قال الباقر (ع): «لَیسَ عَلَی النِّساءِ… وَلاتُوَلَّی ألمرأهُ القَضاءَ، وَلاتلَی الامارَهَ وَلاتُستَشارُ». (حرعاملی، محمد بن حسن، بی تا)
امام باقر(ع) نیز مشاغلی مانند قضاوت و حکومت و مشاوره را برای زنان توصیه نمی کنند.

همان گونه که ملاحظه می شودروایات فراوانی مؤید این نکته است که مسئولیت های کلان جامعه را می بایست به مردان سپرد و برای حفظ مصالح خانوادگی زنان ترجیحاً به امور منزل و تربیت فرزندان اهتمام ورزند. در اسلام به نقش همسری و مادری توجه فراوانی شده که ذیلاً به آن می پردازیم.
۳-۲-۷- اهمیت مادری و خانه داری در روایات
در باور عوام تصور بر این است که اهمیت شغل مردان در بیرون از خانه از وظیفه مادری و خانه داری مهمتر است. به زبانی ساده مثلاً یک کارمند در اداره ای که با ورق پاره های کاغذ سر و کار دارد یا آن بازاری که با منسوجات و مصنوعات بی جان سر و کله می زند و یا معماری که ساختمان و ابنیه می سازد و با سیمان و آجر سر و کار دارد و… اینها همگی مهمتر از خانه داری هستند و مردان با ژستی حق به جانب همواره طلب کار زنان خانه دار بوده و دستاوردهای خانواده را مرهون زحمات خود می دانند و زنان را وام دار خود تلقی می کنند. اما با نگاهی منصفانه به کارکردهای زن و شوهر قضاوتی منطقی تری می توان در این مورد داشت. اگر مرد بیشتر اوقات را بیرون از خانه با کاغذ و سنگ و سیمان و ابزارآلات می گذراند ـ که صد البته جای سپاس و قدردانی دارد ـ تا احتیاجات مادی خانواده را مرتفع سازد. مادر در خانه مشغول ساختن موجودی به نام انسان است ساختن یعنی تعلیم و تربیت پرورش و آموزش و… و مادر تمام هم و غمش را به صرف حفظ و تعلیم و تربیت این موجود می کند و پر واضح است که ساختن انسان مهمتر از ساختن ساختمان و… است که مردان بدان افتخار می کنند. (میرابراهیمی،علی،عاشوری،مهدی، ۱۳۹۰)
با نظر به چنین رویکردی اسلام مسئولیت مادری را بسیار مهم و پر زحمت دانسته و اشتغال زنان را فرع بر مسئولیت آنان می داند.
در اسلام وظیفه مرد عمومی و خصوصی به عنوان یک قانون مطرح نیست یا اینکه اسلام اساس جایگاه زن را چهاردیواری خانه بداند، زیرا زن از آزادی کامل در تعیین سرنوشت خویش برخوردار است و حتی بنابر تصریح فقها می تواند بسیاری از خواسته های خود و از جمله فرصت تحصیل و اشتغال در خارج از منزل را در ضمن عقد نکاح شرط کند و شرطش هم نافذ است. (خوئی، ابوالقاسم، بی تا)
امام خمینی (ره) در حالی که بر مشارکت اجتماعی ـ سیاسی زنان تأکید کم نظیری داشت، این مشارکت را در طول نقش مادری و همسری می دید. به عنوان مثال درباره ی اشتغال زنان نظرشان این بود که اشکالی ندارد، البته تا حدی که به خانواده لطمه نخورد چرا که زن را مربی جامعه می دانستند. گاهی که ما به شوخی می گفتیم که چرا زن باید همیشه در خانه بماند؟ می گفتند: خانه را دست کم نگیرید تربیت بچه ها کم نیست اگر کسی بتواند یک نفر را تربیت کند، خدمت بزرگی به جامعه کرده است. (ستوده، امیررضا،۱۳۷۱)
در ارتباط با تقسیم عمومی ـ خصوصی این نکته نیز در خور توجه است که آشنایی با سیره عملی بزرگان دین بویژه در خصوص مشارکت آنان در امور منزل می تواند در تصحیح دیدگاه های عمومی نسبت به این موضوع تأثیر بسزایی داشته باشد و این پندار نادر است فرهنگی را که تقسیم یاد شده، جنبه قطعی و غیر قابل دخل و تصرف است از اذهان بزداید. در اینجا اجمالاً سه روایت را متذکر می شویم.
در بیان اوصاف رسول خدا (ص) نقل شده که ایشان کار دوشیدن بز خانواده شان را بر عهده داشتند. (مجلسی، محمدباقر،۱۴۱۱ ق)
در روایت دیگری می خوانیم که امیر المؤمنین علی (ع) به تهیه هیزم، آوردن آب و جاروب کردن و فاطمه (ع) به تهیه آرد و خمیر و پختن نان می پرداخت. (الحر العاملی، محمد بن حسن، بی تا)
روایت سوم مقداری مفصل تر است و آن اینکه علی (ع) فرمود: پیامبر خدا بر ما داخل شد در حالی که فاطمه در کنار دیگ نشسته بود و من عدس پاک می کرم.
آنگاه حضرت از قول پیامبر گرامی اسلام ثواب های عظیمی برای کار و خدمت مردان در خانه نقل می کند و روایت با این فرمایش پیامبر به پایان می رسد که: یا علی، هیچ مردی به اهل و عیال خود خدمت نمی کند مگر آنکه جزء صدیقان یا شهیدان باشد، یا کسی باشد که خداوند خیر دنیا و آخرت را برای او خواسته باشد. (مجلسی، محمدباقر، ۱۳۶۴)
نمونه دیگری را می توان در پاسخ سؤال اسماء بنت یزید از پیامبر اکرم (ص) دید که وقتی آن زن در مورد مقدار اجر و ثواب کار خانه داری و تربیت فرزند و تهیه غذا سؤال می کند حضرت می فرماید: ای زن، باز گرد و به زنانی که تو را فرستاده اند اعلام کن که خوب شوهر داری کردن زن و تلاش برای کسب خشنودی شوهر و سازگاری با او، از حیث ثواب و پاداش الهی با تمامی آن فضائل [که برای مردان مقرر شده مانند، جمعه و جماعات و جهاد] برابری می کند پس آن زن به عنوان اظهار شادمانی تکبیر و تهلیل گویان از محضر پیامبر خارج شد. (حرعاملی، محمد بن حسن، بی تا)
از اما صادق (ع) نقل شده که: ام سلمه [همسر پیامبر (ص)] به ایشان عرضه داشت: ای رسول خدا، مردان همه خیرات را به چنگ آوردند، پس برای زنان بیچاره چه سهمی است؟ حضرت رد پاسخ فرمود: چنین نیست، زن در هنگام بارداری به منزله کسی است که روزها روزه دار و شب ها در حال عبادت است و با مال و جانش در راه خدا جهاد می کند. سپس زمانی که وضع حمل می کند مستحق پاداش می گردد که به سبب بزرگی آنان هیچ کس توان درکش را ندارد و آنگاه که کودکش را شیر می دهد در ازای هر مکیدنی معادل آزاد کردن یکی از فرزندان اسماعیل که وقف عبادت خدا شده به وی پاداش تعلق می گیرد. سپس هنگامی که از شیر دادن فارغ گردیده، فرشته بزرگواری پهلوی او زده و می گوید: اعمال خود را از سر بگیر به درستی که تمامی گناهانت آمرزیده شدند. (السیوطی، عبدالرحمن جلال الدین، بی تا)
قرآن کریم نیز از این سختی در دوران وضع حمل سخن به میان آورد.
وَ وَصیَّنَا الاِنسانَ بِوالِدَیهِ حَمَلتهُ اُمُّه کُرهاً وَ وَضعَتُه کُرها^[۹۸]
آدمی را به نیکی کردن به پدر و مادر خود سفارش کردیم. مادرش بار او را به دشواری برداشت و به دشواری بر زمین نهاد؛
وَ وَصیَّنَا الاِنسانَ بِوالِدَیهِ حَمَلتهُ اُمُّه وَهناً عَلی وَهنٍ وَفِضالُه فی عامَینِ^[۹۹].
آدمی را درباره پدر و مادرش سفارش کردیم مادرش به او حامله شد و هر روز ناتوان تر می شد و پس از دو سال از شیرش گرفت.
با ملاحظه مشتقات و زحمات مادر پیامبر گرامی اسلام رسیدن به بهشت را ملازمه و همراهی با مادر می داند نه پدر.
الزم رجلها فان الجنه تحت اقدامها (کنزالعمال، ج ۱۶، ص ۴۵)
ملازم مادر باش که بهشت زیر پای اوست.
واقعیت این است که فعالیت اجتماعی و اشتغال زنان در دنیای امروز امری اجتناب ناپذیر است و این حقیقت نیز مشهود است که زنان در کاهش زحمت مردان سهم بسزایی داشته اند، اما چیزی که از اهمیت ویژه ای برخوردار است برقراری ارتباطی منطقی میان انتظارات خانه و خانواده یا خواسته‌های اجتماعی و مقتضیات زنان است.
با درک نقش و سهم فراوان زنان در تحول و ترقی جامعه دیگر امکان حذف او از جامعه وجود نداشته و خدمات او را نمی توان نادیده انگاشت. از طرفی حضور زن در خانه و خانواده و نقش با اهمیت همسری و مادری را نیز نمی توان کوچک تصور کرد. اما نکته قابل تأمل این است که زنان از مرحله اثبات توانایی شان در انجام وظایف و مشاغل مردان عبور کرده و پذیرش تواناییشان به مرحله تثبیت رسیده است و جامعه نیز از این مسئله آگاه است. لذا چیزی که مهمتر و در عین حال مورد غفلت واقع شده توانایی زنانگی زنان است که ظاهراً کم اهمیت تلقی شده (هم از سوی زنان و هم از سوی مردان). مادری هنری است که مردان از آن محرومند، توانایی است که مردان فاقد آنند و نقشی است که ایفای آن فقط در توان زنان است. نقشی مهم و پر خطر، نقشی که چشمان اجتماع به چگونگی اجرای آن دوخته شده و فردای خود را وامدار زحمت مادران امروز می دانند. از سویی دیگر فعالیت و توانایی مردان در حوزه های مختلف اجتماع چیزی نیست که زنان ناتوان از انجام آن باشند. زنان در ایفای نقش مردان موفق بوده اند، اما ایا مردان توانایی ایفای نقش زنان (مادری) را دارن. (میرابراهیمی، سید علی و عاشوری، مهدی،۱۳۹۰)
بخش سوم
۳-۳- عقل
با بررسی آیات و روایات وارده در بحث ریاست مرد بر زن به نظر می رسد عقل نیز با پایش مبانی مذکور به نتیجه مورد نظر در کتاب و سنت می رسد.در واقع از مجموعه ی نصوص اسلامی به خوبی این نکته استفاده می شود که مدیریت های کلان جامعه، همانند رسالت، امامت و رهبری، مرجعیّت، قضاوت و مانند آن، بر عهده ی مردان است. (داودی، سعید، ۱۳۴۸)
مردان این مسئولیت سنگین را به دوش می کشند و در ادای آن، باید نهایت تلاش و کوشش خود را بکار گیرند.
خداوند زنان را از پذیرش چنین امور سنگینی معاف دانسته، و این مسئولیت را از دوش آنان برداشته است. بی تردید، در آن اعطا و این معاف، ساختار روحی، روانی و جسمی هر یک از دو صنف لحاظ شده است. (داودی، سعید، ۱۳۴۸)
۳-۳-۱- نظر امام خمینی(ره)
در دیدگاه اسلام، مسئولیت مهم زن، تربیت نسل انسانی (فرزندان)، گرم نگه داشتن محیط خانه و فراهم سازی رشد و شکوفایی فضایل اخلاقی در خانواده است. ساختار جسمی و روحی زن، با این مسئولیت مهم و ظریف تناسب ندارد. او موجودی عاطفی، مهربان، دلسوز، غمگسار، محبوب همسر و فرزندان خانواده است^[۱۰۰]. درگیری و خشونت، ورود به چالش های اجتماعی و حضور در نبردهای سیاسی با آنچه که خداوند در سرنوشت و طبیعت او قرار داده است، همخوانی کمتری دارد.
در اینکه حضور زن در اجتماع و یا اشتغال وی و همچنین کسب مناصب غیر کلیدی در جامعه، چه اندازه برای زنان مجاز است، بحثی است که باید در جای خود مطرح شود. (که یقیناً در بخش هایی مجاز، بلکه ضروری است) ولی دو نکته را نباید فراموش کرد:

1. 1. اگر حضور گسترده ی زنان در اجتماع، سبب کم رنگ شدن حضور خانوادگی آنان و سست شدن بنیان های خانواده گردد، باید این حضور به حداقل برسد و در واقع، فعالیت و رسالت اصلی زنان نباید تحت الشعاع امور دیگر قرار گیرد.

به عبارت دیگر: ادای مسئولیت خانوادگی برای زنان و فراهم ساختن محیط امن و آسوده برای شوهر و فرزندان، دقت و مراقبت در امر تربیت کودکان و تغذیه مناسب اعضای خانواده و رساندن ویتامین ها و نیازهای متناسب جسمی به آنان، کاری بس مهم، ارزشمند و اساسی است که همه ی کارهای دیگر را تحت الشعاع قرار می دهد و این امور مهم، تنها از عهده ی زنان ـ با همکاری شوهران ـ بر می آید.
در واقع، زنانی که براساس ضرورت، پای به عرصه ی اجتماع می گذارند و برای گردش امور جامعه، ناچار به ترک خانه و فرزندان ـ برای ساعات طولانی در روز ـ می شوند؛ یقیناً به یک فداکاری مهم و نوعی از خود گذشتگی دست می زنند؛ چرا که برای رسیدگی به دیگران و سر و سامان دادن بخش هایی از جامعه، خانه و خانواده را از خورشیدی مهربان و موجودی مؤثر و کارساز، به مقدار زیاد محروم می سازند. (حکیمی، محمدرضا، ۱۳۶۸)

1. 1. در حضور اجتماعی زنان، مسأله اختلاط و ارتباط با بیگانگان و ناهمگنان در کانون توجه قرآن قرار دارد. حتی حضور ضروری زنان در جامعه برای رفع نیاز همگان و مسأله آموزش های لازم، باید در پرتو عفّت و پرهیز از خودنمایی و تبرّج و عدم اختلاط با ناهمگنان باشد.

از این دو نکته فقط با همین اشاره می گذریم و سراغ بحث اصلی در این قسمت از مجموعه می رویم.
آنچه که در اینجا، مورد بحث و بررسی ماست، مدیریت کلان و کلیدی جامعه است.
ما معتقدیم این نوع مدیریت ها به دست زنان سپرده نشده است و اسلام آنان را از بدست گرفتن این امور، معاف داشته است.
مؤید موضوع آیات و روایات است:

1. 1. نخستین آیه ای ممکن است در این بحث مورد استفاده قرار گیرد، آیه ی ۳۴ سوره ی نساء است که فرمود «الرِّجالُ قَوَامُونَ عَلی النِّساءِ بِما فَضَّلَ اللهُ بَعضَهُم عَلی بَعضٍ». این آیه به طور گسترده در »مدیریت مردان بر زنان در خانواده» مورد بررسی قرار گرفت.

۳-۳-۲- نظر علامه طباطبایی:«این علت برتری در مردان (تعقل افزونتر و توان بیشتر) مخصوص خانواده و همسران نیست؛ بلکه این حکم برای گروه مردان در برابر گروه زنان است. در تمام اموری که زندگی این دو صنف به آن مرتبط است، مانند مسائل حکومتی و قضاوت و مانند آن، به سبب برتری عقلی مردان، مدیریت و رهبری به عهده ی آنان است^[۱۰۱]».