نمی توانند جنبه ی خشونت آمیز و کیفری بیابند. چرا که پیش از وقوع جرم و بر افراد ناکرده و بزه اعمال می شوند. این اعمال معمولاً هدف اصلی خود را بزه( یا بزهکار)قرار داده اند و به طور اختصاصی این هدف رابه دنبال می کنند این امر برای تفکیک رفتاری مربوط به پیشگیری از جرم و سایر اعمال ضروری است. چرا که بسیاری از اعمال هستند که به طور جنبی بر پیشگیری از وقوع موثرند. اما هدف اصلی آن نیستند. چنان چه قرآن نیز نماز را عامل بازدارنده از فحشا و منکرات ذکر کرده است،در حالی که هدف اصلی از نماز عبادت و ایصال به مقام عبودیت خدا است.

ویژگی دیگری که برای اقدامات پیشگیرانه باید ذکر شود، کاستن از آثار جرم است این اقدامات حتی اگر نتوانند به محو جرم بیانجامند، در جهت کاهش آثار و زیان های مالی و روحی ناشی از جرم عمل می کنند. در این رکن از پیشگیری سعی بر این است تا با مداخله گذار از اندیشه های مجرمانه به فعل مجرمانه را عقیم یا متوقف کند. جرم انگاری رفتارهایی که می توانند به وقوع جرم یا تشدید آثار آن، منجر شوند. نوعی رفتار پیشگیرانه محسوب می شود . به عنوان مثال هر چند ولگردی فی حد ذاته امری قبیح نیست، اما چون می توانند به رفتارهای مجرمانه از جمله سرقت منجر شود، جرم دانسته شده است.
۲-۲-۳- تعریف لغوی پیشگیری:
واژه پیشگیری را از نظر لغوی جلوگیری کردن،مانع شدن، جلو بستن،پیش بینی کردن و مانع سرایت شدن (معین ۳۶۷،۱۳۸۷)پیشگیری هر واژه شناسی به معنای «جلوگیری و دفع» آمده است و پیشگیری کردن یعنی خم مانع شدن» (همان،۱۳۸۱ ، جلد نسخت،۹۳۳).
با توجه به معنای لغوی پیشگیری، این واژه هم به معنای پیش دستی کردن، پیشی گرفتن و جلوی چیزی رفتن و هم به معنای آگاه کردن و هشدار دادن است. اما از میان این معناها در جرم شناسی پیشگیرانه معنای نخست مد نظر است یعنی به کار بردن فنون مختلف به منظور جلوگیری از وقوع بزه کاری است(نجفی ایرندآبادی،۱۳۷۹ ،۱۷).
در لغت پیشگیری در منابع فارسی به معنای دفع، جلوگیری ، مانع گشتن و از پیش مانع چیزی شدن تعریف شده است(فرهنگ دهخدا) این واژه همچنین در فرهنگ لغوی لاتین نیز به معنای مانع شدن از این که چیزی رخ دهد تعریف شده است(رجبی پور،۱۳۸۲ ،۱۵)
پیشگیری از نظر لغوی به معنای جلوگیری است و پیشگیر یا پیش گیرنده، یعنی آنکه جلوی کسی را بگیرد یا مانع کاری یا چیزی بشود(عمید ، ۱۳۶۴ ،۵۱).
تعریف پیشگیری:
گسن(استاد دانشگاه آکس مارسی فرانسه) نیز معتقد است در پیشگیری مجموع اقدام هایی است که به جز اقدامات کیفری، هدف نهایی آن منحصراً یا به صورت جزیی محدود کردن دامنه ارتکاب جرم،غیر ممکن کردن، مشکل کردن و کم کردن احتمال وقوع جرم است» بنابرین تعریف گسن پیشگیری را خارج از نظام کیفری می داند(رجبی پور،۱۳۸۲ ،۱۶).
مفهوم اصطلاحی پیشگیری:
در استنباط مفهوم پیشگیری و مصداق های آن دو جهت گیری کلی می توان بیان نمود. برخی از جرم شناسان مفهومی برای تدابیر پیشگیری قاتل شده و گروهی دیگر پیشگیری را در مفهومی به کار
می برند.
۱)مفهوم موسع
مطابق این مفهوم انجام دادن هر اقدامی که علیه جرم بوده و آن را کاهش دهد. پیشگیری محسوب
می شود، اساس این برداشت اتباع تدابیر کیفری و غیر کیفری چه مربوط به قبل و چه مربوط به بعد از وقوع جرم پیشگیری محسوب می شوند. فلذا در این تدبیر، حتی تعقیب ودستگیری بزهکاران، اعمال مجازات یا تعلیق اجرای آن الزام آنان به جبران خسارت مجنی علیه و فردی کردن مجازات توسط قاضی نیز پیشگیری به شمار می آیند لذا این مفهوم طیف وسیعی از اقدامات کیفری و غیر کیفری را در بر می گیرد(نجفی ایرندآبادی،۱۳۸۳ ،۷۳۷).
۲)مفهوم مضیق
در جرم شناسی پیشگیرانه ، پیشگیری مفهومی مضیق پیدا کرده است. در این مفهوم پیشگیری به مجموع وسایل و ابزارهای اطلاق می شود که دولت برای مهار بهتر بزهکاری از طریق حذف یا محدود کردن عوامل یا از طریق اعمال مدیریت مناسب نسبت به عوامل محیط فیزیکی و محیط اجتماعی موجد فرصت های جرم مورد استفاده قرار می دهد(نجفی ایرندآبادی۱۳۸۳ ،۷۴۰).
۲-۲-۴- پیشگیری از دیدگاه حقوق جزا:
به منظور ایجاد امنیت ، حفظ آرامش جامعه، پیشگیری از وقوع جرم تنها راه حل را برخورد کیفری و اعمال مجازات می داند (تعریف سنتی) ۲- هم اکنون حقوق جزا از هر دو راه بهرهمی جوید. یعنی هم از راه های قهر آمیز و تدابیری را در راستای جلوگیری از تکرار جرممی اندیشد همانند تعلیق مجازات اقدامات تامینی و تامینی و در کل برای تهذیب اخلاق و اصلاح بزهکار ، اقدام مناسب برای پیشگیری از وقوع جرم و اصلاح مجرمان، از اصول سیاست کیفری قانون اساسی است که در بند ۱۵ اصل ۱۵۶ قانون اساسی پیش بینی شده است بدیهی است کشورهای تعزیزی با تنوع ضمانت اجراهای کیفری و اقدمات تامینی و تربیتی نقش وسیعی در پیشگیری از وقوع جرایم و اصلاح بزهکاری دارد(همان،۱۴۲)
۲-۲-۵- مفهوم پیشگیری در سیاست جنایی:
سیاست جنایی به منزله یک رشته مطالعاتی مستقل و میان رشته ای در علوم جنایی هم از ابزارهای حقوق کیفری اعم از یافته های جرم شناسی برای پاسخ به پدیده مجرمانه بهرهمی برد و این پاسخها در سیاست جنایی مفهومی به نام « پاسخ پیشگیرانه » است که به دلیل تنوع به « پاسخهای واکنشی و کنشی » پخش می شوند. «پاسخهای پیشگیرانه کیفری» یکی از مولفه های «مفهوم مضیق» سیاست
جنایی است (سیاست کیفری) که در آن، پیشگیری از جرم صرفاً با سرکوبی و اجرای مجازات محقق
می شود (پیشگیری واکنشی) و پیشگیری کنشی در آن جایگاهی ندارد پیشگیری واکنشی در این مفهوم یکی از ابزارهای سیاست جنایی برای کنترل جرم است که اصولاً در انحصار دولت قرار دارد و به جامعه مدنی واگذر نمی شود. در نظامهای امروزی اصولاً، دولت یا جرم انگاری رفتارهای نقص کننده نظم عمومی و پیش بینی کیفرهای گوناگون به مبارزه با بزهکاری و پیشگیری از جرم می پردازد. پیشگیری در سیاست جنایی با هدف محدود ساختن امکان رویداد جنایی از راه ناممکن ساختن، دشوار کرد با کاستن از احتمال وقوع آن، بدون اینکه در این راه بر تهدید کیفر یا اجرای آن تکیه شود. از دیدگاه حقوقی(با تاکید بر نظام کیفری) این شیوه با ابزارهای کیفری قهر آمیز و سرکوبکر سیاست جنایی یا معمولاً همان ضمانت اجراهای کیفر ی است که از راه بازدارندگی یا سزادهی هدف جلوگیری با کاستن از شمار جرائم را دنبال می کند. بنابراین، سیاست جنایی برپایه این دو رویکر همه تدابیر وکنشی را در بر می گیرد.تدابیری که حکومت به کمک بازوهای (قانون گذاری قضایی و اجرایی) خود با هدف محدود کردن و مهار بزهکاری، یعنی همان پیشگیری از جرم به اعمال آنها می پردازد و همچون سیاستهای دیگر حکومت نقش مردم در آن اهمیت فراوانی دارد(رایجیان اصلی،۱۳۸۵ ، ۱۲۸ -۱۲۷ ).
۲-۲-۶- تعریف علمی پیشگیری:
با توجه به نگرشهای گوناگون که در میان جرم شناسان وجود دارد، پیشگیری از بزهکاری را می توان به دو صورت عام و خاص تعریف کرد.
۲-۲-۷-انواع پیشگیری:
در جرم شناسی و بر حسب تاریخ ظهور آنها، ۶ نوع پیشگیری قابل تفکیک از هم است که این پیشگیری ها، هر یک مبتنی بر مکتب و نظریه خاصی در جرم شناسی است:
۲-۲-۷-۱-پیشگیری متداول:
۲-۲-۷-۱-۱-پیشگیری از بزهکاری اطفال:
قدیمی ترین نوع پیشگیری از بزهکاری اطفال و پیشگیری از بزهکاری است.طبق این تفکیک، در مورد اطفال و نوجوانان بزهکار شخصیت آنها در حال شکل گیری و قوام یافتن است. باید از دابیر پرورشی وبازپروری استفاده کرد.
در حالی که در مورد بزهکاران بزرگسال باید از ارعاب انگیزی از طریق تهدید به مجازات استفاده کرد، زیرا شخصیت آنها شکل و قوام گرفته است(نجفی ایرند آبادی،۱۳۷۸، ص :۱۳۷)
۲-۲-۷-۱-۲-پیشگیری عمومی و پیشگیری اختصاصی:
نوع دیگر پیشگیری از بزهکار است.در پیشگیری عمومی اقدام علیه عوامل بزهکاری بزهکار عمومی مورد توجه است در حالی که در پیشگیر ی اختصاصی، عوامل اختصاصی تر جرایم و خنثی کردن آنها مورد توجه قرار می گیرد(همان، ص :۱۳۷) .
۲-۲-۷-۱-۳-پیشگیری انفعالی:
این نوع از پشگیری که یکی از متداول ترین روش های پیشگیری از جرایم است،مورد توجه صاحبنظران حوزه جرم شناسی قرار دارد. در پیشگری انفعالی، برخی از اقدامات معمول و رایج پیشگیرانه و رایج پیشگیرنده (از جرم و بزه) از نوع هشداری و بازدارنده مثل «هشداری های انتظامی» صورت می گیرد بلکه در یک انتظار انفعالی برای تاثیر این اقدامات باقیمی ماند. به گونه ای که در این نوع از پیشگیری، عوامل اجتماعی (پیشگیری اجتماعی) هیچ گونه تاثیری ندارد و در این بین کوچکترین نقش از خود ایفا نمی کند. نقش نهادهای بازدارنده از جرایم (پلیس،مراجع قضایی و…) در این میان بسیار کم رنگ است(بیات، ۱۳۸۷ ،۲۹).
۲-۲-۷-۱-۴-پیشگیری فعال:
در پیشگیری از نوع فعال، پلیس محور اصلی پیشگیری است که برای اجتناب و دوری از جرایم وارد عمل می شود و در سطح اجتماعی نیز فعال است. به عنوان مثل برنامه ریزی و هدایت فراغت گروهی از جوانان را به عهده می گیرد که در معرض جرم یا انحراف در زمان و مکان خاص قرار دارند. در این میان نقش نهادهای بازدارنده از جرم و بزهکاری نیز بسیار مشهود است . در این نوع از پیشگیری، برنامه ریزی های کلان و بلند مدت برای جلوگیری از بزهکاری و کاهش آن مدنظر قرار دارد. مسئولین دولتی نیز هر یک به فراخور وظیفه اجتماعی خود، نقش عمده ای دارند و اقدامات مستقلی را صورت می دهند(همان، ۲۹).
۲-۲-۷-۱-۵-مراحل پیشگیری:پیشگیری اولیه۱ ،ثانویه ۲،ثالث
این نوع پیشگیری با الهام از مدل معمولی در پزشکی ایجاد و از هم تفکیک شده است.
۲-۲-۷-۱-۵-۱-پیشگیری اولیه(نخستین):
این مرحله مجموعه اقدامات ، سیاست ها و برنامه هایی است که سعی در تغییر و کنترل شرایط جرم زای محیط فیزیک، اجتماعی دارد تا با بهبود بخشیدن به شرایط اجتماعی از ارتکاب هر نوع جرمی توسط احاد جامعه پیشگیری نماید. در این مرحله از پیشگیری تلاش بر این است که افراد جامعه به سوی ارتکاب جرم گرایش پیدا نکند. هدف در این سطح پشگیری، بهبود شرایط زندگی به منظور عدم محرومیت افراد است(رجبی پور،۱۳۸۳، ۳۰) این سطح از پیشگیری مستلزم کاهش فرصت های جنایی بدون اشاره به مجرمان است در پیشگیری اولیه از جرم توجه بیشتر به رویداد جرم معطوف است تا مجرم تحریک شده این رویکرد نیز به تئوری سبک زندگی «هیندلانگ» ارتباط داده شده که در آن به رواج قربانی شدن شخص و فعالیت های روزمره قربانیان بالقوه و بالفعل جرم تاکید می شود(هیوز، ۱۳۸۰ ،۳۱).
۲-۲-۷-۱-۵-۲-پیشگیری ثانویه(دومین):
این پیشگیری شامل اقدام هایی است که در مورد یک گروه خاص یا با یک گروه در معرض خطر یعنی گروهی که احتمال بروز خطر در آن ها بسیار زیاد است. انجام می شود.به عبارت دیگر، پیشگیری ثانویه مداخلات در زمینه ای زودرس را در بر می گیرد و هدفش جلوگیری از وخیم یا مزمن شدن یک اختلال در حال پیشگیری است بنابراین، جمعیت هدف در این نوع پیشگیری بسیار محدودتر از پیشگیری اولیه است، برای مثال،تدارک برنامه های پیش دبستانی برای کودکان غیر مرفه را می توان نمونه ای از پیشگیری ثانویه به حساب آورد.(چاله چاله،۱۳۸۷ ،ص:۴۸)
۲-۲-۷-۱-۵-۳-پیشگیری ثالث(سومین):
نوع پیشگیر ثالثیه از جرم که بر خدشه دار کردن مقام و حرفه مجرمین و یا کاهش شدت و اهمیت بزه متمرکز است. برای مثال از طریق درمان مجرمان شناخته شده هم دومین و هم سومین نوع پیشگیری از جرم بر مجرمیت متمرکز هستند(هیوز، ۱۳۸۰ ،۳۱).
۲-۷-۲-پیشگیری جدید(انواع پیشگیری غیر کیفری)
پیشگیری وضعی و اجتماعی