فهرست اشکال
عنوان صفحه
شکل ۱-۲ فرایند مدیریت منابع انسانی ۱۵
شکل ۲-۲ سبک مربی گری دستوری و غیردستوری ۵۴
شکل ۳-۲ روابط موجود در مربی گری ۵۵
شکل ۴-۲ فرآیندهای مربی گری ۶۹
شکل ۵-۲ فرایند ۷ مرحله ای مدل ACHIEVE 78
شکل ۶-۲ مهمترین عوامل تأثیرگذار در ارزیابی اثربخشی مربی گری ۹۸
شکل ۷-۲ عوامل مورد توجه در ارزشیابی مربی گری ۹۹
شکل ۸-۲ رویکرد آموزشی برای ارزشهای مربی گری ۱۰۰

شکل ۹-۲ روش محاسبه بازگشت سرمایه در مربی گری ۱۰۸
شکل ۱۰-۲ چارچوب مفهومی پژوهش ۱۲۸
شکل ۱-۳ طرح اکتشافی ۱۳۲
شکل ۱-۴ پارادایم کدگذاری ۱۴۳
شکل ۲-۴ زمینه های بکارگیری مربی گری ۱۴۷
شکل ۳-۴ موانع مربی گری ۱۵۱
شکل ۴-۴ موانع سازمانی ۱۵۴
شکل ۵-۴ شرایط و الزامات مربی گری ۱۵۵
شکل ۶-۴ مزایای مربی گری ۱۶۱
شکل ۷-۴مدل کیفی پژوهش: مربی گری در فعالیتهای آموزش و بهسازی ۱۶۷
فهرست نمودارها
عنوان صفحه
نمودار ۱-۲ اهداف مربی گری ۴۰
نمودار ۱-۴ وضعیت جنسیت پاسخگویان بر حسب درصد ۱۷۱
نمودار ۲-۴ وضعیت سن پاسخگویان بر حسب درصد ۱۷۲
نمودار ۳-۴ وضعیت تحصیلات پاسخگویان بر حسب درصد ۱۷۳
نمودار ۴-۴ وضعیت سابقه خدمت پاسخگویان بر حسب درصد ۱۷۴
فصل اول:
مقـدمه
مقدمه
در محیط بسیار متغیر امروزی، منابع انسانی سرمایه ای گران سنگ^[۱] و دارای نقشی اساسی است و آموزش^[۲] بعنوان تنها طریق ایجاد و توسعه آن «اسلحه رقابتی» محسوب می شود (عباس زادگان و ترک زاده ۱۳۸۸ ) اهمیت آموزش و یادگیری بعنوان یک مزیت رقابتی بر همگان محرز و آشکار شده است. (الینگر,۲۰۰۲). امروزه آموزش سازمانی^[۳] نه فقط وظیفه و اقدامی جانبی و فرعی، بلکه از حساس ترین و اثربخش ترین فعالیت های سازمانی به شمار می آید. (قهرمانی، ۱۳۸۸ ). آموزش و بهسازی منابع انسانی^[۴]، نوعی سرمایه گذاری مفید محسوب می شود که اگر به درستی و شایستگی برنامه ریزی و اجرا شود. می توان بازده قابل ملاحظه ای داشته باشد (خراسانی و عیدی ۱۳۸۹ ).
آموزش همواره به عنوان وسیله ای مطمئن در جهت بهبود کیفیت، عملکرد و حل مشکلات در نظر قرار می گرید و فقدان آن نیز یکی از مسائل اساسی و حاد هر سازمان را تشکیل می دهد. (ابطحی، ۱۳۸۳). در این راستا امروزه سازمان ها پول و هزینه زیادی را صرف برنامه های توسعه و بهسازی کارکنان شان می کنند و تلاش می کنند تا از استراتژی ها و روش های آموزش نوین و کارآمدی بهره گیرند- یکی از این روش ها و استراتژی ها، مربی گری^[۵] است. در واقع سازمان ها به دنبال آنند تا با بهره گیری از این روش آموزشی نیروی انسانی خود را توانمندتر ساخته و به بهبود عملکرد فردی و سازمانی و کسب مزیت رقابتی نائل آیند.
با وجود مزایای متعددی که برای مربی گری در امر آموزش و بهسازی نیروی انسانی شناخته شده است پژوهشهای کمی در سطح کشور به این موضوع پرداخته اند. بنابراین انجام پژوهشهایی که بتواند به تبیین و بکارگیری مربی گری در آموزش منابع انسانی کمک کند و شیوه بکارگیری در آن را، توسعه و بهبود دهد بسیار ارزشمند و حیاتی است.
بیان مسئله:
امروزه در هر سازمانی افرادی تازه استخدام می شوند افرادی ارتقا داده می شوند، یا از سمتی به سمتی دیگر می روند. در هر سازمانی افراد به توسعه و پیشرفت برای رشد حرفه ای و یا بعبارتی حرفه‌ای شدن نیاز دارند. در هر سازمانی افراد به آموزش بعنوان مؤثرترین راه ارتقا دادن مهارت هایشان می نگرند. از این رو س ت که همزمان با انتشار نتایج مطالعات هاربینسون^[۶] و توسعه نظریه سرمایه گذاری در منابع انسانی توجه و تأکید بر آموزش نیروهای انسانی به عنوان رکن اصلی توسعه سازمان ها در اولویت اول برنامه ریزی و مدیریت سازمان قرار گرفته است. بر همین اساس در طول نیم قرن گذشته توجه و سرمایه گذاری دولت ها و سازمان ها در فعالیت های آموزش و پژوهشی بطور روزافزون قرون گسترش یافته است (بزار جزایری، ۱۳۸۴). براستی آموزش و بهسازی یا آموزش سازمانی چیست؟ چه هدف یا اهدافی را دنبال می کند؟
آموزش و بهسازی کارکنان اقوامی راهبردی است که در سطح فردی باعث ارزشمندی فرد، در سطح سازمانی باعث بهبود و توسعه سازمان و در سطح مالی و حتی فراملی منجر به افزایش بهره وری و نتایج مترتب بعدی می شود. بنابراین یکی از اقدامات زیربنایی که باعث کارآمدی سازمان ها می شود ایجاد یا در اختیار گرفتن توسعه پیوسته سرمایه انسانی از طریق آموزش و بهسازی آن است (خراسانی و عیدی، ۱۳۸۹) هدف اصلی فعالیت های آموزش سازمانی، ارتقا دادن ویژگی های فراگیران، تدوین اهدافی برای نیازهای مختلف آن ها و روش های تحقق آن اهداف است. هدف آموزش بسیار مهم است چرا که طراحی و محتوای برنامه های آموزشی را تعیین می کند (اولانین، ۲۰۰۸). بنابراین اهمیت آموزش ایجاب می کند تا سازمان ها سرمایه گذاری های بسیارگسترده ای را صرف برنامه های آموزش و بهسازی کنند و این اقدام اغلب بعنوان بخشی از برنامه های توسعه منابع انسانی سازمان ها مشاهده شود (اسچینا ،ایورسون ۲۰۰۵).
از این رو در سازمان هایی که به امر آموزش نیروی انسانی اهمیت بیش
تری داده می شود نیروی انسانی هر لحظه در صدد کسب اطلاعات و راهکارهای عملی جدید به منظور دستیابی به بهره وری و کارآیی بهتر می باشد و اینگونه سازمان ها از خصوصیات پویایی، خلاقیت و بالندگی در جهت ایجاد تحولات اثربخش در عوامل درون سازمانی تعامل با محیط اجتماعی خود برخوردار هستند (بانی‌راد ،۱۳۸۳).امروزه آموزش و بهسازی و حفظ کارکنان خوب و ماهر برای بسیاری از سازمان های موفق دنیا، بعنوان بخشی از مزیت رقابتی سازمان تبدیل شده است. می توان نتیجه گرفت که به منظور دستیابی به اهداف توسعه حرفه ای و کسب این مزیت رقابتی، می توان از روش های آموزش و بهسازی جهت حمایت از یادگیری و آموزش بهره جست. حال این سوال مطرح می شود که کدام روش آموزش و بهسازی؟ آیا مقصود از روش های آموزش و بهسازی همان روش های سنتی آموزش، همچون سخنرانی^[۷] است؟ اما امروزه روش های آموزش سنتی مثل گذشته کاربرد ندارند و در میان سازمان ها از محبوبیت چندانی برخوردار نمی باشند. امروزه سازمان ها و صنایع پیشرو و مو فق در سراسر جهان به روش های جدیدتری همچون مربی گری^[۸] روی آورده اند. سازمان‌هایی همچون ناسا^[۹]، و ودافون^[۱۰]، ولوو^[۱۱]، کوکاکولا^[۱۲] و غیره از جمله سازمان هایی هستند که مربی گری را در زمره فعالیت های آموزش نیروی انسانی خود قرار داده اند و حتی انجمن ها و مؤسسات فعال در حوزه آموزش و بهسازی همچون انجمن آموزش و بهسازی آمریکا (ASTD^[13]) انجمن پرسنل و بهسازی (CIPD^[14]) انجمن مدیریت آمریکا (AMA^[15]) و یا فدراسیون بین المللی مربی (ICF^[16]) فعالیت های گسترده‌ای را در حوزه مربی گری انجام می دهند.
مربی گری یکی از روش های آموزش کارکنان است که همانند دیگر روش های آموزشی برای رشد و بالندگی نیروی انسانی مورد استفاده قرار می گیرد. (گرنت، کاواناچ، ۲۰۰۴) (دایدریچ، ۲۰۰۱) (اسپیر، ب یکن، ۲۰۰۳)
مربی گری روشی مؤثر جهت ارتقای یادگیری است که می تواند تأثیری مثبت بر سود و زیان سازمان داشته باشد و هم چنین می تواند مزایای محسوسی را برای افراد و سازمان ها به ارمغان آورد (رنارد، ,۲۰۰۵). در دهه اخیر ابزار مربی گری محبوبیت چشم گیری میان رهبران و کارکنان و سازمان ها یافته است. به گونه ای که سازمان ها و کارکنانشان به مربی گری توجه زیادی مبذول داشته و منابع مادی، مالی و انسانی زیادی را بر روی آن سرمایه گذاری می کنند. امروزه حداقل نیمی از ۱۰۰۰ شرکت برتر و پیشرو^[۱۷] دنیا مربی گری را به اشکال مختلف برای کارکنانشان فراهم می آورند.
سازمان ها از مربی گری بعنوان روشی جهت مقابله با چالش های در پیش رویشان و پاسخ دادن به تقاضاهای موجود استفاده می کنند چرا که مربی گری روشی است که در آن نیازی نیست فرد از محیط کارش جداگردد. بلکه اساساً روشی است که فرد در حین انجام کار و وظیفه خود آموزش می‌بیند.
اساساً فرایند مربی گری بر دو امر متمرکز است. کمک کردن به کارکنان در جهت اینکه نیازهای مربوط به بهبود عملکردشان را شناسایی کنند.
متعهد ساختن آن ها در جهت این امر که مراحل بهبود عملکرد را بطور مداوم دنبال نمایند (فیلیپس، ۱۹۹۸).
اما با وجود مباحث فوق که بیانگر نقش و اهمیت مربی گری برای سازمان هاست، این سوال مطرح می‌شود که برای ایجاد و استقرار مربی گری در سازمان ها چه شرایط و الزاماتی ضروری و موردنیاز است؟ از آن جا که روش مربی گری یک محیط یادگیری دقیق و به موقع ایجاد می کند، برای آنکه بتواند آموزش را غنا ببخشد و امکان یک فرایند یادگیری پایدار را فراهم آورد نیازمند وجود برخی شرایط و الزامات است. در حقیقت در این پژوهش بحث بر سر مسئله چرایی بکارگیری مربی گری در فعالیت‌های آموزش و بهسازی نیست، بلکه چگونگی دستیابی و استفاده هرچه بیش تر، بهتر و سریع‌تر از مربی گری در سازمان هاست. اینکه چه شرایط و الزاماتی برای استقرار چنین روشی موردنیاز است؟ مربی گری در چه حوزه ها و زمینه هایی قابل ارائه و بکارگیری است؟ موانع بکارگیری مربی گری در فعالیت های آموزش و بهسازی چگونه و به چه میزان است؟ آیا در آموزش و پرورش که یکی از سازمان های بزرگ و برتر کشور است و به امر آموزش و بهسازی نیروی انسانی خود توجه زیادی مبذول می دارد و هزینه و بودجه های بسیاری را صرف آموزش و بهسازی کارکنانش می کند امکان بکارگیری چنین روش آموزشی وجود دارد؟ استقرار چنین روشی چه مزایا و معایبی را در پی خواهد داشت؟ بنابراین پژوهش حاضر سعی دارد با بهره گرفتن از روش ترکیبی^[۱۸]، نظر مدیران مدارس آموزش و پرورش شهرستان رباط کریم را نسبت به امکان سنجی بکارگیری مربی گری از فعالیت های آموزش و بهسازی این اداره را در قالب پاسخ یابی برای سوالات مذکور
مورد بررسی قرار دهد.
ضرورت و اهمیت تحقیق
افزایش کارایی^[۱۹] سازمان ها در گرو افزایش کارآیی منابع انسانی است و افزایش کارایی منابع انسانی به آموزش و توسعه دانش و مهارت و ایجاد رفتارهای مطلوب جهت کار کردن موفقیت آمیز بستگی دارد. (ابطحی، ۱۳۷۳). امروزه بهره برداری حداکثر از سرمایه های انسانی برای سازمان ها به دلایلی از جمله پیشرفت شتابان فناوری های مختلف، رقابت روزافزون، تقاضا برای افزایش تولید و کاهش هزینه‌ها امری گریزناپذیر شده است. سازمان های امروزی آگاهی بیشتری نسبت به فشار رقابتی داشته و به تبع آن سازمان های موفق و پویا در تلاشند تا با تدوین و بکارگیری استراتژی های آموزش و کسب و کار همچون مربی گری به نتایج کارآمدتری نایل آیند.