جدول ۴-۱۸: مقایسه ی نتایج آزمون گرنجر و تودا-یوماموتو ۱۰۷
جدول ۴-۱۹: خلاصه ی نتایج آزمون تودا-یوماموتو ۱۰۹
جدول ۴-۲۰: خلاصه ی نتایج آزمون تودا-یوماموتو بر حسب روابط علیت ۱۱۱
فهرست شکل ها و تصویرها
عنوان صفحه
شکل ۳-۱: ساختار سه نفری ۵۳
شکل ۳-۲: کانال های ارتباطی سرمایه ی اجتماعی با رشد اقتصادی ۶۶
شکل ۳-۳: مثلث ارتباطی سرمایه ی اجتماعی، سرمایه ی انسانی و رشد اقتصادی ۶۸
شکل ۴-۱: سرمایه ی انسانی ۸۴
شکل۴-۲: نسبت تعداد پزشک به جمعیت ۸۵
شکل ۴-۳: نسبت تعداد طلاق به ازدواج ۸۵
شکل۴-۴: نسبت تعداد مطبوعات به جمعیت ۸۵
شکل ۴-۵: ضریب جینی ۸۶
شکل ۴-۶:نسبت ۱۰ درصد ثروتمندترین افراد به ۱۰ درصد فقیرترین افراد ۸۶
شکل ۴-۷: نسبت تعداد کارکنان بخش آموزش به جمعیت ۸۷
شکل ۴-۸: نرخ با سوادی ۸۷
شکل ۴-۹: نسبت تعداد سینما به جمعیت ۸۷
شکل ۴-۱۰: رشد اقتصادی با در نظر گرفتن نفت ۸۸
شکل ۴-۱۱: رشد اقتصادی بدون در نظر گرفتن نفت ۸۸
فصل اول
مقدمه
یکی از وظایف مهم دولت ها در سیاست گذاری ها تأمین رفاه افراد جامعه می باشد. دولتها برای تحقق این هدف، رشد اقتصادی بالا را به عنوان یکی از اهداف مهم خود در برنامه ریزی های توسعه تلقی می کنند. برای رسیدن به رشد اقتصادی بالا، عوامل زیادی دخیل هستند و مطالعات زیادی توسط اقتصاددانان مختلف در این زمینه صورت گرفته است. از عوامل مؤثر بر رشد اقتصادی می توان به ۱- عوامل اقتصادی (مانند سرمایه ی فیزیکی، زیرساخت ها، سرمایه گذاری، صادرات، میزان نرخ ارز، درجه ی باز بودن اقتصاد، وسعت بازار سرمایه، سیستم بانکداری، تورم و شرایط زیست محیطی کشور) ۲- عوامل انسانی (مانند میزان جمعیت فعال، بهره وری نیروی کار، شاخص توسعه ی انسانی) و ۳- عوامل سیاسی (مانند عدم ثبات سیاسی و فساد) اشاره نمود (دورلاوف و همکاران^[۱]،۲۰۰۴: ۱۵۲-۱۴۱).

با نگاهی دقیق به مطالعات گذشته، در می یابیم که عوامل نهادی و اجتماعی مانند سرمایه ی اجتماعی نزد محققین مورد توجه زیادی قرار نگرفته است در حالی که عوامل اجتماعی مانند فرهنگ، هنجارها و مقررات اجتماعی می توانند بر رشد اقتصادی مؤثر باشند.
بعد از اینکه موضوع سرمایه ی اجتماعی مورد اهمیت قرار گرفت، اقتصاد دانان به این مسئله پی بردند که فرهنگ اجتماعی یا رفتار اجتماعی می تواند ثروتمند بودن یا فقیر ماندن بعضی از کشورها و مناطق را توضیح دهد.
سرمایه ی اجتماعی از جمله مفاهیم چند وجهی و موضوعی بین رشته ای است که در اوایل قرن بیستم به صورت علمی و آکادمیک مطرح و از سال ۱۹۸۰ وارد متون علوم سیاسی و جامعه شناسی شد و توسط دانشمندان مختلفی از جمله کلمن، پوتنام، بوردیو، فوکویاما و غیره گسترش داده شد. از نگاه بسیاری از اندیشمندان، سرمایه ی انسانی بهترین سرمایه جامعه محسوب می شد؛ اما این دانشمندان بعدها پذیرفتند که نقش سرمایه ی انسانی در وجود انسجام و یکپارچگی آن از اهمیت بیشتری برخوردار است که این انسجام و یکپارچگی در سایه ی همکاری، تعاون و اعتماد متقابل شکل می گیرد و باعث شد که موضوع سرمایه ی انسانی تبدیل به سرمایه ی اجتماعی شود. امروزه می توان گفت که سرمایه ی اجتماعی نقش بسیار مهم تری نسبت به سرمایه ی فیزیکی و انسانی در سازمان ها و جوامع ایفا می کند؛ بطوری که شبکه های روابط جمعی و گروهی، انسجام بخش میان انسانها، سازمان ها با انسان ها و سازمان ها با سازمان هاست.
به نظر کلمن، سرمایه ی اجتماعی ترکیبی از ساختارهای اجتماعی است که تسهیل کننده ی کنش های معینی از کنشگران در درون این ساختارهاست و اعضای جامعه از طریق تماس با یکدیگر و پایدار ساختن این ارتباطات، قادر به همکاری با یکدیگر می شوند و به این طریق منافعی را کسب می کنند که به تنهایی، قادر به کسب آنها نیستند (فیلد^[۲]،۲۰۰۳: ۷).
۱-۱- مسئله ی تحقیق
همانطور که می دانیم از دیرباز افزایش رشد اقتصادی یکی از اهداف مهم کشورها در سیاست گذاری ها محسوب می شود؛ بنابراین موضوع عوامل مؤثر بر رشد اقتصادی برای اقتصاددانان، موضوعی دارای اهمیت است. اما در گذشته فقط به سرمایه ی مالی، طبیعی و سرمایه ی انسانی به عنوان عواملی تأثیر گذار در اقتصاد توجه شده است و به عواملی غیر مادی مانند ارزش ها، فرهنگ، صداقت، همکاری، اعتماد و غیره توجه نشده است.
عوامل غیر مادی اشاره شده را می توان در یک کلمه با عنوان سرمایه ی اجتماعی خلاصه کرد. بنابراین اقتصاددانان و جامعه شناسان در دهه های اخیر به این نتیجه رسیده اند که علاوه بر عوامل مادی، عوامل غیر مادی و معنوی نیز بر رشد اقتصادی و رفاه جامعه مؤثر است و نقش آن ها غیر قابل کتمان می باشد.
در بسیاری از مطالعات به موضوع تأثیر گذاری سرمایه ی انسانی و سرمایه ی اجتماعی بر رشد اقتصادی پرداخته شده است و نشان داده اند که این دو نوع سرمایه، تأثیر مثبتی بر رشد اقتصادی داشته اند. سرمایه ی انسانی که شامل دانش، مهارت و شایستگی افراد است با افزایش کارایی، مهارت و تجربه ی کارکنان به تولید هرچه بیشتر منجر می شود و به بهبود رشد اقتصادی کمک می کند و بدین ترتیب سرمایه ی اجتماعی که همان اعتماد، صداقت، همکاری و کارهای گروهی است، مانع رفتار فرصت طلبانه، رانت جویی و تقلب در افراد می شود و از هدر رفتن منابع جلوگیری می کند و همچنین افزایش سرمایه ی اجتماعی، هزینه های مبادله^[۳]را کاهش می دهد. هزینه های مبادله آن دسته از هزینه هایی است که افراد در فرایند مبادله ی اقتصادی متحمل می شوند تا حقوق مالکیت خود را مشخص، تعریف و تضمین کنند که شامل هزینه های جستجو، انعقاد قراردادها، دیده بانی، نظارت^[۴] و کسب اطلاعات در مورد فروشنده، خریدار و کیفیت کالا و خدمات می باشد و در نتیجه در هزینه ها صرفه جویی می شود. کلمن(۱۹۸۸) نیز در مقاله ی خود نشان داده است چگونه سرمایه ی اجتماعی که در کیفیت روابط بین والدین و فرزندان خلاصه می شود می تواند بر میزان سرمایه ی انسانی (عملکرد فرزندان در مدرسه) تأثیر مثبت بگذارد؛ یعنی سرمایه های مالی و انسانی والدین در حضور سرمایه ی اجتماعی آنها می توانند به حداکثر کارایی خود برسند اما بعدها، بعضی از صاحب نظران مانند هلیول و پوتنام(۲۰۰۷) ادعا کردند آموزش و سرمایه ی انسانی است که باعث گسترش سرمایه ی اجتماعی می شود یعنی سرمایه ی انسانی با تأثیر غیر مستقیم (اثر بر سرمایه ی اجتماعی) و مستقیم اثر مضاعفی بر رشد اقتصادی دارد.
همچنین رشد اقتصادی و افزایش رفاه می تواند رفتارها، ارزشهای اجتماعی، هنجارها، میزان مشارکت اجتماعی، نقش های اجتماعی و بافت های اجتماعی را دچار تغییر و تحول سازد؛ به طور خلاصه رشد اقتصادی می تواند بر سرمایه ی اجتماعی نیز اثر بگذارد. از ناحیه ای دیگر رفاه و افزایش رشد اقتصادی با به وجود آوردن امکانات اعم از مالی، تحصیلی و غیره بر افزایش میزان سواد و تحصیلات (سرمایه ی انسانی) تأثیر مثبتی می گذارد.
در پایان، مسئله را این گونه بیان می کنیم که رابطه علیت دو به دو میان این سه متغیر چگونه است؟ آیا سرمایه ی انسانی و سرمایه ی اجتماعی علت رشد اقتصادی هستند یا برعکس؟ آیا سرمایه ی انسانی علت سرمایه ی اجتماعی است یا برعکس یا اینکه رابطه علیت دو طرفه ای دارند؟
۱-۲- اهمیت و ضرورت تحقیق
برای رفع بعضی از مشکلات اقتصادی مانند بیکاری در کشور، افزایش رشد اقتصادی امری لازم و ضروری است و مطالعه در زمینه ی عوامل مؤثر بر رشد اقتصادی از وظایف مهم اقتصاددانان هر کشوری می باشد. اقتصاددانان تا چند قرن پیش، به عوامل مادی به عنوان تنها عامل پیشرفت یک کشور اشاره می کردند اما اخیراً دریافته اند که عوامل اجتماعی و غیر مادی نیزدر کنار عوامل مادی دارای اهمیت می باشند و این در حالی است که دین اسلام تأکید فراوانی بر سرمایه ی اجتماعی مانند نوع دوستی، کمک به دیگران، همکاری و همبستگی جهت پیشرفت یک جامعه دارد. بنابراین با توجه به شرایط فرهنگی و دینی کشورمان، علاوه بر سرمایه های فیزیکی، انسانی و مالی، سرمایه ی اجتماعی عاملی است که می تواند در تولید مؤثر باشد که در کشور ما مورد توجه قرار نگرفته است.
همچنین فوکویاما (۱۳۷۹) بیان کرده است:” از جامعه ای که ذخیره مطلوبی از سرمایه ی اجتماعی دارد می توان انتظار داشت که در تولید سرمایه ی انسانی و تقویت آن نیز موفق باشد.” البته سرمایه ی اجتماعی متعلق به گروه هاست نه افراد و با تقویت سرمایه ی انسانی یک کشور می توان انباشت سرمایه ی اجتماعی را به وسیله آثار خارجی حاصل از تقویت آن، افزایش داد.
۱-۳- هدف تحقیق
هدف این تحقیق، بررسی رابطه علیت میان سرمایه ی اجتماعی، سرمایه ی انسانی و رشد اقتصادی ایران بر اساس داده های سال های ۱۳۸۵-۱۳۵۰ است.
۱-۴- سؤالات تحقیق
۱- آیا سرمایه ی اجتماعی علت سرمایه ی انسانی است یا سرمایه ی انسانی علت سرمایه ی اجتماعی می باشد و یا علیت دو طرفه ای بین آنها وجود دارد؟
۲- آیا سرمایه ی انسانی علت رشد اقتصادی است یا رشد اقتصادی علت سرمایه ی انسانی می باشد و یا علیت دو طرفه ای بین آنها وجود دارد؟
۳- آیا سرمایه ی اجتماعی علت رشد اقتصادی است یا رشد اقتصادی علت سرمایه ی اجتماعی می باشد و یا علیت دو طرفه ای بین آنها وجود دارد؟
۱-۵- منابع آماری
متغیرهای مورد استفاده برای دوره ی ۱۳۸۵-۱۳۵۰ در این مطالعه عبارتند از:

1. 1. سرمایه ی انسانی که داده های مربوط به سال های ۱۳۷۹-۱۳۵۰ از مطالعه ی نفیسی و نیلی (۱۳۸۴) و داده های مربوط به سال های ۱۳۸۵-۱۳۸۰ از مطالعه ی هوشمند و همکاران (۱۳۸۷) استخراج شده است.

1. 1. برای داده ی سرمایه ی اجتماعی از هشت متغیر به عنوان شاخص سرمایه ی اجتماعی استفاده شده است که این متغیرها از داده های بانک مرکزی ایران و سالنامه های آماری مرکز آمار ایران استخراج شده است.

1. 1. رشد اقتصادی که از داده های تولید ناخالص داخلی با در نظر گرفتن نفت و بدون در نظر گرفتن نفت بر مبنای قیمت پایه ی سال ۱۳۷۶ از داده های سری زمانی بانک مرکزی ایران استخراج شده است.

۱-۶- روش تحقیق
روش تحقیق در این مطالعه، نوع کتابخانه ای و به استناد منابع موجود اعم از کتابها، مقاله ها و پژوهش ها و همچنین بر اساس الگوی اقتصاد سنجی و تجربی می باشد که در مطالعات تجربی بعد از بررسی مانایی متغیرهای مزبور به وسیله ی آزمون ریشه ی واحد زیوت-اندریوز (۱۹۹۲) و آزمون های دیگر مربوط به ریشه ی واحد به آزمون علیت گرنجری بر اساس الگوی خود رگرسیون برداری (VAR) روش تودا-یوماموتو(۱۹۹۵) پرداخته شده است.

کامپیوتر رومیزی

-۱/۲۱۴

۰/۲۳۳

۰/۳۰

۰/۱۹

۰/۴۷

۰/۰۰۰

بیش از یک وسیله

گروه مرجع

جدول ۱۴ ضرایب رگرسیونی عوامل مرتبط فردی-اجتماعی و نحوه استفاده از اینترنت با وضعیت اعتیاد به اینترنت براساس مدل رگرسیون رتبه ای را نشان می دهد.در این مدل متغیر وضعیت اعتیاد به اینترنت به صورت سه حالت: سالم،در معرض خطر و وابستگی خفیف و به صورت یک متغیر رتبه ای در نظر گرفته شده است.براساس آنالیز تحلیلی جدول شماره ۱۴ متغیرهای سن،سابقه بیماری روحی(افسردگی،هراس اجتماعی و اضطراب) و اعتیاد(به سیگار و سایر مواد)،بخش مورد استفاده در اینترنت،نحوه استفاده همراه با دیگران یا به تنهایی و هم چنین وسیله اتصال به اینترنت از عوامل مرتبط و پیش بینی کننده وضعیت اعتیاد به اینترنت بوده اند.به طوری که هر چقدر سن دانشجو کمتر باشد درجات اعتیاد به اینترنت افزایش مییابد(OR=0/92 و-۰/۸۷ ۰/۹۷= فاصله اعتماد OR و ۰/۰۰۴>P).
در ارتباط با سابقه بیماری روحی(افسردگی،هراس اجتماعی و اضطراب) و اعتیاد(به سیگار و سایر مواد)،افرادی که سیگاری هستند یا به گونه ای با مواد مخدر در ارتباط هستند نسبت به افرادی که هیچ گونه اختلال روحی روانی یا اعتیاد ندارند ۳۴/۴ برابر شانس بیشتری برای افزایش درجات اعتیاد به اینترنت دارند(OR=4/34 و

۳۱/۱۱- ۶۶/۱ = فاصله اعتماد OR و ۰۰۳/۰> P).
براساس اطلاعات جدول بالا افرادی که بیشتر به قسمت های علمی اینترنت رجوع می کرده اند نسبت به افرادی که اینترنت را به عنوان یک وسیله برای دانلود انتخاب می کرده اند از نظر درجات اعتیاد به اینترنت در معرض خطر کمتری بودند(۲۴/۰-۶۹/۰=فاصله اعتماد OR،۴۱/۰=OR،۰۰۱/۰> P).
دانشجویانی که اینترنت را با دیگران مانند خانواده یا دوستان استفاده می کرده اند نسبت به دانشجویانی که به تنهایی به اینترنت رجوع می کرده اند از نظر درجات اعتیاد به اینترنت در معرض خطر کمتری بودند (۹۵/۰-۴۶/۰=فاصله اعتماد OR،۶۶/۰=OR،۰۲۴/۰> P).
همچنین دانشجویانی که از موبایل یا لپ تاپ یا کامپیوتر رومیزی جهت اتصال به اینترنت استفاده می کرده اند کمتر در معرض خطر اعتیاد به اینترنت بودند(OR و فاصله اطمینان این سه گروه به تفکیک در جدول ۱۴ آمده است).
فصل پنجم
در این فصل یافته های پژوهش براساس هدف و سوالات پژوهش مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.این فصل مشتمل بر بحث و بررسی یافته ها،نتیجه گیری نهایی،پیشنهاد برای کاربرد یافته های پژوهش و پیشنهاد برای پژوهش های بعدی می باشد.
تجزیه و تحلیل داده ها
پژوهش حاضر با هدف کلی تعیین وضعیت اعتیاد به اینترنت و نحوه استفاده از آن در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی گیلان در سال ۱۳۹۱ صورت گرفته است.به منظور نشان دادن نتایج پژوهش و دستیابی به هدف آن یافته ها در ۱۴ جدول تنظیم گردید.
جدول ۱نمایانگر خصوصیات فردی و اجتماعی واحدهای مورد پژوهش است. اطلاعات این جدول حاکی از آن است که بیشتر واحدهای مورد پژوهش مونث(۵/۶۵%) و مجرد(۸/۷۹%) بودند. میانگین سنی این دانشجویان
۶۴/۳ ± ۴۱/۲۲ با دامنه(۴۲- ۱۸) سال بود.بیشترین درصد تعداد نمونه ها را به ترتیب دانشجویان پزشکی(۶/۳۴%)، پرستاری(۸/۱۴%) و دندان پزشکی(۱۱%) تشکیل می دادند.اکثریت واحدهای مورد پژوهش در مقطع کارشناسی(۵/۴۸%) و سپس دکتری عمومی (۷/۴۰%)،مشغول به تحصیل بودند.از لحاظ ترم تحصیلی اکثریت واحدهای مورد پژوهش در محدوده ترم ۱۳-۵ بودند.میانگین معدل این دانشجویان ۰۹/۱ ± ۸۹/۱۵ با دامنه (۱۸٫۹۹- ۱۲) بود. .بیشترین درصد دانشجویان(۸/۴۶%) ساکن خوابگاه بوده و محل زندگی اکثریت نمونه ها(۸/۹۸%) شهر بود.از لحاظ شغل واالدین و تحصیلات:مادران واحدهای مورد پژوهش اکثراً خانه دار(۷/۷۶%) و دارای مدرک دانشگاهی(۱/۳۴%) بودند.تحصیلات پدران اکثریت واحدهای مورد پژوهش دانشگاهی(۹/۴۷%) و بیشتر آنها(۶/۴۴%) بازنشسته بودند.در خصوص وضعیت اشتغال نمونه ها،بیشتر نمونه ها(۸۸%) شاغل نبودند.از لحاظ میزان درآمد،خانواده اکثریت نمونه ها(۱/۵۷%)،درآمدی بین پانصد هزار تا یک میلیون تومان داشتند.بیشتر واحدهای مورد پژوهش(۸/۸۲%) سابقه هیچ گونه بیماری روحی(افسردگی،هراس اجتماعی،اضطراب) و اعتیاد(به سیگار و سایر مواد) نداشتند .میزان آشنایی اکثریت نمونه ها با کامپیوتر(۸/۶۳%) متوسط و میزان آشنایی اکثریت آنها (۵/۵۳%) با اینترنت زیاد بود.
جدول ۲ در ارتباط با فراوانی واحدهای مورد پژوهش بر حسب متغیرهای نحوه استفاده از اینترنت تنظیم شده است. اطلاعات جدول ۲ حاکی از آن است که میانگین سنی شروع به کار با کامپیوتر و استفاده از اینترنت در واحدهای مورد پژوهش به ترتیب (۰۳/۴ ± ۱۶/۱۳) و (۵۴/۳ ± ۹۶/۱۴) با دامنه (۳۵-۶) و (۴۰-۷) بود.میانگین زمان هر بار اتصال به اینترنت ۲ ساعت و ۱۸ دقیقه با دامنه (۷-۵۰/) بود.مهم ترین هدف دانشجویان در استفاده از اینترنت بترتیب تفریحی ( ۲/۲۹%) ، علمی ( ۷/۲۷%) و ارتباطی (۳/۲۴%) بوده است.اکثر دانشجویان مورد بررسی(۵/۶۰%) از اینترنت به تنهایی استفاده می کردند. محمدبیگی و همکاران(۷) مهمترین هدف دانشجویان در استفاده از اینترنت را به ترتیب:تحقیق و بررسی های علمی،بازی های یارانه ای و سرگرمی،چک کردن پست الکترونیکی،بازی های اینترنتی و سرگرمی،آگاهی از اخبار سیاسی اجتماعی و در نهایت استفاده از تالار گفت و گو بیان کرده است.
بیشتر دانشجویان(۲/۳۵%) جهت اتصال به اینترنت از بیش از یک وسیله(لپ تاپ،کامپیوتر رومیزی و تلفن همراه) استفاده می کردند.سه اولویت اول در خصوص بیشترین بخش مورد استفاده در اینترنت عبارتند از:جست و جوی علمی(۷/۲۲%)،استفاده از فیس بوک(۵/۲۰%) و دانلود(۹۲/۱۴%).
جداول۵-۳ در ارتباط با هدف اول پژوهش “تعیین وضعیت اعتیاد به اینترنت در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی گیلان بر حسب مشخصات فردی-اجتماعی” تنظیم شده است.
جدول ۳ وضعیت اعتیاد به اینترنت در دانشجویان را نشان می دهد. اطلاعات جدول ۳ بیانگر اینست که ۴۴% (۲۵۷ نفر) ازنمونه هادر معرض خطر اعتیاد به اینترنت بوده و۷/۵% وابستگی خفیف به اینترنت داشته اند.در مورد شیوع اعتیاد به اینترنت آمارهای مختلفی ارائه شده است؛اما به طور متوسط نسبت معتادان به اینترنت حدود ۲ تا ۵ میلیون در ازای هر ۵۰ میلیون کاربر عادی است؛به عبارت دیگر،تقریباً ۵ تا ۱۰ درصد از کاربران اینترنت دچار مشکل اعتیاد به اینترنت هستند(۲۶).میزان اعتیاد به اینترنت در جمعیت دانشجویان آمریکا،چین،کره،انگلستان،استرالیا،تایوان،ژاپن،کشورهای اروپای شرقی و غربی ۵ تا ۲۵ درصد گزارش شده است(۱۶،۱۷،۱۸).
در مطاالعه آندرسون(۱۹) میزان اعتیاد به اینترنت در دانشجویان آمریکایی ۸/۹% گزارش شده است.تسای و همکاران(۲۱) شیوع اعتیاد به اینترنت در دانشجویان جدید الورود را ۹/۱۷% گزارش کرد..در مطالعه فرانگوس و همکاران(۲۲)، ۶/۱۱% از دانشجویان یونانی معتاد به اینترنت شناخته شدند.کانن و همکاران(۲۳) میزان اعتیاد به اینترنت را در دانشجویان ترکیه ۷/۹%بیان کردند.لیو^[۹۰]و همکاران(۶۳) شیوع اعتیاد به اینترنت در دانشجویان علوم پزشکی چین را ۳/۴% گزارش کردند.نتیجه برخی از مطالعات در ایران هم حاکی از شیوع این پدیده در میان دانشجویان است:در مطالعه محمدبیگی و همکاران(۴) با حجم نمونه (۴۲۶) نفر،شیوع اعتیاد به اینترنت در دانشجویان ۸/۱۰% بود که ۸/۲% اعتیاد شدید و ۸% اعتیاد خفیف داشتند.در مطالعه علوی و همکاران(۲۵) با حجم نمونه (۴۰۰) نفر میزان اعتیاد در کاربران دانشجو ۱۳% گزارش شد.خدادوست و همکاران(۲۶) با حجم نمونه (۴۰۰) نفر این میزان را در جمعیت دانشجویی ۵/۹% گزارش کردند.مشایی و همکاران(۶۴) با حجم نمونه (۲۲۴) نفر میزان وابستگی خفیف به اینترنت در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان را ۴/۵%درصد گزارش کردند.در تمامی مطالعات فوق الذکر از ابزار استاندارد اعتیاد به اینترنت یانگ استفاده شده است.آمار گزارش شده در مطالعات مختلف با مطالعه اخیر کمی متفاوت است.علت آن را می توان گستردگی مطالعه حاضر و حجم نمونه بیشتر(۵۸۳) دانست.از طرفی عوامل پیش بینی کننده وضعیت اعتیاد به اینترنت عموماً متاثر از تفاوت های فرهنگی اجتماعی^[۹۱] هستند(۳۱).لذا این مساله می تواند بر نتایج حاصل از مطالعه تاثیرگذار باشد.خوشبختانه آمار اعتیاد به اینترنت در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی گیلان(۷/۵%) نسبت به شیوع کلی اعتیاد به اینترنت در جهان(۱۰-۵%) و شیوع اعتیاد به اینترنت در دانشجویان
(۲۵-۵%) پایین تر است.اما مساله مهم این است که حدود نیمی از دانشجویان مورد پژوهش در معرض خطر اعتیاد به اینترنت شناسایی شدند.پس هم اکنون بهترین زمان برای انجام مداخلات پیشگیرانه حهت کنترل اعتیاد به اینترنت در این دانشجویان می باشد.
جدول شماره ۴ میانگین نمره اعتیاد به اینترنت در واحدهای مورد پژوهش را بر حسب مشخصات کیفی فردی اجتماعی نشان می دهد.براساس اطلاعات این جدول بین متغیرهای جنس،وضعیت تاهل،رشته و مقطع تحصیلی،محل اسکان دانشجو،وضعیت اشتغال دانشجو،تحصیلات مادر،سابقه بیماری روحی(افسردگی،هراس اجتماعی،اضطراب) و اعتیاد(به سیگار و سایر مواد) و نمره اعتیاد به اینترنت ارتباط معنادار آماری وجود دارد و بین متغیرهای محل زندگی،وضعیت اشتغال والدین،میزان درآمد خانوار،میزان تحصیلات پدر،میزان آشنایی با کامپیوتر و اینترنت و نمره اعتیاد به اینترنت ارتباط معنادار آماری وجود ندارد.
* براساس اطلاعات جدول ۴ میانگین نمره اعتیاد به اینترنت در پسران( ۲۶/۱۵± ۵۴/۲۵) بیش از دختران(۲۸/۱۲± ۳۳/۲۰) می باشد واین اختلاف از لحاظ آماری معنی داراست(P=0/0001).در زمینه نقش جنسیت در اعتیاد به اینترنت نتایج متفاوتی وجود دارد.در مطالعه ای که در دانشجویان دانشگاه ویرجینیا انجام گردیده مشخص شده که بین میانگین نمره اعتیاد به اینترنت در دختران و پسران اختلافی وجود ندارد(۱۴).اما در مطالعه سیهان^[۹۲](۳۱) در ترکیه بین دو جنس اختلاف معناداری دیده شد.به طوری که میزان اعتیاد به اینترنت در جنس مذکر بیشتر بود.در سایر مطالعات انجام شده(۶۶،۶۵،۶۳،۳۸،۲۱) نیز اعتیاد به اینترنت در جنس مذکر بیشتر بود.اما پژوهش هایی هم وجود دارد که اعتیاد به اینترنت را در زنان بیشتر عنوان کرده اند(۱۳،۴۱،۴۳،۵۵).
دراین رابطه نتایج مطالعات مختلف بیانگر این نکته است که جنسیت مذکر یکی از عوامل مهم در اعتیاد به اینترنت است(۱۰،۲۲،۲۳).به طوری که شانس ابتلای دانش جویان مذکر ۵/۳ برابر دانشجویان دختر است(۴،۳۹،۵۷).موراهان-مارتین(۵۷) می گوید درست است که مردان به خاطر کلیشه های جنسیتی و نوع استفاده ای که از اینترنت دارند در معرض خطر بیشتری برای اعتیاد به اینترنت هستند (۱۲% در مردان و ۳% در زنان) اما جنس مونث احتمال بیشتری دارد که بدون علامت باشد یا علائم محدودی داشته باشد.
از نظر پژوهشگر بالاتر بودن میانگین نمره اعتیاد به اینترنت در دانشجویان پسر،می تواند به دلیل نظارت کمتر والدین،داشتن مهارت بیشتر در استفاده از اینترنت و یا تمایل بیشتر برای استفاده تفریحی از آن باشد.
* میانگین نمره اعتیاد در افراد مجرد بالاتر از متاهلین بود و این اختلاف از لحاظ آماری معنی دار بود(۰۰۰۱/=p).نتایج مطالعه حاضر با سایر پژوهش های انجام شده در این زمینه همسو می باشد(۴۱).در مطالعه ای که کیم و همکاران(۳۹) با عنوان بررسی پیش بینی کننده های اعتیاد به اینترنت و ارتباط آنها با رفتارهای ارتقا دهنده سلامت در دانشجویان هنگ کنگ انجام دادند مشخص شد که وضعیت تاهل یکی از عوامل پیش بینی کننده اعتیاد به اینترنت است به طوری که دانشجویان مجرد،احتمال اعتیاد به اینترنت بالاتری دارند.مجردین در حدود ۳٫۵ برابر بیشتر در معرض خطر اعتیاد به اینترنت هستند(۱۱).در مطالعه تورز(۱۶) ارتباط بین وضعیت تاهل و اعتیاد به اینترنت به اثبات نرسید.تجرد،وضعیت خانوادگی مختل و مطلقه بودن از عوامل خطر اعتیاد به اینترنت می باشد.این مساله توسط مدل شناختی رفتاری دیویس قابل توضیح می باشد.از آنجا که فرد با بهره گرفتن از اینترنت احساس شایستگی و اجتماعی تر بودن و احساسات مثبت می کند این مساله استفاده بیشتر از اینترنت را تقویت می کند(۲۲).
دانشجویان به اقتضای شرایط سنی در جست و جوی پاسخ برای نیازهایی هستند که در دنیای واقعی برآورده نشده است،احساس صمیمیت و تعلق،شکوفایی و نیاز جنسی که احتمالاً افراد مجرد در اینترنت به دنبال آن هستند،ممکن است به مرور زمان موجب اعتیاد آنان به اینترنت شود(۵۴).
*میانگین نمره اعتیاد به اینترنت به تفکیک رشته های تحصیلی بر اساس آزمون کروسکال والیس از لحاظ آماری معنی دار(P =0/016) بود.بطوریکه گروه رشته های پیراپزشکی دارای بیشترین نمره اعتیاد به اینترنت و گروه رشته های بهداشت دارای کمترین نمره بودند.نتایج مطالعات(۱۰،۳۹) نشان داده که استفاده بیش از حد از اینترنت با اشتغال به تحصیل در رشته های علوم کامپیوتر و مهندسی مرتبط می باشد.در بین مطالعاتی که روی دانشجویان دانشگاه های علوم پزشکی صورت گرفته یافته های متفاوتی وجود دارد. در مطالعه فرانگوس(۲۲)،آندرسون(۱۹) و در مطالعه محمدبیگی و همکاران(۴) بین رشته تحصیلی و اعتیاد به اینترنت رابطه ای مشاهده نشد.
از نظر پژوهشگر دانشجویان رشته های پیراپزشکی احتمالا به دلیل داشتن حجم دروس کمتر،داشتن وقت آزاد بیشتر و گاهاً استفاده برنامه ریزی نشده و غیر هدفمند از اینترنت میانگین نمره اعتیاد به اینترنت بالاتری نسبت به سایر رشته ها دارند.دانشجویان سایر رشته ها به خصوص پزشکی و پرستاری جهت انجام تکالیف درسی و احتمالاً جست و جوی علمی وارد اینترنت می شوند.ضمناً گذراندن وقت زیادی در محیط های بالینی به دانشجو اجازه اتلاف وقت در اینترنت را نمی دهد.
*میانگین نمره اعتیاد به اینترنت در مقطع دکتری عمومی،کارشناسی و کارشناسی ارشد نسبت به سایر مقاطع بالاتر بود و آزمون کروسکال والیس ارتباط معنی داری (P=0/001) بین مقطع تحصیلی و اعتیاد به اینترنت نشان داد.در مطالعه تورز(۱۶) ارتباط مقطع و اعتیاد به اینترنت به اثبات نرسید.اما در مطالعه لشکر آرا و همکاران(۶۷) مشخص شد که در دانشجویان تحصیلات تکمیلی شیوع اعتیاد به اینترنت بیش از دانشجویان کارشناسی است.در مطالعه کامران و همکاران(۶۸) که به بررسی ارتباط اعتیاد به اینترنت با سیگار و وضعیت تحصیلی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی لرستان پرداخته است مشخص گردید که اعتیاد به اینترنت در مقطع دکتری عمومی بیش از سایر مقاطع است که با نتایج مطالعه حاضر همسو می باشد.از نظر پژوهشگر تحصیل در مقاطع بالاتر نیاز به انجام کارهای تحقیقاتی و پژوهشی بیشتر دارد لذا دانشجویان را وادار به استفاده بیشتر از اینترنت می کند.به علاوه تحصیل در مقاطع بالاتر به دلیل حجم کاری بیشتر،سنگین تر بودن دروس و فشارهای روانی ناشی از این امر ممکن است این دانشجویان را بیشتر در معرض اعتیاد به اینترنت قرار دهد.
*میانگین نمره اعتیاد به اینترنت در دانشجویانی که در شهر زندگی می کردند نسبت به کسانی که در روستا زندگی می کردند بیشتر بود ولی آزمون من ویتنی ارتباط معنا داری بین محل زندگی و اعتیاد به اینترنت نشان نداد.در مطالعه کرمشایی(۴۳) و کیم و همکاران(۳۹)(۳۵) بین محل زندگی واعتیاد به اینترنت ارتباط معناداری وجود داشت.به طوری که کسانی که در روستا زندگی می کردند نمره اعتیاد به اینترنت کمتری داشتند.این تفاوت ها می تواند به دلیل کم بودن حجم نمونه ساکن در روستا و تفاوت های فرهنگی اجتماعی باشد.
*میانگین نمره اعتیاد به اینترنت در افرادی که به تنهایی و یا در خوابگاه زندگی می کردند نسبت به کسانی که با خانواده زندگی می کردند،بیشتر بود و آزمون کروسکال والیس ارتباط معنی داری (P=0/014) بین محل اسکان دانشجو و اعتیاد به اینترنت نشان داد.محمدبیگی و همکاران(۴) در مطالعه ای که به منظور بررسی شیوع اعتیاد به اینترنت و عوامل موثر بر آن در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی اراک انجام داند ارتباط معناداری بین محل اسکان دانشجو و نمره اعتیاد به اینترنت به دست نیاورند.از نظر پژوهشگر زندگی به تنهایی در خانه های دانشجویی یا در خوابگاه به معنی دوری از خانواده و شبکه روابط قبلی فرد است.به علاوه فقدان نظارت والدین،استرس های محیطی و محدودیت های موجود در این فضاها می تواند فرد را به سوی استفاده افراطی از اینترنت سوق دهد.
*ارتباط معنادادری بین وضعیت اشتغال والدین و نمره اعتیاد به اینترنت وجود نداشت و آزمون های من ویتنی و کروسکال والیس معنی دار نبودند.در مطالعه محمدبیگی و همکاران(۴) بین شغل پدر و اعتیاد به اینترنت رابطه آماری معناداری دیده شد.
*میانگین نمره اعتیاد به اینترنت در دانشجویانی که شاغل نبودند،بیش از سایرین و این اختلاف از لحاظ آماری معنی دار بود(۰۰۱/۰=p).نتایج مطالعه کنونی با نتایج مطالعه ویزشفر(۴۲) همسو می باشد.از نظر پژوهشگر دانشجویانی که در حین تحصیل مشغول به کار نیز هستند به دلیل داشتن مشغله فکری بیشتر،فعالیت اجتماعی بیشتر،احتمالا سنین بالاتر و کمبود وقت آزاد کمتر در معرض خطر اعتیاد به اینترنت اند. از نظر پژوهشگر دانشجویانی که درآمد کافی دارند علاوه بر اینکه احساس شایستگی و خودکارآمدی بالاتری دارند به دلیل وضعیت مالی بهتر دارای امکانات رفاهی بیشتری هستند و جهت برطرف کردن نیازهای اوقات فراغت خود گزینه های بیشتری را جهت انتخاب در اختیار دارند.
*با افزایش میزان درآمد خانوار میانگین نمره اعتیاد به اینترنت افزایش می یابد اما آزمون کروسکال والیس ارتباط معناداری بین میزان درآمد خانوار و اعتیاد به اینترنت نشان نداد.در مطالعه احمدی و همکاران(۳۵) وضعیت مالی خانواده با میزان استفاده از اینترنت رابطه معکوس و با استفاده های آسیب زا(استفاده از سایت های پورنو^[۹۳]،صرف وقت در تالارهای گفتگو،بازی های آنلاین،وبگردی بی هدف،دانلود بی رویه) رابطه مستقیم دارد.
*میانگین نمره اعتیاد به اینترنت در دانشجویانی که مادرانشان تحصیلات دانشگاهی دارند نسبت به سایر گروه ها بالاتر بود و ارتباط معناداری بین میزان تحصیلات مادر و نمره اعتیاد به اینترنت وجود داشت(۰۲/۰=p). در مطالعه محمدبیگی و همکاران(۴) ارتباط معنی داری بین تحصیلات مادر و اعتیاد به اینترنت دیده نشد.از نظر پژوهشگر تحصیلات بالاتر مادر امکان آشنایی زودهنگام با اینترنت و مهارت بیشتر در استفاده از آن را فراهم می کند.از طرف دیگر،مادران با تحصیلات بالاتر،عموماً آزادی بیشتری به فرزندانشان می دهند و سخت گیری کمتری نسبت به آنها دارند.در نتیجه احتمال کاربرد بی رویه و اعتیاد به اینترنت افزایش می یابد.
*میانگین نمره اعتیاد به اینترنت در دانشجویانی که سطح تحصیلات پدرشان بی سواد و ابتدایی بود بیش از سایر گروه ها بود ولی آزمون کروسکال والیس ارتباط معناداری بین میزان درآمد خانوار و اعتیاد به اینترنت نشان نداد.در مطالعه کیم و همکاران(۳۹) و در مطالعه احمدی(۳۵) بیان شده که سطح تحصیلات پایین تر پدر،با افزایش خطر اعتیاد به اینترنت همراه است.اما در مطالعه محمدبیگی و همکاران(۴) بین سطح تحصیلات والدین و اعتیاد به اینترنت رابطه معناداری مشاهده نشد.از نظر پژوهشگر سطح تحصیلات پایین تر پدر با سواد کامپیوتر کمتر و نظارت کمتر در استفاده از اینترنت همراه است که این مساله می تواند فرزندان را به سوی اعتیاد به اینترنت سوق دهد.
*در کسانی که سابقه اعتیاد(به سیگار و سایر مواد) داشتند،میانگین نمره اعتیاد به اینترنت بالاتر و این اختلاف از لحاظ آماری معنادار بود(۰۰۱/۰=p). نتایج پژوهش حاضر با نتایج مطالعه کامران و همکاران(۶۸) که به بررسی ارتباط اعتیاد به اینترنت با سیگار و وضعیت تحصیلی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی لرستان پرداخته همسو می باشد. مطالعات متعددی به ارتباط بعضی اختلالات روانی،ویژگی های خاص شخصیتی و اعتیاد به اینترنت اشاره کرده اند(۷۲-۶۹).معتادان به اینترنت افرادی هستند که به سادگی خسته و ملول می شوند(۵۳)..به علاوه آنها تنها،کمرو،افسرده،خجالتی،درون گرا و دچار سایر انواع اعتیادها هستند(۶۱).

بند دوم: برآورد نیاز ها
در جنگها ارگانهای مختلفی در برآورد نیازها نقش ایفا می کنند. مراکز اطلاعاتی کشورها نیز تخمین می زنند. به عنوان مثال UNHCR در خصوص آوارگان و پناهندگان UNICEF در خصوص زنان و کودکان و WHO در خصوص بهداشت فعالیت کرده و گزارش تهیه می کنند. آنچه حائز اهمیت است این مساله است که ICRC منبع اطلاعاتی خود را محدود به آنچه ارگانهای فوق الذکر در اختیارش می گذارند نمی کند و در این زمینه خود به فعالیت می پردازد. به عنوان مثال در قضیه شمال عراق گزارشهایی در این زمینه توسط صلیب سرخ امریکا تهیه شده بود اما ICRC به این گزارشات اکتفا ننمود و خود وارد عمل شد. اما در همین قضیه ICRC از گزارش WHO بهره جست و به سازمان ملل در خصوص پیامدهای تحریم اقتصادی که در آن منطقه اعمال می نمود هشدار داد. ICRC از متخصصین زیادی جهت برآورد نیازها در زمینه های مختلف بهره می جوید. در برخی موارد این نمایندگان در مناطق مستقر هستند و در سایر موارد، در صورت لزوم، از ژنو به منطقه اعزام می شوند. آنچه بیش از برآورد نیازها حائز اهمیت است در اختیار قراردادن کمکهاست که غالباً با تاخیر صورت می پذیرد.
بندسوم: تامین منابع مورد نیاز
ICRC به دلیل جزئی از یک حرکت بین المللی است و نقش شناخته شده ای در مخاصمات مسلحانه دارد، نزد کلیه کسانی که در تامین بودجه عملیات امداد نقش عمده ای ایفا می کنند مشهور است و یکی از بهترین ارگانهای تامین منابع موردنیاز می باشد. اما آنچه در سال ۱۹۹۴ در رواندا رخ داد و گرسنگی هزاران سومالیایی در سالهای ۱۹۹۳، ۱۹۹۲، خارج از توان ICRC بود. برخی فجایع بشری به قدری تکان دهنده است که فقط در صورت مداخله دولتها و بخصوص نیروهای مسلح آنها قابل حل و فصل است و در برخی موارد، همانند آنچه در بنگلادش در سال ۱۹۷۱ رخ داد دخالت سازمان ملل اجتناب ناپذیر به نظر می رسید. به هر حال لزوم همکاری میان مقامی که وظیفه اصلیش ارائه کمکهای پزشکی به زخمیان حاضر در صحنه حاضر در جنگ در بدو تاسیس را بمه جامعه صلیب سرخ و هلال احمر ملی واگذار نمود. از سال ۱۹۷۷ به بعد در اثر رقابت با MSF (پزشکان بدون مرز) بودجه بیشتری را به این قضیه اختصاص داد و حتی در قضیه رواندا در سال ۱۹۹۴ کارکنان MSF تحت نظر ICRC فعالیت نمودند.
در خصوص نوع کمکها همواره انتقاداتی از ICRC شده است. در این زمینه جا دارد که از کسانی که منابع را در اختیار ICRC قرار می دهند نیز انتقاد شود چرا که هماهنگ با ICRC عمل نمی کنند.
بهر حال علیرغم این انتقادات و غلیرغم اینکه در برخی موارد همانند ارائه کمکهای پزشکی یا لزوم تاسیس دفتر در واشنگتن جهت برقراری ارتباط با سازمانهایی که در زمینه کمکهای بشردوستانه فعالند و در آن منطقه دفتر دارند، با ایجاد توسعه همکاری با این سازمانها، ICRC کند عمل نموده اما در مجموع فعالیتهایش در این زمینه همواره مفید و حائز اهمیت بوده است.
بندچهارم: تحویل
بطور کلی در زمینه تحویل کمکها در زمان مخاصمات، سازمانهای مختلفی اعم از سازمان ملل و سایر ارگانها نقش ایفا می کنند. در نتیجه این تداخل وظایف منتهی به هرج و مرج می شود و علل یابد در این زمینه این نهادها با یکدیگر همکاری کنند بطور کلی ICRC در این خصوص با مشکل جدی مواجه نشده است و با WFP, UNICEF, UNHCR همکاری نموده است. در یوگسلاوی ارگان مداخله نماید به عنوان دومین نهادکمک رسانی ایفای وظیفه نمود. هر دوی این ارگانها جهت حمایت از جان مردم به فعالیتهای یکدیگر احترام گذاشته و ایفای وظیفه نمودند. این شکل از همکاری میان ICRC و UNICEF در سودان در دهه ۸۰ و یا MSF و UNICEF در زئیر وجود داشت.
علیرغم اینکه در انجام عملیات بشر دوستانه با توجه به ماهیت بشردوستانه آن مشکلی نباید حادث شود، رقابتهایی نیز میان ارگانهای مختلف به وجود می اید. به عنوان مثال ارگانهای خصوصی کمک رسانی سعی می کنند برای سرمایه گذاریهای آینده با سایر ارگانها رقابت کنند. هر یک از ارگانهای مختلف سازمان ملل نیز سعی می کنند توجه کسانی که بودجه ها را تامین می کنند مانند امریکا به فعالیتهای خود جلب نمایند.

ICRC هیچ یک از این اهداف را دنبال نمی کنند. بطور کلی ICRC در زمینه تحویل کمکها به شکل سریع و موثر به خصوص در حجم متوسط یا کم دارای شهرت است. این ارگان به دلیل اینکه نسبت به سازمانهای وابسته به سازمان ملل کوچکتر است و انعطاف بیشتری دارد به موقع وارد دعمل می شود و در عین حال نیروهایش در قسمتهای مختلف دنیا مستقر هستند. این ارگان همچنین به دلیل نظم و هماهنگی کارکنانش در این زمینه مشهور است.
در کل ICRC به عنوان یک ارگان امدادرسانی، از جنبه های مختلف کمک رسانی که می توان توسط طرفین مخاصمات مورد سوء استفاده قرار گیرد آگاه است. به عنوان مثال طرفین درگیر ممکن است در وارونه جلوه دادن حقایق و آمار مربوط به جنگهای داخلی منافعی داشته باشند و از انتشار حقایق ممانعت بعمل آورند یا در برآورد نیازها مبالغه کنند تا وجهه طرف جنگ را تضعیف نماید. همچنین طرفین جنگ ممکن است ICRC را در زمان تحویل و اجرای عملیات بشردوستانه نماید. همچنین متهم به تخطی از اصل بی طرفی و حمایت از یکی از طرفین نمایند که چنین اتهامی منجر به توقف عملیات خواهد شد. با توجه به مشکلات فوق الذکر، انجام عملیات بشردوستانه دشوار خواهد بود و حتی بر روابط میان ارگانهای مختلف کمک رسانی تاثیر خواهد داشت. ICRC با توجه به تجربه طولانی که در زمینه امدادرسانی دارد می تواند این مقاصد را تشخیص داده و از آثار سوء آنها بکاهد.
امروزه بهبود بخشیدن به وضعیت قربانیان مخاصمات مسلحانه بیش از هر مساله دیگری مورد علاقه ICRC و سایر ارگانها در عرصه بین المللی انجام شده است. هنوز باید گامهای بلندی در خصوص کاهش آلام قربانیان اینگونه جنگها (بخصوص جنگهای داخلی) برداشته شود. در برابر فجایعی که در دنیا رخ می دهد ICRC بسیار کوچک است و نباید فراموش کرد که گرچه این ارگان در عرصه بین المللی مورد شناسایی قرار گرفته و فعالیتهایش مورد احترام است. همچنان یک ارگان خصوصی سوئیسی است. گرچه به زعم برخی، نقش ICRC بدلیل دخالت سایر ارگانهای امدادرسانی تضعیف شده است اما این ارگان تمام تلاش خود را جهت مایجاد هماهنگی میان فعالیتهای خود و سایر ارگانها نموده است و تحت تاثیر اقدامات سایر ارگانها قنرار نگرفته است. گرچه در موارد متعددی از فعالیتهای این ارگان توسط طرفین متخاصم ممانعت به عمل آمده است. اما ICRC در این زمینه مقصر نبوده و آنچه رخ داده ناشی از عملکمرد غیرانسانی طرفین متخاصم بوده است. در ارزیابی نهایی می توان گفت این ارگان در ایفای وظایفش موفق بوده است.
گفتار چهارم: تداخل کمک های بشر دوستانه و عملیات نظامی
در صحنه نبرد علاوه بر طرفین مخاصمه و سازمانها و ارگانهای امدادرسانی و مردم عادی نیازمند کمکها، اشخاص دیگری نیز ممکن است حضور داشته باشند. از آن جمله اند نیروهای حافظ صلح به آنهایی که تحت تاثیر عنوان مداخله بشردوستانه چه در قالب فصل هفتم منشور یعنی پس از احراز به خطر افتادن و تهدید صلح و امنیت بین المللی وارد عمل می شوند چه آنانکه به ابتکار و تشخیص خود دست به مداخله نظامی تحت عنوان بشردوستانه می زنند. حضور آنان در صحنه نبرد و تداخل وظایف و اهدافشان با اقدامات ارگانهای بشردوستانه که هدف غاییشان نجات جان مردم غیرنظامی و کسانی است که نیازمند کمکهای فوری هستند، مشکلاتی را ایجاد می کند که قابل بررسی است.
یکی از گروههایی که به هنگام مخاصمات نقش فعالی در صحنه نبرد ایفا می کنند نیروهای حافظ صلح سازمان ملل هستند. عملیات حفظ صلح عبارتست از اعزام نیروهای سنازمان ملل متحد به منظور نظارت بر آتش بس، جداسازی نیروها و با شرکت در امر انتخابات با رضایت طرفین درگیر معمولا افراد نظامی سازمان ملل و یا پلیس و یا افراد از وقوع درگیری شده و به برقراری صلح کمک می کند. نیروهای حافظ صلح در طول عمر سازمان ملل به تمام نقاط دنیا اعزام شده اند. در منشور ملل متحد مقرراتی در خصوص تاسیس این قبیل نیروها وجود ندارد.
در بسیاری از جنگهایی که در دهه ۹۰ به وقوع پیوسته اند نیروهای حافظ صلح از فعالیتها و نیروهایی که در زمینه کمکهای بشردوستانه فعالیت می کردند حمایت کرده اند. گرچه به نظر می رسد که عملیات حفظ صلح سازمان ملل و اقدامات بشردوستانه ماهیتا به یکدیگر وابسته باشند چرا که هر دو مناطق جنگی انجام می شوند و هر دو باید اصول بی طرفی و عدم تبعیض را رعایت نمایند، با این وجود مرتبط نمودن این عملیات با عملیات بشردوستانه دشوار به نظر می رسد. در سه جنگ اخیر دهه ۹۰ شورای امنیت از مداخله نظامی اجباری بهره برد، این ارگان این اقدامات را در دسامبر اخیر دهه ۹۰ شورای امنیت از مداخله نظامی اجباری بهره برد، این ارگان این اقدامات را در دسامبر ۹۲ با روانه کرده نیروهای UNITAF در سومالی انجام داد. در رواندا در ژوئن ۹۴ و در بوسنی در آگوست و دسامبر ۹۵ از روش مشابه استفاده کرد. بطور کلی حمایت از عملیات بشردوستانه و حمایت از کسانی که به کمکها نیاز دارند به ابزار دیگری غیر از نیروهای نظامی نیاز دارد.
متحد کردن عملیات بشردوستانه با عملیات نظامی گرچه به شکل تئوریک امکان پذیر است اما در عمل خطرات زیادی دارد. در صورتیکه پرسنل عملیات بشردوستانه به نیروی نظامی وابسته شوند، موفقیت آنان وابسته به موفقیت نیروهای حافظ صلح خواهد بود. به عنوان مثال می توان به آنچه در بوسنی رخ داد اشاره کرد. نیروهای بشر دوستانه unprofr (نیروی حفاظتی سازمان ملل در بوسنی هرزگوین) سعی در حمایت از تحویل کالاها و کمکها داشتند و در این زمینه نیز موفق بودند تا زمانی که نیروهای nato (ناتو) حمله هوایی را آغاز کردند و کلیه پرسنل بشردوستانه و نیروهای حافظ صلح به گروگان گرفته شدند یا کشته شدند و این مثال شکست رابطه نظامی و بشردوستانه را نشان می دهد.
آنچه امروز بسیار نگران کننده است کاربردهای گوناگون واژه «بشردوستانه» است. امروز غالب واکنشهایی که در برابر مخاصمات نشان می دهد.
آنچه امروزه بسیار نگران کننده است کاربردهای گوناگون واژه بشردوستانه است. امروزه غالب واکنشهایی که در برابر مخاصمات نشان داده می شود «بشردوستانه» نام می گیرد. امرزوه مداخله نظامی عنوان بشردوستانه می گیرد. واحدهای نظامی برای انجام اقدامات بشردوستانه در صحنه های نبرد بکار گرفته می شوند بدون آنکه خود نیروهای حافظ صلح باشند. گروه های بشر دوستانه بر اجرای محاصرات اقتصادی در مرزها نظارت می کنند. این کاربردهای متفاوت واژه بشردوستانه باعث ایجاد اغتشاش و بی نظمی در هماهنگی میان نبردهای مختلف حاضر در نبرد می شود.
با توجه به تغییر ماهیت جنگ از بین المللی به داخلی برای دولتها بسیار دشوار است که در خصوص اقدامات سیاسی، نظامی، به یک راه حل عملی و معقول برسند. گرچه دیگر قطعنامه های شورای امنیت از طریق وتوی پنج عضو اصلی با مشکل مواجه نمی شوند اما در عمل واقع بینانه نیستند و بیشتر جنبه شفاهی دارند تا عملی. در چنین شرایطی عملیات بشردوستانه می تواند در کاهش آلام مردن نقش عمده ای ایفا کند چرا که این عملیات بدلیل اصولی که باید در اجرای آنها رعایت شود ساده تر انجام می شوند و با مخالفت کشورها مواجه نمی شوند.
اما اقدامات بشردوستانه باید به موازات اقدامات سیاسی و نظامی انجام شود نه که جایگزین آن شود. اگر از این اقدامات در جهت افزایش سیاست خارجی یا کاهش قدرت سیاسی دولت حاکم استفاده شود این اقدامات مشروعیت خود را از دست خواهند داد و متهم به تخطی از ماصل بی طرفی خواهند شد و چه بسا ممکن است هدف حمله نظامی هم واقع شوند.
عدم پیش بینی چنین سوء استفاده ای یکی از مشکلات مندرج در «دستور کاری برای صلح» ماست که توسط پطروس غالی مطرح شده است و از این اقدامات سیاسی، نظامی و بشردوستانه دفاع می کند. تشریک مساعی میان ناین اقدامات می تواند توانایی ها و قابلیت های جامعه بین المللی را بطور قابل ملاحظه ای افزایش دهد چرا که برآیند این سه اقدام می تواند تاثیر زیادی داشته باشد. باید اذعان داشت چنین همکاری در شرایط جلوگیری از بروز مخاصمات مفید است. دیپلماسی پیشگیرانه، حمایت اقتصادی و ارائه کمکهای بشر دوستانه و استخدام ناظران نظامی می تواند وضعیت بحرانی را به یک ثبات نسبی برساند. اما متاسفانه این همکاریها پس از بروز جنگ نمی تواند اثر مشابهی داشته باشد. در زمان مخاصمه اقدامات بشردوستانه صرفاً باید بر شرایط بحران متمرکز شود و وارد مشکلات نظامی و سیاسی نشود و استقلال و بی طرفی خود را حفظ کند تا بتواند یاری لازم و موثر را به طرفین و قربانیان مخاصمه برساند.
مساله بی طرفی سازمانهای وابسته به سازمان ملل همواره در هاله ای از ابهام قرار دارد. ارگانهایی مانند UNHCR عملا

وجود زمین های قهوه ای ارائه شده یا صنعتی متروک در یک جامعه ، ممکن است نشانه ای در یک آفت کلی جامعه مثل بیماری ، جنایت ، کمبود تحصیلات و فرصت های شغلی و فرسودگی زیر ساخت ها در آن جامعه باشد یا به وقوع این اتفاقات کمک کند . محیط عضوی مهم از کیفیت زندگی در هر جامعه به شمار می رود که به همراه خود فرصت های اقتصادی ، دستاورد های آموزشی ، دسترسی به مراقبت های بهداشتی ، در دسترس بودن و کیفیت مسکن تامین خدمات دولتی و سایر شاخص های اجتماعی ، اقتصادی و … را دارد . توسعه مجدد زمین های قهوه ای در صورت کامل انجام شدن ، می تواند عامل مهمی در تجدید حیات جامعه داشته باشد .
۳-۱۱-فرایند تعیین زمین های رها شده شهری
با توجه به موضوع تحقیق یعنی ساماندهی و مدیریت زمین های رها شده شهر گیلانغرب ، موفقعیت و میزان این زمین ها اطلاعات اساسی مورد نیاز بودند که توسط نقشه و عکس هوایی دستیابی به این اطلاعات امکان پذیر بود . چون در شهرداری گیلانغرب نقشه بهنگام از شهر که وضعیت کاربری های موجود را نشان میداد ، وجود داشت ، لذا نقشه به عنوان ابزار تامین اطلاعات مورد نیاز مشخص شد .
در این راستا از نقشه کاربری اراضی سال ۱۳۹۰ با مقیاس ۱:۲۵۰۰ که توسط اداره کل راه و شهرسازی استان کرمانشاه تهیه شده بود استفاده شد .
تعیین موقعیت زمین های رها شده در سطح شهر گیلانغرب در این وحله با بهره گرفتن از نقشه طرح تفصیلی شهرداری گیلانغرب ، زمین های شهر بررسی شد و سپس با بهره گرفتن از عملیات میدانی به سراغ زمین هایی که کاربری آنها نامشخض و یا اینکه کاربری آنها مشخص ، اما بعد از بازسازی بلااستفاده مانده بودند رفته و تک تک آنها را روی نقشه بصورت دستی مشخص نمودم .
۳-۱۲-تعیین مساحت و تبدیل به مقیاس
بعد از بدست آمدن حدود زمین های رها شده ، این زمین ها باید تعیین مساحت می شدند . برای این کار چون نقشه های کاربری اراضی شهر ، به صورت JPG در دسترس بودند ابتدا نقشه کاربری در محیط GIS رقومی شده و سپس در همان محیط مساحت آنها مشخص شد .

حال برای وضوح بیشتر این مناطق ، آنها را از نقشه کاربری تفکیک نموده و به صورت جداگانه با درج شماره روی هر کدام از قطعات زمینهای رها شده ، کنار هم چیده و به صورت نقشه شماره (۳-۱) نشان داده شد .
از بررسی های بدست آمده ، ۱۱ قطعه زمین در شهر را که کاربری آنها مشخص شده بود و بلا استفاده مانده بودند را یافتیم که مساحت های بدست آمده از آنها به ترتیب جهات جغرافیایی بصورت ذیل می باشد .
در قسمت شمال شهر ۵ قطعه زمین رهاشده (یعنی کاربری آنها مشخص اما به مدت چندین سال بلا استفاده مانده اند ) وجود دارد .
از شرق به غرب به ترتیب عبارتند از :
قطعه شماره ۱ با کاربری آموزشی به مساحت ۱۰۰۰ متر مربع از سال ۱۳۶۸ تا کنون خالی و بلا استفاده مانده است .
قطعه شماره ۲ با کاربری مسکونی به مساحت ۱۲۰۰ متر مربع از سال ۱۳۶۸ تا کنون بلا استفاده مانده است.
قطعه شماره ۳ با کاربری آموزشی به مساحت ۱۸۴۰ متر مربع از سال ۱۳۶۸ تا کنون بلا استفاده مانده است.
قطعه شماره ۴ با کاربری آموزشی به مساحت ۲۰۵۰ متر مربع از سال ۱۳۶۹ تا کنون بلا استفاده مانده است.
قطعه شماره ۵ با کاربری آموزشی به مساحت ۱۴۹۸ متر مربع از سال ۱۳۶۸ تا کنون بلا استفاده مانده است.
قطعه شماره ۶ با کاربری ورزشی در شرق شهر به مساحت ۸۰۰ متر مربع از سال ۱۳۹۱ تا کنون بلا استفاده مانده است .
در جنوب شرق شهر دو قطعه وجود دارد :
۱: با مساحت ۱۵۰۰ متر مربع با کاربری ورزشی و تاسیسات شهری از سال ۱۳۶۸ بلا استفاده مانده است .
۲: ۱: با مساحت ۱۲۰۰ متر مربع با کاربری آموزشی از سال ۱۳۶۸ بلا استفاده مانده است .
در غرب شهر یعنی شهرک نیروی انتظامی
یک قطعه زمین به مساحت ۵۰۵۰ متر مربع با کاربری بهداشتی از سال ۱۳۶۸ بلا استفاده مانده است .
و بالاخره در محله شیرزادی که تقریبا مرکز شهر محسوب می شود ، ۲ قطعه با کاربری بهداشت و درمان از سال ۱۳۶۸ بلا استفاده مانده است.
قطعه شماره ۱۰ به مساحت ۵۰۰۰ متر مربع
قطعه شماره ۱۱ به مساحت ۸۱۰۰ متر مربع
جدول (۳-۴-)موقعیت و مساحت اراضی رها شده شهر گیلانغرب

جدول ۲-۴- تجزیه واریانس اثر مقادیرکود اوره بر روی صفات مورد بررسی در گیاه ذرت علوفه ای ۶۲
جدول۳-۴ مقایسه میانگین اثر کود اوره بر روری صفات مورد بررسی در گیاه ذرت علوفه ای ۶۳
جدول۴-۴- مقایسه میانگین اثر کود اوره بر روری صفات مورد بررسی در گیاه ذرت علوفه ای ۶۴
جدول۵-۴- مقایسه میانگین اثر کود اوره بر روری صفات مورد بررسی در گیاه ذرت علوفه ای ۶۵
جدول۶-۴- ضریب همبستگی اثر کود اوره بین صفات مورد بررسی در گیاه ذرت ۶۵
جدول۷-۴ضریب همبستگی اثر کود اوره بین صفات مورد بررسی در گیاه ذرت ۷۰
جدول ۸-۴- تجزیه واریانس اثر مقادیرکود اوره پوشش دار گوگردی بررسی در گیاه ذرت علوفه ای…………………………………...۸۰
جدول ۹-۴- تجزیه واریانس اثر مقادیرکود اوره پوشش دار گوگردی بر روی صفات مورد بررسی در گیاه ذرت علوفه ای ۸۴
جدول۱۰-۴- مقایسه میانگین اثر کود اوره پوشش دار گوگردی بر روری صفات مورد بررسی در گیاه ذرت علوفه ای ۸۶
جدول۱۱-۴- مقایسه میانگین اثر کود اوره پوشش دار گوگردی بر روری صفات مورد بررسی در گیاه ذرت علوفه ای ۸۷
جدول۱۲-۴- مقایسه میانگین اثر کود اوره پوشش دار گوگردی بر روری صفات مورد بررسی در گیاه ذرت علوفه ای ۸۸
جدول۱۳-۴- ضریب همبستگی اثر کود اوره پوشش دار گوگردی بین صفات مورد بررسی در گیاه ذرت ۸۹
چکیده
به منظور بررسی اثر کود اوره و اوره پوشش دارگوگردی بر روندرشد و عملکرد کمی و کیفی ذرت علوفه ای به صورت قالب دو طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار کود اوره در چهار سطح ۰ و۵۰،۱۰۰، ۱۵۰ کیلوگرم در هکتار و کود اوره پوشش دار گوگردی در چهار سطح ۰و۵۰و۱۰۰و۱۵۰کیلو گرم در هکتار، در سال زراعی۹۱-۹۲ در منطقه دامغان (روستای سلطانیه) انجام شد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس صفات نشان دادکه کود اوره پوشش دار گوگردی تاثیرمعنی داری بر روی وزن خشک برگ و درصد ازت برگ در سطح یک درصد و اثرمعنی داری بر روی وزن خشک ساقه، وزن بلال، عملکرد دانه وعملکرد خشک کل در سطح ۵ درصد داشته است. استفاده از کود اوره پوشش دار گوگردی در تیمار ۱۰۰ و ۱۵۰ با ۳۸٫۶۶ گرم بیشترین وزن خشک برگ را به خودشان اختصاص دادند. با بهره گرفتن از کود مذکور، در تیمار کودی ۱۰۰ کیلوگرم با ۳۰٫۳۵ گرم بیشترین تاثیر را دارد . تیمار کودی با ۱۵۰ کیلوگرم، این کود با ۱۶٫۳۳ گرم بیشترین وزن بلال را به خود اختصاص داده است.بیشترین تعداد بلال در تیمار کودی ۱۵۰ کیلوگرم با ۴۳۲٫۶۶ دانه می باشد.
بیشترین وزن هزار دانه در تیمار کودی صفر و ۱۵۰ کیلوگرم کود اوره پوشش دارگوگردی به ترتیب با ۴٫۶۳و ۴٫۶۶ به دست آمد، این کود در تیمار کودی ۱۰۰ کیلوگرم با ۱۳۹٫۶۶۷ گرم بیشترین عملکرد خشک کل را از آن خود کرده است. و همچنین استفاده از کود اوره پوشش دار گوگردی در دوز ۱۰۰ باعث افزایش وزن خشک ساقه و در دزهای ۵۰، ۱۰۰و ۱۵۰ به یک میزان در وزن خشک برگ افزایش وزن داشتند.
کلمات کلیدی:ذرت ، اوره و اوره پوشش دار گوگردی

فصل اول

مقدمه و کلیات

مقدمه
ازت به عنوان مهمترین عنصر غذایی تاثیر گذار بر عملکرد و کیفیت محصول و یکی از عوامل مهم و تعیین کننده تولید این محصول می باشد . به طوری که اگر نیاز غذایی ذرت تامین گردد ، کشت آن از لحاظ اقتصادی سود فراوانی را عاید کشاورزان و صاحبان صنایع خواهد نمود .عدم شناخت نیاز غذایی ذرت و در نتیجه استفاده نادرست از کودهای شیمیایی نه تنها عملکرد را افزایش نخواهد داد بلکه باعث آلودگی محیط زیست ، برهم خوردن تعادل اکوسیستم های زراعی ، آلودگی آب های زیرزمینی و فشردگی خاک های زراعی و کاهش سودمندی و بهره وری می گردد(عزیزی و همکاران ،۱۳۸۷).مصرف کودهای ازته در سال ۲۰۱۰ ،۵/۹۵ میلیون تن برآورده شده است( .(FAO
تاکنون مطالعات جامعی بر روی تأثیر تقسیط کود اوره بر عملکرد و اجزای عملکرد ذرت انجام شده است، که هر یک از این مطالعات در کشورهای مختلف، با اقلیم های متنوع و بر روی ارقام متفاوت انجام شده است. در نتیجه در هر تحقیق متناسب با شرایط و رقم مورد مطالعه روش های تقسیط و زمان های کوددهی مختلفی پیشنهاد شده است(کرتا وهمکاران ^[۱]،۲۰۰۲ ؛تامی سان ^[۲]،۲۰۰۴ ؛ موتاکومارو همکاران^[۳]،۲۰۰۵).
ذرت علوفه ای به عنوان گیاهی با توانایی تولید بالا و سازگاری در اکثر مناطق کشور می تواند نقش مهمی در تامین علوفه مورد نیاز دام ها به ویژه در فصل زمستان ایفا نماید(چوگان،۱۳۷۵).ذرت از جمله غلات مهم و با ارزش مناطق گرمسیر و معتدل جهان است. ذرت(Zea mays L)از نظر تولید در دنیا بعد ازگندم و برنج سومین غله مهم محسوب می شود(اشوفته و همکاران^[۴] ،۲۰۱۱).
ذرت گیاهی چهار کر بنه است که پس از گندم و برنج مهم ترین ماده غذایی دنیا را تشکیل میدهد. ذرت علوفه ای یکی از محصولات استراتژیک و مهم کشور می باشد که سهم عمده ای در تأمین پروتئین مورد نیاز به ویژه گوشت قرمز و سفید ایفا می کند. با توجه به مصارف متعدد آن، سطح زیر کشت ذرت در چند دهه اخیرافزایش چشم گیری داشته است(خدابنده،۱۳۸۸ ). به نحوی که در سال ۲۰۱۱ سطح زیر کشت جهانی آن بالغ بر ۱۶۱ میلیون هکتار و تولید آن ۷۵۶ میلیون تن بوده است که از نظر تولید جهانی مقام اول را دارد. بزرگ ترین صادرکنندگان ذرت را کشورهای آمریکا، چین و برزیل تشکیل می دهند. سطح زیر کشت ذرت علوفه ای و دانه ای در ایران به ترتیب۱۶۴و۲۶۵ هزار هکتار در سال۱۳۹۰ و میانگین عملکرد علوفه تر و دانه به ترتیب۵۷ و ۲/۷ تن بوده است(آمارنامه کشاورزی ،۱۳۹۰).

۱-۱-۱ اهمیت موضوع

با توجه به قرار گرفتن ایران در کمربند مناطق خشک و نیمه خشک لزوم بهره برداری از گیاهان با درجه سازگاری بالا به اقلیم خشک و شرایط خاکی کشور و با درصد پروتئین بالا برای تامین علوفه مورد نیاز دام بیش از پیش احساس می‌شود (یزدانی و همکاران، ۱۳۸۶)

کشت ذرت با توجه به تنوع آب و هوایی در بسیاری از مناطق کشور بعد از برداشت غلات قابل گسترش است در دنیا و در بین غلات ذرت بعد از گندم و برنج از لحاظ اقتصادی و سطح زیر کشت مقام سوم را داراست .ولی از نظر کل تولید مقام اول را به خود اختصاص داده و این در حالی است که به دلیل سازش پذیری با شرایط اقلیمی مختلف ، روز به روز در دنیا در حال گسترش بوده ،به طوری که امروز از عمده ترین محصولات مناطق نیمه گرمسیر و گرمسیر به شمار می آید (شریفی ،۱۳۸۲).
با وجود ضرورت تامین عناصر غذایی خاک و گیاه زراعی، فراهمی عناصرغذایی باید به شکلی باشد که ضمن تامین نیازهای زراعی، از اتلاف منابع و آلودگی آنها جلوگیری شود(اید ،۲۰۰۲)^[۵].
گزارش هایی وجود دارد که نشان می دهد تا دو سوم نیتروژن معدنی مصرف شده در سیستم های کشاورزی از طریق آبشویی، تصعید، روانآب و فرسایش تلف می شود (بیسواس و همکاران^[۶]، ۲۰۰۸).
مساله کمبود علوفه در سطح کشور فشار بی‌رویه‌ای را بر مراتع وارد کرده است و این موضوع مشکلات جنبی متعددی از جمله فرسایش خاک را به بار آورده است (موسوی و همکاران، ۱۳۸۷).
تامین علوفه از منابع دیگر می‌تواند به عنوان نخستین قدم در راه کاهش فشار بر مراتع و شروع برنامه‌های اصلاح و احیاء مراتع باشد. با توجه به اینکه مراتع موجود در کشور به دلیل چرای بی‌رویه دام‌ها و خشکسالی‌های متعدد در معرض تخریب و فرسایش شدید قرار گرفته و پاسخگوی تغذیه دام‌های موجود نیست، کشت گیاهان علوفه‌ای مناسب می‌تواند به عنوان یک راهکار مناسب جهت تغذیه دام‌های موجود، جلوگیری از واردات علوفه به کشور و حفاظت مراتع مورد توجه قرار گیرد (موسوی و همکاران، ۱۳۸۷).

فرضیات
۱- کود اوره بر روی عملکرد دانه و اجزای عملکرد علوفه ذرت علوفه ای در منطقه دامغان اثر دارد .
۲-کود اوره پوشش دار گوگردی بر روی عملکرد و اجزای عملکرد و کیفیت دانه و علوفه ذرت علوفه‌ای در منطقه دامغان اثر دارد.
۳-کود اوره پوشش دار گوگردی نسبت به کود اوره از قابلیت جذب بیشتری توسط گیاه بر خوردار است .

۱-۱-۳ اهداف پژوهش

تعیین بهترین مقدار کود اوره و اوره پوشش دار گوگردی که باعث افزایش عملکرد و اجزای عملکرد در ذرت علوفه ای در منطقه دامغان می شود.
تعیین بهترین مقدار کود اوره و اوره پوشش دار گوگردی بر روی کیفیت علوفه ذرت علوفه ای در دامغان است .

۱-۲ کلیات

۱-۲-۱ گیاه شناسی

ذرت گیاهی است یک پایه (Monoecious) بدین معنی که گلهای نر و ماده جدا از هم ولی بر روی یک پایه قرار دارند . گلهای ماده ذرت از جوانه ای که در قاعده غلاف برگ وجود دارد تولید می شود (کریمی و همکاران ،۱۳۸۷).
ذرت گیاه تک لپه‌ای ساقه بلندی است. برگهای آن بطور متناوب و به صورت افتاده در دو طرف ساقه قرار گرفته‌اند. زاویه بین برگ و ساقه ، ۹۰ درجه می‌باشد. در اوایل رشد گیاه ، بعضی از یاخته‌های موجود در بخش بالایی ساقه اصلی ذرت از شاخه‌های فرعی متمایز می‌شود. در انتهای این شاخه‌ها ، عضوی به نام بلال بوجود می‌آید که در واقع ، گل ماده گیاه ذرت است(چوکان و همکاران ^[۷]،۲۰۰۶).
ذرت دارای خاصیت تولید ریشه های جانبی یا نا به جا از اطراف گره های پایینی خود که نزدیک به سطح خاک هستند می باشد که این وضع به استحکام گیاه کمک خواهد کرد و آن را در برابر ورس و بادهای شدید مقاوم می کند. گیاهی است یک پایه، اما گل‌های نر در انتهای ساقه و گل‌های ماده که تشکیل دهنده میوه ذرت می باشند از محل گره های ساقه و در محل اتصال برگ به ساقه به وجود می آیند. ذرت گیاهی است دگرگشن ، رنگ و اندازه ی دانه ذرت در ارقام مختلف متفاوت بوده و از سفید ، زرد ، قرمز ، ارغوانی ، سیاه و آبی تغییر می کند . بعضی از دانه های ذرت دارای آندوسپرم نشاسته ای هستند که نرم و تقریباً آردی شکل می باشند. (چوکان و همکاران ،۲۰۰۶).
تعداد بلال های ذرت در هر گیاه بسته به واریته های مختلف ، کاملا متفاوت بوده و بین یک تا ۱۲ عدد در نوسان است .اندام نر گیاه ذرت در انتهای ساقه اصلی به صورت خوشه ای و مرکب از سنبل های قرمز روشن هستند قرار دارد که در روی این خوشه یا خوشه های فرعی دو سنبلچه یکی بلند و دیگری کوتاه بطور منظم قرار گرفته است هر سنبلچه دارای دو گل و هر گل دارای سه پرچم می باشد. همانطور که اشاره شد ذرت گیاهی است یک پایه و در نتیجه بعلت جدا بودن اعضای زایشی گرده افشانی آن بطور مستقیم بوده و گرده های گل به طرق مختلف بر روی اعضای مادگی انتقال پیدا می کنند (نورمحمدی و همکاران،۱۳۸۰).

۱-۲-۲ تاریخچه ذرت

آمریکایی ها اولین استفاده کنندگان از ذرت بودند ذرت تا قبل از سال ۱۴۹۲ میلادی (سال کشف آمریکا) در قاره آسیا، اروپا و آفریقا بعنوان یک گیاه زراعی شناخته شده نبود. اما این گیاه را از قرنها قبل در آمریکا مرکزی می‌شناختند و توسط مردم سرخ پوست آمریکا کشت می شد و به همین سبب نام لاتین آن از یکی از طوایف سرخ پوست بنام MarisiMahig گرفته شده است و ذرت پیوسته به صورت یک گیاه زراعی عمده تقریبا از ۵۰۰۰ سال پیش در مکزیک و گواتمالا کشت می‌شده است و بومی این نواحی است. کریستف کلمب ، یک سال پس از ورود به قاره آمریکا ، بذر ذرت را با خود به اسپانیا برد. این گیاه از آنجا به پرتقال و سپس به دیگر کشورهای اروپایی برده شد. از آنجا هم این گیاه به قاره آفریقا و تعدادی از کشورهای آسیایی از جمله هند و ژاپن راه یافت( آنونیموس،^[۸] ۲۰۰۵).