ممکن است شرکتهای بزرگ به ابزارهای تکنولوژیک لازم برای توسعه کیفیت و سرعت اتصال به اینترنت و سایر زیرساختهای فنی دست پیدا کنند اما در مورد شرکتهای کوچک و متوسط که از توان کافی برای این امر برخوردار نیستند، دولتها در کشورهای درحال توسعه باید از بودجه بخش عمومی برای تامین عمومی کیفیت زیرساخت فنی سرمایه‌گذاری کرده و اعتبار لازم را برای بهره‌برداری از آن در اختیار بخش خصوصی قرار دهند.

با توجه به مشکلات قانونی و مسائل مبتلابه ریسک و امنیت در توسعه تجارت الکترونیکی، تصویب قوانین تجارت الکترونیکی، ایجاد زیرساخت حقوقی لازم در آن و تلاش در راستای بهبود سیستمهای امنیتی فناوری نوین از مهمترین سیاستهایی است که دولتها در حمایت از شرکتهای کوچک و متوسط می‌توانند در پیش بگیرند. شاید شرکتهای بزرگ بتوانند برخی هزینه‌های عدم امنیت را برای ایجاد و توسعه کاربری فناوری اطلاعات در سیستمهای تجاری خود بپذیرند اما شرکتهای کوچک و متوسط معمولا از این توانمندی برخوردار نیستند.
پیشینه تحقیق:
۲-۱۰-۱ پژوهش های داخلی
-در پژوهشی که توسط رضائیان و دیگران (۱۳۹۰) تحت عنوان بررسی تأثیر تجارت الکترونیکی بر بین المللی شدن بنگاههای ایران انجام گرفت. این تحقیق درصدد آن بودکه با تلفیقی از الگوهای موجود و مدل های رایج در دنیا به مدلی دست یابد که از آن طریق بتوان ارتباط بین تجارت الکترونیک و جهانی شدن را ارزیابی نمود. سپس بر اساس مدل ارائه شده ارتباط بین جهانی شدن و تجارت الکترونیک مورد بررسی قرار گیرد. نتیجه این تحقیق نشان داد که بین تجارت الکترونیک و جهانی شدن صرفا در بعد مشتری ارتباط معنی داری وجود دارد و بین تجارت الکترونیک و جهانی شدن در بعد درونی و بعد زنجیره تأمین رابطه معنی داری مشاهده نشد.
- در پژوهشی که توسط حاجی ها و دیگران (۱۳۹۱) تحت عنوان بررسی عوامل رفتاری اثرگذار بر تصمیم پذیرش تجارت الکترونیکی توسط مدیران کسب و کارهای کوچک و متوسط شهر تهران انجام گرفت، هدف از این تحقیق شناسایی عوامل رفتاری اثرگذار بر پذیرش تجارت الکترونیکی با بهره گرفتن از آزمون مدل پذیرش فناوری دیویس و نظریه رفتار برنامه ریزی شده آیزن ، توسط مدیران کسب و کارهای کوچک و متوسط شهر تهران بود. در این تحقیق تمرکز اصلی بر تمایل رفتاری است و رفتار واقعی اندازه گیری نمی شود. به منظور آزمون مدل های مورد اشاره، داده هایی از ۲۲۶ مدیر کسب و کار کوچک و متوسط جمع آوری شد و سپس مدلها با بهره گرفتن از نرم افزار لیزرل آزمون شدند. نتایج حاصل از آزمون مدل پذیرش فناوری دیویس نشان داد که کلیه روابط این مدل معنادار هستند. همچنین در آزمون مدل رفتار برنامه ریزی شده آیزن نیز کلیه روابط (به غیر از رابطه میان هنجار ذهنی و تمایل رفتاری برای پذیرش یا استفاده از تجارت الکترونیکی) معنادار تشخیص داده شدند.
- در پژوهشی که توسط شعبان الهی و دیگران (۱۳۸۹) تحت عنوان بررسی رابطه تجارت الکترونیکی و رفتار مشتری انجام گرفت. در این پژوهش به بررسی رابطه میان استفاده از تجارت الکترونیکی و متغیرهای مهمی چون رضایت، اعتماد و وفاداری مشتری پرداخته شده است. بدین منظور از دو جامعه آماری یکی در کشور ایران و دیگری در کشور لبنان، نمونه هایی از بین مشتریانی که خرید الکترونیکی داشته اند انتخاب شد. نتایج پژوهش حاکی است که اعتماد، وفاداری و رضایت در تعامل با هم بر افزایش خرید الکترونیکی تأثیرگذارند اما میزان و نحوه تأثیرگذاری و تعامل آن ها در کشورهای مختلف تفاوت دارد.
-حاج کریمی و عزیزی(۱۳۸۷) در پژوهشی تحت عنوان ” مدل عوامل موثر بر بکارگیری تجارت الکترونیکی در شرکتهای کوچک” با رویکردی نوین و متفاوت به بررسی متغییرهای آمادگی سازمانی، پویایی بازار، مزایا و مخاطرات تجارت الکترونیکی و ظرفیت نوآوری بر بکارگیری تجارت الکترونیکی در شرکتهای کوچک پرداختند که نتیجه این تحقیق نشان داد که: به ترتیب آمادگی سازمانی، مزایای تجارت الکترونیکی، پویایی بازار، نوآوری شرکت تاثیر مثبت بر بکارگیری تجارت الکترونیکی خواهند داشت وتاثیر مخاطرات تجارت الکترونیکی منفی می باشد.
۲-۱۰-۲ پژوهش های خارجی
-وانگ و تسایی^[۸۵] (۲۰۱۰) عوامل موثر بر بکارگیری تجارت الکترونیکی را منافع و هزینه ها، عوامل سازمان و عوامل محیط. و آمادگی سازمانی را شامل آمادگی سازمان و تنوع محصول و فشار رقبا و پویایی مشتری را به عنوان عامل مثبت در بکارگیری تجارت الکترونیکی می دانند.
-لینگ (۲۰۰۹) عوامل مؤثر بر بکارگیری EC را در شرکت های متوسط و کوچک بررسی نموده و این عوامل را در دو دسته کلی عوامل محیط خارجی شامل صنعت (فشارهای رقابتی، فشار از سوی شرکاء تجاری و گسترش حیاتی) ، ملی (میزان حمایت دولت ، زیرساختارهای ملی ، تفاوت های فرهنگی) و عوامل محیط داخلی شامل سازمان(اندازه سازمان، حمایت مدیریت عالی،آمادگی سازمانی، ساختار سازمانی و فرهنگ سازمانی)، نوآوری (مزیت نسبی درک شده، پیچیدگی، سازگاری، مشاهده پذیری، قابلیت آزمایش) وارتباطات (منابع اطلاعاتی، کانال های ارتباطی ، مقدار ارتباطات طبقه بندی نموده است.
- دانیل و گیمشاو^[۸۶] (۲۰۰۸)عوامل فشار رقابتی، میل به گسترش بازار، احساس فشار مشتریان، تمایل به ارائه خدمات بیشتر به مشتریان، ارتباط مستقیم با مشتریان، بهره وری عملیاتی، کاهش هزینه، فشار تامین کنندگان از عوامل موثر بر تمایل بکارگیری تجارت الکترونیکی می دانند.
-مک کی وهمکاران (۲۰۰۴) بکارگیری تجارت الکترونیکی را در سازمان های خیریه بررسی نموده و شش عامل را در بکارگیری تجارت الکترونیکی در آن سازمان ها شناسایی کردند، این عوامل عبارت انداز :
١ .منافع درک شده (کارایی، تسهیم ا طلاعات ، بازاریابی ، افزایش کمک های اهدایی)
٢. آمادگی سازمانی

3. 3. فشار از سوی ذینفعان درونی و بیرونی

3. 3. مهارت های اجتماعی مورد نیاز برای جبران عدم تماس مستقیم با خیرین.

-در تحقیقی که توسط کیم^[۸۷] (۲۰۰۶) در کشور کره انجام گرفت موانع تجارت الکترونیک را به چهار عامل اصلی عوامل سازمانی، عوامل بازار، عوامل محیطی و عوامل تکنولوژی تقسیم بندی نمودند .
-همچنین در تحقیقی توسط آلامرو و تراون^[۸۸] در سال ۲۰۱۱ در اردن تحت عنوان” عوامل موثر بر پذیرش تجارت الکترونیک در SMES ” انجام گرفت، عوامل موثر را در سه عامل محیط خارجی، عوامل سازمانی و عوامل تکنولوژ ی تقسیم بندی نموده اند.
-رشید و کریم^[۸۹] (۲۰۰۱) عوامل موثر بر بکار گیری تجارت الکترونیکی را به عوامل سازمانی، عوامل فناوری، عوامل فردی و عوامل محیطی تقسیم بندی کرده اند. و بر اساس این تحقیق آمادگی سازمانی به عنوان عاملی که منشا سازمانی و پویایی رقابتی و فشار رقابتی به عنوان عاملهای دارای اثر مثبت بر تمایل شرکتها در به کارگیری EC دارد معرفی شده است.
فصل سوم:
روش‌شناسی تحقیق
۳-۱ مقدمه:
در این فصل سعی می‌شود روش تحقیق، جامعه و نمونه آماری، روش نمونه‌گیری، ابزار جمع‌ آوری داده ها و نیز روش تجزیه و تحلیل فرضیات مورد توجه قرار گیرد. روش بکار رفته در این پژوهش، روش توصیفی از نوع همبستگی است که به تبیین رابطه بین متغیرهای تحقیق در میان جامعه آماری می‌پردازد. به طور کلی هر تحقیقی در ابتدا در پی طرح مشکل یا مسأله‌ای مطرح می‌شود. مشکل و مسأله‌ای که سؤالات زیادی را در ذهن محقق ایجاد می‌کند و موجب پیدایش فرضیاتی می‌شود. پژوهشگر با جمع‌ آوری داده ها و آمار مورد نیاز و تجزیه و تحلیل آنها به پاسخ سؤالات پژوهشی، تأیید و یا رد فرضیات مطرح شده می‌پردازد. لذا جمع‌ آوری داده ها و چگونگی تجزیه و تحلیل آنها از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است و به عنوان یک مقوله از فرایند علمی است که نظریه‌ها در قالب آمار و ارقام علمی تجلی می‌یابند، ثمره آن به صورت کمی جلوه‌گر شده و مدل تحقیق قابل سنجش و محاسبه می‌شود.
در این فصل، به روش تحقیق مورد استفاده در این پژوهش اشاره می‌شود و سپس روش‌های جمع‌ آوری داده ها ابزار مربوطه، جامعه ونمونه آماری و نیز روش‌های آزمون فرضیات و فرمول‌های آماری مربوطه مشخص می‌گردند.
۳-۲ نوع تحقیق:
تحقیق با موضوع جمع آوری منظم(سیستماتیک) اطلاعات سرو کار دارد. هدف از تحقیق این است که در مسیر یافتن حقیقت به افراد کمک نماید. با وجود این که هیچ گاه نمی توان به حقیقت نهایی رسید اما تحقیق کمک خواهد کرد که موانع بلوغ بکارگیری نظام الکترونیکی در اداره امور مالیاتی استان ایلام شناسایی و شاید از این طریق به راه حل هایی برای افزایش بهره وری نیروی کار دست یافت. از نظر روش شناسی پژوهش ، روش تحقیق به کار برده شده در این تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نظر روش و ماهیت توصیفی از نوع پیمایشی می‌باشد.
۳-۳ جامعه آماری و حجم نمونه
جامعه آماری در این پژوهش تمامی مدیران، کارکنان و سرپرستان واحدهای مختلف درسطوح مختلف سازمانی در اداره امور مالیاتی استان ایلام می باشد. حجم کل جامعه آماری برابر است با ۲۳۰ نفر ( ۲۳۰= N ).
روش نمونه گیری در این پژوهش، نمونه گیری تصادفی ساده خواهد بود که در آن پرسشنامه هایی به صورت تصادفی میان کارکنان توزیع خواهد شد. تعیین حجم نمونه که معرف جامعه واقعی باشد، همواره یکی از دغدغه های پژوهشگران بوده است. در این پژوهش جهت انتخاب تعداد نمونه معرف از جدول کرجسی و مورگان استفاده خواهد شد. با توجه به تعداد ۲۳۰ کارمند (جامعه آماری)، تعداد ۱۴۶ نفر اختیار شده است.
۳-۴ روش گردآوری داده ها:
در این تحقیق برای گردآوری داده‌ها از روش میدانی استفاده شده است. در تدوین چهارچوب نظری طرح تحقیق از روش بررسی کتابخانه‌ای به صورت استفاده از متون و کتابها استفاده شده است، سپس بررسی میدانی از طریق پرسشنامه انجام گرفته است.
۳-۵ ابزار گردآوری داده ها:
ابزار گردآوری داده ها در این تحقیق پرسشنامه می‌باشد. هنگامی که پژوهشگر دقیقاً می‌داند در پی چیست و چگونه باید متغیرهای خود را اندازه‌گیری نماید پرسشنامه ابزاری کارآمد برای گردآوری داده ها به شمار می‌رود (ظهوری، ۱۳۸۸، ص۱۸۶).
در این پژوهش از پرسشنامه بلوغ تجارت الکترونیک برگرفته از پرسشنامه عزیزی و دیگران (۱۳۸۴) که دارای مولفه های فقدان منابع مالی لازم(سوال ۱تا ۴)، مشکلات فنی (سوال ۵تا ۱۱)، عدم آمادگی و تمایل مشتریان(سوال ۱۲تا ۱۸) و موانع رفتاری، فرهنگی (سوال ۱۹تا ۲۱) می باشد، استفاده شده است.
برای نمره گذاری از طیف لیکرت ۱تا ۵ (۱- کاملا موافقم ، ۲- موافقم ، ۳- نظری ندارم، ۴- مخالفم و ۵- کاملا مخالفم) استفاده گردید.
۳-۶ روایی و پایایی ابزار گردآوری:
۳-۶-۱ روایی:
روایی از واژه «روا» به معنای جایز و درست گرفته شده و روایی به معنای صحیح و درست بودن است. منظور از روایی آن است که وسیله اندازه‌گیری، بتواند خصیصه و ویژگی موردنظر را اندازه بگیرد (خاکی، ۱۳۸۲، ص ۲۸۸). پرسشنامه مورد استفاده توسط چند نفر از صاحب‌نظران و استاد راهنما و مشاور تحقیق ملاحظه گردید و مورد تأیید قرار گرفت و به این ترتیب پرسشنامه اولیه مشخص گردید. به منظور حصول اطمینان از اعتبار پرسشنامه، فرم اولیه پرسشنامه در اختیار استاد راهنما، استاد مشاور و چند نفر از صاحب‌نظران قرار گرفت. با بهره گرفتن از نظرات آنان و به منظور افزایش روایی پرسشنامه اصلاحاتی در سؤالات صورت گرفت. پرسشنامه نهایی در اختیار این افراد قرار گرفت که هم تعداد سؤالات و هم نوع سؤالات مورد تأیید آنان واقع شد.
۳-۶-۲ پایایی (اعتبار):
اعتبار آزمون به دقت اندازه‌گیری و ثبات و پایایی آن مربوط است. به طور کلی آزمون در صورتی دارای اعتبار است که عاری از خطای اندازه‌گیری غیرنظامدار می‌باشد. خطای اندازه‌گیری غیرنظامدار که بر نمره‌های آزمون تأثیر می‌گذارند غیرقابل پیش‌بینی بوده و اعتبار تست را کاهش می‌دهد. مقصود از اعتبار یک وسیله اندازه‌گیری آن است که اگر خصیصه مورد سنجش را با همان وسیله (یا وسایل مشابه) تحت شرایط مشابه دو بار اندازه‌گیری کنیم، نتایج حاصله تا چه حد مشابه، دقیق و قابل اعتماد است.
ضریب آلفای کرونباخ توسط کرونباخ ابداع شده و یکی ازمتداولترین روش های اندازه گیری اعتماد پذیری و یا پایائی پرسش نامه هاست. منظور از اعتبار یا پایایی پرسش نامه این است که اگر صفت های مورد سنجش با همان وسیله و تحت شرایط مشابه و در زمان های مختلف مجددا اندازه گیری شوند، نتایج تقریبا یکسان حاصله شود.بدیهی است هرقدر شاخص آلفای کرونباخ به ۱نزدیکترباشد، همبستگی درونی بین سوالات بیشتر و در نتیجه پرسشها همگن ترخواهند بود. کرونباخ ضریب پایایی بین ۸/۰-۶/۰ را مطلوب و بالاتر از آن را بالا تعبیر می کنند.
جدول (۳-۱)نتایج حاصل از آزمون آلفای کرونباخ برای پرسشنامه موانع بکارگیری نظام الکترونیکی

تقوا محمدرضا ، حاجی زاده پیمان ، (۱۳۸۸) ، سنجش بلوغ همسویی راهبردهای فناوری اطلاعات و کسب و کار در سازمان مطالعه موردی: شرکت سایپا یدک

• • • • • • 1. 1. اسماعییل پور رضا ، مباشر امینی رمضان علی ، کریمیان فاطمه ، میرحسینی سیده سکینه ،(۱۳۸۹) ، تحلیلی برتعیین جایگاه عوامل موثربرهمسویی استراتژیک فناوری اطلاعات و کسب و کارمطالعه موردی: صنعت قطعه سازی خودرو گیلان ، اولین کنفرانس بین المللی مدیریت ، نوآوری و تولید ملی.

             

            1. 1. 1. بهارلو لیلا ، تاج فر امیرهوشنگ ، کریم زادگان مقدم داود ،(۱۳۹۱) ، ارائه راهکار برای همراستایی استراتژی های فناوری اطلاعات و کسب و کار جهت افزایش توانمندی ، اولین همایش ملی فناوری اطلاعات و شبکه های کامپیوتری ، دانشگاه پیام نور

               

             

            1. 1. اعرابی سید محمد ، حقیقت ثابت حسین ،(۱۳۸۷) ، الگوی عقلانی هماهنگی استراتژیک کسب و کار و فناوری اطلاعات ، سومین کنفرانس بین المللی مدیریت استراتژیک ، ص ۲۱ - ۲۹٫

             

            1. 1. علی پور پیجانی ، افشین ،(۱۳۸۳) ، شناسایی عوامل اساسی همسویی استراتژی فناوری اطلاعات و استراتژی کسب وکار سازمان، پایان نامه کارشناسی به راهنمایی دکتر فتاح میکاییلی ، دانشگاه علامه طباطبایی ، تهران.

             

             

         

         

     

     

۲) منابع لاتین

1. 1. Andrews K., (1980), The Concept of Corporate Strategy. Dow Jones-Irwin, Homewood.

1. 1. Atkins M., (1994). IT and IS Perspectives on Business Strategy. Journal of Strategic Information Systems 3(2), p.p 123-125.

1. 1. Avison D., Cuthbertson C., Powell P., (1999), The Status of the IS function. Journal of Strategic Information Systems 8(4).

1. 1. Avison S., Jones J., Powell P., Wilson D., (2004), Using and validating the strategic alignment model, Journal of Strategic Information Systems ۱۳, p.p ۲۲۳-۲۴۶٫

1. 1. Avison D., Lau F., Myers M., Nielsen P., (1999), Action Research. Communicationa of the ACM ۴۲(۱), p.p 64-97.

1. 1. Avison D., Jones J., Powell P., Wilson D., Using and validating the strategic alignment Model, Journal of Strategic Information Systems 13(2004) p.p ۲۲۳-۲۴۶, Elsevier academic Press, 2004.

1. 1. Kazman , R and H.M.Chen. Aligning Business models , Business Architectures , and IT ARCHITECTURES. 2002.

1. 1. Esmadi Abu Abu Seman, Juhana Salim, (2013), A Model for Business-IT Aligment in Malaysian Public Universities , Procedia Technology ,11, p.p 1135-1141

1. 1. Dong Xiaoying,lio Qian Qian,yin dezhi ,(2008), Business Performance, Business Strategy, and Information System Strategic Alignment: an Empirical Study on Chinese Firms, 13) 3(, p.p 348-354

1. 1. Leida Chen,(2010), Business-IT Alignment Maturity of Companies in China, Information & Mamagement ۴۷, p.p 9-16

1. 1. Saeid jorfi, Hassan jorfi ,(2011), Strategic Operations Management:Investigating the Factors Impacting IT- Business Strategic Alignment,24, p.p 1606-1614

1. 1. Brown C.V., Sharon L.M., (1994), “Alignment of the IS Function with the enterprise: Toward a Model of Antecedents. “ MIS Quarterly, December: p.p ۳۷۱-۴۰۳٫

1. 1. Broadbent M., Weill P, (1993), Improving business and information strategy alignment learning from the banking industry , IBM Systems Journal, ۳۲) ۱(, p.p 162-179.

1. 1. Burn J., (1997), Information system Strategies and the Management of Organisation Change. Journal of Information Technology ۸, p.p 205-216.

1. 1. Chan Y.E., Huff S., Copleland D., Barclay D., (1997). “Business strategic orientation, Information systems strategic orientation, and strategic alignment . Information systems research, 8(2), p.p 125-150.

1. 1. Chan Y.E., (2001), Aligning business & information systems: the importance of informal organization structure.” , Queen’s School of Business, Working paper 2001.

1. 1. Delery J.E, Doty H.D., (1996), Modes of theorizing in strategic human resources management: Testof Universalistic, Contingency, and Confiurational Performance predictions“. Academy of management journal, ۳۹, p.p 802-835.

1. 1. Chekland P.,(1981), Systems Thinking Systems Practice, Hohn Wiley & Sons, Chichester, UK.

1. 1. Checkland P., Holwell S., (1998), Information, Systems and Information Systems: Making Sense of the Field, John Wiley & Sons, Chichester, UK.

1. 1. Ciborra, C., (1997), De Profundis? Deconstructing the concept of strategic alignment. IRIS conference.

1. 1. Clemons E.K., Row M.C., (1995), Sunstaining IT advantage: The role of structural difference , MIS Quarterly, ۱۵)۳(,( ۱۹۹۱), p.p 275-292; F.J. Mata, W.L. Fuerst and J. Barney, ‘Information technology and sustained competitive advantage: A resource-based analysis’, MIS Quarterly, ۱۹) ۴(, p.p 487-505.

1. 1. Henderson J., Venkatraman N., (1990). “ Strategic Alignment: A Model for Organisations. OUP, New York.

1. 1. Henderson J., Venkatraman N., (1993), ” Strategic Alignment: Leveraging information technology for transforming organisation’ , IBM Systems Journal, ۳۲, ) ۱(, p.p 4-16.

1. 1. Sabherwal R., Chan Y., (2001), Alignment between Business and IS Strategies. Information Systems Research 12(1).

1. 1. Sabherwal R., Hirschheim, R., Goles, T., 2001. The Dynamics of Alignment: Insights from a Punctuated Equilibrium Model. Oraganisational Science ۱۲ (۲), p.p 179-192.

1. 1. Tallon P., Kraemer K., (2003), Investigating the Relationship between Strategic Alignment and Business Value. Idea Publications, Hershy, PA, p.p. 1-22.

1. 1. Papp R., Luftman J.N., (1995), Business and IT Strategic Alignment: New Perspectives and Assessments, Proceedings of AIS, Inaugural Americas Coference on IS, Pittsbugh, P’A, p.p 25-27.

1. 1. Henderson J.C., Venkatraman N., (1989), Strategic Alignment: A Model for Organisational Transformation, in: Kochan, T., Unseem, M. (Eds.), 1992. Transforming Organisations. OUP, New York.

1. Hussain H., King M., Cragg P., (2002). IT Alignment in Small Firms. European Journal of Information Systems 11, p.p 108-127.

۲-۲-۱۱-۳ - مدل نتایج و تعیین کننده ها (۱۹۹۱):
یکی از مدل هایی که مشکل ماتریس عملکرد را مرتفع می سازد، چارچوب «نتایج و تعیین کننده ها» است. این چارچوب بر این فرض استوار است که دو نوع شاخص عملکرد پایه، در هر سازمانی وجود دارد. شاخص هایی که به نتایج مربوط می شوند و آنهایی که بر تعیین کننده های نتایج تمرکز دارند. دلیل این جداسازی و تفکیک بین شاخص ها ، نشان دادن این واقعیت است که نتایج به دست آمده، تابعی از عملکرد گذشته کسب و کار بوده و با توجه به تعیین کننده های خاص حاصل می گردند. به بیان دیگر، نتایج از نوع شاخص های تأخیردار (LAGGING INDICATOR) هستند در حالی که تعیین کننده ها شاخص های اساسی و پیشرو هستند. شاخص های مربوط به تدریج شامل عملکرد مالی و رقابت بوده و شاخص های مربوط به تعیین کننده ها عبارتنداز: کیفیت، قابلیت انعطاف، بکارگیری منابع و نوآوری.
۲-۲-۱۱-۴ -هرم عملکرد (۱۹۹۱)
یکی از نیازهای هر سیستم ارزیابی عملکرد وجود یک رابطه شفاف بین شاخص های عملکرد در سطوح سلسله مراتبی مختلف سازمان است، به گونه ای که هر یک از واحدها در جهت رسیدن به اهداف یکسان تلاش کنند.
یکی از مدل هایی که چگونگی ایجاد این رابطه را در بر می گیرد مدل هرم عملکرد است. هدف هرم عملکرد ایجاد ارتباط بین استراتژی سازمان و عملیات آن است. این سیستم ارزیابی عملکرد شامل چهار سطح از اهداف است که بیان کننده اثربخشی سازمان (سمت چپ هرم) و کارایی داخلی آن (سمت راست هرم) است. در واقع این چارچوب تفاوت بین شاخص هایی را که به گروه های خارج سازمان توجه دارند (مانند رضایت مشتریان، کیفیت و تحویل به موقع) و شاخص های داخلی کسب و کار (نظیر بهره وری، سیکل زمانی و اتلافات) آشکار می سازد.ایجاد یک هرم عملکرد سازمانی با تعریف چشم انداز سازمان در سطح اول آغاز می شود که پس از آن به اهداف واحدهای کسب و کار تبدیل می شود.
در سطح دوم، واحدهای کسب و کار به تنظیم اهداف کوتاه مدتی نظیر سودآوری و جریان نقدی و اهداف بلند مدتی نظیر رشد و بهبود وضعیت بازار می پردازند( مالی و بازار، سیستم های عملیاتی کسب و کار) پل ارتباطی بین شاخص های سطوح بالا و شاخص های عملیاتی روزمره هستند ( رضایت مشتریان، انعطاف پذیری و بهره‌وری). در نهایت چهار شاخص کلیدی عملکرد (کیفیت، تحویل، سیکل کاری و اتلاف ها) در واحدها و مراکز کاری و به شکل روزانه استفاده می شوند.مهمترین نقطه قوت هرم عملکرد تلاش آن برای یکپارچه سازی اهداف سازمان با شاخص های عملکرد عملیاتی است. اما این رویکرد هیچ مکانیسمی برای شناسایی شاخص های کلیدی عملکرد ارائه نمی دهد و همچنین مفهوم بهبود مستمر در این مدل وجود ندارد.

۲-۳- بخش سوم: سازمان آموزش و پرورش :
آموزش و پرورش دارای مفهوم و کاربردی گسترده، پیچیده، و مبهم است. تاکنون تعریف واحد یا جامع از «آموزش و پرورش» به دست نیامده‌است و اهل نظر، هر یک بر پایه تفکرات و تجربیات خود، تعریفی از آن ارائه داده‌اند.صاحبنظران ایرانی یا مسلمان تعلیم و تربیت در سده‌های پیشین (مانند امام محمد غزالی)، هیچکدام درپی تعریف مفهوم «آموزش و پرورش» نبوده‌اند و گویا اهمیت تعریف این مفهوم را درک نکرده بودند.درعصر حاضر، متفکران ایرانی مانند محمدباقر هوشیار،عیسی صدیق،اسدالله بیژن و امیرحسین آریان‌پور، مرتضی مطهری در این‌باره اظهارنظر کرده‌اند. ولی دانشمندان غربی از دیرباز تاکنون تعاریفی از «آموزش و پرورش» ارائه داده‌اند.

۲-۳-۱ - برخی از تعاریف آموزش و پرورش:

محمدباقر هوشیار: آموزش و پرورش مجموعه منظمی از اعمال و رفتار است؛ به بیان دیگر آموزش و پرورش فعل و انفعالی است میان دو قطب سیال (آموزگار و فراگیر) که مسبوق به اصلی و متوجه هدفی و مستلزم برنامه‌ای است.

جان دیویی: آموزش و پرورش دوباره ساختن یا سازمان دادن تجربه‌است، به منظور اینکه معنای تجربه گسترش پیدا کند و برای هدایت و کنترل تجربیات بعدی، فرد را بهتر قادر سازد.

ژان ژاک روسو: آموزش و پرورش هنر یا فنی است که به صورت راهنمایی یا حمایت نیروهای طبیعی و استعدادهای فراگیر (متربی)، و با رعایت قوانین رشد طبیعی و با همکاری خود او برای زیستن تحقق می‌پذیرد.
دانشنامه بریتانیا: از آن‌جایی که کودکان بی‌سواد، نادان و غیرمطلع از فرهنگ جامعه‌شان به دنیا می‌آیند، برای یادگیری فرهنگشان، هنجارهای رفتاری افراد بالغ، یادگیری مهارت‌ها، یافتن نقششان در اجتماع و رسیدن
)Encyclopedia Britannica, Education به اهدافشان نیاز به آموزش دارند.(
امیرحسین آریان‌پور: آموزش و پرورش عبارت است از ” فرایند هدایت و جهت‎دهی عمدی تجارب انسانی".( آموزش و پرورش ایستا و پویا)

۲-۳-۲ - فلسفه آموزش و پرورش:

از آن‌جا که آموزش به کودکان این قابلیت را می‌دهد که به صورت مستقل به سوی اهداف مورد نظرشان حرکت کنند و هویت ویژه‌ای در جامعه بیابند، اهمیتی غیر قابل چشم‌پوشی برای فلاسفه دارد (۲۰۰۸٫ Philosophy of Education ) .
فلسفه آموزش به بررسی ماهیت و اهداف آموزش و ابزارهای آن می‌پردازد و در ارتباط با «نظریه آموزش» است. نظریه آموزش نوعی نظریه عملی بوده که سعی در فراهم آوردن رهنمود و روشن کردن تمامی جنبه‌های گوناگون آموزش (اعم از جنبه‌های تعلیمی، اخلاقی و سیاسی مربوطه) و همچنین ساختار اجتماعی وابسته با آن است فلسفه آموزش از نیمه دوم قرن بیستم میلادی به بعد به صورت یک شاخه مشخص از فلسفه شناخته شده و مورد بررسی قرار گرفت.

۲-۳-۳ - تاریخ آموزش و پرورش:

فرایند آموزش و پرورش از پیدایش انسان بر زمین آغاز شده و به عقیده برخی معلمی (یا گونه‌ای از آن) از نظر قدمت دومین پیشه انسان‌ها بوده‌است. هیچ جامعه انسانی وجود نداشته که اهمیت و مرکزیت آموزش را رد کند. در جوامع بدوی، آموزش رسمی به شکل امروزی آن وجود نداشت. در واقع در تمامی فعالیت‌های روزمره بالغین نقش معلمین را بازی می‌کردند و همه جا کلاس درس بود. انباشتگی دانش در طول زمان باعث شد که یک نفر بالغ نتواند بر تمامی آن مسلط شود. راه حلی که جامعه برای این مشکل پیدا کرد آموزش به نوع رسمی بود: مدارسی تشکیل شد و متخصصینی در آن‌ها به گونه‌ای موثر به انتقال فرهنگ و دانش موجود کمک می‌کردند. با رشد فزاینده جامعه و زیاد شدن پیچیدگی‌های آن، آموزش رسمی به عهده مؤسسات خاصی واگذار شد. به علاوه ماهیت آموزش نیز کم کم تغییر کرد: آموزش کمتر و کمتر به زندگی روزمره افراد ارتباط پیدا می‌کرد، انتزاعی‌تر شده و با عملگرایی فاصله می‌گرفت. دانش بصورت خیلی فشرده در آمده و این امر به دانش آموزان این قابلیت را می‌داد که از فرهنگی که در آن به دنیا آمده‌اند فراتر رفته و چیزهایی را یاد بگیرند که هرگز نمی‌توانستند توسط تجربه مستقیم یا تقلید از افراد بالغ بیاموزند. فرایند آموزش امروزه یکی از پایه‌های اساسی پیشرفت جامعه‌ها شده‌است و اهمیت روز افزونی پیدا کرده‌است و این خود باعث این شده که کتاب‌ها و تحقیقات زیادی در زمینه اهداف، محتوا، و نحوه بهینه تدریس انجام شود. در دوران مدرن، شاهد شکوفایی فلسفه آموزش و نظریات تعلیمی هستیم. وهر معلم با توجه به شرایط دانش آموزان کلاسش از شیوه‌های مختلف آموزشی استفاده می‌کند. ( آموزش و پرورش ایستا و پویا)
۲-۳-۴- سیر تحول تشکیلات آموزش وپرورش:

1. 1. در سال ۱۲۳۲ هجری شمسی و به دنبال تأسیس دارالفنون اولین بار وزارتخانه های به نام وزارت علوم تأسیس گردید.

1. 1. در سال ۱۲۸۸ هجری شمسی نام وزارت علوم به وزارت معارف اوقاف تغییر یافت.

1. 1. در سال ۱۳۱۷ هجری شمسی وزارت مذکور به نام وزارت فرهنگ خوانده شد.

1. 1. در سال ۱۳۴۳ هجری شمسی بر اساس قانون صرفاً امور آموزش و پرورش پیش‌دانشگاهی و دانشگاهی به وزارت آموزش و پرورش محول گردید.

1. 1. در سال ۱۳۴۶ هجری شمسی به موجب قانون کلیه امور مربوط به دوره‌های تحصیلی مربوط به دوره‌های تحصیلی پیش‌دانشگاهی به عهده وزارت آموزش و پرورش گذاشته شد.

1. 1. درسال ۱۳۶۶ قانون اهداف و وظایف وزارت آموزش و پرورش در۴ فصل ۱۳ ماده و ۹ تبصره تصویب گردید.

۲-۳-۵ انواع مدارس و مراکز آموزشی موجود:
۱- مدارس دولتی ۲- مدارس غیرانتفاعی ۳- مدارس استثنایی۴- مدارس آموزشگا‌ه‌های آزاد ۵- مدارس وابسته به وزارتخانه‌ها ۶- مدارس خارجی ۷- مدارس تطبیقی ۸- مدارس اقلیت‌های مذهبی ۹- مدارس شاهد و مدارس نمونه۱۰- مدارس شبانه ۱۱- مؤسسات تربیت معلم ۱۲- دور‌ه‌های کاردانی کارشناسی وکوتاه‌مدت
۲-۳-۶ تاریخچه سازمان مدارس به سبک جدید در ایران:

1. 1. تأسیس دارالفنون درسال ۱۲۲۸ (ه .ش ) و آغاز معرفی نظام مدارس در ایران

1. 1. در قانون فرهنگ مصوب ۱۲۹۰ (ه .ش) آمده است که مدارس و مکاتب چهار نوع است: الف. مدارس ابتدایی روستایی ب. مدارس ابتدایی شهری ج. مدارس متوسطه د.مدارس عالی

1. 1. در سال ۱۳۱۳ دوره‌های تحصیلی ایران شامل دوره ابتدایی (۶سال)، اول متوسطه (۳سال)، دوم متوسطه (۳سال) بوده است.

1. 1. در قانون سال ۱۳۲۲(ه .ش ) دوره های تحصیلی عبارت بوده است از: آموزش ابتدایی(۶سال) ب- دوره متوسطه (دو دوره سه ساله که دوره اول عمومی و دوره دوم به بخش نظری وفنی وحرفه ای تقسیم شده است)

1. 1. از سال ۱۳۴۵ لغایت ۱۳۷۰ شامل دوره‌های کودکستان (۳-۲ سال) دبستان (۵ سال) راهنمایی تحصیلی (۳ سال)، دوره متوسطه (۴ سال) و تحصیلات عالی بر حسب مورد (۷-۲ سال)

1. 1. از سال ۱۳۷۰ (ه . ش ) تاکنون دوره متوسطه عمومی، فنی و حرفه‌ای به مدت ۳ سال و دوره پیش‌دانشگاهی به مدت یک سال مصوب گردیده است.

۲-۳-۷ برخی از وظایف وزارت آموزش و پرورش:

1. 1. تشکیل شورای عالی آموزش وپرورش

1. 1. تشکیل شورای منطقه‌ای که حدود و وظایف و اختیارات آن به تصویب مجلس خواهد رسید.

1. تهیه و پیشنهاد برنامه‌های میان مدت و بلند مدت در جهت تأمین اهداف آموزش و پرورش

• • فقدان شکل گیری عوامل و مکانیزم های حقوقی، برنامه ای و اجرایی صادرات چرم طبیعی مطابق با پتانسیلهای واقعی این صنعت

• • عدم تعامل واحدهای صنعتی بخش چرم کشور با سایر کشورها و درنتیجه عدم استفاده از فرصتهای تولید محصولات چرم طبیعی تحت لیسانس شرکتهای معتبر بین المللی

• • ناکامی مدیران صنعت چرم در ایجاد برندهای معتبر منطقه ای، جهانی و حتی داخلی به دلیل عدم تسلط به روش های نوین مدیریتی

• • کمبود تنوع کیفیت و قیمت محصولات صنعت چرم

• • عدم ساماندهی سیستم تعرفه ای چابک و هوشمند در بخش مواد اولیه و محصولات نهایی و همچنین عدم شکل گیری سیستمهای ضد دمپینگ

۲-۹-۲ ساختارهای مدیریتی و سازمانی
یکی از مشکلات عمده بسیاری از صنایع از جمله صنعت چرم مدیریت سنتی بنگاههای صنعتی و عدم توجه به روش های نوین مدیریت می باشد، به نحوی که شاید بتوان گفت بسیاری از مسائل و مشکلات این صنعت به نوعی از مدیریت غیر روزآمد بنگاههای صنعتی نشأت می گیرد.
- منابع مالی و سرمایه گذاری
علیرغم مزایای نسبی صنعت چرم نظیر اشتغال زایی بالا(مستقیم و غیرمستقیم) و قابلیت ایجاد تحرک آن در صنایع پیشین و پسین، ارزش افزوده بالای برخی محصولات نهایی در برابر واردات مواد اولیه، پائین بودن هزینه ایجاد اشتغال در مقایسه با دیگر صنایع، وجود پتانسیل اقلیمی و انسانی متخصص و غیرمتخصص و بطورکلی گستردگی زنجیره ارزش صنعت چرم، به دلیل عدم ایجاد بسترهای لازم جهت جذب سرمایه های خارجی، فقدان سیستمهای اطلاع رسانی و درنتیجه عدم آشنایی سرمایه گذاران از فرصتهای موجود این صنعت، سرمایه گذاران و سیستمهای بانکی کمتر تمایل به سرمایه گذاری و یا اعطای تسهیلات به این صنعت دارند.
- سیستم اطلاع رسانی حرفه ای در حوزه صنعت چرم
فقدان یک بخش تخصصی با محوریت IT باعث شده است بخشهای گوناگون در زنجیره ارزش این صنعت، شامل واردکنندگان، گمرک، تولیدکنندگان، مصرف کنندگان، متخصصین، تشکلها و بطورکلی بخشهای دولتی و خصوصی، اطلاعات منسجم و مدونی از شرح وظایف، آئین نامه ها و دستورالعملها، توانمندیهای تکنولوژیک، اقلیمی و انسانی، قوانین، فعالیتهاو تجارب کشورهای پیشرو در این حوزه، اطلاعات مربوط به وضعیت رقبا، نرم افزارها و دستاوردهای بین المللی و لیسانسهای معتبر جهانی نداشته باشند.
- فرهنگ یکی از مسائل مهم در حوزه چرم مسأله فرهنگی و آداب و رسوم ملل مختلف می باشد و این موضوع از دو حیث قابل بررسی می باشد:
- استقبال ضعیف از کالای ایرانی با کیفیت: متآسفانه فرهنگ سنتی استفاده از کالای خارجی، عدم استفاده از نیروهای متخصص در زمینه طراحی، بی توجهی به علائق مصرف کنندگان، عدم وجود نظارت کارشناسانه در گمرک، یکپارچه نبودن سازمانهای متولی فرهنگ، عدم توجه به طراحی و ناکافی بودن عملکرد سیستمهای مبارزه با قاچاق کالا باعث شده کالاهای خارجی در بازارهای داخل به وفور یافت شوند، که این موضوع منجر به سرخوردگی و ورشکستگی صنایع داخل شده است.
- عدم توجه به تفاوت فرهنگ چرم طبیعی مورد استفاده در داخل و خارج: با توجه به اینکه ایران یک کشور اسلامی می باشد، درخصوص استفاده از چرم از آداب خاصی پیروی می کند، توجه به این موضوع می تواند باعث ایجاد یک بازار مناسب برای تولیدکنندگان داخلی شده و حتی می تواند منجر به گسترش این بازار در سطح منطقه، کشورهای عضو گروه D8 و کشورهای اسلامی گردد. بطور مثال کشورهای ترکیه، بنگلادش، اندونزی، و پاکستان آمار بیشترین سهم صادرات به کشورهای اسلامی را به خود اختصاص داده اند(مدیریت علم،۱۳۹۰).

۳-۹-۲ مواد اولیه شیمیایی داخلی
تولید کنندگان مواد شیمیایی داخلی زمانی می‏توانند برای صنعت چرم مزیتی ایجاد کنند، که محصولات تولیدی آنها علاوه بر قیمت کمتر نسبت به محصولات کشورهای تولیدکننده دیگر، دارای کیفیت مطلوب نیز باشد. این درحالی است که نوسانات خواص و کیفیت متوسط یکی از مشکلات اساسی ایجاد شده در صنعت چرم است. این مساله سبب می‏شود که محصولات با کیفیت متغیر تولید شود و مشکلاتی از قبیل عدم فروش محصول، عدم مزیت رقابتی و … را به دنبال داشته باشد.
۴-۹-۲ نیروی انسانی متخصص داخلی
به رغم وجود انبوه بیکاران غیرماهر، بخشهای مختلف صنعت چرم به شدت با کمبود نیروهای انسانی متخصص و بطور خاص در رده تکنسین و مدیریت مواجه است که نشان دهنده نگاه غیر راهبردی به مقوله آموزش در کشور به صنعت چرم است(مدیریت علم،۱۳۹۰).
۵-۸-۲ مدیریت نهاده زمین
مسایل پیچیده نهاده زمین، سرمایه ‏گذاری صنعتی در صنعت چرم کشور را با چالش های بسیاری مواجه کرده است. از یک سو به دلیل افزایش قیمت زمین، به جای تأسیس واحد تولیدی، هدف اصلی سرمایه‏گذار خرید، نگهداری و درنهایت فروش زمین است. به همین دلیل بخش عظیمی از سرمایه‏ گذاری صنعتی کشور محقق نمی‏ شود. از سوی دیگر تورم موجود در بخش زمین، موجب شده که بخش عظیمی از توان سرمایه‏ گذاری کشور در این قسمت جذب شود. اجاره دادن زمین نیز کمکی به رفع مشکل نمیکند. زیرا تأمین مالی از طریق بانکها فقط با وثیقه گذاری سند مالکیت انجام می‏شود و بانکها قرارداد اجاره را به عنوان وثیقه، معتبر نمی دانند(مدیریت علم،۱۳۹۰).
۶-۹-۲ بسترسازی برای R&D
در حقیقت انجام پژوهش کاربردی با جهت گیری جذب تکنولوژی می‏تواند به عنوان یکی از عوامل اصلی در انتقال و توسعه تکنولوژی مطرح باشد. تجربیات نشان می دهد که هر جا ورود تکنولوژی همراه با بسترسازی های مناسب بوده، موفقیت چندانی کسب نشده است حال آنکه در مورد صنایعی که عوامل درون زا پژوهش و تحقیقات بیشتر مورد توجه واقع شده و وابستگی خارجی کمتر بوده موفقیت های بیشتری کسب شده است. مطالعه صنعت چرم نشان می دهد که مراکز تحقیق و توسعه چه در بعد جهت گیری فعالیت های تحقیق و توسعه و چه در بعد عملکرد کارآیی مطلوبی را از خود نشان نداده ‏اند که این خود به عنوان اصلی‏ترین عاملی است که باعث عدم انتقال تکنولوژی بطور صحیح گردیده است.
در حقیقت تحقیق و توسعه و ارتباط با دانشگاه ‏ها را می‏توان از جمله مهمترین عوامل درونزایی رشد و توسعه تکنولوژی دانست. مساله ارتقاء کیفیت و کاهش هزینه‏ های تولید، بدون داشتن مراکز فعال تحقیقات و توسعه قابل حل نیست، توجه ویژه به نقش و جایگاه دانشگاه‏ ها می‏تواند به عنوان پشتیبان مراکز تحقیق و توسعه، در راستای توسعه تکنولوژی اثر گذار باشد. البته این خود نیازمند تغییراتی در سیستم دانشگاه و نوع نگاه به آن می‏ باشد، تا با هدایت و تخصصی نمودن فعالیت اساتید و دانشکده‏ها بتوان نتیجه لازم را از فعالیت های پژوهشی دانشگاهی بدست آورد. متاسفانه در حال حاضر سیاستهای وزارت علوم در جهت تشویق اساتید به حرکت در مرزهای دانش است، در حالی که برای کشوری مثل ایران، ضرورت چیزی غیر از حرکت در مرزهای دانش است. چرا که در کشور توان تبدیل دانش به تکنولوژی وجود ندارد. این نشان می دهد که اولاً جهتگیری و نقش مراکز تحقیق و توسعه به درستی ایفا نمی‏ شود، دوماً اینکه بسترهای لازم در راستای به نتیجه رسیدن فعالیت های تحقیق و توسعه وجود ندارد. نقش شهرک و اتحادیه چرم سازان در زمینه‏ سازی و بسترسازی در این خصوص می‏تواند بسیار پر رنگ باشد(مدیریت علم،۱۳۹۰).
۷-۹-۲ صنایع کوچک در محیط اقتصادی
بیش از ۹۵% واحدهای صنعت چرم را واحدهای کوچک و متوسط تشکیل می دهند، واحدهای کوچک و متوسط به دلیل ماهیت خود امکان تعامل مستقیم با محیط اقتصادی را ندارند، فقدان تشکل های فراگیر و نهادهای پشتیبان صنعت به عنوان واسطه های لازم میان بنگاه های تولیدی و محیط پیرامونی اقتصاد کشور موجب آسیب پذیری بالای این صنایع از یک سو و عدم امکان توسعه لازم و مطلوب آنها می گردد. به عنوان نمونه در شرایطی که بنگاه های بزرگ صنعت چرم انعطاف لازم را نسبت به نوسانات سیاست های توزیع مواد اولیه و تغییرات قیمتی دارا می باشند، بنگاه های کوچک آسیب پذیری بالایی در مقابل این تحولات دارند(مدیریت علم،۱۳۹۰).
۸-۹-۲ امکان توسعه صنعت و افزایش رقابت پذیری و نقش آفرینی تشکل ها
تحقیق و توسعه، نوآوری در تولید، ایجاد تنوع در محصولات، ارتقای بهره وری، ایجاد صرفه های ناشی از مقیاس(خرید مواد اولیه در مقیاس های بزرگ، تامین تجهیزات در مقیاس وسیع و …)، آموزش نیروی انسانی، ارتقای مدیریت بنگاهی، حضور در بازارهای صادراتی و توسعه این بازارها، مشارکت در سیاستگذاری نهادهای ذیربط سیاستگذار و … در نبود تشکل های قدرتمند و نهادهای پشتیبان صنعت و مستقیما توسط بنگاه های کوچک و متوسط اموری ناممکن و نشدنی خواهند بود.
تولید کنندگان کوچک به قدری در گیر مشکلات جانبی تولید، نظیر تامین مواد اولیه، بازاریابی، امور مالیاتی و … می گردند که هیچ گاه فرصت پرداختن به موضوع اصلی خود یعنی تولید، ارتقای کیفیت و … را پیدا نمی کنند. عدم شکل گیری نهادهای تخصصی پشتیبان صنعت با محوریت و هدایت تشکل های صنعتی اصلی ترین عامل توسعه نیافتگی مطلوب صنعت چرم با وجود مزیت های نسبی موجود کشور دراین زمینه می باشد.

• • نساجی

• • نخ و پارچه

• • پوشاک

• • کفپوش ها

• • چرم

• • کیف و کفش

شکل۱-۲ زنجیره ارزش صنایع نساجی و پوشاک
۹-۹-۲ جایگاه
صنعت تولیدات نساجی یکی از متنوع ترین و پراکنده ترین صنایع در جهان است که تجارت پر رونقی را نیز ایجاد نموده است. این صنعت شاید یکی از اولین فعالیت های صنعتی باشد که به صورت ابتدایی در کارگاه های شخصی و خانگی محصول تولید می نموده است. در ایران نیز شواهد باستانشناسی که از حفاری های شوش به دست آمده است، نخستین نشانه های وجود پارچه در ایران را به چهار هزار سال قبل از میلاد برمی گرداند. هم اکنون صنعت نساجی در مقام یکی از معیارها و شاخصهای توسعه کشورهای مختلف به شما می رود، به گونه ای که در میان ۱۰ کشور عمده صادرکننده محصولات نساجی در جهان ۷ کشور از ممالک پیشرفته هستند. ارزش صادرات سالانه این محصولات در دنیا به بیش از ۲۶۰ میلیارد دلار بالغ می شود که از این جهت بعضاً به عنوان دومین صنعت مادر تلقی می شود. در این میان صنعت نساجی ایران نیز با توجه به سوابق و تجربیات ارزشمند خود، به طور قطع توانایی حضور در بازارهای منطقه ای و جهانی را دارد. زیرا ایران نیز هم پای کشورهای پیشرفته و مطرح در این صنعت توانسته است در شاخه های گوناگون صنعت پرتنوع نساجی و صنایع وابسته موجبات ارتقاء و گسترش را فراهم آورده و با اتکاء به مهارتهای تکنولوژیک در جهت رفع نیازهای اساسی این صنعت گام بردارد. چنانکه بر اساس کارشناسی های به عمل آمده، با توجه به پتانسیلهای اقلیمی، انسانی و تکنولوژیک، می توان صادرات محصولات نساجی ایران را بطور قابل ملاحظه ای افزایش داد.(صنعت، معدن و تجارت، ۱۳۹۰)

۱۰-۲ ذی نفعان

• • انجمن صنایع نساجی ایران

• اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان صنایع نساجی وپوشاک

شکل-۲-۲- گرانرومتر استوالد ۹
شکل-۲-۳- دستگاه اندازه گیری گرانروی با روش استوک ۱۰
شکل-۲-۴- ساختار گرانرومترشات گراته ۱۱
شکل-۲-۵- پیکنومتر پر شده با مایع رنگی ۱۳
شکل-۲-۶- تصویر لوله Uشکل ۱۵
شکل-۲-۷- ارتعاش نوسانگر ۱۶
شکل-۲-۸- تغییرات حجم محلول بر اثر افزایش یک مول حل­شونده ۳۲
شکل-۳-۱- دستگاه چگالی سنج آنتون پار ۳۵

فصل اول: مقدمه
مخلوط­های دوتایی
محلول به ترکیب همگن دو یا چند ماده گفته می­‌شود منظور از ترکیب همگن این است که اجزای تشکیل دهنده مخلوط در یک فاز باشند و اجزاء آن قابل تفکیک از یکدیگر نیستند.. به­ طور معمول ماده­ای که به مقدار بیشتری در مخلوط موجود باشد، حلال نامیده می­ شود. حلال می ­تواند گاز، مایع و یا جامد باشد. به مواد دیگری که در محلول موجود هستند (به غیر از حلال) حل شونده می_­گویند. حلال در هر فاز فیزیکی باشد، محلول هم در همان فاز خواهد بود. محلول­ها نقش بسیار مهمی در مطالعات علمی و تحقیقاتی دارند زیرا اکثر پدیده ­های شیمیایی و بیوشیمیایی در فاز محلول انجام می­گیرد. سیستم های دوتایی از نقطه نظرهای متعددی حائز اهمیت می_­باشند خواص شیمی فیزیکی مخلوط دوتایی از دو نقطه نظر نظری و عملی برای درک نظریه مایع اهمیت دارد ]۱[. خواص ترمودینامیکی محلول­های مایع دوتایی اغلب براساس توابع اضافی هما­نند حجم مولار اضافی، آنتالپی اضافی و انرژی گیبس اضافی، مطرح می­شوند،­ مطالعه این خواص ترمودینامیکی و درجه انحراف آن از حالت ایده آل در درک طبیعت بر همکنش­های بین مولکولی میان دو محلول و همچنین به عنوان یک روش کمی و کیفی برای استنباط اطلاعات مربوط به ساختار مولکولی و نیروهای بین مولکولی بسیار مفید است [۳,۲].

از میان این خواص ترمودینامیکی، خواصی مانند چگالی، گرانروی، ضریب شکست، وخواص حجمی مرتبط با آن بیشتر مورد بررسی قرار می­گیرند زیرا این اطلاعات منعکس کننده رفتار واقعی حل شونده و میزان برهمکنش آن با حلال می­باشد که از این دانش می­توان در عملیات­های مهندسی مانند طراحی، کنترل و بهینه­سازی فرایندهای شیمیایی استفاده نمود [۴].
اطلاعات چگالی، گرانروی مایعات خالص و مخلوط­ها به منظور اهداف نظری و عملی حائز اهمیت می‌باشند و از نظر کمی و کیفی در مطالعه جنبه­ های ترمودینامیک - انتقال مرتبط با جریان مایع و گرما مفید می_­باشد [۵].
سولفولان یک حلال آب­گریز دو قطبی، با فرمول مولکولی C₄H₈SO₂ دارای جرم مولکولی ۱۷/۱۲۰ گرم بر مول می­باشد که به شکل مایع خالص بی_­رنگ است اما در صنعت اغلب در رنگ زرد روشن به علت برهمکنش با هوا می باشد که که بطور وسیع در صنعت نفت برای بازیافت ترکیبات آروماتیک و دیگر ترکیبات آلی با روش استخراج مایع^[۱] بکار می­رود و همچنین در استخراج گاز برای خالص­سازی و تصفیه بخار گاز طبیعی استفاده می­ شود و برای جزء جزء کردن اسید چرب به اجزای اشباع و غیر اشباع، به عنوان حلال واکنش برای تهیه پیریدین، ایزوسیانات، تهیه دارو و همچنین فرایند پلیمریزاسیون کاربرد و اهمیت ویژه_­ای دارد [۷,۶].
کلروبنزن، یک مولکول قطبی است و به عنوان یک ترکیب مهم در سینتیک شیمیایی، در فرایند دارویی و بیولوژیکی"ضد قارچ"، به عنوان ضدعفونی کننده و به طور گسترده­ای در تهیه حلال­های صنعتی به­کار می­رود [۹,۸].
برومو بنزن مایعی زرد رنگ با بویی معطر که یک هالو بنزن است و به عنوان یک ماده اولیه در ساخت فن سیکلیدین استفاده می­ شود و همچنین به عنوان حلال صنعتی و یک افزود­نی در روغن­های موتور به­کار می­رود و همچنین در تولید دارو کاربرد دارد [۱۰].
نیترو بنزن، یک حلال دو قطبی چند منظوره است که برای تحقیقات سینیتیکی و الکتروشیمیایی به­کار می­رود که ۹۵% آن در تهیه آنیلین مصرف می­ شود و همچنین در تهیه لاستیک ، آفت­کشها، مواد منفجره، دارو و همچنین به عنوان یک عطر ارزان قیمت در تهیه صابون و موارد بسیار دیگر کاربرد دارد ]۱۳,۱۱[
مروری بر پژوهش­های انجام شده
کریشنا و همکارانش^[۲] در سال ۲۰۰۹ چگالی، گرانروی، مخلوط­ های دوتایی از سولفولان با آمین آلیفاتیک را در دمای۱۵/۳۰۸ درجه کلوین و در فشار اتمسفر اندازه ­گیری کردند و توابع اضافی مربوطه را محاسبه و علامت و بزرگی این کمیت­ها را در عبارتی از پیوند هیدروژنی و برهمکنش­های دو قطبی دو قطبی بین ترکیبات به بحث گذاشته و مشاهده کردند که حجم مولار اضافی، محلول دو تایی منفی می­باشد که ناشی از برهمکنش­های دوقطبی دوقطبی قوی بین ترکیبات می­باشد [۶].
مطالعات انجام شده توسط پات واری^[۳] و همکارانش بر روی خواص ترمودینامیکی مخلوط­های دوتایی شامل اندازه گیری چگالی، گرانروی و سرعت صوت مخلوط­های دوتایی سولفولان با ایزومرهای استات (اتیل استات، n پروپیل استات و n بوتیل استات) در دماهای مختلف است در این تحقیق توابع اضافی مربوطه محاسبه و داده_­های تجربی با معادله ردلیچ کیستر ارتباط داده شده و اثرات ساختاری از جمله تغییرات طول زنجیر در میزان برهمکنش بین مولکولی به بحث گذاشته شد ]۱۴[.
بعلاوه مطالعات صورت گرفته شده توسط شوکلا^[۴] و همکارانش بر روی خواص ترمودینامیکی مخلوط­های دوتایی شامل اندازه گیری چگالی، گرانروی مخلوط­های دوتایی از متانول باکلروبنزن، برومو بنزن در دما­های مختلف که در آن توابع اضافی مربوطه محاسبه و برهمکنش­های بین مولکولی و اثرات ساختاری تشریح گردیدکه بر اساس آن این نتیجه حاصل شد مقادیر منفی حجم مولار اضافی مشاهده شده نشان دهنده برهمکنش دوقطبی دوقطبی قوی بین ترکیبات می­باشد [۱۵].