسی یک جامعه آماری است که پژوهشگر مایل است درباره صفت (صفتها) و متغیر واحدهای آن به مطالعه بپردازد (سرمد و سایرین،‌۱۳۸۷، ۱۳۳).
جامعه آماری که در این مرحله از تحقیق، از آنها درخصوص میزان بکارگیری هر یک از فعالیت­های مدل نظرخواهی شد، کارکنان شرکت ملی پخش فرآورده ­های نفتی شیراز بودند، که تعداد آنها ۱۴۰ نفر است. شامل کارمندان، مدیران، سرپرستان و روسای واحدها بودند. از آنجا که وزارت نفت مدیریت استعداد را از طریق سامانه جذب نخبگان دانشگاهی راه انداز کرده و گام­های مفید را نسبت به سایر سازمان­ها در این زمینه برداشته است لذا این سازمان بعنوان جامعه آماری این پژوهش انتخاب گردید. که در سه واحد مستقل مستقر بودند و بخش اعظمی از افراد در واحد مرکزی مشغول به کار دفتری بودند، واحد دوم شامل ۱۶نفر که آن­ها نیز مشغول به کار دفتری بودند ولی واحد سوم، بخش عملیاتی شرکت ملی پخش فرآورده ­های نفتی شیراز، که شامل ۴۰ نفر بود.
۳٫۲٫ حجم نمونه آماری
نمونه آماری، یک مجموعه فرضی از جامعه آماری است که با مطالعه آن محقق قادر است نتیجه را به کل جامعه آماری تعمیم دهد (سکاران،۱۳۸۱، ۲۹۵). یا به عبارت دیگر، تعداد محدودی از آحاد جامعه آماری است که بیان کننده ویژگیهای اصلی جامعه باشد(آذر و مومنی، ۱۳۸۵). نمونه آماری مناسب برای پژوهش ۱۴۰نفر محاسبه شد و به منظور گردآوری داده ­ها، پرسشنامه پژوهش بین۱۴۰نفر از کارکنان شرکت ملی پخش فرآورده ­های نفتی شیراز توزیع و از این تعداد ۱۲۵پرسش­نامه بازگشت داده شد و مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت.
۳٫۳٫ ابزار جمع آوری داده ها
روش های گوناگونی برای جمع­آوری اطلاعات وجود دارد که اغلب براساس نوع و خواسته­ های مطرح شده در پژوهش علمی از یک یا چند روش برای جمع­آوری آمار و اطلاعات استفاده می­گردد.
۳٫۳٫۱٫ مطالعات کتابخانه­ای
روش­های کتابخانه­ای در تمامی تحقیقات علمی مورد استفاده قرار می­گیرد، در بعضی از آنها، در بخشی از فرایند تحقیق از این روش استفاده می­ شود و در بعضی دیگر موضوع تحقیق از حیث روش، ماهیتاً کتابخانه­ای است و از آغاز تا انتها متکی بر داده ­های تحقیق کتابخانه­ای است. در این پژوهش، برای روشن شدن مباحث نظری تحقیق و بدست آوردن اطلاعات مورد نیاز، از روش کتابخانه­ای استفاده شده است، یعنی با مطالعه کتاب­ها، مقالات و تحقیقات دیگر پژوهشگران و جستجو در اینترنت، اطلاعات مورد نیاز جمع­آوری گردیده است.
۳٫۳٫۲٫ مطالعات میدانی
روش دیگری که در این پژوهش مورد استفاده قرار می­گیرد، روش میدانی است که در آن با توجه به هزینه­بر بودن و وقت­گیر بودن ابزاری چون مشاهده و مصاحبه، برای جمع آوری داده ­های اولیه جهت آزمون فرضیه ­ها و مدل مفهومی، از پرسشنامه استفاده گردیده است.
۳٫۳٫۲٫۱٫ پرسشنامه
از جمله دلایل استفاده از پرسشنامه می­توان به هزینه اندک مالی و زمانی، سهولت کسب سریع اطلاعات از افراد زیاد، سهولت تجزیه و تحلیل پاسخ­ها و استانداردسازی سوالات اشاره نمود.
دراین پژوهش، پرسشنامه نهایی در دو بخش تهیه و تنظیم شده است. قسمت اول ( مشخصات فردی پاسخ دهندگان) شامل ۵ سوال است که در این بخش ویژگیهای جمعیت­شناختی مدیران و کارکنان مورد پرسش قرار گرفته است و قسمت دوم شامل ۳۷ سوال در خصوص نظر مدیران و کارکنان در ارتباط با متغیرهای تحقیق می­باشد، که از این تعداد سوال­های ۱۸-۱ برای سنجیدن متغیر مدیریت استعداد، سوال­های ۲۴-۱۹ برای سنجش جانشین­پروری، و سوال­های ۳۷-۲۵ برای سنجیدن متغیر مدیریت فناوری اطلاعات می باشند.
در پرسشنامه تحقیق هم از سوال­های بسته و همچنین از دو سوال باز استفاده شده است. سپس پرسش­شونده میزان ادراک خود از بکارگیری هر یک از فعالیت­ها را با علامت زدن یکی از خانه­های طیف اشاره شده مشخص نموده است. لذا در مورد هر فعالیت مجموعه یافته­هایی که نشانگر نقاط ضعف و قوت در به کارگیری آن است نوشته می­ شود. در پایان نیز دو سوال پرسیده شده که پرسش­شونده بدون محدودیت به ارائه نظر خود بپردازد و با توجه به تجربه و اشراف پرسش­شونده به فعالیت کاری خود در مورد آنچه که از دید پژوهشگر مخفی مانده اظهار نظر نماید. شایان ذکر است که پرسشنامه مذکور پس از انجام اصلاحات لازم و اطمینان از روایی، برای توزیع بین حجم نمونه اصلی آماده گردیده است.
جدول۱-۳:ابعاد متغیرها و تعداد کلی سوالات هر کدام