فرمانبردار: صفت فاعلی از فرمان از فرمان بردن و برای مبالغه است.

جمله‌ی «که تو فرمان نبری» بتأویل مصدر می‌رود و مسند الیه می‌شود برای «شرط انصاف نباشد»(خزائلی، ۱۳۶۶: ۱۲۴).
خداوند دریاها را خلق کرد به منزله‌ی آب انبار و ابرها را به منزله‌ی سقّا قرار داده که آب صاف شده‌ی بدون نمک از دریا بر می‌دارند و نمک را در دریا می‌گذارند تا حیوانات دریا متعفن نشود ویا فراوان نگردد، قطره قطره از ابر می‌ریزد برای آن که اگر یک مرتبه بیاید موجب خرابی است. و کوهها را خلق کرده تا برف را برای تابستان ذخیره کند و کم کم آب شده و قنات ها در تابستان جاری باشد. و هوای تابستان را گرم کرده برای اینکه جو و گندم پخته شود و هکذا. کسی که اینها را درک کرده البته خدا را درک نموده است(حسن زاده آملی، ۱۳۸۱،ج۴: ۲۲۷).
۴-۳-۷- سوره‌ی انفال، آیه‌ی ۲۹
یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنْ تَتَّقُوا اللَّهَ یَجْعَلْ لَکُمْ فُرْقاناً وَ یُکَفِّرْ عَنْکُمْ سَیِّئاتِکُمْ وَ یَغْفِرْ لَکُمْ وَ اللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِیمِ.
(اى کسانى که ایمان آورده‏اید! اگر تقواى الهى پیشه کنید، خداوند برایتان فرقانى (قوّه‏ى شناخت حقّ از باطلى) قرار مى‏دهد و بدى‏هایتان را از شما مى‏پوشاند و شما را مى‏آمرزد و خداوند صاحب فضل وبخشش بزرگ است).
نکته‏ها:
وسیله و معیار شناخت حقّ از باطل متعدّد است، از جمله:
الف: انبیا و اولیاى الهى
ب: کتاب آسمانى
ج: تقوا
د: عقل و خرد
فرقان و قدرت تشخیص حقّ از باطل، حکمت و بینشى خدادادى است که به اهل تقوا داده مى‏شود و به علم و سواد و معلومات وابسته نیست.
پیام‏ها:
۱- اگر تقوا داشته باشیم، در آزمایش مال و فرزند، خداوند ما را کمک مى‏کند که چگونه برخورد کنیم. أَمْوالُکُمْ وَ أَوْلادُکُمْ فِتْنَهٌ … إِنْ تَتَّقُوا اللَّهَ یَجْعَلْ لَکُمْ فُرْقاناً
۲- عملکرد انسان، در بینش او تأثیر دارد. کسى که تقوا دارد، علاوه بر علم، فطرت، عقل و تجربه، خداوند بصیرت و شناخت ویژه‏اى به او مى‏دهد.
«فرقان» نکره آمده است تا نشان دهد که بصیرت خاصّى مراد است.
۳- تقوا، هم عامل شناخت صحیح، «فرقان» هم مایه‏ى آبرو و حیثیّت اجتماعى، «یُکَفِّرْ عَنْکُمْ» و هم سبب مغفرت اخروى است. «یَغْفِرْ لَکُمْ»
۴- اعطاى بصیرت ویژه به پرهیزکاران و بخشایش گناهان آنان، تفضّلى از جانب خداوند است. یَجْعَلْ لَکُمْ فُرْقاناً … وَ اللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِیمِ (قرائتی،۱۳۸۳،ج۳: ۳۰۴).
شواهد شعری سعدی مربوط به قسمت نکته ها

شرح ابیات :
در شرح‌های موجود هیچ گونه شرح و توضیحی داده نشده است (از نظر نگارنده ابیات فوق اشاره به این دارد که انسان نباید اسیر هواهای نفسانی گردد)
زیرا چشم انسان را بر حقایق می‌بندد و جز گمراهی هیچ ثمره‌ی دیگری برای انسان ندارد.
۴-۳-۸- سوره‌ی یوسف، آیه ۹۴
وَ لَمَّا فَصَلَتِ الْعِیرُ قالَ أَبُوهُمْ إِنِّی لَأَجِدُ رِیحَ یُوسُفَ لَوْ لا أَنْ تُفَنِّدُونِ
(و چون کاروان (از مصر به سوى کنعان محل زندگى یعقوب) رهسپار شد، پدرشان گفت: همانا من بوى یوسف را مى‏یابم، البتّه اگر مرا کم‏خرد ندانید.)
نکته‏ها:
«فَصَلَتِ» یعنى فاصله گرفت. «فَصَلَتِ الْعِیرُ» یعنى کاروان از مصر فاصله گرفت.
«تُفَنِّدُونِ»از ریشه «فند» به معنى ناتوانى فکر و سفاهت است.
یعقوب (ع) نگران بود که اطرافیانش نسبت بى‏خردى به او دهند و فرمود: «البته اگر مرا
بی خرد ندانید»، ولى با کمال تأسّف اطرافیان و بعضى اصحاب پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله) این نسبت را به آن حضرت دادند، آنجا که در آستانه‌ی رحلت فرمود: «قلم و کاغذ بیاورید تا چیزى بگویم و ثبت شود که اگر به آن عمل کنید، هرگز گمراه نشوید! یکى گفت: پیامبر هذیان مى‏گوید و نگذاشتند چیزى نوشته شود.»
سؤال: چگونه است که تنها یعقوب بوى یوسف را درک مى‏کند؟ «إِنِّی لَأَجِدُ رِیحَ یُوسُفَ»
پاسخ: هیچ مانعى ندارد، همان گونه که انبیا، وحى را درک مى‏کنند و ما آن را درک نمى‏کنیم، در بقیّه‌ی امور نیز آنان چیزى را بیابند که ما نمى‏یابیم.
پیام ها :

1. 1. انسان، با صفاى باطن مى‏تواند حقایق معنوى را درک کند. «إِنِّی لَأَجِدُ رِیحَ‏»ولى درک حقایق محدود است، اینگونه نیست که آنان در هر مکان و زمان بتوانند هرچه را دریابند و لذا بوى پیراهن را بعد از فاصله کاروان دریافت نمود. «فَصَلَتِ الْعِیرُ»

1. 1. اگر حقایقى را درک نمى‏کنیم، مقام دیگران را انکار نکنیم. «لَوْ لا أَنْ تُفَنِّدُونِ»

1. 1. همه‏ى مردم ظرفیّت شنیدن حقایق را ندارند

1. 1. زندگانى عالمان در میان نادانان، رنج‏آور و مشکل است.«لَوْ لا أَنْ تُفَنِّدُونِ»(قرائتی،۱۳۸۳،ج۴: ۲۷۹).