راهنمای نگارش مقاله درباره بررسی ساختار هسته ها از دیدگاه مدل شبه کوارکی- فایل ۱۴ |
(۴-۱۲)
که در آن همان مقداری است که در معادله (۴-۱۰) محاسبه شده است. برای محاسبه با در نظر گرفتن اینکه دوترون از یک پروتون و یک نوترون تشکیل شده است، بنابراین هرکدام نصف تکانه زاویهای مداری دوترون را حمل می کنند؛ بنابراین عملگر گشتاور دوقطبی مغناطیسی دوترون را میتوان به شکل زیر نوشت.
(۴-۱۳)
با به دست آوردن مقداری انتظاری این عملگر در راستای بزرگترین مؤلفه تکانه زاویهای، یعنی ، مقدار گشتاور دو قطبی مغناطیسی به دست می آید. در مورد نوترون چون بدون بار الکتریکی است، است.
(۴-۱۴)
با جایگذاری از رابطه (۴-۱۳) به رابطه زیر میرسیم.
(۴-۱۵)
حال با بهره گرفتن از روابط آشنای زیر، مقدار رابطه بالا بدست می آید.
(۴-۱۶)
(۴-۱۷)
(۴-۱۸)
با جایگذاری روابط (۴-۱۷) و (۴-۱۸) در رابطه (۴-۱۵) نتیجه زیر به دست می آید.
(۴-۱۹)
همان طور که قبلاً گفته شد تکانه زاویهای دوترون برابر با یک است، در اینجا یعنی . اکنون اگر بخواهیم گشتاور دو قطبی مغناطیسی دوترون با تکانه زاویهای مداری برابر با ۲ را حساب کنیم، با قرار دادن ، ، و در رابطه بالا به نتیجه زیر میرسیم.
(۴-۲۰)
با جایگذاری و از رابطه (۴-۸) مقدار عددی گشتاور دو قطبی مغناطیسی برای حالت به دست می آید. این مقدار برابر است با: . با داشتن حال میتوان مقادیر عددی و را به دست آورد. و . نتیجهای که گرفته می شود واضح است. تابع موج دوترون در حالت پایه از ۹۶ درصد و ۴ درصد تشکیل شده است [۲۶].
۴-۳- محاسبه گشتاور دوقطبی مغناطیسی دیگر هستهها در مدل پوستهای
به منظور به دست آوردن گشتاور دو قطبی مغناطیسی هستههای با A فرد (عدد اتمی)، با در نظر گرفتن اینکه نوکلئونهای تزویج شده در ایجاد گشتاور دو قطبی مغناطیسی تأثیری ندارند و بنابراین تنها نوکلئون فرد باعث ایجاد گشتاور دو قطبی مغناطیسی می شود، به محاسبه آن میپردازیم. برای این کار از رابطه (۴-۱۴) استفاده میکنیم. عملگر گشتاور دو قطبی مغناطیسی را با رابطه زیر جایگزین میکنیم.
(۴-۲۱)
در اینجا ضریب اسپینی g نوکلئون و ضریب g مداری نوکلئون فرد است. با جایگذاری این رابطه در رابطه (۴-۱۴) به رابطه زیر میرسیم.
(۴-۲۲)
حال با بهره گرفتن از روابط (۴-۱۶) و (۴-۱۷) و در نظر گرفتن اینکه در مدل پوسته ای روابط زیر بین تکانه زاویهای کل و تکانه زاویهای مداری وجود دارد رابطه بالا را محاسبه میکنیم.
(۴-۲۳)
(۴-۲۴)
در مدل پوستهای پتانسیل اسپین مدار به منظور باز تولید اعداد جادویی هستهای معرفی شد، که موفقیت بسیار خوبی در توضیح اعداد جادویی هستهای، پاریته و اسپین حالت پایه هستههای پایدار موجود در طبیعت دارد. این پتانسیل اسپین مدار باعث تولید دو دسته گشتاور دو قطبی مغناطیسی، که بستگی به رابطه بین تکانه زاویهای مداری و تکانه زاویهای کل دارد، شد. گشتاور دوقطبی مغناطیسی هستهها که از طریق آزمایش به دست آمده نیز چنین الگویی را نشان میدهد، اما مقادیر به دست آمده با مقادیر محاسبه شده متفاوت است. به منظور نزدیک شدن مقادیر محاسبه شده با مقادی آزمایشگاهی آن، بیان شده است که ضریب اسپینی g نوکلئونهای آزاد و ضریب اسپینی g نوکلئونهای مقید با هم برابر نیستند و رابطه تقریبی زیر بین آنها برقرار است [۴۶].
علت این رابطه در مدل پوستهای به ابر مزونی اطراف نوکلئونها در درون هسته نسبت داده می شود، چرا که در درون هسته نوکلئونها در فاصله نزدیک هم هستند، و به همین دلیل برهمکنش شدیدتری با هم دارند. که این خود می تواند منجر به متلاشی شدن لحظهای نوکلئون شود. نتایج حاصل در شکلهای (۴-۱) و (۴-۲) آورده شده است.
شکل (۴-۱): مقادیر تجربی گشتاور دو قطبی مغناطیسی هستههای پروتون فرد و پیش بینی مدل پوستهای.
شکل (۴-۲): مقادیر تجربی گشتاور دو قطبی مغناطیسی هستههای نوترون فرد و پیش بینی مدل پوستهای.
۴-۴- محاسبه گشتاور دو قطبی مغناطیسی دوترون با بهره گرفتن از مدل شبه کوارکی
۴-۴-۱- مقدمه
بر طبق نظریه های موجود باریونها از سه کوارک تشکیل شده اند. کوارکها در شش طعم مختلف و سه رنگ آبی سبز و قرمز از ذرات بنیادی تشکیل دهنده جهان میباشند.
هسته دوترون از یک پروتون و یک نوترون تشکیل شده است. برای محاسبه گشتاور دو قطبی مغناطیسی دوترون در مدل پوستهای با در نظر گرفتن اینکه هسته در حالت پایه دارای تکانه زاویهای مداری است، گشتاور دو قطبی مغناطیسی را برابر با به دست آوردهاند (معادله (۴-۱۰)). همان طور که در قسمت های قبلی گفته شد، به منظور بهبود نتیجه به دست آمده با مقدار آزمایشگاهی، در مدل پوستهای فرض شده است که حالت پایه دوترون ترکیبی از تکانه زاویهای مداری یک و دو میباشد. در هستههای سنگینتر نیز، در این مدل مقدار ضریب g پروتون و نوترون مقید با ضریب g پروتون و نوترون آزاد، به منظور مطابقت با مقادیر آزمایشگاهی، متفاوت در نظر گرفته می شود. در اینجا دوترون را تشکیل شده از دو نوکلئون در نظر میگیریم، یک پروتون و یک نوترون، ولی به خاطر نزدیکی این دو نوکلئون به هم، کواکهای سازنده آنها مرتباً با هم برهمکنش دارند که این برهمکنش باعث متلاشی شدن نوکلئونها میگردد و سپس مجدداً به علت وجود نیروی قوی بین کوارکها، نوکلئونها تشکیل میگردند. بنابراین دوترون را تشکیل شده از ۶ کوارک در نظر میگیریم، که خود تشکیل دو نوکلئون می دهند. دوترون را تشکیل شده از ۳ کوارک u با رنگهای مختلف و سه کوارک d با رنگهای مختلف در نظر می گیریم. اگر سه کوارک u به سه رنگ مختلف قرمز، آبی و سبز باشد و سه کوارک d نیز سه رنگ مختلف داشته باشد، هر شش کوارک با در نظر گرفتن اصل طرد پائولی در یک تراز (تراز پایه) جای می گیرند. دوترون در حالت پایه دارای تکانه زاویهای مداری میباشد. در قسمت ۴-۴-۲ تابع موج دوترون را محاسبه می کنیم و در قسمت ۴-۴-۳ با بهره گرفتن از این تابع موج مقدار گشتاور دو قطبی مغناطیسی دوترون را محاسبه میکنیم.
۴-۴-۲- محاسبه تابع موج دوترون
تابع موج دوترون را بر اساس ساختار کوارکی آن می توان به شکل رابطه (۴-۲۵) نوشت، که شامل چهار قسمت جداگانه، تابع فضایی، تابع اسپینی، تابع طعم و تابع رنگ می باشد.
(۴-۲۵)
چون نوکلئونها و کوارکها همگی فرمیون هستند بنابراین از آمار فرمی- دیراک پیروی می کنند و تابع موج کل دوترون نتیجتاً بایستی پاد متقارن باشد (در اثر جایگشت هر دو نوکلئون و در داخل هر نوکلئون در اثر جایگشت هر دو تا کوارک). ما نمیدانیم که شکل تابعی قسمت فضایی حالت پایه چگونه است اما مطمئناً متقارن میباشد، به دلیل اینکه برای همه کوارکها، . سه رنگ مولد تقارن رنگی SU(3) است، با کنار هم قرار دادن ۳ رنگ یک رنگ دهگانه دو رنگ هشتگانه و یک رنگ یگانه به دست می آوریم.
(۴-۲۶)
به طور طبیعی تمام ذرات بیرنگ هستند. در حقیقت این یک حالت ساده از قانون کلیتر میباشد. هر ذره که به گونه طبیعی به وجود آمده یک یگانه رنگ میباشد. در SU(3) حالت یگانه کاملاً پاد متقارن میباشد. بنابراین هر یک از دو نوکلئون دوترون دارای تابع رنگ یگانه و پاد متقارن است. حاصلضرب از تابع موج دوترون را بهتر است بر حسب توابع موج پروتون و نوترون بنویسیم.
(۴-۲۷)
در این رابطه و به ترتیب تابع موج نوترون و پروتون است. چون نوکلئونها فرمیون هستند تابع موج کلی پاد متقارن میباشد. نوکلئونها از ۳ کوارک تشکیل شده اند. برای به دست آوردن قسمت اسپینی با توجه به اینکه تشکیل گروه SU(2) می دهند داریم [۴۷]
(۴-۲۸)
(۴-۲۹)
(۴-۳۰)
(۴-۳۱)
ترکیبهای اسپین متقارن هستند ولی ترکیبهای اسپین به طور جزئی پاد متقارن هستند. جابجایی دو ذره منجر به تغییر علامت خواهد شد. مطابق زیرنویس در ردیف اول جابجایی دو ذرهی ۲ و ۱ و در ردیف دوم جابجایی دو ذره ی ۳ و ۲ منجر به تغییر علامت رابطه می شود. همچنین میتوانیم یک جفت حالت نامتقارن را در ذرهی ۱ و ۳ ایجاد کنیم.
(۴-۳۲)
اما (۴-۳۲) از دو تای دیگر مستقل نیست و مطابق رابطه زیر به آنها مربوط می شود.
(۴-۳۳)
قسمت نوکلئونها چون از دو کوارک u و d تشکیل شده اند همانند قسمت اسپینی تشکیل گروه SU(2) می دهند و میتوان با جایگزینی اسپین با u و اسپین با d قسمت را به دست آورد. چون همانطور که گفته شد تابع رنگ برای پروتونها پاد متقارن، تابع فضایی نیز به خاطر متقارن است حاصلضرب برای پروتون و نوترون باید متقارن باشد. اسپین نوکلئونها است، بنابراین از تقارنهای آمیخته انتخاب می شود. بنابراین نیز از تقارنهای آمیخته انتخاب می شود. قسمت اسپین و طعم تابع موج نوکلئون به صورت زیر نوشته می شود.
(۴-۳۴)
(۴-۳۵)
که ۹ جمله متمایز میباشد. تابع موج نوترون با تعویض در تابع موج پروتون به دست می آید. تابع موج دوترون به شکل زیر است.
فرم در حال بارگذاری ...
[یکشنبه 1400-08-02] [ 05:37:00 ق.ظ ]
|