سایت ها:
در سال ۱۹۹۵، سرویس جدیدی با عنوان “شبکه آگاهی رسانه ای”^[۷۶] بر روی اینترنت پدیدار شد که نخستین و تنها مرکز توزیع محتوای سواد رسانه ای در کانادا بوده و هدف آن نیز گسترش نقش رسانه ها در زندگی کودکان است. دبیران برتر عرصه سواد رسانه ای در سراسر کانادا در طراحی یکی از حوزه های محتوایی این شبکه شرکت داشته اند. این حوزه که به عنوان یک منبع سواد رسانه ای محسوب می شود، نوعی ارتباط قوی مستمر را بین دبیران و دانش آموزان سایر صنایع ارتباطی در کانادا به جود آورده است.(www.medialit.org)
۲-۱-۲۳ فرایندهای شناختی آموزش سواد رسانه‌ای:
آموزش سواد رسانه‌ای که عبارتست از شناخت اطلاعاتی و انتقاد از رسانه، تکنیک‌ها و تأثیرات آن، در برگیرندۀ آن دسته از فرایند‌های شناختی است که در اندیشه‌های انتقادی مورد استفاده قرار می‌گیرند. برخی از این فرایندها عبارتند از:

1. 1. اشاعه درک، فهم و نقد سبک‌های زندگی مصرفی از طریق رسانه های جمعی.

1. 1. گسترش فهم و نقد اختلاف و اغراض سیاسی و ایدئولوژیکی پنهان در محتوای ساختار، برنامه ها، پیام ها و تولیدات رسانه‌ جمعی.

1. 1. انتشار فهم و نقد آثار و پیامدهای اخلاقی، اجتماعی و فرهنگی محتوای ساختاری رسانه جمعی.

1. 1. درک و انتقاد از شرایط و مناسبات مادی تولید محتوای رسانه‌ای مثل آگهی‌های تجاری که در جهت تأمین منافع اقتصادی و کسب سود مادی صاحبان سرمایه است.

1. 1. شناخت و فهم نقد بازنمایی‌ها و کلیشه‌سازی‌های منفی اقلیت‌های فرهنگی، قومی، جنسیتی و نژادی در رسانه‌ها جمعی. با توجه به این ابعاد و سطوح در فرایند شناختی آموزش های سواد رسانه ای از سوی رسانه های جمعی که بیان شد، باری دونکان در ضرورت این فرایند بیان می کند که؛

1. 1. رسانه‌ها بر حیات فرهنگی و سیاسی ما سلطه دارند.

1. 1. تقریباً همه اطلاعات، جز مواردی که آنها را بطور مستقیم تجربه می‌کنند، رسانه‌ای شده‌اند.

1. 1. رسانه‌ها قادرند مدل‌های ارزشی و رفتاری پرقدرتی خلق کنند.

1. 1. سواد رسانه‌ای می‌تواند مصرف رسانه‌ای ما را لذت‌بخش‌تر کند و یک رابطه انفعالی را به یک رابطه فعال تبدیل نماید.

1. 1. رسانه‌ها بدون آن که فعال کردن خودآگاه، بر ما اثر می‌گذارند….. »

( فصلنامه رسانه،۱۳۸۶: ۶)
بخش دوم: تفکر انتقادی^[۷۷]:
مقدمه:
برای توسعه و پیشرفت علوم در هر کشوری نیاز به بازسازی، اصلاح و تقویت نظام آموزشی وجود دارد. در جامعه ‌علمی ما نیز تعیین نیازهای آموزشی دانش پژوهان، محققان و دانشجویان باید در الویت برنامه‌های‌ آموزشی سازمانها و نهادهای مربوط قرار گیرد. تفکر انتقادی با ویژگی ارزیابی کردن مفاهیم و شناخت پدیده ها روند حل مسائل را با ریشه یابی عمیق و تجزیه و تحلیل کردن آن ها برای دانش آموزان تشریح می کند و توانایی ایجاد روحیه جستجوگری وانگیزه‌مسأله یابی و حل آن را در یادگیرندگان به وجود می آورد و مهمترین نتیجه آموزشی حاصل از تفکر انتقادی به ایجاد قدرت بیان و فن نقادی کمک کرده و تحمل درک دیدگاه های مخالف را در دانشجویان به‌وجود می آورد. تفکر خلاق که دائماً با تغییرات سر وکار دارد باآموزش دانش

آموزان ‌به‌وسیله ‌شیوه‌های خاصی قدرت تجسم‌ و واضح کردن مسائل رابه‌آن ها می‌دهد؛بنابراین این شیوه ‌از اندیشیدن ‌ارزش کاربردی زیادی دارد و دانش آموزان را وادار می کند تا با نگاهی متفاوت‌ قضایا را تحلیل کرده و با به کارگیری توانایی های ذهنی خود یک فکر یا مفهوم جدید از مسأله‌پیش روی خود بسازد و به این نحو نیز به نوعی خودباوری مثبت دست می‌یابد. همچنین آموزش تفکر خلاق با شیوه ‌مهمی چون تفکر افقی که برای جهت دهی به ایده های خلاقانه بهترین راه‌حل‌هارا از دیدگاه‌های کاملاً نو و بکر به دانشجو نشان می‌دهد.روش‌ذهن انگیزی که با نوعی مشورت و همیاری ذهنی به شکلی آزاد و جدا از قید و بندهای قوانین بسته فکری و چارچوب قالبی کتاب های درسی می تواند دانش آموزان را با ایجاد فضای باز برای نقد نظرات همدیگر راهنمایی کند این شیوه از آموزش تفکر ظرفیت نقدپذیری و قدرت انتقاد کردن را در دانش آموزان قوت می بخشد. برای آموزش این شیوه‌های اندیشیدن باید به سطح دانش ، توانمندی های ذهنی و سطح کیفی اندیشه‌دانش آموزان توجه داشت و لازمه ‌آن نیز فراهم نمودن بستر مناسب برای ذهن های فعال و پویای دانش آموزانی است که با رویکردی منتقدانه مسائل را می‌نگرند و با روز آمد کردن نگرش هایشان به وسیله‌ معلمان مجرب و آگاه به خلق ایده های نو می پردازند.آشنایی دانش آموزان با آثار،نبوغ و فعالیت‌های علمی اندیشمندان و متفکران بزرگ که الگوهای مناسبی از رشد و تعالی روح و فکراند می‌تواند راهنمای مؤثری در جهت هدایت نیروهای جسمی و فکری آنان بوده و به‌ اصلاح ضعف ها و نقاط قوت اندیشه‌جوانان منجر می‌شود.
۲-۲-۱ تاریخچه‌ تفکر انتقادی‌ و تفکر خلاق:
تفکرمحوراصلی شناخت و ارائه راه حل های ممکن در هنگام مواجه‌بامسائل است. تفکر دارای عناصری  می‌باشدکه‌شامل نشانه‌هاورموزی هستندکه‌انسانها با آن میزان یادگیری خود را گسترش داده، آموخته‌هایشان را باز شناسی می کنند و به‌کار می‌برند.« تفکر فعالیت جهت دار ذهن برای حل مسأله‌است».( شعبانی۱۳۷۲ ) دونوع‌ازاقسام مختلف تفکر هدایت شده (جهت دار )،تفکر انتقادی و تفکر خلاق می باشد.تفکر انتقادی به بررسی ارزیابی ، اصلاح،تعویض و دوباره سازی یک مسأله می پردازد و به‌سطوح بالاتر یادگیری یعنی تجزیه و تحلیل و ترکیب مربوط می شود.این فرایند فکری بحث جدیدی نیست و ریشه‌ی‌آن به‌زمان افلاطون برمی گردد.بهترین نمونه‌ کلاسیک آن « تفکر انتقادی»اثر « مکس بلاک»  (۱۹۵۲) و دیگری مقاله«رابرت انیس»(۱۹۶۲)با عنوان«تفکرانتقادی » است. ماهیت و ذات تفکر انتقادی قضاوت  معلق یا تردید سالم می باشد و به دسته‌ای‌ازامور که به جریان تفکر سنجیده و منطقی منجر می‌شود،ارتباط می‌یابد.«تفکرخلاق» نوعی تفکر که‌است باانعطاف پذیری،نوآوری و ارزش اجتماعی همراه ‌است. واژه‌نامه ‌انگلیسی‌ آکسفورد ظهور کلمه «خلاق»رابه‌سال (۱۸۷۵) میلادی نسبت می‌دهد. این تفکر درهمه‌ی‌ابعاد زندگی بشری بروز کرده و بین تمام انسان ها مشترک می باشد، هنگامی که قدرت آگاهی و اطلاعات ذهن افراد با رشد مناسب فکری توأم باشد،آنگاه قدرت استدلال ذهنی بیشتر می‌شودوتفکر خلاق که ‌تفکری‌ سطح بالاست،به‌وجود می‌آید.اهداف مشترکی بین تفکرانتقادی و تفکر خلاق است چون پبشرفت و تعییر، روحیه‌‌ ‌جستوگری، کنجکاوی ودانش وسیع که به نحوی محکم این دو تفکر رابه‌هم نزدیک کرده، نیاز به ایجاد بستر مناسب برای ترویج این افکار را در جامعه ضروری می سازد.
علاقه به توسعه توانائی های تفکّر انتقادی درمحافل آموزشی پدیده جدیدی نیست . چت مایرز مؤلف کتاب آموزش تفکّر انتقادی معتـقد است منشأ چنین علاقه ای به آکادمی افلاطـون بر می گردد. الگـویی که دانشگاه های مـدرن امروز ، از آن برخواسته اند امّا به تدریـج ازایـن سنّت دیرینه فاصله گرفته و بیشترین توجه خود را به ارائه اطلاعات معطـوف کرده اند . (مایرز،۱۳۷۴ :۱)
ریشه های خردمندانه تفکّر انتقادی قدمتی دیرینه دارد، روش تدریس ودیدگاه سقراط در ۲۵۰۰ سـال قبل مؤید این مطلب است . سقراط این حقیقت را بیان کرد که شخص نمی تواند برای دستیابی به دانش وبصیرت عقلی به کسانی که دارای اقتـدار هستند متکی باشد .او نشان داد که افـراد ممکن است دارای قـدرت و موقعیـت بالایی باشند امّـا عمیقـاً سرگردان و گمراه و غیـر منطقـی باشند . سقراط اهمیت پرسش سؤالات عمیق را که موجب می شوند انسان قبل از پذیرش ایـده ای به تفکّر درآن بپـردازد و نیز اهمیت جستجوی شواهد ، آزمایش دقیـق ، استـدلال ، فرضیـه ها وتحـلیل مفاهیـم اساسی را نشان داد . روش او که اینک به پرسش و پاسخ سقــراطی  مـعـروف اسـت بهتـرین راهبـرد آمــوزش تفکّر انتقـادی می باشد  ،که در آن سقـراط نیــاز به تـفـکّر را بـرای روشـنی و استـحـکام منـطق به طـور مشخـص نـشان می دهد . روش سقراط به وسیله افلاطون و ارسطو دنبال شد . در قرون وسطی سنّت تفکّر انتقادی نظام دار درنوشته ها وآموزشهای متفکرانی همچون توماس اکیناس ظاهر شد . در دوران رنسانس ( قرون ۱۵و۱۶ ) در اثرجریان عظیـم سکـولاری دراروپا تفکّر انتقـادی در مورد مذهب ، هنــر ، جـامعـه طبیـعت انسـانی ، قـانون و آزادی آغـاز شد . سکـولارها با ایـن فـرضیـه پیـش رفتـند که بیشتـر حـوزه های زندگی انسـان نیازمنـد بررسـی و تحقیــق تحلیـلی وانتقادی می باشد .فرانسـیس بیکن در  انگلستان  به معرفی  بت های طایفـه یعنی شیوه هایی که ذهن ما بـه طور طبیـعی تمایل به خود فـریبـی دارد ، پرداخت . کتـاب او پیشرفت در یادگیری یکی از اولین متـون در مورد تفکّر انتقـادی است . از دیـگر دانشمندانی که تفـکّر انتـقادی را در قـرون ۱۶و۱۷ مـورد توجـه قـراردادنـد می تـوان از دکـارت نـام برد که در کتابش قواعدی برای هدایـت فکر۱۲ در مورد نیاز به جهت دهنـده ای نظام داربــرای واداشتن ذهن به تفکّربحث می کند .( مؤسسـه تفکرانتقـادی ،۲۰۰۰ : ۴۵ )
وایتـهد با کلام معـروف خـود که: یادگیری شاگردان بی فـایده است مگر اینـکه  کتابهای خود را گم کنند، جزوات خود را بسوزانند و … تلویحاً به این معنا اشاره دارد که ثمره واقعی تعلیم و تربیت باید یک فرایند فکری باشد که از مطالعه یک رشته بوجود می آید نه از طریق اطلاعات جمع آوری شده ( مایرز،۱۳۷۴ :۸ )
کانـت معتقد بود : اساس معـرفت عبـارتست از نظم بخشیـدن به اطلاعاتی که از راه حـواس گردآوری می شوند ، پس منظور از تدریس تنها ارائـه اطلاعات به شاگرد نیست بلکه مقصـود از آن یاری بـه شاگـرد است تا اطلاعـات راکلیـت بخشیـده و با معنـا سازد . معـلم باید ذهن شاگرد را برانگیـزد تا تصـورات  موجود در ذهن وی زنده شـود .(نقیـب زاده ،۱۳۶۷ :۱۴۱ )
نالس معتقـد است : بـه منظـورایجـاد تحـولات اجتماعی ، مربیـان تعـلیم و تربیت بایـد درباره نقش خوددوباره فکرکنند و فعالیت های خود را برآموزش مهارت ها وروش هایی متمرکزسازندکه شاگردان برای تحقیـق مستقل بدان احتیاج دارند . ( مایـرز، ۱۳۷۴ :۷ )
دیـوئی در کتاب چگونه فکر می کنیم ماهیت تفـکّر انتقـادی را مورد بـررسی قـرار داده است به عقیـده او تفکّر منطقی شامل دو مرحله است : مرحله اول آن حالت شک ،تردید ،پیچیدگی و مشکل دماغی است که درآغاز تفکّر بـه کار مـی رود و عمـل کنجکاوی ، تحـقیـق و پیـدا کردن مطالب و مـواد جهـت بیرون آمدن از آن حالت شـک و تردید وپیـچیـدگی مرحله دوم آن می باشد که مراحل پنجـگانه حل مسـأله را در این ارتباط پیشنهاد می کند .وی ماهیت تفکرانتقادی را تردید سالم معرفی می کند . ( مایرز،۱۳۷۴: ۱۵)
پائـولـو فـریـره^[۷۸]  از متفکران انتـقادی معاصر تفکّر انتقادی را هدف آموزش و پرورش تلقّی می کند وی به جای واژه تـفکــر  از  تـعـمـق استفاده کرده و از آموزش وپرورش متداول انتقاد نموده و می گوید : آموزش و پـرورش تبدیل به نوعی عمل ذخیـره سازی شده است که در آن دانش آمـوز ذخیـره کننـده و معلّم ذخیره سپـار است و بـه جای برقـراری ارتبـاط دو جانبـه ، معلّم اعلامیه هایی ارائه می کند که دانش آموز صبـورانه آنها را دریافت حفـظ وتکرار می کنـد . این مفهوم  بانک داری در تعلیم و تربیت است که دامنه عمل برای دانش آموز تنـها محدود به دریافت ، پـر کردن و ذخیره سازی اطلاعات می باشد . فـریره به عنوان یک راه دیگر بـرای برنـامه ریزی درسی ، رویکـرد آزاد منشانخ را پیشنهاد می کند . تأکید این رویکرد به طور خلاصـه برتفکّر نقـادانـه۱۶ بر اساس واقعیتـهای عینـی در زندگی فـرد است . بر خلاف روش بانکی ، روش طرح مسأله که توسط فریره مطرح می شود ، مستلزم تبادل افکار و عقاید ازطریق گفتگو است که معلّم و شاگرد هردو در پژوهش نقادانه همراه یکدیگرند و به ایـن ترتیـب آنها بـه تفکّر انتقادی درباره زندگی خـود برانگیخته می شوند . این فرایند نهایتـاً بـه پراکسیس  یعنی عمل براساس تفکّر انتقادی منجر می شود که در روش فریره هـدف محـسوب می شود .( پـوزتر ، ۱۳۷۲ : ۳۸ )
تشکیل یک مجمع یادگیرنده با رویکرد انتقادی براین عقیـده استواراست که فـراگیران باید بتوانند با آزادی ، جهت و محتوای یادگیریشــان را ازطریق مشـارکت درتصمیـم گیری ( به عنـوان مثال درمورد روشها با اعضای گروه یادگیری ) تعییـن کننـد ( رینـولدز ،۱۹۹۹: ۷ ) .
چت مایـرز مؤلف کتاب آموزش تفکرانتقـادی عقیـده دارد :تفکرانتقـادی یعنی قـدرت تنظیـم کلیات توانایی ایجاد یک چارچوب تحلیلی، پذیرفتن احتمالات نوین ، پرهیزازپیشداوری­ها وتوقف داوری تردید سالم ، پرهیزازتعجیـل درقضاوت(مایـرز،۱۳۷۴ :۳۸).واتـسـون و گـلیـزر می گوینـد : تفکر انتقادی آمیزه ای از دانش ، نگرش و عملکرد در هر فرد می‌باشد، آنها توانایی تفکر انتقـادی را توانایی در ۵ مهارت ذیل می داننـد :
استنباط ، شناسایی مفروضات ،استنتـاج ، تعبیـر و تفسیـر ، ارزشیابی استدلالهای منطقی .
آن ها معتقدند توانایی تفکرانتقـادی ، پردازش و ارزشیـابی اطلاعات قـبلی با اطلاعات جدیـد و پیـامد و حاصل تلفیـق استدلال قیاسی و استقـرایی با فـرآیند حل مسألـه می باشد .تعریف واتســون و گلیــزر ازتفکـر انتقـادی پـایه ای بـرای آزمودن تفکرانتقـادی شـدکه امـروزه به طـوروسیـعی درسنجش تفکرانتـقادی به کار می رود وبرای اکثرمحققیـن دررشته های مختلف علمی قابل قبـول است ( هاون اشتاین و همکاران ،۱۹۹۶ : ۱۰۰-۱۰۱ )
از تفکر انتقادی تعریف های گونا گونی شده است که در این جا به اختصار به دو مورد اشا ره می کنیم.  نخست:«تفکر انتقادی،تفکری است مستدل و منتقی در جهت بررسی تجدید نظرد ر عقاید،نظرات،اعمال وتصمیم گیری در باره ی آن ها بر مبنای دلایل و شواهد مؤید آنها و نتایج درست و منطقی که پیامد آن هاست»(هاشمیان نژاد۱۹۸:۱۳۸۰)
در تعریف دیگری که"سازمان روان شناسی آمریکا«از تفکر انتقادی ارائه داده،آمده است:"ما تفکر انتقادی را این گونه درک می کنیم که باید قضاوت خود ساخته و هدفمندی باشد که به تفسیر،تحلیل،ارزیابی واستنباط منجر می شود».علاوه بر این توضیح متکی به دلیل و مدرک ،توضیح مفهومی،منظم،ضابطه مند یا ملاحظات متنی که برپایه ی آن قضاوت انجام شده است،را هم در برمی گیرد.
۲-۲-۲ نظریه‌ “رابرت کارپلوس” و آموزش تفکر انتقادی :
تفکرانتقادی مستلزم فرایتد های عالی ذهنی و داوری بر اساس شواهد و مدارک است. « تفکر انتقادی، تفکری مستدل و تیزبینانه درباره‌اینکه چه چیز را باور کنیم و چه اعمالی را انجام دهیم.»(انیس ، ۱۹۸۵ ص ۴۶)نظریه رابرت کارپلوس و همکارانش (۱۹۷۸ ،ص۶۳) که پنج نوع تمرین نوشتاری را برای‌آموزش تفکر انتقادی ارائه کرده‌،به دلیل اینکه هم مفهومی واقعی از آموزش تفکرانتقادی را بیان می‌دارد؛ یعنی توانایی تحلیل اطلاعات و تجارب به کمک عقل و منطق ، بینش و شناخت را دارد و هم اینکه بر اساس یکی از ابزارهای معروف سنجش تفکر انتقادی یعنی « آزمون مهارتهای تفکر انتقادی کالیفرنیا » می باشد و می تواند به عنوان یکی از الگوهای نظری البته با سنجش در چارچوب آزمون‌های علمی کشورمان برای آموزش تفکر انتقادی به‌دانشجویان علوم انسانی مورد استفاده قرار گیرد.موارد این نظریه شامل : ۱٫خلاصه کردن ، یعنی خلاصه‌ای کوتاه و نه فشرده به‌صورت پردازش مفاهیم و مسایل همراه با فن الویت بندی ،۲٫ تجزیه و تحلیل بر اساس ملاک های معین ، ۳٫ تمرین حل مسأله‌در رویارویی با مسائل،۴٫انجام پروژه های خارج‌از کلاس و۵٫ شبیه سازی براساس واقعیت های موجود و مورد نظر . (ابیلی ، ۱۳۷۴ )
۱٫ خلاصه کردن؛ یعنی خلاصه‌ای کوتاه و نه فشرده به صورت پردازش مفاهیم و مسائل همراه با فن اولویت بندی : بسیاری‌از مباحث رشته های علوم انسانی در کشورمان به دلیل ماهیت تحلیلی بودن آن گاه مطالبی حجیم و محتوای علمی کم ارزشی از آن حاصل می گردد؛در مقابل رشد و توسعه سریع علم و تکنولوژی هست که امروزه در مقابل این پیشرفت باور نکردنی، امتیاز نخست را دنیا به نظریات نو ، با کیفیت و با نتایج دقیق علمی می دهند . پس با آموزش فن خلاصه نویسی و الویت بندی و آشنایی محققان و دانشجویان علوم انسانی با وضوح عینی مسائل که‌از خصوصیات تفکرانتقادی است ، زمان رسیدگی به مفاهیم واطلاعات با اهمیت تر را بیشتر می کند

2. 2. تجزیه و تحلیل بر اساس ملاک‌های معین: کارپلوس در این مورد به مسأله اساسی تفکر انتقادی یعنی لزوم «آموزش » ، برای بررسی و به نقد کشیدن  مسائل و مسأله گشایی ذهن با بهره گیری از توانایی تحلیل عینی اطلاعات معین اشاره دارد.در نتیجه‌استادان و محققانی که در عرصه علوم‌انسانی به تغییر،اصلاح ودوباره سازی فرایند‌هاوعناصر فکری می پردازند،باید طبق ملاک های مشخص که شامل:تجزیه و تحلیل مسائل به کمک منطق و بینش کیفی و استدلالی عمل کنند .

2. 2. تمرین حل مسأله‌دررویارویی با مسائل : نکته مهم در این مورد نخست انعطاف پذیری در برخورد با مسائل که‌ازاصول‌اولیه‌ی‌آموزش تفکر انتقادی است و سپس تمرین حل مسائل حوزه علوم انسانی می باشد که بیشتر با کیفیت تفکرارتباط دارد؛ به این معنی که در مواجه با بسیاری از مسایل رشته‌های علوم انسانی همواره برخی استادان دیدی مطلق نسبت به حل و فصل قضایا دارند و سعی در دنباله‌روی یک روش خاص دارند در حالی که برای بالا بردن سطح کیفی تفکر انتقادی استادان نخست باید با به‌کارگیری منابع معتبر علمی و با شرکت در تعاملات فکری مباحث علمی همراه با سایراستادان رشته‌های مختلف علوم انسانی توانایی های قوی علمی خود را پرورش دهند و سپس دانشجویان را با آموزش مهارتهایی در جهت تقویت حل مسایل هنگام مواجه با آن آشنا کنند که در اینجا به چند مورد از مهارت های آموزش تفکر انتقادی « رابرت انیس » (۱۹۸۷، ص۱۵ ) اشاره می کنیم:

انگیزه برای یافتن دلایل و رویدادها
توانایی تجزیه و تحلیل بحث ها براساس متدلوژی

(سعدی، ۱۳۸۷: ۸۸)

در باب هشتم نیز باز سعدی، به پند و اندرز می پردازد و به شیوه ی ضرب المثل، نکته­ی اخلاقی را می آورد. شیخ، ابتدا مخاطب را به این نکته سفارش می کند که باید با دشمن مبارزه کرد و قبل از آن که متحد شوند آن ها را کشت و نابود ساخت، چرا که با متحد شدن، دیگر راهی برای از بین بردن آن نمی ماند.

«امروز ، بکُش ، چو می توان کشت

کاتش چو بلند شد ، جهان سوخت»
(سعدی، ۱۳۸۷: ۱۷۱)

در این ضرب المثل، سعدی اندرز می دهد که باید آتش را قبل از این که شعله ور شود مهار کرد و همچنان است دشمن.
برای درک بیش تر به بیان تمامی حکایت می پردازیم:
«دشمنی ضعیف که در طاعت آید و دوستی نماید مقصود وی جز این نیست که دشمنی قوی گردد و گفته اند که: بر دوستیِ دوستان اعتماد نیست تا به تملُّق دشمنان چه رسد؛ و هرکه دشمن کوچک را حقیر می شمارد بدان ماند که آتش اندک را مُهمَل می گذارد.

امروز بکشُ ، چو می توان کُشت
مگذار که زه کند کمان را

کاتش چو بلند شد ، جهان سوخت
دشمن که به تیر می توان دوخت»
(همان: ۱۷۱)

همان گونه که مشاهده می کنید سعدی در این ابیات این گونه سفارش می کند: «دشمن را هر چند که ضعیف باشد باید از پای درآورد چرا که ممکن است روزی قوی گردد و دیگر نتوان با او مقابله کرد.»
در ابیات زیر نیز باز ضرب المثلی است که سعدی، کسانی را که به دنیا دل بسته اند، مورد سفارش قرار می دهد:

«آن شنیدستی که روزی تاجری
گفت: چشم تنگ دنیادار را

در بیابانی بیفتاد از ستور
یا قناعت پر کند یا خاک گور»
(همان: ۱۱۷)

شیخ اجل می گوید: که دنیا دوستان هیچ گاه نمی توانند دل از این دنیا و مال دنیایی جدا سازند ، مثل همین بازرگان که مثال آن را در بالا آوردیم.
برای فهم بیشتر مطلب به ذکر تمامی حکایت می پردازیم:
«بازرگانی را دیدم که صد و پنجاه شتر بار داشت و چهل بنده و خدمتگار. شبی در جزیره­ی کیش مرا به حجره ی خویش برد. همه شب دیده بر هم نبست از سخنان پریشان گفتن که فلان انبازم به ترکستان است و فلان بضاعت به هندوستان و این قباله ی فلان زمین است و فلان مال را فلان کس ضمین. گاه گفتی: خاطر اسکندریه دارم که هوایی خوش است. باز گفتی: نه، که دریای مغرب مشوّش است. سعدیا سفری دیگرم در پیش است، اگر کرده شود بَقیَّت عمر به گوشه ای بنشینم. گفتم: آن کدام سفر است؟ گفت: گوگرد پارسی خواهم بردن به چین که شنیدم عظیم قیمتی دارد و از آن جا کاسه ی چینی به روم آورم و دیبای رومی به هند و فولاد هندی به حلب و آبگینه ی حلبی به یمن و برد یمانی به پارس و ازان پس ترک تجارت کنم و به دکانی بنشینم. انصاف، از این ماخولیا چندان فرو گفت که بیش طاقت گفتنش نماند. گفت: ای سعدی، تو هم سخنی بگوی از آن ها که دیده ای و شنیده ای. گفتم:

آن شنیدستی که روزی تاجری

1. 1. بین معوقات بانکی و سپرده های هر شعبه رابطه معکوس و بین سایر نهاده ها با سپرده های هر شعبه رابطه مستقیم وجود داشته است.

1. 1. با جای گزینی پارامترها در رابطه پارامتریک تابع تولید، رابطه سپرده هر شعبه به ازای نهاده های آن به صورت زیر تعریف گردید:

Y2 =2338 + 4350x1 + 2.127 x2 + 7.9x3 – ۲٫۴۹۳x4
و با حذف عرض از مبدا و در حالت استاندارد رابطه برآوردی به صورت زیر تعریف شد:
Y2 = 0.0000 + 0.143x1 + 0.076x2 +0.826x3 – ۰٫۰۵۲x4

1. 1. آماره دوربین واتسون ۱٫۶۷۳ و در فاصله بین ۱٫۵ تا ۲٫۵ قرار گرفته و لذا خطاهای رابطه برآوردی از یک دیگر استقلال خطی داشته اند.

1. 1. 1. ضریب تعیین رابطه برآوردی ۰٫۹۷۱ و در حالت استاندارد ۰٫۹۷ بوده و نشان می دهد ۹۷ درصد تغییرات در میزان جذب سپرده ها بر مبنای رابطه برآوردی بین جذب سپرده ها و نهاده های هر شعبه مشتمل بر تعداد کارکنان، هزینه جاری، سود پرداختی به سپرده ها و نهایتا معوقات بانکی هر شعبه بیان شده است. با عنایت به اینکه ضریب تعیین یاد شده به سمت ۱+ میل نموده است می توان حکم کرد رابطه قوی خطی بین متغیرهای مستقل و تابعی وجود داشته است. بنابراین رابطه برآوردی توانسته ۹۷ درصد از واقعیت ها را بیان نماید.

   

1. 1. با عنایت به عدم استفاده از نمونه تصادفی و مطالعه همه شعبه های بانک کشاورزی استان اصفهان به روش سرشماری، نیازی به تعمیم ننایج نبوده و لذا از استقرای آماری مشتمل بر آزمون تی استیودنت به ازای تک تک پارامترهای رابطه برآوردی یا آزمون فیشر به منظور تعمیم کل رابطه برآوردی، استفاده ای به عمل نیامده است.

سپس با بهره گرفتن از رابطه برآوردی سپرده های مورد انتظار هر شعبه با جای گزینی مقادیر نهادهای واقعی هر شعبه در تابع تولید برآوردی، محاسبه و در مقایسه سپرده های واقعی و مورد انتظار خطا یا انحراف از سپرده مورد انتظار بر حسب درصد محاسبه گردید.
در نهایت تاثیر کارآیی مالی بر سپرده های مورد انتظار با بهره گرفتن از تحلیل همبستگی با معیارهای اسپیرمن و پیرسون انجام گرفته و نتایج حاصله نشان داد که:

1. 1. علامت ضرایب همبستگی به دست آمده مثبت بوده و در نتیجه رابطه مستقیمی بین کارآیی مالی و جذب سپرده های مورد انتظار وجود داشته است. به این معنی که به موازات افزایش کارآیی شعب بانک کشاورزی در استان اصفهان، جذب سپرده های مورد انتظار نیز افزایش یافته است. به این معنا که با بهره وری مطلوب نیروی انسانی، مدیریت هزینه های جاری، کاهش معوقات بانکی، مدیریت سپرده ها و تسهیلات به نحو مطلوب، امکان دست یابی به سپرده های مورد انتظار افزایش می یابد.

1. 1. مقدار ضرایب همبستگی به دست آمده بین ۰٫۷۵۱۲ تا ۰٫۷۹۵۲ بوده است، بنابراین ۷۵ تا ۷۹ درصد از کارآیی مالی شعب بانک کشاورزی در سایه تامین سپرده های مورد انتظار تحقق یافته است.

فصل پنجم:
تلخیص، نتیجه گیری و پیشنهادها
فصل پنجم:
تلخیص، نتیجه گیری و پیشنهادها
۱-۵) مقدمه
در فصل چهارم گزارش تحقیق، توصیف جامعه آماری، توصیف یافته ها با بهره گرفتن از پارامترها و نمودارهای آماری، ارزیابی کارآیی مالی هر یک از شعب بانک کشاورزی استان اصفهان با بهره گرفتن از مدل سازی ریاضی مبتنی بر الگوی تحلیل پوششی داده ها و به کارگیری مدل BCC، تعیین اندازه کارایی هر یک از شعب بانک کشاورزی استان اصفهان به عنوان واحدهای تصمیم گیری، رتبه بندی شعب و تعیین عوامل موثر بر کارآیی آن ها در روش تحلیل پوششی داده ها مطرح شده است.
در ادامه با بهره گرفتن از رگرسیون خطی مرکب و مبتنی بر تحلیل داده های مقطی جهت برآورد تابع تولید سپرده هر شعبه استفاده شده و با جای گذاری پارامترهای برآوردی در آن جهت تعیین سپرده های مورد انتظار تعیین شده و بر مبنای ضریب تعیین اعتبار رابطه برآوردی ارزیابی گردید.
شایان ذکر است روش های آماری مورد استفاده در تحلیل، اعم از بررسی پیش فرض ها یا تعیین روابط بین متغیرها به دلیل عدم استفاده از روش نمونه گیری تصادفی، از نوع توصیفی بوده اند.. به منظور داده پردازی اولیه از نرم افزار اکسل و در راستای توصیف یا تحلیل یافته ها از نرم افزارهای آماری MATLAB و SPSSو در تعیین اندازه کارایی شعب بانک کشاورزی استان اصفهان از نرم افزارWINQSB بهره گرفته شده است.
در این فصل بر مبنای نتایج به دست آمده در فصل چهارم و به طور کلی فصول قبل به خلاصه یافته ها، نتیجه گیری و پیشنهاد های تحقیق اشاره شده است.
در ابتدا خلاصه ای از تحقیق مطرح گردیده و طی آن به موضوع و روش تحقیق و نهایتا بدون اشاره به پاسخ به پرسش های تحقیق به نتایج و دستاوردهای تحقیق حاضر اشاره شده است. سپس در بخشی به عنوان نتیجه گیری، پرسش های تحقیق مطرح و با شرح مختصری از پردازش آماری و غیرآماری مربوطه به جمع بندی و نتیجه گیری در قالب پاسخ به پرسش های تحقیق مبادرت شده است. در ادامه پیشنهادهای تحقیق در دو بخش توصیه های کاربردی به مدیران و سیاست گزاران در قلمرو تحقیق مبتنی بر یافته ها و در بخش دوم رهنمودهایی به دیگر محققین جهت انجام تحقیقات مرتبط عنوان شده است. در انتهای این فصل به محدودیت های تحقیق که به نوعی اعتبار یا قابلیت تعمیم نتایج تحقیق را با تردید مواجه ساخته است، بیان شده است.
۲-۵) خلاصه یافته ها:
هدف از تحقیق حاضر تعیین تاثیر ‌کارآیی مالی شعب بانک کشاورزی استان اصفهان بر جذب سپرده های مورد انتظار، بر مبنای داده‌های تاریخی مبتنی بر عملکرد سال مالی منتهی به ۲۹/۱۲/۱۳۹۳ بوده‌است. در این راستا هر یک از شعب بانک کشاورزی استان اصفهان به عنوان یک واحد تصمیم‌گیری یا DMUتلقی‌شده و از روش ارزیابی‌‌کمی عملکرد مبتنی بر نهاده‌های به کار گرفته‌شده، و نتایج یا ستانده‌های تولید شده استفاده شده‌است. در این ارزیابی از معیار ارزشی نسبی‌کارایی که اندازه آن مقداری بین صفر و یک و بر حسب درصد عددی بین صفر تا ۱۰۰ می باشد، استفاده شده‌است.
در این تحقیق ۱۴۲ شعبه که در سطح شهرها و روستاهای استان اصفهان پراکنده شده اند، به عنوان جامعه‌آماری در دسترس تعریف شده، و همه افراد این جامعه آماری به عنوان نمونه منطبق بر جامعه‌آماری به روش‌سرشماری مورد مطالعه قرار‌گرفته‌اند. به جهت محرمانه بودن داده‌ها، شعبه های مورد ارزیابی را با اعداد ۵۰۰۱ تا ۵۱۴۲ کد بندی نموده، و به ارزیابی‌کارآیی آن‌ها و عوامل‌موثر بر‌آن پرداخته شده‌است. یادآور می شود کدهای اختصاص یافته هیچ ربطی به ترتیب افراد جامعه آماری یا کدهای رسمی شعب نداشته و صرفا جهت رعایت امنیت اطلاعات و تعهد اخلاقی به بانک مبنی بر انتشار کدبندی شده داده ها صورت گرفته است.
جهت مطالعه جامعه آماری از روش سرشماری استفاده شده و به جهت اولا روش سرشماری در مطالعه داده ها و ثانیا به کارگیری مدل سازی ریاضی در تحلیل پوششی داده ها و تعیین کارآیی شعب، از روش استنتاج توصیفی استفاده شده و به کارگیری روش استقرای آماری مشتمل بر آزمون فرضیه یا برآورد فاصله ای استفاده نشده است.
به جهت استفاده از روی کرد ارزیابی کمی عملکرد با نگرش داده ستاده ای، بر مبنای پیشینه تحقیق، به ازای هر شعبه تعداد کارکنان به نفر، هزینه های جاری سالیانه به میلیون ریال، سود پرداختی به سپرده ها و نهایتا معوقات بنکی به عنوان نهاده های هر شعبه و از طرف دیگر درآمد حاصل از اعطای تسهیلات به میلیون ریال و میزان سپرده های جذب شده به میلیون ریال به عنوان ستانده های هر شعبه تعریف شده اند.
در ابتدا توصیف جامعه آماری بر مبنای نمودارهای مستطیلی و محاسبه پارامترهای آماری به انجام رسید. توصیف یافته ها نشان داد که:
۱) تعداد کارکنان یا نهاده‌اول به نفر در شعب بانک کشاورزی استان اصفهان اقلا ۳ و حداکثر۲۲ نفر بوده‌است. متوسط تعداد کارکنان در هر شعبه، به نفر ۲۲۵/۵ با انحراف معیار ۷۴۵/۳ نفر بوده‌است.
۲) هزینه‌های جاری یا نهاده دوم، به میلیون‌ریال در شعب بانک کشاورزی استان اصفهان اقلا ۱۲۸۰ و حداکثر۱۸۸۳۰ میلیون ریال بوده‌است. متوسط هزینه‌های جاری به میلیون‌ریال ۳۴۶۹ با انحراف معیار ۳۱۴۲ میلیون‌ریال بوده است.
۳) سود پرداختی به سپرده ها طی سال ۱۳۹۳ به میلیون ریال یا نهاده‌سوم در شعب بانک کشاورزی استان اصفهان ، اقلا ۱۶۰۳ و حداکثر۴۰۲۰۷ میلیون ریال بوده‌است. متوسط سود پرداختی به سپرده ها به ازای هر شعبه ۸۵۱۳ با انحراف‌معیار ۸۱۰۵ میلیون ریال بوده‌است.
۴) معوقات بانکی طی سال در شعب بانک کشاورزی استان اصفهان یا نهاده‌چهارم، به میلیون ریال در اقلا صفر و حداکثر۹۳۵۴ میلیون ریال بوده‌است. متوسط معوقات بانکی ۹۲۹ با انحراف‌معیار ۱۷۱۰میلیون ریال بوده‌است.
۵) درآمد تسهیلات اعطایی به مشتریان طی سال یا ستانده‌اول، به میلیون ریال در شعب بانک کشاورزی استان اصفهان اقلا ۱۶۲۷ و حداکثر ۵۸۱۴۸ میلیون ریال بوده‌است. متوسط درآمد دریافتی از مشتریان بابت تسهیلات اعطایی به ازای هر شعبه به میلیون ریال ۱۰۴۶۳ با انحراف معیار ۱۲۲۸۷ میلیون ریال بوده‌است.
۶) جذب سپرده های بانکی از مشتریان حقیقی و حقوقی، یا ستانده دوم به میلیون‌ریال در شعب بانک کشاورزی استان اصفهان اقلا ۱۷۷۰۵ و حداکثر۳۰۵۶۲۷ میلیون‌ریال بوده‌است. متوسط‌ سپرده جذب شده به ازای هر شعبه به میلیون‌ریال ۵۳۵۰۱ با انحراف‌معیار ۷۰۱۴۲ میلیون‌ریال بوده است. تامل در جزییات داده‌ها نشان می‌دهد، که در همه موارد بیشترین مقدار نهاده یا ستانده متعلق به شعب مستقر در شهرهای بزرگ اصفهان و کاشان بوده است.
در ادامه جهت ارزیابی‌کارایی مالی شعب بانک کشاورزی در استان اصفهان، از مدل BCC از جمله مدل‌های تحلیل‌پوششی‌داده‌ها و بر مبنای به کارگیری نرم افزار WINQSB استفاده‌شد. در این روش هر یک از شعب بانک کشاورزی استان اصفهان در مقایسه با عملکرد خود و دیگر شعب بانک در این استان یا ترکیب خطی آن‌ها مورد ارزیابی قرارگرفت. نتایج نشان‌داد که:
ازبین شعب بانک کشاورزی استان اصفهان، ۲۴ شعبه یا کمتر از ۱۷ درصد از کل شعب بانک کشاورزی استان اصفهان با اختیار اندازه یک یا ۱۰۰ درصد، کارآ تلقی و سایر شعب با اختیار اندازه کمتر از ۱۰۰ درصد ناکارآمد شناخته شده اند. وفق نتایج به دست آمده شعب کارآ در این استان عبارت از ۵۰۰۱، ۵۰۰۳، ۵۰۰۸، ۵۰۰۹، ۵۰۱۰، ۵۰۱۱، ۵۰۱۳، ۵۰۱۶، ۵۰۲۶، ۵۰۲۷، ۵۰۳۹، ۵۰۴۳، ۵۰۴۶، ۵۰۵۱، ۵۰۵۲، ۵۰۵۵، ۵۰۵۹، ۵۰۶۶، ۵۰۶۷، ۵۰۶۹، ۵۰۸۱، ۵۰۸۹، ۵۰۹۴، ۵۱۰۰ و ۵۱۴۲کارآ و سایر ۱۱۸ شعبه بانک کشاورزی استان اصفهان یا ۸۳ درصد باقی مانده ناکارآمد ارزیابی شده اند.
بررسی‌عوامل موثر بر کارآیی نشان داد که عملکرد گروه‌های مرجع و مقادیر نهاده‌های به کارگرفته‌شده و نتایج حاصله از موثرترین عوامل بوده‌اند. بر مبنای نتایج مربوط به تاثیر معیارهای عملکردی، و الگو قرار دادن عملکرد واحدهای کارآمد یا گروه مرجع بر ناکارآمدی شعب نتایج به دست آمده نشان داد که:

1. 1. شعبه ۵۰۶۹ با ۷۲ مرتبه بیشترین مرجعیت را در ارزیابی کارآیی عملکرد مالی دیگر شعب استانی داشته و شعبه های ۵۰۵۱ و ۵۰۶۷ و ۵۰۹۴ و ۵۱۰۰ با یک مرتبه کمترین مرجعیت را صرفا در ارزیابی کارآیی مالی خود ایفا کرده اند.

1. به ترتیب عوامل زیر بیشترین درجه اهمیت را در عدم کارآیی شعب بانک کشاورزی در استان اصفهان به خود اختصاص داده اند:

صف

نابغه‌ها

نمودار ۵٫ نمودار تفکیکی موضوعات آثار شیوا ارسطویی
فاطمه ریسه
فاطمه ریسه در سال ۱۳۴۱ در شیراز به دنیا آمد. او نویسنده‌ی مجموعه داستان زنده‌ها مرده‌اند (۱۳۷۷) می‌باشد.
خلاصه داستان‌ها
آینه
راوی داستان دانای کل است. اکرم زنی سی و هفت ساله است که به عنوان معلّم تاریخ در مدرسه تدریس می‌کند و در کنار تدریس به دانشگاه نیز می‌رود. او زنی تنها و حسود و بسیار انتقام‌جو است. بطور مثال در زمان کودکی از همکلاسی‌اش که به او گفته بود چشمانش شبیه قورباغه است انتقام سختی گرفت یا همکارش را که در مدرسه با گفتن حرفی او را ناراحت کرده، در کمال بی‌رحمی به ساواک لو داد و حتی به همسرش اجازه نمی‌دهد تا با خانواده‌ی خودش رابطه داشته باشد و حتی وقتی مادر شوهرش مریض شد همسرش را باخبر نکرد. او از آنجایی که با همسایه‌اش قهر است، در روز تولّد دختر همسایه، فلکه‌ی آب آن‌ها را بست و وقتی دختر همسایه با بشقاب کیک در خانه‌ی آن‌ها را ‌زد او در را باز نکرد.
این رفتارهای اکرم، باعث شد همه از او فاصله بگیرند و با او رفت و آمد نداشته باشند. او که از این‌که همسایه‌اش فرزانه خانم او را برای تولّد دخترش دعوت نکرده بسیار ناراحت و عصبانی است. تصمیم می‌گیر‌د آینه را بردارد و صورتش را اصلاح کند وقتی به خود در آینه خیره می‌شود. ناگهان صدای زنگ تلفن به گوشش می‌رسد. وقتی جواب می‌دهد صدایی به او می‌گوید که خوب خودش را در آینه ببیند، آن صدا یا در واقع من درونی خود اکرم، به او می‌گوید دست از آزار و اذیّت و کینه‌جویی بردارد و بر اساس فطرتش که نیکی است رفتار کند. اکرم که متوجّه اشتباهاتش شده، از خدا طلب آمرزش می‌کند و از آن صدا می‌خواهد که راه نجات را به او نشان دهد. در نهایت از آن صدا به خاطر پند و اندرزش تشکّر کرده و برای عذرخواهی نزد همسایه می‌رود.

مسائل زنان¨ مسائل عاطفی¨
مسائل اجتماعی و فرهنگی x مسائل سیاسی ¨
آینه قدّی
راوی داستان دانای کل است. عبّاس آقا مردی متواضع و فروتن بود که در اداره‌ای مشغول کار بود. او عاشق مطالعه و ترجمه نیز بود و از آنجایی که قلب و فطرت پاکی داشت به مادّیات توجّه چندانی نمی‌کرد. امور زندگی‌اش هم به خوبی می‌گذشت، او هر روز موقع رفتن به سر کار، خودش را در آینه‌ی قدّی‌ قدیمی که مادربزرگش به او داده بود می‌دید، آینه بیش از ۹۰ سال عمر داشت با این وجود بسیار تمیز و برّاق بود و چهره‌ی عبّاس آقا را به خوبی نشان می‌داد. بر خلاف عبّاس آقا، همسرش، عزّت خانم از اوضاع زندگی‌اش راضی نبود. او دوست داشت که به اوج پیشرفت و رفاه برسد و نسبت به دیگران کم و کسری نداشته باشد او فقط به خاطر تحصیلات بالای عبّاس آقا با او ازدواج کرده بود. عزّت خانم مدام به عبّاس آقا می‌گفت که او مردی تنبل و بی‌عرضه است. عبّاس آقا هم در مقابل حرف همسرش احساس آشفتگی می‌کرد. تا این‌که یک روز تصمیم گرفت تا شب اضافه‌کاری کند و شاگرد خصوصی هم بگیرد و دیگر مثل سابق صادق و امین نباشد.
پس از مدّتی آن‌ها بسیار ثروتمند شدند و آن آینه‌ی قدّی هم هر روز غبار‌آلود‌تر و تار‌تر شد.
روزی مادر و خواهر عبّاس آقا به خانه آن‌ها آمدند. صاحب‌خانه آن‌ها را بیرون کرده بود و مادرش هم مریض بود و می‌بایست کلیه‌اش را عمل کند. آن‌ها به پول نیاز داشتند ولی عبّاس آقا هیچ کمکی نکرد. تا این‌که چند روز بعد در نیمه شبی خواهرش به خانه‌ی آن‌ها رفت و به عبّاس آقا خبر داد که مادرشان سکته کرده عباس آقا که هیچ عکس‌العملی نشان نداد و کاری نکرد وقتی به اتاقش برمی‌گشت متوجّه شد آن آینه ترک خورده و در حال شکستن است.
مسائل زنان¨ مسائل عاطفی¨
مسائل اجتماعی و فرهنگی x مسائل سیاسی ¨
بچه‌های شکرالله خان
راوی داستان دانای کل است. شکرالله خان و زری خانم، چهار پسر داشتند به نام‌های مجید، محسن، منصور، حمید و یک دختر که بعد از تولّد توسّط دایی‌اش به خارج از کشوربرده شد. محسن سال‌ها پیش در اثر اعتیاد مرده بود و مجید هم که شدیداً معتاد بود، خودکشی کرد. شکرالله خان وقتی جسد مجید را از مستراح بیرون می‌کشد اصلاً غمگین و ناراحت نیست بلکه از مرگ او خوشحال است زیرا او معتاد بوده و «باعث آبروریزی».
شکرالله خان برای این‌که سرنوشت منصور-که او هم معتاد است- شبیه دو پسر دیگرش نشود تصمیم می‌گیرد با گرفتن بهره‌ی پول‌هایی که به مردم قرض داده بود یک تاکسی بخرد و او را برای ترک اعتیادش به بیمارستان منتقل کند و مقدّمات عروسی‌اش را فراهم کند. بالاخره منصور با خانم معلّمی ازدواج می‌کند ولی پس از چند سال او را طلاق می‌دهد، درمورد علّت طلاق گفته شده است که همسر منصور فاسد بوده. مسئولیّت نگهداری از دو فرزندش بر عهده‌ی زری خانم می‌افتد. حمید، فرزند دیگرشان که «ته تغاری آن‌هاست» در انگلستان تحصیل می‌کند. او بسیار باهوش و درس‌خوان است. وقتی در ایران انقلاب می‌شود، باز می‌گردد و در دانشگاه تهران به ادامه تحصیل می‌پردازد. زری خانم و شکرالله خان و حمید وقتی برای دید و بازدید عید به منزل یکی از آشناهایشان می‌روند، حمید با صاحب‌خانه در مورد مسائل سیاسی بحث می‌کند و بحثشان بالا می‌گیرد، فردای آن روز دو نفر از کمیته به در خانه‌ی آن‌ها می‌آیند و حمید را با خود به زندان می‌برند. حمی
د که امید زری خانم و شکرالله خان بود، به جرم تعلّق به یکی از گروهک‌های ضدّ انقلاب دستگیر و به خاطر پرتاب نارنجک و کشتن سه سپاهی محکوم به اعدام می‌شود. پس از آن شکرالله خان و زری خانم هیچ امیدی برای ادامه زندگی ندارند.
مسائل زنان¨ مسائل عاطفی¨
مسائل اجتماعی و فرهنگی x مسائل سیاسی ¨
توهّم
راوی داستان دانای کل است. این داستان ماجرای زن و شوهری به نام مهین و منصور است. آن دو پنج سال است که ازدواج کرده‌اند و در آرزوی داشتن فرزند به سر می‌برند.
منصور معلّم ادبیّات است و با دانش‌آموزانش، مانند پدر رفتار می‌کند. مهین هم مترجم است و در خانه کار می‌کند. بالاخره پس از پنج سال مهین باردار می‌شود. آن دو بی‌اندازه خوشحال می‌شوند. ولی درست روزی که وقت زایمان فرا می‌رسد، منصور برای میوه‌چینی به ساوه رفته و مهین تنهاست. خانه‌ی آن‌ها در یک نقطه‌ی دور در شهریار است. مهین که هر لحظه درد بیشتری را تحمّل می‌کند انتظار دارد منصور غروب به خانه برگردد ولی او نیمه‌های شب به منزل می‌رسد و با دیدن وضعیت مهین از او می‌خواهد به بیمارستان بروند، مهین که از دست منصور عصبانی است با او لج می‌کند و به بیمارستان نمی‌رود و سرانجام بچه‌ مرده به دنیا می‌آید. آن‌ها یک‌دیگر را مقصّر می‌دانند و قاتل می‌خوانند. مهین و منصور بچه را در حیاط خانه دفن می‌کنند. سال بعد دوباره مهین باردار می‌شود. ولی باز هم درست در شب زایمان با یک‌دیگر دعوا می‌کنند و منصور خانه را ترک می‌کند و وقتی برمی‌گردد متوجّه می‌شود مهین زایمان کرده. او بچه را با خوشحالی در آغوش می‌گیرد و تکان می‌دهد ولی مهین از او می‌خواهد که بچه را در کنار برادرش بخواباند، منصور تازه متوجّه می‌شود این بچه هم مرده. با هم بچه را در باغچه دفن می‌کنند. مهین به اتاق برمی‌گردد و چای درست می‌کند. منصور هم از خانه بیرون می‌رود. بعد از چند روز دو مرد به خانه‌ی مهین می‌آیند و خبر تصادف و مرگ منصور را به او می‌دهند.
مسائل زنان¨ مسائل عاطفیx
مسائل اجتماعی و فرهنگی ¨ مسائل سیاسی¨
جاوید و فانی
راوی داستان دختر جوانی به نام فرزانه است که در مورد پیرمردی به نام مش حسن که مستأجر آن‌ها بوده، سخن می‌گوید. مش حسن که بسیار پیر است، در یک باجه‌ی بلیط‌ فروشی کار می‌کند. او در یک اتاق در ته حیاط خانه‌ی راوی زندگی می‌کند. تا این‌که روزی پسر جوانی که فانی نام داشت به خانه‌ی راوی آمد و سراغ مش حسن را گرفت. وقتی مش حسن به خانه آمد ماجرای آمدن فانی را برای او تعریف کردند. او بسیار ترسید و دیگر به سر کار نرفت و از ترس خودش را در اتاقش زندانی کرد. مش حسن دو پسر داشت. یکی که فانی نام داشت و از همسر اوّلش بود و دیگری که نامش جاوید بود و فرزند همسر دومش می‌شد . فانی به دنبال گرفتن انتقام از پدرش بود. زیرا پدرش مادر او را که هم از او بزرگ‌تر بود و هم لال و زشت، دوست نمی‌داشت و مدام او را کتک می‌زد.
مش حسن عاشق پسر دومش جاوید بود و تا لحظه‌ی مرگ مدام نام او را به زبان می‌آورد و از پدر راوی می‌خواست تا او را بر سر بالینش بیاورد. پدر راوی پس از تلاش بسیار فهمید که جاوید که نام اصلی‌اش داوود بود، زندانی سیاسی بوده و سر به نیست شده و کسی نمی‌داند که زنده است یا مرده.
مسائل زنان¨ مسائل عاطفیx
مسائل اجتماعی و فرهنگی¨ مسائل سیاسی¨
چگونه مسافرکش شدم
داستان از زبان مردی روایت می‌شود که کارمند اداره‌ی مخابرات است. او و گروهی از همکارانش تصمیم می‌گیرند خودشان را بازخرید کنند زیرا در آن صورت «دولت پول خوبی به آنها می‌دهد». دولت در ازای بازخرید شدن به ‌آن‌ها دو میلیون تومان به علاوه‌ی یک میلیون تومان وام می‌داد. منیژه همسر راوی با بازخرید شدن او مخالف است. زیرا به نظر او بازنشسته مخابرات بودن وجه اجتماعی بهتری نسبت به مسافر‌کش بودن دارد. راوی که معتقد است «به حرف زن جماعت نباید گوش داد»، بدون در جریان گذاشتن همسرش، تصمیمش را عملی می‌کند و در اوّلین فرصت با همکارانش به مسافرت می‌رود و در آنجا همگی با هم توافق می‌کنند که خانه‌ ای کلنگی در فرحزاد بخرند و یک آپارتمان شش واحدی بسازند، همین کار را هم می‌کنند و سود خوبی نصیبشان می‌شود. راوی احساس شادی و خوشبختی بیشتری می‌کند و نسبت به گذشته زندگی راحت‌تری را تجربه می‌کند. او دوباره با همکارهایش تصمیم می‌گیرد باغ بزرگی در عشرت‌آباد بخرد و مرغداری بزند. بعد از امضای قرارداد، دو میلیون تومان در کیفش می‌گذارد و سوار ماشینش شده به سمت خانه حرکت می‌کند. هوا به شدت بارانی است در راه زن جوان زیبایی که با دخترش در کنار خیابان ایستاده، می‌بیند وآنها را سوار می‌کند. آن دو در شهرک غرب پیاده می‌شوند و راوی به خانه بر‌می‌گردد. صبح روز بعد متوجّه می‌شود که آن دو میلیون تومان در کیفش نیست. او و همسرش از شدّت ناراحتی مریض می‌شوند و مرد برای جبران آن ضرر دو سال است که مسافرکشی می‌کند و از آن موقع به بعد مدام بدشانسی آورده است.
مسائل زنان¨ مسائل عاطفیx

شکل(۴-۳): نقشه رتبه بندی مناطق شهری از نظر پایداری……………………………………………………………۱۵۹
شکل(۴-۴): نقشه رتبه بندی نهایی درجات توسعه در مناطق یزد………………………………………………….۱۶۶
شکل(۴-۵): دسته بندی کلی عوامل تأثیرگذار در قیمت زمین و مسکن………………………………………..۱۶۸
شکل (۴-۶): نقشه رتبه بندی اراضی مناطق شهر یزد…………………………………………………………………….۱۷۳
پیشگفتار
یکی از مهمترین پیامدهای رشد شتابان شهر نشینی و توسعه فیزیکی شهرهای کشور در دهه های اخیر از هم پاشیدگی نظام توزیع مراکز خدماتی شهری بوده است که زمینه ساز نابرابری اجتماعی شهروندان در برخورداری از این خدمات می باشد. میزان و چگونگی توزیع خدمات شهری نقش مؤثری در جابه جایی فضایی جمعیت و تغییرات جمعیتی در مناطق شهری دارد. همچنین الگوی توزیع مراکز خدمات شهری باعث ارزش متفاوت زمین شهری شده و به جدایی گزینی گروه های انسانی می افزاید. بنابراین نقش برنامه ریزان شهری در ایجاد و تقویت جدایی گزینی های اجتماعی و اقتصادی امری بدیهی است.

تحقیق حاضر به بررسی توزیع خدمات عمومی شهر یزد و بازتاب فضایی آن از دیدگاه عدالت اجتماعی می پردازد. تحقیق حاضر سعی دارد با شناسایی چگونگی توزیع فضایی خدمات و امکانات شهر یزد، ارتباط آن را با تحقیق عدالت اجتماعی بررسی نماید و در نهایت بازتاب فضایی آن را با پراکنش جمعیت و قیمت اراضی مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار دهد.
این تحقیق از پنج فصل تشکیل شده است. در فصل اول کلیات تحقیق آمده است. فصل دوم شامل مبانی نظری تحقیق می باشد که در آن تعریف مفاهیم و نظریه های مربوط به عدالت اجتماعی آمده است. در فصل سوم به معرفی محدوده مورد مطالعه پرداخته شده است. در این فصل ویژگی های شهر یزد از لحاظ جغرافیایی، جمعیتی، اقتصادی و اجتماعی و تحلیل فضایی سیر تحولات فیزیکی شهر یزد آمده است. فصل چهارم شامل بحث و تجزیه و تحلیل می باشد که شامل تعریف منطقه بندی و بررسی امکانات و خدمات عمومی شهر یزد و در نهایت با بهره گرفتن از مدل هایی چون تحلیل عاملی ، تاکسونومی عددی، ضریب ویژگی و تاپسیس به رتبه بندی مناطق شهر یزد پرداخته شده است. همچنین قیمت اراضی و رابطه آن با امکانات و خدمات عمومی شهری و چگونگی توزیع پراکنش جمعیت در شهر یزد مورد بررسی قرار گرفت. در فصل پنجم به آزمون فرضیات ، نتیجه گیری و در نهایت به ارائه پیشنهادات پرداخته شد.
فصل اول: کلیات تحقیق
مقدمه
وجود نابرابری و عدم تعادل فضایی در ساکنان نواحی مختلف یک شهر، پدیده ای جدید در هیچ یک از شهرهای جهان نیست. در کشورهای در حال توسعه به جهت فاحش بودن تفاوت های اجتماعی، اقتصادی و نابرابری و عدم تعادل در خدمات شهری، تفاوت فضایی شهرها تشدید شده است(عبدی دانشپور،۱۳۷۸: ۳۷). ساختار فضایی یک شهر از اجزا و عناصری تشکیل شده که با یکدیگر کنش متقابل دارد و ناپایداری هر کدام از اجزا بر کل ساختار تأثیر خواهد گذاشت( ساوج و وارد،۱۳۸۰: ۹۰). در حقیقت سازمان فضایی متعادل در شهرها، نوعی از پایداری شهری است و این پایداری زمانی ایجاد می شود که هماهنگی و سازگاری منطقی بین پراکنش جمعیت و توزیع خدمات در شهرها به وجود آید. مهم ترین عاملی که بر توزیع فضایی جمعیت در مناطق شهری مؤثر است، توزیع خدمات در شهرها می باشد. سکونت اقشار کم درآمد در مکان هایی که جاذب سایر گروه های اجتماعی نیست ، به تمرکز فقر می انجامد و این فرایند به جدایی گزینی طبقه کم درآمد از سایر گروه های اجتماعی منجر می شود(شاه حسینی،۱۳۸۴: ۱۵۸). الگوی توزیع مراکز خدمات شهری از عوامل مؤثری است که سبب ارزش متفاوت زمین شهری شده و به جدایی گزینی گروه های انسانی دامن می زند.
امروزه بحث عدالت اجتماعی مورد توجه مطالعات شهری در تمامی رشته های مرتبط قرار دارد. تحقق عدالت اجتماعی در شهرها در نهایت به رضایت شهروندان از شیوه زندگی خود منجر شده است. همچنین به اقتدار ملی و ثبات سیاسی کمک فراوانی می کند. از نظر جغرافیایی عدالت اجتماعی شهر مترادف با توزیع فضایی عادلانه امکانات و منابع بین مناطق مختلف شهری و دستیابی برابر شهروندان به آن ها می باشد زیرا عدم توزیع عادلانه آن ها به بحران های اجتماعی و مشکلات پیچیده فضایی خواهد انجامید (شریفی،۱۳۸۵: ۶). در حقیقت وجود نابرابری در کیفیت زندگی ، گروه های محروم را متوجه گروه های مرجع نموده و مشکلات دیگری را ایجاد می کند(جاجرومی و کلته،۱۳۸۵: ۷). بنابراین مهمترین وظیفه برنامه ریزان و مدیران شهری در این زمینه تلاش برای دسترسی به فرصت برابر برای گروه های مختلف شهری به خدمات شهری و از بین بردن نابرابری در تأمین فرصت های آموزشی، بهداشتی، خدماتی و غیره می باشد. برای رسیدن به این هدف باید اصل برابری و دستیابی برابر به فرصت های زیست شهری رعایت شود.
امروزه شهر یزد با عدم تعادل های فضایی- اجتماعی مواجه است. توسعه فیزیکی شهر یزد با شکل گیری شهرک های حاشیه ای و ادغام روستاهای پیرامون به شدت گسترش یافت.رشد پرشتاب شهر یزد در سال های اخیر سازمان فضایی همگون و متعادل شهر را در هم شکسته است. توسعه فیزیکی و کالبدی ناموزون شهر، سبب جدایی گزینی اکولوژیک گردیده است. به عبارتی برخی از مناطق و محلات به خدمات دسترسی خوبی دارند در حالی که برخی از مناطق و محلات شهر با وجود جمعیت بالایی که دارند به خدمات دسترسی ندارند. در همین راستا، تحقیق حاضر می کوشد نابرابری های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی بین مناطق سه گانه شهر یزد را شناسایی کند. ارتباط پراکنش جمعیت و توزیع خدمات و همچنین ارتباط خدمات عمومی شهری و قیمت اراضی را مشخص نماید.
۱-۱ بیان مسأله
اولین گام درهر پژوهشی انتخاب وشناخت دقیق مسأله است. مسائل معمولاً از احساس نیاز به دانش بشر و یا احساس مسئولیت سرچشمه می گیرند. رشد شهر نشینی و شهرگرایی در جهان رو به افزایش است و این روند تا مرحله تثبیت خود، به مرزحداکثر ادامه می یابد. در این بین زندگی شهری توسعه می یابد و رفتار شهر نشینان با این توسعه هماهنگ می شود.
عدالت اجتماعی در شهر به معنای تداوم حفظ منافع^[۱] گروه های اجتماعی متفاوت بر اساس توزیع بهینه^[۲] منابع شهری، درآمدها^[۳] و هزینه ها^[۴]می باشد (gray, 2002: 27). بنابراین امروزه مباحث عدالت اجتماعی به عنوان بستری برای مطالعات محیطی به شمار می رود. مسئله مهم در توزیع عادلانه امکانات به عنوان راهبرد عدالت اجتماعی، چگونگی توزیع خدمات و امکانات بین محلات شهری است (هاروی،۱۳۷۹: ۹۷). وقتی ما راجع به عدالت اجتماعی صحبت می کنیم، در مورد چگونگی توزیع چیزهای خوب و بد بین اعضای جامعه انسانی بحث می کنیم (miller,1999:1).پایین بودن درآمد، زمانیکه با فقر درآمد ناشی از دسترسی کمتر به کالا و خدمات ارائه شده از سوی بخش دولتی ترکیب شود به عقب ماندگی نواحی می انجامد (حسین زاده،۱۳۸۰: ۴۲).مفهوم و کارکرد عدالت اجتماعی مفهومی است که از اواخر دهه ۱۹۶۰ وارد ادبیات جغرافیایی می شود و جغرافیای رادیکال و لیبرال را بیش از سایر مکتب ها تحت تأثیر قرار می دهد. هاروی به کارگیری عدالت اجتماعی را در تحلیل های جغرافیایی ، انقلاب در تفکرات جغرافیایی می داند (شکویی،۱۴۱:۱۳۷۳). تحقق عدالت اجتماعی به معنی فراگیر آن مستلزم کارایی اقتصادی نیز می باشد (Bastanifar&renani,2008:258 ).
امروزه جامعه شناسانی چون آنری لوفابور آشکارا خواهان عدالت اجتماعی در شهر برای محرومان است. به گفته او باید شهر را عوض کرد و زندگی را تغییر داد و در جستجوی راه حل برای تحقق عدالت اجتماعی بود (جمالی، ۱۳۷۶: ۴۳).
در چند سال اخیر محور اصلی تحلیل های مباحث شهری را نظریه های اجتماعی تشکیل می دهد. نظر معروف ترین جغرافیدانان معاصر ، ساخت های اجتماعی را نمی توان از ساخت های فضایی جدا به کرد.در مباحث جغرافیایی بر تولید فضا و نحوه توزیع آن تأکید می شود زیرا نظریه جدید مربوط به فضا و جامعه افق های تازه ای را در مباحث گشوده که تا سال ۱۹۸۰ در تاریخ علم جغرافیا سابقه نداشته است و اعتبار علمی جغرافیای جدید نیز مربوط به این نظریه های جدید است (خوش روی، ۱۳۸۵: ۴). متأسفانه اصولی از عدالت اجتماعی که مورد قبول عام باشد وجود ندارد. با این وجود مفهوم عدالت اجتماعی همواره در فلسفه اجتماعی از اخلاق ارسطو به این طرف مطرح بوده است (هاروی،۹۷:۱۳۷۹). بدون شک مفهوم رفاه اجتماعی، وابستگی مستقیم با عدالت اجتماعی دارد این مفهوم اگرچه همواره در عرصه اخلاق وجنبش های سیاسی مطرح بوده ولی در عرصه برنامه ریزی کمتر مجال ظهور داشته است. یکی از اهداف برنامه ریزی شهری تأمین مناسب خدمات عمومی است (پور محمدی،۵۴:۱۳۸۵). امکانات جدید در حیات شهری نه تنها از طریق سازماندهی مطلوب فنی بلکه از طریق درک دقیق جامعه شناختی در دسترس ما قرار می گیرند (مامفورد، ۶۳۵:۱۳۸۵). میزان تقاضا جهت سکونت در مناطقی که از خدمات عمومی مناسب تری برخوردارند نسبت به مناطقی که از این مزیت محرومند بیشتر است (رضویان،۷۰:۱۳۸۱). تراکم های زیاد، محیط های ناسالم را از جهات بهداشتی و امنیتی به وجود می آورد (مجتهدزاده، ۱۳۸۳ :۱۸۴) . از لحاظ سیمای شهر نیز بافتهای خالی، ناهنجاری بصری را در پی دارند (مؤیدفر، ۱۳۸۶: ۱۱) . به عبارتی میزان و چگونگی خدمات شهری نقشی مؤثر در جابجایی جمعیت و تغییرات جمعیتی در مناطق شهری داشته است، لذا توزیع خدمات شهری باید به گونه ای باشد که عدالت فضایی را برقرار نماید (وارثی و قائد رحمتی،۹۱:۱۳۸۶) .
از سوی دیگر، با رشد مناسبات سرمایه داری در شهر ها ، اقتصاد زمین و اضافه ارزش ناشی از آن (رانت) به دلیل محرومیت عرضه زمین و تقاضای روز افزون آن به یکی از عرصه های مهم ثروت اندوزی و تشدید نابرابری اجتماعی در شهرها بدل شده که به نوبه خود به مشکلات برنامه ریزی و طراحی شهری افزوده است (زیاری،۴۰:۱۳۸۱). مسئله زمین همواره منشأ منازعات و مشکلات اجتماعی و حقوقی بوده است (همان منبع : ۶). ارزش اضافی زمین با نابرابری های عمده اش در فضا ، عامل عمده جدایی اجتماعی (پورمحمدی، ۱۳۸۲: ۲) و تغییر فضاهای شهری می باشد (زیاری، ۱۳۸۱: ۷). البته تمایل به کسب ارزش اضافی است که بی وقفه موجب پراکندگی یعنی دوری کاربری ها و فعالیت های کم سودتر از مرکز شهر می شود (باستیه و دیگران، ۱۳۷۷: ۲۹۲).
عوامل مؤثر بر جدایی گزینی های فضایی تمام می تواند به تمرکز فقر در محله ها و در مواردی خاص به گتوها و زاغه های مخروبه شهری بینجامد (افروغ،۲۳۷:۱۳۷۷) . به طور کلی از اوایل قرن نوزدهم تفاوت میان نحوه درآمد در نقاط مختلف شهری و بروز نابرابری ها و عواقب آن ها در جوامع شهری اندیشمندان و نظریه پردازان برنامه ریزی شهری را به ارائه فرضیاتی پیرامون پیدایش نابرابری درآمد شهروندان وا داشته است (Arbakaf,2008: 28) .
در کتاب تئوری شکل شهر کوین لینچ ، تأمین فضا برای کاربری های لازم در ردیف ارزشهای نیرومند و تأمین عدالت و برابری در ردیف ارزشهای آرمانی آمده است که حصول آن ها تاکنون به ندرت اتفاق افتاده و هرگز به طور جدی دنبال نشده است (لینچ،۶۹:۱۳۸۷) .
هم اکنون یکی از مسائل شهر یزد گسترش شهر از اطراف و نداشتن دسترسی مناسب بعضی از محلات به خدمات شهری می باشد که باعث افت کیفیت زندگی در بعضی از نواحی و مناطق شهر گردیده است. البته هیچ کس به دنبال حداکثر دسترسی نیست بلکه تنها مایل هستند سطح بهینه ای از آن را داشته باشند (لینچ،۲۹۱:۱۳۸۱) .
سؤال های اساسی تحقیق عبارتند از :
۱- آیا بین مناطق سه گانه شهر یزد نابرابری های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی وجود دارد؟
۲- آیا بین توزیع خدمات عمومی شهری و پراکنش جمعیت در مناطق سه گانه شهر یزد رابطه ای وجود دارد؟
۳- آیا بین توزیع خدمات عمومی شهری و قیمت اراضی رابطه وجود دارد؟
۱-۲ ضرورت و اهمیت تحقیق
در زمان ما تغییرات اجتماعی ˗ اقتصادی از تغییرات فیزیکی سریع تر صورت می گیرد و محیط زیست انسانی از تغییرات اجتماعی تأثیر فوری می پذیرد . مطالعه و تحلیل این تغییرات اجتماعی ˗ اقتصادی و رابطه آن با ساخت فضایی شهر مورد تأکید جغرافیای شهری است . در شهرهای امروزی مسائل اجتماعی شهرها را نمی توان تنها با احداث خیابان و حوزه بندی شهری حل کرد، بلکه نگرش دوباره به اوضاع اجتماعی˗ اقتصادی جامعه شهری ، بیش از برنامه ریزی فیزیکی می تواند به رفاه اجتماعی مردم شهر منجر شود و گسترش عدالت اجتماعی را در جامعه امکان پذیر سازد .
به عقیده صاحب نظران ، شهر سالم شهری است که شرایط اقتصادی آن مطلوب باشد . فرصت های شغل مناسب ، واحدهای مسکونی کافی ، سیستم حمل و نقل خوب ، بیمارستان های مجهز و کافی ، سهولت دسترسی به مراکز خرید و در نهایت عدالت اجتماعی در آن حاکم باشد . پیچیده بودن مسائل شهری بر کسی پوشیده نیست و این پیچیدگی با توجه به وضعیت امروزی شهرها بیشتر شده است . عدالت فضایی یکی از اصول اساسی برنامه ریزی شهری است و باید توجه بررسی ها به این موضوع بیشتر معطوف گردد . به نظر می رسد هدف اصلی برنامه ریزی شهری ، عدالت در شهر می باشد که دو هدف دیگر یعنی کار آمدی و کیفیت محیطی تحت شعاع آن قرار می گیرد . بنابر این باید کنکاشی در مورد این موضوع صورت گیرد و ابعاد آن شناخته شود تا بتوان در جهت تحقیق آرمان ایده آل هر انسان قدمی هر چند کوچک برداشته شود. به این منظور فضا در شهر شناسایی و ابعاد عدالت فضایی در جهت تحقق عدالت اجتماعی در مطالعات شهری از موضوعات اساسی این مطالعات می باشد که در چند سال گذشته از مباحث اصلی نظریه پردازان مسائل شهری در غرب می باشد .عده ای معتقدند که شرایط لازم و کافی برای رسیدن به یک توزیع عادلانه درآمد، ایجاد وسایل مبتنی بر عدالت اجتماعی برای رسیدن به این توزیع است (هاروی،۱۱۰:۱۳۷۹) .
توجه به عدالت اجتماعی تا اندازه ای در شهرها حائز اهمیت است که هر یک از شاخص های تعیین کننده شهرهای سالم، بستر مطالعات و نقش کلیدی را ایفا می کند (شیخی، ۱۳۸۰: ۲۶۴).
توزیع مناسب و بهینه امکانات اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و بهداشتی در میان مناطق و نواحی، یکی از مهمترین عوامل جلوگیری از نابرابری ها و شکاف توسعه و توزیع فضایی مناسب جمعیت در پهنه سرزمین می باشد. مسئله مهم در برقراری توسعه پایدار شهری^[۵]۱ توجه به شاخص های اقتصادی، محیطی و سلامت اجتماعی شهرها در بستر برنامه ریزی است (marcotullio,2001:577).
اهمیت تحقیق حاضر در این است که با شناخت وضعیت موجود و شناسایی مناطق محروم شهر یزد، توجه برنامه ریزان و طراحان توسعه منطقه ای را به اتخاذ سیاست ها و برنامه هایی جهت کاهش نابرابری های منطقه ای با توزیع مناسب و بهینه امکانات رشد و توسعه جلب نماید . در همین راستا هدف قرار دادن توسعه مناطق محروم و کم فعال برای رسیدن به عدالت اجتماعی و اقتصادی میان مناطق شهر در جهت کاهش نابرابری های منطقه ای ضروری است .
۱-۳ اهداف تحقیق
هدف پژوهش علمی کشف واقعیت ها و برقرار کردن رابطه میان آنها و تبیین شرایط و رویدادهاست. این تبیین باید به نحوی صورت گیرد که به یک رشته تصمیمات منطقی منجر شود تا در صورت امکان بتوان بر اساس آن به پیش بینی رویدادها پرداخت. تحقیق حاضر سعی دارد تا با شناسایی چگونگی توزیع فضایی خدمات و امکانات شهر یزد ارتباط آن را با تحقق عدالت اجتماعی بررسی کند و در نهایت بازتاب فضایی آن را در رابطه با پراکنش جمعیت و قیمت اراضی مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار دهد .
اهداف تحقیق عبارتند از :
۱- بررسی شاخص های اجتماعی ، اقتصادی و فرهنگی بین مناطق سه گانه شهر یزد از لحاظ برابری

1. 1. بررسی تأثیرات توزیع فضایی خدمات شهری بر پراکندگی جمعیت شهر یزد

۳- بررسی تأثیرات توزیع فضایی خدمات شهری بر قیمت اراضی شهر یزد
۴- شناسایی تنگناها و مشکلات مربوط به کاربری اراضی شهری و تحقق عدالت اجتماعی

1. 1. برنامه ریزی راهبردی شهر یزد به منظور توزیع بهینه خدمات عمومی شهری

۱-۴ فرضیات تحقیق
۱- بین مناطق سه گانه شهر یزد نابرابری های اجتماعی ، اقتصادی و فرهنگی وجود دارد.
۲- بین توزیع خدمات عمومی شهری و پراکنش جمعیت در مناطق سه گانه شهر یزد رابطه وجود دارد.

1. 1. بین توزیع خدمات عمومی شهری و قیمت اراضی در مناطق سه گانه شهر یزد رابطه وجود دارد.