واحد تحلیل: مردان و زنان سالمند(به طور تصادفی) و در این بررسی سالمند کسی است که دارای سن ۶۰ سال و یا بالاتر می باشد.
سن سالمندی درکشورهای درحال توسعه ۶۰ سال وبالاتر و درکشورهای پیشرفته ۶۵ سال و بالاتر در نظر گرفته می شود (سازمان بهداشت جهانی).
۳-۳-۱- ابزار و نحوه سنجش سلامت جسمی، سلامت روانی
باتوجه به تعریف تندرستی توسط سازمان بهداشت در سال ۱۹۴۸مبنی بر ابعاد وسیع آن به شکل رفاه کامل جسمانی، روحی واجتماعی و نه فقط عدم وجود بیماری، لازم شد اندازه گیری سلامت و ارزیابی مداخلات بهداشتی تنها به شاخص های تغییر در فراوانی و شدت بیماری محدود نباشد، بلکه وضعیت سلامت بطور کامل در نظر گرفته شود. ^[۳۱]بنا به تعریف سازمان بهداشت جهانی کیفیت زندگی، درک افراد از موقعیت خود در زندگی از نظر فرهنگ، سیستم ارزشی که درآن زندگی میکنند، اهداف، انتظارات، استانداردها و اولویت ها ی آنان می باشد، پس کاملاً فردی بوده و توسط دیگران قابل مشاهده نیست و بر درک افراد از جنبه های مختلف زندگی شان استوار است. ^[۳۲]
پرسشنامه های زیادی بدین منظور طراحی شده است ولی پرسشنامه های"کیفیت زندگی سازمان جهانی بهداشت” به علت خصوصیات منحصر به فرد خود مورد توجه بیشتری واقع هستند. ابزار اندازه گیری عمومی کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی،به دوصورتWHOQOL-100 و WHOQOL-BREF می باشند.پرسشنامه WHOQOL-BREF پس از ادغام برخی ازحیطه ها و حذف تعدادی از سؤالات WHOQOL-100 ایجاد شد. نتایج حاصل از این دو پرسشنامه همخوانی رضایت بخشی را در مطالعات مختلف نشان داده اند. در این مطالعه با بهره گرفتن از ابزار اندازه گیری عمومی کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی WHOQOL-BREF به علت کم بودن تعداد سؤالات و درنتیجه راحتی استفاده انتخاب شده است. این ابزار در بیش از ۱۵ کشور جهان بصورت همزمان طراحی و به زبان های مختلف ترجمه شده است. لذا مفاهیم سؤالات در فرهنگ های متفاوت یکسان می باشند. از طرفی هر سؤال بر اساس اظهارات بیماران با شدت بیماری متفاوت، مردم سالم و متخصصان بهداشتی طراحی شده است. لذا علاوه بر امکان استفاده از این پرسشنامه ها در فرهنگ های متفاوت، مقایسه پاسخ این گروه ها ممکن می گردد. در حال حاضر این پرسشنامه ها در بیش از ۴۰ زبان در دنیا ترجمه و استاندارد شده است. که این امر همچنان در حال پیشرفت است. ^[۳۳]این پرسشنامه استاندارد جهت سنجش سازه کیفیت زندگی طراحی شده شده است و موسسات و مراکز تحقیقاتی مختلف چه در سطح ملی و چه در سطح بین المللی از این پرسشنامه استفاده می کنند.پرسشنامه WHOQOL-BREFیکی از پرسشنامه های بسیار معتبری است که درتحقیقات کیفیت زندگی مورد استفاده قرار گرفته است (نجات و همکاران ۱۳۸۵ ).
تعداد سؤالات پرسشنامه مربوط به سنجش کیفیت زندگی سالمندان در مجموع ۲۶سؤال بوده که از۲۶ سؤال، سؤالات ۱و۲ کیفیت زندگی را به طورکلی اندازه گیری می کند و به هچیک از حیطه ها تعلق ندارند و کیفیت زندگی را به شکل کلی مورد ارزیابی قرار می دهد. سایر سؤالات کیفیت زندگی سالمندان را ازابعادمختلف جسمانی، روانی، اجتماعی و در نهایت سلامت محیطی رابا ۲۴ سؤال مورد بررسی قرار می دهد( هریک از حیطه ها به ترتیب دارای۷، ۶، ۳، ۸ سؤال می باشند ).
بر این اساس، جهت سنجش دوبعد سلامت جسمی و سلامت روانی، در این بررسی از ترکیب دو پرسشنامه ۳۶ و ۲۶ سؤالی استفاده می شود و پاسخ ها در ۳و۵ و۷ گزینه ای در قالب طیف لیکرت می باشد و از آنها خواسته شده که به سؤالات پاسخ دهند.در پژوهش حاضر از ابزار اندازه گیری عمومی کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی (WHOQOL-SF36) استفاده می شود و ازترکیب دو مقیاس ۲۶و ۳۶ سئوالی برای محاسبه شاخص سلامت روانی و سلامت جسمانی افراد در هر حیطه امتیازی معادل ۰-۱۰۰برای هر حیطه به تفکیک دست خواهد آمد. پرسش نامه و مصاحبه از سالمندان بالای ۶۰ سال، بااستفاده از ابزار اندازه گیری عمومی کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی استاندارد در فرمهای (WHOQOL-SF36, 26)جهت سنجش سلامت جسمی و روانی سالمندان به منظور سنجش تأثیر عوامل جمعیتی، اجتماعی، اقتصادی و بهداشتی برکیفیت زندگی سالمندان در دو بعد سلامت جسمی و سلامت روانی براساس چار چوب نظری و بررسی های موجود،پرسشنامه جامعی تهیه گردید.

۳-۳-۲- اعتبار و پایایی پرسشنامه
جهت بررسی کیفیت زندگی در دو بعد جسمی و روانی از ویرایش فارسی فرم پرسشنامه (WHOQOL-SF36, 26) استفاده شد این پرسشنامه در بیش از ۵۰ کشور از جمله ایران مدل سازی شده است. برای بررسی ابزار و استفاده از اجرای آزمایشی در نمونه کوچک که تعدادآن ۶۰ نفر بود انجام شد و بعد به جمع آوری اطلاعات و تکمیل پرسشنامه اقدام شد. سپس با بررسی ضریب آلفای کرون باخ به سنجش اعتبار پرسش نامه اقدام شد اعتبار روایی و پایایی پرسشنامه از طریق” آلفای کرونباخ” اندازه گیری شد، آلفای کرونباخ بدست آمده بالای (۷۰/۰)نشان دهنده همبستگی بالای سؤالات بوده است.
فصل چهارم
آزمون فرضیه ها وتجزیه و تحلیل داده ها
مقدمه
پس از گرد آوری داده ها مرحله ی جدیدی از فرایند تحقیق که به مرحله تجزیه و تحلیل داده ها معروف است، آغاز می شود. در این مرحله پژوهشگر با بهره گرفتن از روش های آماری مختلف و با تکیه بر معیار عقل سعی میکند داده ها را در جهت آزمون اهداف تحقیق و ارزیابی آنها مورد بررسی قرار دهد. برای اینکه این امر به نحو صحیح انجام گیرد، داده های جمع آوری شده، بایستی بطور علمی و با روش های آماری مناسب مورد پردازش قرار گیرد و به صورت اطلاعات قابل استفاده در آیند. ابتدا ویژگی های جمعیت شناختی نمونه آماری توصیف شده است. سپس در پایان با استفاده آزمون های آمار استنباطی به بررسی فرضیه های تحقیق مبادرت شده است. داده های موجود در پرسشنامه وارد برنامه اکسل شد و آزمون های آماری توسط نرم افزار spss 16 انجام شد.در این فصل به تجزیه و تحلیل داده های حاصل از پرسشنامه با بهره گرفتن از آمار توصیفی و استنباطی پرداخته شده است.
بر اساس نظریه عوامل تاثیر گذار بر کیفیت زندگی وسلامت سالمندان وایت هد و دالگرن، ۱۹۹۱ ، لایه های مؤثر بر سلامت را اینگونه بیان میکنند :
- ﻓﺎﻛﺘﻮرﻫﺎی ارﺛﻲ(ﺳﻦ و ﺟﻨﺲ)
- ﻓﺎﻛﺘﻮرﻫﺎیﺳﺒﻚ زﻧﺪﮔﻲﻓﺮدی
- ﺣﻤﺎﻳﺘﻬﺎ و تأثیراتﺟﺎﻣﻌﻪ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺪاوم ﺑﺨﺶ ﻳﺎ ﻣﺨﺮب ﺳﻼﻣﺖ ﺑﺎﺷﺪ.
- وﺿﻊ زﻧﺪﮔﻲ و ﻛﺎر و دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺎت و ﺗﺴﻬﻴﻼت
۴-۱- توصیف ویژگی های دموگرافیک نمونه آماری(یافته های توصیفی) :
جداول توصیفی از متغیر های مستقلی که به نظر میرسد عامل های اثر گذار بر سلامت جسمی و روانی باشند. متغیر های مستقل سن، جنس، سواد، وضع فعالیت، وضع تأهل، محل سکونت، بعد خانوار و تعداد فرزندان میباشند که در جداول ۶ و۷ به تفکیک مورد توجه قرار گرفت. در این بخش از تجزیه وتحلیل داده ها ابتدا وضعیت کلی برخی از متغیرها نظیر: وضع فعالیت، بعد خانوار، سن، جنس، تحصیلات، تأهل و محل سکونت و سلامت روانی را از نظر توصیف داده ها و شاخص های مرکزی و پراکندگی هرکدام را مورد بررسی قرار می دهیم. برای توصیف یافته های تحقیق از جداول یک بعدی استفاده می شود و تحلیل اطلاعات از آزمون های آماری پارامتریک، تحلیل واریانس یک طرفه و رگرسیون استفاده می شود.