جامعه آماری عبارت است از تعدادی از عناصر مطلوب مورد نظر که حداقل دارای یک صفت مشخص باشند. صفت مشخصه صفتی است که بین همه عناصر جامعه آماری مشترک و متمایز کننده جامعه آمار از سایر جوامع می باشد (سرمد ودیگران،۱۳۸۵ ,۱۷۷).
جامعه آماری این تحقیق را کلیه افراد ایرانی و هلندی بالای ۱۵ سال تشکیل می­ دهند که در بازه زمانی آذر ماه ۹۱ تا دی ماه ۹۱در سطح شهرهای اصفهان و آمستردام چه سوار بر دوچرخه و چه پیاده در حال رفت و آمد بوده اند و در بازه زمانی چهار هفته­ای از ۲۰ آذر ماه تا ۲۰ دی ماه سال ۱۳۹۱مورد بررسی قرار گرفته اند.
۳-۳-۱-تعیین حجم نمونه
در این تحقیق با استناد به جدول تعیین حجم نمونه از جامعه مفروض که در سال ۱۹۷۰ توسط کرجسی و مورگان^[۱۱۱] ارائه شده است، و با توجه به جامعه آماری تحقیق، تعداد حجم نمونه در شهر اصفهان با بهره گرفتن از فرمول کرجسی –مورگان برای جمعیت ۶/۱ میلیون نفری و تعیین ضریب خطای ۱۵% تعداد ۳۸۴ نفر و در شهر آمستردام با همین فرمول برای جمعیت ۲/۱ میلیونی با ضریب خطای ۳% محاسبه و ۲۳۳ نفر در نظر گرفته شد.

۳-۳-۲- جامعه نمونه
بر مبنای توضیحات ارائه شده فوق و ویژگی­های تحقیق، نمونه انتخاب شده برای شهر اصفهان شامل ۳۸۴ نفری می­باشند که با بهره گرفتن از روش نمونه گیری در دسترس از بین شهروندان اصفهانی بالای ۱۵ سال سوار بر دوچرخه یا پیاده در مکان های مختلف به خصوص فضاهای سبز پیرامون پل های حاشیه زاینده رود و محورهای مسیرهای دوچرخه اصفهان حد فاصل خیابانهای چهارباغ عباسی و چهار باغ خواجو تا میدان نقش جهان و در سطح کشور هلند جامعه آماری ۲۳۳ نفر و با مشارکت افراد به صورت اینترنتی و پاسخ به پرسشنامه ها در میان شهروندان آمستردامی انتخاب ­شدند. بدین صورت که با ارسال پرسش نامه و توزیع آن به صورت فیزیکی و ارسال برای افراد به صورت الکترونیکی در یک بازه زمانی چهار هفته­ای از ۲۰ آذرماه تا ۲۰ دی ماه سال ۱۳۹۱ مراجعه گردید، البته حدود ۴۰۰ پرسشنامه در سطح شهر اصفهان توزیع و ۳۸۴ پرسشنامه قابل استفاده استخراج شد و در مورد پرسشنامه های توزیع شده اینترنتی برای شهروندان هلندی نظرخواهی آنلاین صورت پذیرفت و از ۲۴۰ نفر پاسخ دهنده تعداد ۲۳۳ پرسشنامه قابل استفاده بود.
۳-۴-روش­ها و منابع گردآوری اطلاعات
روش­های گردآوری اطلاعات را بطور کلی به دو طبقه می­توان تقسیم کرد: روش­های کتابخانه­ای و روش­های میدانی. روش­های کتابخانه­ای در تمامی تحقیقات علمی مورد استفاده قرار می­گیرد که در این تحقیق نیز به میزان گسترده­ای از روش کتابخانه­ای استفاده شده است و اساس طراحی مؤلفه­ ها و شاخص­ های موجود در پرسشنامه ­ها از آن استخراج شده است. بدین ترتیب که به کتاب­های مورد نیاز انگلیسی و فارسی و سایت­ها و پایگاه­های علمی معتبر گوناگون موجود در پایگاه­ها و شبکه ­های اینترنتی برای انجام و تکمیل پیشینه نظری تحقیق و نیز پایان نامه­ های مرتبط برای دستیابی به نگرشی در مورد چگونگی انجام کار و نوشتن پایان نامه مراجعه شده است. این تحقیق از نوع توصیفی –کاربردی از نوع زمینه یابی مقطعی که به صورت کمی-کیفی انجام شده است.
در روش­های میدانی که از شهرت بیشتری برخوردارند، روش­های پرسشنامه­ای از روش­های بسیار متداول در گردآوری اطلاعات است که سؤالات آن می ­تواند باز، بسته، ترکیبی و یا تعاقبی باشد (سرمد و همکاران، ۱۳۸۳). در این تحقیق برای گردآوری داده ­های ثانویه از روش­ کتابخانه­ای و برای گردآوری داده ­های اولیه از پرسشنامه استفاده شده است. .
پرسشنامه ی مذکور شامل ۲ بخش عمده می‌باشند :
۱- نامه همراه : در این قسمت هدف از گردآوری داده‌ها به وسیله پرسشنامه و ضرورت همکاری پاسخ دهنده در عرضه داده‌های مورد نیاز، بیان شده است. برای این منظور بر با ارزش بودن داده‌های حاصل از پرسشنامه تأکید گردیده تا پاسخ دهنده به طور مناسب پاسخ سؤال­ها را عرضه کند.
۲- سؤال‌های پرسشنامه:
این بخش از پرسشنامه شامل دو قسمت است:
الف) سؤالات عمومی:
در سؤالات عمومی سعی شده است که اطلاعات کلی و جمعیت شناختی در رابطه با پاسخ ­دهندگان جمع‌ آوری گردد.
ب) سؤالات تخصصی:
در این قسمت شش متغیر میزان پذیرش و احترام به حقوق دوچرخه سواران، مسیرهای دوچرخه و امکانات مورد نیاز، فرهنگ دوچرخه سواری و نوع کاربری دوچرخه، میزان امنیت برای دوچرخه و ایمنی دوچرخه سواران، تأثیرات فصلی و محیطی بر روی دوچرخه سواری و وجود پیشینه استفاده از دوچرخه مورد پرسش واقع شده اند. در طراحی این قسمت سعی گردیده است که سؤالات پرسشنامه تاحد ممکن قابل فهم باشد.
۳-۵-متغیرهای تحقیق
ارزیابی پاسخ ­دهندگان از هرکدام از این ابعاد شش گانه میزان پذیرش دوچرخه و احترام به حقوق دوچرخه سواران در جامعه، مسیرهای دوچرخه و امکانات مورد نیاز، فرهنگ دوچرخه سواری و جایگاه کاربری دوچرخه، میزان امنیت برای دوچرخه و دوچرخه سواران، تأثیرات فصلی و محیطی بر روی دوچرخه سواری و وجود پیشینه استفاده از دوچرخه (با طراحی سؤالات مناسب) بر اساس مقیاس لیکرت، نمره هر کدام از این ابعاد و نهایتاً نمره هرکدام از این متغیرها را مشخص خواهد نمود.
۳-۶- مقیاس اندازه ­گیری
در این تحقیق به منظور تفکیک پاسخ­ها از مقیاس پنج­گزینه­ای لیکرت الهام گرفته شده است، ولی طبق نظر استاد راهنما پاسخ­ها با یک طیف پنج ­گزینه­ای سنجیده می­شوند، ۱ “خیلی خوب"، ۲ “خوب"، ۳ “متوسط” و۴ “ضعیف” و ۵"خیلی ضعیف” و همچنین برای سؤالات عمومی و مالکیتی از جوابهای"بلی” و"خیر” و یک سوال با انتهای باز برای ارائه راهکارها و پیشنهاداتی که ممکن است مفید به فایده باشند ارائه گردید.
۳-۷-سؤالات تحقیق
سؤال اصلی این تحقیق بررسی عوامل تأثیرگذار بر روی میزان استفاده از دوچرخه در شهرهای اصفهان و آمستردام و بررسی مشکلات و موانع موجود و در نهایت ارائه راهکارهای مطلوب است که ۴۰ سؤال پرسشنامه به این موضوع تخصیص یافته است. اطلاعات جمعیت شناختی شکل دهنده بخش ابتدایی پرسشنامه هستند.
سنجش پایایی پرسش‌نامه های اصفهان و آمستردام:
ضریب آلفای کرونباخ محاسبه شده بیشتر از ۰/۷۰ می باشد، بنابر این پایایی پرسشنامه تأیید می شود.
جدول شماره (۳-۶) متغیرهای تحقیق و تعداد سؤالات مربوط به هر یک از آنها در پرسشنامه اصفهان

حرکات اسلام زدایی و تجدد گرایانه توسط رضاخان در ایران‌، آتاتورک در ترکیه‌، امان الله خان در افغانستان و خاندان فؤاد وفاروق در مصر در حال انجام بودند. همهی این افراد بر جدایی دین از سیاست تاکید داشتند و اسلام درباری، نیز سازشکاری و بی تحرکی را ترویج می‌کردند. تبلیغ بی حجابی‌، رواج بی دینی‌، سرکوب روحانیون و اسلام‌شناسان‌، رواج مفاسد اخلاقی‌، بها دادن به چهره‌های فرنگ رفته و تلاش برای کمرنگ ساختن مظاهر اسلامی‌، ویژگی این کشورها طی سه دهه اول قرن جاری شمسی بود. (هاشمیان، ۱۳۸۶)

یکی ازدلایلی که باعث شد روابط ایران ومصر به طور موقت مستحکم گردد ازدواج محمدرضا پهلوی ـ ولیعهد وقت ایران ـ با فوزیه ـ دختر ملک فؤاد و خواهر ملک فاروق پادشاه مصر ـ در اسفند ۱۳۱۷ بود‌. این ازدواج که دو سال ونیم قبل ازسقوط رضاخان و تبعید اوبه آفریقای جنوبی صورت گرفت‌، فقط ۱۰ سال دوام آورد و در ۱۳۲۷ ش. به متارکه انجامید و روابط دو دولت مصر و ایران را به سردی کشاند.
در این دوران بازار مناسبی برای محصولاتی مانند توتون و تنباکو، کتیرا، ابریشم خام، پارچه های ابریشمی و نقره جات روند بازرگانی میان این دو کشور سرعت یافت. با تدریس زبان فارسی در دانشگاه های این کشور و نیز برگزیدن اساتید ایرانی در دانشگاه های مصر روابط فرهنگی نیز استحکام یافت. (هاشمیان، ۱۳۸۶)

۳-۶- روابط ایران و مصر در دوران محمدرضا شاه پهلوی

بعد از حوادثی که موجب برکناری رضاشاه و توافق برای ماندگاری حکومت پهلوی بین انگلستان و روشنفکران ایران صورت گرفت محمدرضا جانشین پدر شد و همچون پدر سیاست تعامل با مصر را در دستور کار خود قرار داد و آنچنان خود را از لحاظ فکری به مصر نزدیک نشان می داد که هنگام حضور نماینده اسرائیل در سازمان ملل به صورت علنی ابراز ناراحتی کرد و در زمانی که مصر وارد جنگ با اسرائیل شده بود خود را به عنوان حامی مصر نشان می داد.
بعد از سرنگونی ملک فاروق در تابستان ۱۳۳۱ ش. و قدرت گرفتن نظامیان چپگرا مانند ژنرال محمد نجیب و جمال عبدالناصر، روابط تهران وقاهره رو به تیرگی گذاشت. به این ترتیب حکومت ایران در مصر هم پیمان خود را از دست داده و دولت دیگری مخالف نظام سلطنتی و با انگیزه‌های سوسیالیستی و چپگرایانه قدرت گرفت. حکومت جدیدی که در مصر قدرت را به دست گرفت روابطی را با مخالفان شاه مانند مصدق برقرار کرد . حکومت جدید از حامیان مبارزات ملی شدن صنعت نفت ایران بود. به این ترتیب سفر محمد مصدق نخست وزیر وقت ایران به قاهره با استقبال جمال عبدالناصر و دیگر مقامات مصری مواجه گشت، اما کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ و بازگشت شاه باعش شد دوباره روابط تیره شود.
دید منفی جمال عبدالناصر درمورد شاه‌، جای گیری دو رژیم در دو بلوک‌ سیاسی متفاوت ـ شرق وغرب ـ اختلاف ناصر بارژیم صهیونیستی، هم‌پیمانی شاه با صهیونیست‌ها و عوامل دیگر، از عواملی بود که به دوری تهران و قاهره منجر شد. شوروی و سایر دولت‌های کمونیستی‌، کم کم با مصر متحد شدند. امریکا، انگلیس، اسراییل و سایر رژیمهای غربگرا، نیز در مقابل با شاه متحد شدند. در پی این تحولات، در دهه ۳۰ شمسی‌، روابط ایران ومصر تیره بود.(دیهیم، ۱۳۶۵)
در دهه سی هجری شمسی پیمان انگلیسی و ضدکمونیستی بغداد، که به سنتو تبدیل شد، جنگ فرانسه، انگلیس و اسرائیل علیه مصر در مسأله ملی شدن کانال سوئز نیز صورت گرفت.
درتابستان ۱۳۳۹ ه.ش جمال عبدالناصر به دنبال نطق شدیداللحنی بر ضد حکومت شاه‌، دستور قطع رابطه سیاسی با تهران رابه دلیل هم‌پیمانی شاه با اشغالگران صهیونیست صادر کرد.
جمال عبدالناصر در این نطق شاه را با صهیونیستها هم دست نامید و این همدستی را مغایر با آرمان کشورهای عربی و اسلامی تلقی کرد. در پی اقدام جمال عبدالناصر، شیخ شلتوت رئیس دانشگاه الازهر نیز طی تلگرامی به شاه ـ ۵مرداد ۱۳۳۹ ـ اقدام وی را در شناسایی سیاسی رژیم صهیونیستی و ایجاد رابطه سیاسی با این رژیم، را خیانت به مسلمین نامید و از او انتقاد کرد. شاه هم در پاسخ به تلگرام رئیس الازهر اعلام کرد شناسایی اسرائیل توسط ایران‌، ۱۰ سال قبل صورت گرفته و اکنون اتفاق تازه‌ای نیفتاده است‌.
طی این ده سال روابط مصر باتهران قطع بود. شهریور ۱۳۴۹، یک ماه پیش از مرگ ناصر و هنگامی که سادات در دوره بیماری منجر به فوت ناصر زمام امور را به دست گرفته بود، رابطه دو کشور مجدداً برقرار شد. با این حال اقدام ناصر نه تنها در جهان اسلام بلکه در بین روشنفکران، تحصیل کردگان و محافل مطبوعاتی و سیاسی مصر نیز یک اقدام منطقی و ستودنی تلقی شد. از نظر افکار عمومی مصر و سایر ملتهای مسلمان‌، هم پیمانی شاه با اسرائیل در شرایطی که خاورمیانه در آتش تجاوزات رژیم صهیونیستی می‌سوخت‌، یک خیانت نابخشودنی به جهان اسلام بود. (دیهیم، ۱۳۶۵)
ناصر با این اقدام، صف دوستان و دشمنان رژیم صهیونیستی را از یکدیگر متمایز ساخت‌. بدیهی است آنهایی که در اوج دشمنی ملتهای مسلمان خاورمیانه به یاری حکومت صهیونیستی می‌شتابند و هم آن را به رسمیت می‌شناسند و هم دیگران را به مشی سیاسی خویش دعوت می‌کنند، بیگانه‌هایی هستند که باید مطرود همه کشورها، ملتها و دولتها قرار گیرند. علیرغم این قطع رابطه، شاه نه تنها از دوستی با اسرائیل منصرف نشد، بلکه هر روز به صهیونیستها نزدیک تر می‌شد و حتی سعی می کرد نقش ژاندارم منطقه را برای واداشتن دولتهای عرب به همزیستی مسالمت‌آمیز با اسرائیل ایفا کند.
در ۲۳ مرداد ۱۳۳۹، اتحادیه عرب بااعمال نفوذ جمال عبدالناصر، خلیج فارس را «خلیج عربی‌» خواند وکنفرانس حقوقدانان عرب نیز در ۱۳۴۳ ش. زیرسلطه ناصر، برای نخستین بار از خوزستان ایران با نام جعلی «عربستان‌» یاد کردند. این اقدامات که با پوشش «پان عربیسم‌» تبلیغ می‌شد، از سویی شکاف بیشتر بین شاه و سایر رژیم‌های عرب را در پی داشت و از سوی دیگر به حمایت بیش از پیش امریکا و رژیم صهیونیستی از شاه انجامید. (دیهیم، ۱۳۶۵)
شکست خوردن جمال عبدالناصر و دولت های دیگر هم پیمان از رژیم صهیونیستی در جنگ ۶روزه (۱۳۴۶ش.) آسیب بزرگی به تفکر ناصریسم در منطقه وارد آورد. بعد از این جنگ ناصر در انزوا قرار گرفت. از طرف دیگر شاه هم برای آن که در معرض نفرت ملتهای مسلمان قرار نگیرد، ضمن حفظ مناسبات پنهان خود با صهیونیستها، علیه آنان موضعگیری می‌کرد. او همواره خواستار عقب‌نشینی نیروهای صهیونیستی به مرزهای اشغال شده در جنگ ۶روزه می‌شد و یا اقدام صهیونیستها در به آتش کشیدن مسجدالاقصی ـ ۱۳۴۸ش. ـ را محکوم کرد و حتی در شکل‌گیری سازمان کنفرانس اسلامی که نتیجه همان آتش‌سوزی بود، نقش مدیریتی داشت‌.(بررسی روابط خارجی ایران،۱۳۶۵)
شاه وناصر اختلافات اساسی با هم داشتند، اما در عین حال یک ویژگی مشترک داشتند و آن مبارزه با احساسات اسلامی مردمشان بود.
«مبارزه با اسلام گرایی ملتها» و «تظاهر به اسلام خواهی نزد ملتها» دو پدیده کاملاً متناقض است‌. این واقعیت در اکثر کشورهای اسلامی که توسط حکومت‌های لائیک اداره می‌شوند وجود دارد.
پس از سقوط پادشاهی ملک فاروق در مصر این پدیده متناقض ـ تظاهر به دینداری و سرکوب دینداران ـ یکی از مشخصات سیاسی و فرهنگی زمامداران مصر شده است. عبدالناصر خود را چنان اسلام‌گرا و دین‌دار نشان داده و توانسته بود پایگاه های نیرومندی در میان افراد مذهبی مصر به دست آورد که بعضی مفسران سیاسی‌، به قدرت رسیدن او را در مصر بیشس از هر چیز مرهون حمایت جنبش اخوان المسلمین می‌دانند. (بررسی اجمالی کشور مصر، ۱۳۵۳)
قدرت عبدالناصر درمصر به قطع ارتباط فاروق با ملت مسلمان مصر و پناه بردن وی به انگلیسی‌ها و تعمیق شکاف عقیدتی موجود میان دو طرز تفکر حاکم بر دولت و ملت مدیون بود. ناصر، قدرت و نفوذ خود را ، هنگامی از دست داد که از یک طرفایده جدایی دین از سیاست را به عنوان بخشی از منطق ناصریسم مطرح ساخت و از سوی دیگر به تدریج مبارزه با اخوان المسلمین، سران، اعضأ و هواداران آن را آغاز کرد.
پیروزی ناصر باعث به حاشیه رانده شدن اخوان المسلمین شد. به دنبال مرگ ناصر، معاون وی انورسادات‌، قدرت را در دست گرفت‌. این تحولات سبب شد تا شاه ایران مناسبات از دست رفته خود در دوران ناصر را با نزدیک شدن به سادات جبران کند. انگیزه‌های چندی نیز در این تصمیم به شاه کمک می‌کرد. در واقع از آخرین روزهای حیات ناصر کسی بر کرسی زمامداری مصر تکیه زده بود که مانند شاه ایران مشتاق رابطه با اسرائیل بود، هرچند که درآن دوره به اقتضای شرایط سیاسی جرأت علنی ساختن این اشتیاق را نداشت. در پی مرگ عبدالناصر، به دستور شاه‌، هویدا ـ نخست وزیر وقت ایران ـ در مراسم تشییع جنازه ناصر در قاهره شرکت کرد و زمینه توسعه روابط آتی را فراهم آورد. سادات نیز در پاییز ۱۳۵۰ش. به تهران آمد و شرایط سیاسی برای ازسرگیری همکاری‌ها و مناسبات دو کشور مهیا شد. اقدام سادات در اخراج مستشاران روسی از مصرـ ۱۳۵۱ ش. ـ و رویکرد وی به امریکا نیز سبب تحکیم هرچه بیشتر روابط دو دولت شد. (بررسیروابطخارجیایران،۱۳۶۵)
مرگ ناصر و به قدرت رسیدن سادات باعث شد تا دولت مصر در جنگ رمضان (۱۳۵۲ش.) علیرغم خشم و کینه ضدصهیونیستی مردم و بسیاری از نیروهای مسلمان ارتش مصر تمایلی به ادامه آن نداشته باشد. بر این اساس این جنگ بلافاصله با اعلام آتش بس سازمان ملل و پذیرش آن از سوی سادات و در حالی که تمامی صحرای سینا در اشغال صهیونیست‌ها بود، خاتمه یافت‌. در خلال جنگ رمضان مبارزه با مسلمانان مصری نیز از سر گرفته شد. سادات از اواسط دهه ۵۰ ش. تدریجاً به پرچمدار مبارزه علیه اسلام‌گرایی در شمال آفریقا تبدیل شد. او نیروهای بسیاری به سودان فرستاد تا به «جعفرنمیری‌» که با جنبش اسلامی «المهدی‌» درگیر بود، یاری رساند. (رضوی،۱۳۹۰،ص۱۶)
اگر جمال عبدالناصر مبارزه با مسلمانان را به صورت مخفی و با توجیهات عوامفریبانه انجام می‌داد، سادات به صورت علنی از بستن مساجد، قلع و قمع روحانیون و حتی سرکوب مخالفین اسرائیل سخن به میان آورد. سادات در تابستان ۱۳۵۹ ش. درجمع مفتی‌های درباری مصر طی سخنانی عملکرد گروه های اسلامی مصر از جمله سازمان اسلامی الجهاد، سازمان اخوان المسلمین‌، سازمان حمایت اسلامی و… را مغایر با احکام اسلام دانسته و دین اسلام را دینی صلح‌دوست معرفی کرده بود و از جانب دیگر در همان حال بر ضرورت جدایی دین از سیاست تأکید می‌کرد.
چهار سال پس از جنگ رمضان، هنگامی که سادات در پاییز ۱۳۵۴ ش. در ناباوری ملتهای مسلمان به اسرائیل سفر کرد، شاه ایران بعد از کارتر دومین رئیس کشوری بود که این سفر را مورد حمایت قرار داد. شاه از مشوقان سادات در این سفر و در تلاشهای قاهره برای صلح با صهیونیستها بود. هنگامی که سادات در ۲۵ خرداد ۱۳۵۵ به تهران آمد، شاه تلاش کرد تا وی را به برقراری رابطه سیاسی با رژیم صهیونیستی متقاعد سازد. مقامات قاهره بعدها به حمایت‌های شاه از سادات در ایجاد روابط با صهیونیستها اذعان کردند. به همین دلیل سفر سادات به بیت‌المقدس که یکسال بعد صورت گرفت و همچنین پیمان کمپ دیوید که متعاقب آن در امریکا منعقد شد، از ابتدای شکل‌گیری تا مراحل نهایی آن، مورد حمایت شاه قرار داشت‌. به همین دلیل بود که پس از امضای این پیمان‌، حسنی مبارک از سوی سادات برای ارائه گزارشی به شاه ایران وارد تهران شد. (رضوی،۱۳۹۰،ص۱۶)
سفر سادات به بیت‌المقدس و سپس انعقاد پیمان کمپ دیوید مقارن با وقوع انقلاب اسلامی ایران بود. از این رو با پیروزی انقلاب، روابط تهران با قاهره در اعتراض به انعقاد این معاهده قطع شد.
محمدرضا شاه پهلوی، پادشاه ایران و محمد انور سادات، رئیس جمهور مصر، در خارج از محدوده دیپلماتیک، نیز با یکدیگر روابط نزدیک و دوستانه ای داشتند در طول جنگ یوم کیپور، محمدرضا شاه پهلوی کمک‌هایی را به ارتش مصر در مقابل ارتش اسرائیل به عمل آورد.
به طور کلی می توان گفت که روابط ایران و مصر در زمان محمدرضاشاه به روابط گرم و صمیمی تبدیل شد که حتی اسرائیل هم از این رابطه نزدیک دو کشور احساس خطر می کرد.

۳-۷- روابط ایران و مصر بعد از انقلاب اسلامی ایران مقارن با دوران حسنی مبارک

با پیروزی انقلاب اسلامی که انقلابی ضدصهیونیستی و ضد آمریکایی بود که نمی‌توانست رابطه مثبتی با حکومت سادات که سرسپرده صهیونیستها شده بود داشته باشد. جمهوری اسلامی ایران ۲ ماه پس از پیروزی انقلاب و ۹سال پس از بازگشایی مجدد مناسبات تهران و قاهره‌، روابط خود را با مصر به دستور امام خمینی (ره‌) قطع کرد.
در پی صدور این فرمان، روابط سیاسی جمهوری اسلامی ایران و مصر در اعتراض به سازش قاهره با صهیونیستها قطع شده و هنوز این رابطه به طور رسمی بازگشایی نشده است‌. بر این اساس در تاریخچه مناسبات دو کشور، عامل «گرایش به صهیونیسم‌» همواره عنصربازدارنده و تخریب کننده روابط به شمار می‌رود.
گرچه در دستورالعمل حضرت امام به وزیر خارجه وقت برای قطع رابطه با مصر، تنها به پیمان کمپ دیوید اشاره شده ولی تا آن زمان رژیم سادات خصومت‌های دیگری نیز با جمهوری اسلامی ایران داشته است‌. از جمله این خصومت‌ها می‌توان به پذیرایی سادات از شاه ایران در کشاکش انقلاب وخودداری از تحویل وی‌، دشمنی وستیزه‌جویی با انقلاب اسلامی ایران و واگذاری پایگاه نظامی به امریکا برای استفاده از آن درحمله به خاک ایران‌، کمک های نظامی به عراق برای براندازی ایران اشاره داشت.به این ترتیب روابط سیاسی ایران با مصر قطع شد.
با پذیرش قطعنامه ۵۹۸ و به اتمام رسیدن جنگ ایران و عراق، جمهوری اسلامی در اقدامی یک طرفی و بشردوستانه اسرای مصری را که به همراه نیروهای عراقی اسیر شده بودند را با وساطت شیخ محمد غزالی آزاد کرد.
پس از به اتمام رسیدن جنگ دوم خلیج فارس و آزاد شدن کویت به دست نیروهای متفقین با رهبری آمریکا، نقشه سیاسی خاورمیانه دوباره دچار تحول شد. این تحولات و دگرگونی ها، زمینه ساز نزدیکی تهران و قاهره فراهم ساخت و در هشتم اردیبهشت ۱۳۷۰ دفتر حافظ منافع در هر دو کشور تاسیس شد. بعد از آن تاریخ تا کنون بیشتر گفتگو های دوجانبه در سطح وزرای خارجه انجام می شود. (هاشم، ۱۳۷۲: ۷۸)
طی دهه هفتاد دو کشور در زمینه مسائل بین المللی زیر با هم همکاری های مناسبی داشته اند:
الف)هماهنگی موضع دو کشور در مورد مسئله بوسنی و کمک به مسلمانان آن منطقه
ب)موضع نزدیک درباره NPT
ج)رایزنی دو کشور در رابطه با مسئله حقوق بشر که باعث تغییر رای مصر راجع به قطع نامه حقوق بشر علیه ایران از مثبت به ممتنع شد.
د)همکاری در چارچوب سازمان کنفرانس اسلامی و شرکت عمرو موسی وزیر خارجه مصر در اجلاس تهران و اتخاذ مواضع مشترک در مورد بسیاری از مسائل طرح شده
در مورد همکاری های منطقه ای نیز در آن دوران مواضع مشترک متعددی بین دو کشور وجود داشت که می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
الف) ضرورت جلوگیری از استفاده رژیم صهیونیستی از تسلیحات کشتار جمعی
ب) حمایت از تمامیت ارضی عراق و مخالفت با تجزیه آن
ج)طرح خلع سلاح هسته ای و کشتار جمعی خاورمیانه
همکاری های دوجانبه میان ایران و مصر در دهه مذکور نیز عبارتند از:
الف)همکاری اقتصادی:
روند بهبود روابط و مناسبات اقتصادی بعد از بازگشایی دفتر حافظ منافع دو کشور به صورت جدی مورد توجه قرار گرفت. در همین راستا ۵ کارخانه نیشکر از سوی مصر در استان خراسان افتتاح شد و امضا یادداشت تفاهمی برای فروش هزار دستگاه تراکتور به بخش خصوصی مصر امضا و مبادلات تجاری دیگر در زمره فعالیت های اقتصادی مشترک دو کشور قابل ذکرند.
ب) همکاری های فرهنگی
امضا تفاهم نامه همکاری علمی بین دانشگاه عین شمس مصر و دانشگاه علامه طباطبایی سفر برخی علمای برجسته و شخصیت های علمی ادبی و فرهنگی ایران به مصر و ملاقات با شیخ الازهر و دیدار شخصیت های علمی و مطبوعاتی مصر با مسئولان ایران، همچنین نمایش فیلم های ایرانی در مصر و دیدارهای ورزشی جز فعالیت های فرهنگی سال های اخیر به حساب می آید. (خسروشاهی، ۱۳۸۰: ۳۵-۳۸)
با وجود این موارد در سالهای بعد از انقلاب هیچگاه بین ایران ومصر روابط برقرار نشد. دوران  ریاست جمهوری آقای خاتمی با توجه به سیاست انتخاب شده ایشان یعنی سیاست تنش زدایی واصلاحات سیاسی شرایطی برای ارتباط دوباره بین ایران و مصر به وجود آمد اما با مخالف شدید نیروهای سکولار در مصر و برخی گروه ها در ایران روبه رو شد(صارمی،۱۳۸۶،صص۶۹ -۹۰)
در اریبهشت ۸۶محمود احمدی نژاد ریس جمهور ایران اعلام کرد که آماده هستیم تا اگر دولت مصر اعلام آمادگی کند همین امروز سفارتمان را در این کشور دایر کنیم. به دنبال این اظهارات علی لاریجانی در سمت نماینده مقام معظم رهبری در شورای عالی امنیت ملی به مصر سفر کرد و بهمن ماه همان سال غلام علی حداد عادل رئیس مجلس برای شرکت در اجلاس اتحادیه بین المجالس اسلامی به مصر رفت که این اولین سفر رئیس یکی از قوای سه گانه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به مصر به حساب می آید. در این دیدار حداد عادل با مبارک دیدار کرد. (مشرق،۱۳۹۱)
گام دیگری که در راستای بهبود روابط با مصر در دولت دهم برداشته شد سفر علی لاریجانی رئیس مجلس هشتم برای شرکت در اتحادیه بین المجالس بود که این بار پخش فیلم اعدام فرعون مشکل ساز شد که با اعتراض رسمی مصریان مواجه گشت. با این حال احمدی نژاد با فرستادن حمید بقایی به مصر به تلاش های خود برای عادی سازی روابط ادامه داد. بقایی در این سفر تلاش کرد زمینه های برقراری پرواز مستقیم تهران-قاهره را فراهم کند اما این اقدام با مخالفت آمریکا مواجه شد.
بعد از فروپاشی دیکتاتوری حسنی مبارک و خیزش اسلامی در این کشور جرقه های ارتباط ایران و مصر بین سردمداران دوکشور زده شد و وزارت خارجه هر دو طرف آمادگی خود را برای مذاکره اعلام کردند. به طوری که مصر طی اعلامی رسمی تغییر سیاست خارجی خود با کشورهای همسایه را بیان نمود و از این طرف ایران نیز با اعزام محمد خزایی نماینده دائم خود در سازمان ملل و هیئت همراه برای شرکت در کنگره قاهره تمایل خود را برای بر قراری رابطه بین دو کشور نشان داد. حضور این هیئت ایرانی در مصر و عبور ناوگان ارتش جمهوری اسلامی از کانال سوئز با اجازه شورای نظامی مصر و حضور مرسی ریس جمهور این کشور در اجلاس سران عدم تعهدها در تهران ومعرفی کردن ایران به عنوان کشور دوست وبرادر امیدها را برای ایجاد ارتباط مجدد بین دوکشور زنده کرد(فارس،۱۳۹۱).

در دهه ۱۹۳۰ رکود عظیم جهان اقتصادی از کشور ایالات متحده آغاز شد و کم کم سرتاسر دنیا را فراگرفت . این رکود به لحاظ حجم ضربه ای که به اقتصاد کشورها وارد نموده و آثار زیانباری که به همراه داشت به رکود عظیم مشهور گردید(مصلی نژاد، ۱۳۸۸ ). موج بیکاری ها و افزایش قابل توجه نرخ تورم و کاهش شاخص های رشد اقتصادی کشورها در این دهه اثرات جبران ناپذیری را به دنبال داشت . ولی در همین شرایط نامساعد اقتصادی شرکت هایی بودند که از رکود نهراسیدند و بالعکس آن را فرصتی برای کسب سود و رشد خود پنداشته و با اتخاذ استراتژی های بازاریابی مناسب سودهای کلانی نصیب خود نمودند. یکی از این شرکت های مشور کمپانی اچ پی ^[۳۶] بود که در همان دوران تاسیس گردید(ابراهیم عرفانی، ۱۳۸۸).

رکود اقتصادی دیگری در دنیا در سال ۱۹۷۰ رخ داد. در جریان این رکود مطالعات و تحقیقات مختلفی جهت فائق آمدن بر رکود صورت گرفت. از مهمترین نتایج به دست آمده از رکود۱۹۷۰ ، تحقیقات مربوط به مطبوعات بازرگانی آمریکا ^[۳۷] و مطالعات و فیواسمیت^[۳۸] (۱۹۷۹) بود که نشان می داد فروش و سود را می توان با اتخاذ یک ژست بازاریابی تهاجمی در سال های رکود حفظ نموده و افزایش داد، در حالیکه سایرین به دنبال انطباق با فلسفه کاهش هزینه های ترفیع کار دشواری را در پیش خواهند داشت(مصلی نژاد، ۱۳۸۸ ).
رکود بعدی طی سال های ۱۹۷۴ – ۱۹۷۵ به وقوع پیوست. مطالعات مطبوعات بازرگانی آمریکا / ملدروم و فیواسمیت (۱۹۷۹) در دروان رکود و سال های پس از رکود نشان داد که شرکت هایی که از مخارج بازاریابی خود در دوران رکود نمی کاهند ، فروش بیشتر و درآمد خالص بالاتری را نسبت به سایر شرکت ها تجربه می کنند. تاسیس شرکت مایکروسافت ^[۳۹] در سال ۱۹۷۵ از نکات جالب توجه این رکود اقتصادی می باشد(مصلی نژاد، ۱۳۸۸ ).
رکود سال های ۱۹۸۱ – ۱۹۸۲ سومین رکود اقتصادی دنیا در سال های گذشته بود. این دور لابراتوار عملکرد تبلیغات واحد تحقیقات مک گرا- هیل ^[۴۰] به مطالعه رکود در پایان دوره پرداخت. به دنبال رکود در سال های ۱۹۸۱ – ۱۹۸۲ این واحد عملکرد ۶۰۰ شرکت صنعتی را در طول رکود آن سال ها بررسی کرد و دریافت که شرکت های B2B ^[۴۱] که هزینه های بازاریابی خود را در رکود حفظ کرده و یا افزایش داده بودند ، به طور متوسط رشد فروش قابل ملاحظه ای را در طول رکود و سه سال پس از آن در مقایسه با سایر شرکت ها تجربه نمودند(شاما، ۱۹۹۳).
مطالعات مشابهی نیز در جریان رکود سال های ۱۹۹۰ – ۱۹۹۱ توسط انجمن بازاریابی آمریکا^[۴۲] صورت گرفت که آنها نیز بر این نکته تاکید داشتند که افزایش بودجه بازاریابی در دوران رکود اقتصادی منجر به افزایش سهم بازار و رشد فروش و سود خواهد شد(رمر، ۲۰۰۳).
در سال ۲۰۰۱ نیز رکود دیگری گریبان اقتصادهای دنیا را گرفت و این رکود جدیدترین رکود نسبت به رکودهای قبل در دنیا بود. اما شاید مهم ترین رکود اقتصادی طی چندین سال اخیر و در واقع از اواخر سال ۲۰۰۷ با تحت شعاع قرار دادن اقتصاد آمریکا آغاز شد(مصلی نژاد، ۱۳۸۸).
در واپسین ماه های دوران ریاست جمهوری بوش، ۲۶سپتامبر سال۲۰۰۸(پنجم مهرماه )در آمریکا بود نخست، بورس نیویورک ۲۰ درصد سقوط کـرد و شـاخص سـهام همه بورس های کشورهای مهم اقتصادی جهان به شدت کاهش یافت. بحران مالی آمریکا که از زمان رکود بزرگ اقتـصادی تاکنون ورشکستگی نزدیک به ۳۰ بانک و مؤسسه مـالی آمریکـا بالغ بر ۸٫۲ تریلیون هزینه برای این کشور در پـی داشـته اسـت. این رقم برای کل اقتصاد آمریکا به ۸ تریلیون دلار مـی رسـد بـه گونه ای که ارزش شرکت های آ مریکـایی از ۲۰ تریلیـو ن بـه ۱۲ تریلیون دلار سقوط کرده است . به عقیده صاحب نظران اقتصادی،اعلام تعطیلـی بزرگتـرین بانـک پـس انـداز و وام آمریکـا (بانـک میوچوال واشنگتن^[۴۳] )و بانکهای سرمایه گذاری لمن بـرادرز، فردی مک^[۴۴]، فنی می^[۴۵] وگروه بیمه آمریکن اینترنشنال^[۴۶] در حقیقت ضربه ای شدید بر پیکر اقتصاد بحـران زده است. به عنوان بزرگترین ورشکستگی بانکی در تاریخ این کـشور ثبـت شده است. گسترش بحران به اقتصاد جهان به نظر می رسد هیچ کـشوری از آثـار منفـی بحـران مـالی و اقتصادی جهـان مـصون نمانـده اسـت.آرژانتـین صـندوق هـای بازنشستگی را ملی اعلام کرد. ایسلندی ها شاهد ورشکستگی سه بانک بز رگ و کاهش شدید ارزش پول ملی خود بودنـد. ژاپـن و بخش عمده ای از اروپا به رکود اقتـصادی فـرو رفتنـد. صـادرات چین طی ماه نوامبر به شدت کاهش یافت و به پـایین تـرین حـد خود طی ۷ سال اخیر رسید. با کاهش قیمـت نفـت بـه کمتـر از ۴۰ دلار ، کشورهای نفتی نیز به شدت آسیب دیدند و قیمت نفت از ۱۴۷ دلار به زیر ۴۰ دلار سقوط نمود. مهمتـرین تحولات اقتصادی در این سال به طور مختصر عبـارت از سـقوط قیمت نفت، ورشکستگی بانک های آمریکایی، کـاهش شـدید در قیمت مسکن و رکود در این بخش، کمـک ۷۰۰ میلیـارد دلاری بــه بانکهــا، ادامــه بحــران و جهــانی شــدن بحــران، ســقوط ۴۰ درصدی سهام کشورهای اروپایی و آمریکا و سـرایت بحـران به شرکتهای موتورسازی آمریکا بودند. اقدامات دولت آمریکا در بازسازی بحران اقتصادی ۲۰۰۸ دولت آمریکا و بانک مرکزی این کشور برای خروج از بحران بسته های تدوین و اجرا نموده اند که شرایط را تا حـد قا بـل قبـولی اساسی زیر میباشد: بهبود بخشیده است . بسته حمایتی دولت آمریکا شامل سه محـور ۱. حمایت و کمک به بازار بازسازی پول برای تزریـق نقـدینگی ۲. کمک به بازسازی بازار سهام برای حمایت از تولید ۳٫ حمایت از بازار اشتغال با هدف کنترل بیکاری و ایجاد درآمـد برای ا قشار مختلف جامعه تا بتوانند محصولات تولید شـده را خریداری کنند یا اقساط خود را بپردازند(بختیار زاده، ۱۳۸۸).
در اروپا هم وضعیت چندان بهتر از آمریکا نیست. انگلستان، هر چند پنجمین اقتصاد جهان است، ولی از زمان تشدید بحران، بازارهای مالی این کشور، به شدت تحت تأثیر عوارض منفی آن قرار گرفته و برای اولین بار در ۱۶ سال گذشته، رشد اقتصادی این کشور، سیر نزولی پیدا کرده است در پی اعلام کاهش ۵/۰ درصدی رشد اقتصادی انگلیس، نخست وزیر و رییس بانک مرکزی این کشور هشدار داده اند که انگلیس، در سراشیبی رکود اقتصادی قرار گرفته است(مصلی نژاد، ۱۳۸۸).
اقتصاد آلمان به عنوان بزرگترین اقتصاد اروپا، که به گفته کارشناسان مالی، می تواند بحران مالی را به راحتی پشت سر بگذارد تاکنون ۵۰۰ میلیارد یورو برای مهار آن اختصاص داده، ولی بر اساس آخرین خبرها، حتی برخی بانک های این کشور، همچون، درسدنر بانک، دویچه بانک و پست بانک، که در ابتدا، ادعای مصونیت از بحران را داشتند، قصد دارند از دولت تقاضای کمک مالی کنند. دویچه بانک آلمان، در تازه ترین گزارش خود اعلام کرده که در سه ماهه سوم سال جاری، نسبت به مدت مشابه سال گذشته، تا ۷۵ درصد، کاهش منابع داشته است. این در حالی است که اقتصاد آلمان – به عنوان بزرگترین بازار اقتصادی اروپا و اقتصاد اول منطقه یورو – در سه ماهه سوم سال جاری وارد رکود شده است(مشهدی رجبی، ۱۳۸۶).
اقتصاد روسیه نیز در حال چشیدن تلخی بحران مالی بین المللی است و این احتمال وجود دارد که بحران مالی، اقتصاد روسیه را نیز به زانو درآورد. در پی بحران مالی شدید اروپا و آمریکا، دولت روسیه اعلام کرده که برای جلوگیری از نفوذ این بحران به بازار بورس و بانک های این کشور، طرح تزریق ۳۵ میلیارد دلار به بازار را بررسی می کند. تقریباً روزی نیست که از ورشکستگی یا خسارت مالی سنگین شرکت ها و بنگاه های اقتصادی روسیه خبری منتشر نشود. شرکت های ساختمان سازی، خودروسازان، رستوران های زنجیره ای، شبکه های رادیویی و تلویزیونی و تولیدکنندگان مواد خام در این کشور، ظرفیت تولید خود را کاهش داده اند و در حال اخراج کارمندان خود هستند. (مشهدی رجبی، ۱۳۸۶).
ارزش سهام آلمان نیز در اثر کاهش بهای سهام در نیویورک و توکیو، همچنان در حال سقوط است. بورس داکس آلمان تاکنون، بیش از ۸ درصد اُفت کرده و حتی سهام بانک های معتبری مثل دویچه بانک و شرکت آلیانتس آلمان که از سهام داران اصلی داکس هستند، حدود ۱۰ درصد کاهش یافته است. کارشناسان امور بورس معتقدند که نه کاهش نرخ بهره و نه بسته کمک ۷۰۰ میلیارد دلاری آمریکا به بازارهای مالی این کشور، نتوانستند از نزول ارزش سهام جلوگیری کنند(عرفانی، ۱۳۹۰).
تحولات اقتصادی جهان اقتصاد جهان در سال ٢٠١٢ هرچند آغـاز خـوب را در فصل اول تجربه کرد، اما از فصل دوم مجدداً به وضـعیت رکـود و نااطمینانی بازگشت. عملکرد اقتصاد جهـان در سـه ماهـه دوم ایـن سـال چنـدان رضـایت بخــش نبــود و رونـد تحــولات اقتصــاد جهــانی نشانه هایی از ضعف را بروز داد. در این دوره فشارهای موجـود در بازارهای مالی و بحران بدهی های دولتی در منطقه اروپا افـزایش یافت، به گونه ای که کشورهای این حوزه را بـا مشـکلاتی از قبیـل خروج جریان سرمایه، مشکل تامین مالی بخـش بـانکی، افـزایش بدهی بانک های مرکـزی و کـاهش اعتبـارات اعطـایی بـه بخـش خصوصی مواجه کرد. در بخش واقعی نیز شاخص هـای اقتصـادی نشان دهنده کاهش سطح فعالیتهای ایـن منطقـه در فصـل دوم سال بود. آمارهای مربوط بـه ایـالات متحـده آمریکـا و برخـی از اقتصادهای نوظهور اصلی نیز حاکی از تضعیف رشد اقتصـادی در سه ماهه دوم این سال بود؛ به گونه ای که میزان تولیدات صـنعتی در سطح جهان دچار افت شدیدی گردید.کـاهش فعالیـتهـا در منطقه اروپا و سـایر اقتصـادها بـه ویـژه آمریکـا و انگلسـتان بـه اقتصادهای نوظهور و در حال توسعه نیز سرایت کرد و به کـاهش قیمـت مـواد اولیـه و کـاهش سـطح فعالیـتهـا در کشـورهای صادرکننده این محصولات انجامید(بانک مرکزی، ۱۳۹۲).
در مجموع، نرخ رشد اقتصاد جهـان در سـال ٢٠١٢ بـه ۳٫۲ درصد رسید که نشان دهنده ۰٫۰۷واحد درصد کاهش نسـبت به سال ٢٠١١ بود. نرخ رشد اقتصادهای یپشـرفته بـا ۰٫۲ واحـد درصد کـاهش بـه ۱٫۵درصـد بـالغ گردیـد و رشـد اقتصـادهای نوظهور و در حال توسعه نیز با ۱٫۳ واحد درصد کاهش نسبت به سال قبل از آن به ۴٫۹ درصد رسید. . رشد اقتصادی منطقه اروپـا در سـال ٢٠١٢ معادل ۶/۰- درصد بود که نشان دهنده ی کاهش معادل ٢/١ واحـد درصد نسبت به سال گذشته بود. سـطح فعالیتها در اقتصاد چین در این سال دچار تنـزل زیـادی شـد و نرخ رشد آن با ۱٫۶ واحد درصد کاهش بـه ٧/٧ درصـد رسید. نرخ رشد اقتصاد کندی با ۳٫۱ واحد درصد کاهش نسبت به سال قبل به ۳٫۲ درصد رسید. نــرخ رشــد اقتصــادی در اقتصــادهای حــوزه آمریکــای لاتین در سال ٢٠١٢ بـه حـدود ۲٫۹ درصـد کـاهش یافـت کـه عمدتاً به دلیل کاهش رشد کشور برزیل بود. اقتصادهای نوظهور اروپایی نیز در سال ٢٠١٢ با کـاهش شدید رشد اقتصاد مواجه شدند؛ اثرات منفی ناشـی از سـرایت بحران مالی منطقه اروپا و اتخاذ سیاستهای انقباضـی بـه دلیـل محدودیت های جدی در این کاهش تاثیر بسزایی داشت. نرخ رشد اقتصادهای یاد شده از ۵٫۳ درصــد در ســال ٢٠١١ بــه ۲٫۵ درصــد در ســال ٢٠١٢ کاهش یافت(بانک مرکزی، ۱۳۹۲).

۲-۱-۲-۲-۲-رکود اقتصادی سال های (۹۱-۹۲) در ایران

سال ١٣٩١ برای اقتصاد ایران سال دشواری بود. در این سال اقتصاد کشور تکانه های کـم سـابقه ای را بـا منشـا داخلـی و خارجی تجربه کرد. تخلیه آثار سیاستهای انبساطی چنـد سـال اخیر، پیآمدهای اجرای طرح هدفمندسـازی یارانـه هـا، افـزایش چندباره نرخ ارز و تشدید تحریم های تجاری و مـالی بـین المللـی علیه کشور از این جمله بود. ایـن شـرایط منجـر بـه بـروز رکـود تورمی در اقتصاد کشور شد، که بـه ویـژه پـس از اجـرای قـانون هدفمندسازی یارانه ها نشانه های اولیه آن ظـاهر شـده بـود. نـرخ رشد تولید ناخالص داخلی کشـور از ۵٫۸ درصـد در سـال ١٣٨٩ بــه ۰٫۳ درصــد در ســال ١٣٩٠و ۵٫۸- درصــد در ســال ١٣٩١ کـاهش یافـت(بانک مرکزی، ۱۳۹۲).
رکود حاکم بر اقتصاد کشور را برحسب تقدم زمانی عوامل و نه لزوماً شدت اثرگذاری میتوان ناشی از عوامل زیر دانست: اول، نااطمینانی هایی که در چند سال گذشته به مناسبت های گوناگون و در سطوح مختلف سیاستگذاری ایجاد و تشدید گردیده و موجب خروج بخشی از سرمایه های بخش خصوصی از فعالیتهای مولد شد. دوم، آثار قابل انتظار اجرای طرح هدفمندسازی یارانه ها و افزایش قیمت حامل های انرژی از زمستان سال ١٣٨٩ که قیمت تمام شده بسیاری از محصولات انرژی بر و هزینه های حمل و نقل را افزایش داده و کاهش توان مالی تولیدکنندگان و قدرت خرید مصرف کنندگان را به دنبال داشته است. سوم، تشدید تحریم های تجاری و مالی در دو سال بعد که مبادلات مالی و تجاری کشور با دنیای خارج را بسیار سخت و پرهزینه کرده است. این تحریم ها کاهش مقادیر فروش نفت خام و به تبع آن کاهش درآمدهای ارزی کشور را به دنبال داشته و بودجه دولت را با محدودیت منابع مواجه نموده و آثار خود را بر کاهش فعالیتها و نرخ رشد اقتصادی بر جای گذاشته است. طی دوره ١٣٨۵ تا ١٣٩١، متوسط نرخ رشد پایه پولی و نقدینگی به ترتیب ۲۴٫۲ و۲۶٫۲ درصد و متوسط نرخ رشد تولید ناخالص داخلی واقعی حدود ۲٫۶ درصد بوده است. در سمت عرضه کل اقتصاد، در بین مجموعه عواملی که در چند سال گذشته منجر به افزایش هزینه های تولید شده اند، نقش چند عامل مهمتر بوده است: اول، افزایش قیمت حامل های انرژی از فصل پایانی سال ١٣٨٩ و جبران ناکافی صنایع؛ دوم، افزایش نرخ ارز از نیمه دوم سال ١٣٩٠ که هزینه های واسطه ای و مواد اولیه صنایع را بالا برد و سرانجام، تقاضای دستمزد بالاتر توسط نیروی کار . مجموعه این عوامل، رشدهای ۱۶٫۶ و ۳۴٫۲ و ۲۹٫۶ درصدی شاخص بهای تولیدکننده طی سالهای ١٣٨٩ تا ١٣٩١ را رقم زد. افزایش قیمت تمام شده تولید در گام بعدی به سبد اقلام مصرفی خانوار و شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی منتقل شد(بانک مرکزی، ۱۳۹۲).
تحولات اقتصاد سیاسی ایران در سال ١٣٩٢ را باید به تناسب در دو نیمه سال بررسی کرد: فعالیتهای اقتصادی و مالی در نیمه نخست سال در سکون نسبی و به کندی دنبال شد و در نیمه دوم، با استقرار دولت تدبیر و امید، اقتصاد از ثبات نسبی و بازگشت تدریجی به روند متعارف خود برخوردار شد.نرخ رشد تولید ناخالص داخلی واقعی در سال ١٣٩٢ به قیمت ثابت (به قیمت پایه ١٣٨٣) به ۱٫۹- درصد رسید که در مقایسه با نرخ رشد ثبت شده برای سال قبل از آن (عملکرد ۶٫۸ -درصدی) نشان از کاهش شتاب رشد منفی داشت(بانک مرکزی، ۱۳۹۲).

۲-۱-۲-۳-تاثیر رکود اقتصادی بر عملکرد شرکت ها

همزمان با ایجاد رکود در اقتصاد فعالیت های اقتصادی نیز وارد یک دوره نزولی می شوند که از مهمترین آنها می توان کاهش نرخ اشتغال و افزایش بیکاری، کاهش سرمایه گذاری و کاهش سودهای مشارکتی و کاهش تمایل به فعالیت های تولیدی و صنعتی را نام برد(مشهدی رجبی، ۱۳۸۶).
مطالعات دیاموند نشان داد که شرکت ها را عموما بر اساس اینکه چگونه وارد رکود اقتصادی می شوند و چگونه از آن خارج می شوند، می توان به چهار گروه تقسیم کرد؛ ” بی باک ها ” آنهایی هستند که بین همتایان خود در صنعتشان، قبل و بعد از رکود اقتصادی جزو شرکت های با عملکرد عالی و در زمره چارک ارشد قرار می گیرند. شرکت هایی تحت عنوان “فرصت طلبان” از رکود اقتصادی گذر می کنند و عملکرد مالی خود را در مقایسه با عملکرد مالی همتایانشان در صنعت تا ۱۰ درصد یا بیش تر ارتقا می دهند. در سمت دیگر این طبقه بندی شرکت هایی با عنوان “بی تفاوت ها” قرار دارند که در دوران بحران اقتصادی، تفاوت معناداری در عملکردشان به چشم نمی خورد. در نهایت شرکت هایی با عنوان “ستارگان ناامید” در مقایسه با دیگران، که پس از ظهور رکود اقتصادی موفق به حفظ بقای خود شده اند، بدترین عملکرد مالی را نشان می دهند. این شرکت ها در مقایسه با همتایان خود در صنعت، بیش تر از ۱۰ درصد ضررو زیان دیده اند(کاتلر و کسلیون، ۲۰۰۹).
در برخورد با شرکت های کوچک، رابطه بین محیط اقتصادی و استراتژی کسب و کار حتی قابل ملاحظه تر می شود. در حالیکه طبیعت اکثر شرکت های کوچک نفوذ در بازار است، حتی تغییرات کوچک در محیط اقتصادی و نفوذ در بازار منجر به اثرات وسیع می شود (امیری , ۱۳۸۹). با شروع رکود اقتصادی، کشورهای مختلف با اتخاذ تدابیری تلاش کردند تا با برنامه ریزی و سیاستگذاری به حمایت از بخش هایی که با رکود مواجه شده بودند برآمده و یا کاهش آثار رکود اقتصادی از سرایت آن به سایر ارکان اقتصادی کشورشان جلوگیری کنند. با این وجود بحران مالی جهانی روز به روز آثار زیانبار بیشتری را به نظام اقتصاد جهانی تحمیل کرده و بخش های تولیدی به عنوان محرک اقتصاد این کشورها نیز به دلیل کاهش قدرت خرید و تقاضای مصرف کنندگان با مشکلات بیشتری مواجه شده اند شاید بتوان افزایش بیکاری و کاهش خدمات بیمه ای، درمانی و آموزشی را از جمله نتایج ابتدایی این بحران قلمداد کرد که با ورشکستگی بیشتر شرکت ها روزهای سختی را نوید می دهد(ابراهیم عرفانی، ۱۳۹۰).

۲-۱-۲-۴-تاثیر رکود بر رفتار مصرف کنندگان

تحقیقات نشان می دهند که مصرف کنندگان، الگوهای خریدشان را در طول دوره های سخت اقتصادی تغییر می دهند شرکت می بایست به جای هزینه های تحقیقاتی بررسی هایی در این خصوص انجام دهد تا مشخص شود مشتریان چگونه ارزشهای خود را باز تعریف می نمایند و در مقابل رکود جبهه می گیرند(ایوبی، ۱۳۹۳). مشتریان در این دوران کمتر خرید می کنند و به دنبال کالای ارزان تری هستند مانند مارک های خاص و دقت بیشتری را برای خرید مقایسه ای صرف می کنند. همچنین از شبکه های عمده فروشی خرید بیشتری انجام می دهند. خرید کالاهای بادوام و گران قیمت را به تعویق می و در طول دوره رکود خواستارکالاهای با ارزش، هم از نظر قیمت و هم از نظر کیفیت هستند. تحقیق دیگری نشان داد که مصرف کنندگان تبلیغاتی که حاکی از کاهش قیمت و جایزه رایگان باشد را ترجیح می دهند (آنگ^[۴۷]، ۲۰۰۱).

۲-۱-۲-۵-تأثیر رکود بر استراتژی های بازاریابی

روکسیاز و هاسزاق^[۴۸] متوجه این نکته شدند، هنگامی که از نظر اقتصادی شرایط سختی بر کشور حاکم می گردد، شرکت ها به سمت استراتژی هایی روی خواهند آورد که به هزینه پایین تر در تولید کالاها منجر می شود. همچنین تحقیقات قیمتی و اعتبار بیشتر به منظور تحریک تقاضا از طرف شرکت ها صورت می گیرد. به منظور اینکه کالاها به راحتی در دسترس مشتریان قرار بگیرد، شبکه های توزیع توسعه می یابند(حسینی و همکاران، ۱۳۹۰).
در یک بازار در حال رکود یک استراتژی بازاریابی مناسب می تواند سود و فروش قابل توجهی ایجاد کند. اگر موانع ورود محدود باشند، شرکت پیش گام در صنعت می تواند تلاش کند تا با اجرای سیاست هایی چون کاهش شدید قیمت محصول خود یا انجام عملیات پیشبردی گسترده که با هدف بیرون راندن رقبا ی ضعیف تر طراحی شده اند، سهم بازار خود را افزایش بدهد. یا اینکه می تواند انجام کلیه فعالیت هایی را که در صنعت صورت می گیرد به عهده بگیرد؛ به این ترتیب که نام های تجاری ضعیف تر را خریداری کرد و هزینه های بالاسری و غیر مستقیم خود را با حذف ظرفیت مازاد و استفاده چندباره از طرح های بازارایابی کاهش داد(واکر و همکاران ، ۱۳۸۳).

۲-۱-۲-۵-۱-بازاریابی در دروان رکود اقتصادی

به عنوان یک تاثیر محسوس، بحران اقتصادی سطح فروش کسب و کارهای مختلف را فارغ از نوع محصول و کیفیت آن کاهش داده است(کاتلر وکسلیون، ۲۰۰۹). در این شرایط برخی مالکان کسب و کار در صدد کاهش هزینه های خود در امور بازاریابی بر می آیند، غافل از اینکه فنون بازاریابی و شناخت نیاز ها و رفتارهای مصرف کننده مهمترین ابزاری است که در شرایط فعلی می تواند به کسب و کار برای بدست آوردن و حفظ سهم بازار کمک های شایانی نماید(لاتهم و براون^[۴۹]، ۲۰۱۱). میزان خرید مردم به میزان درآمد قابل تصرف آنها، اطمینان به آینده، اعتماد آنها به فضای موجود کسب و کار، سبک زندگی و ارزش های آنان بستگی دارد(دینر و همکاران^[۵۰]، ۲۰۰۹).
انتشار موج اخبار ناگوار اقتصادی، اعتماد و قدرت خرید مردم را به شدت کاهش داده و تغییر رفتار عمده ای را در مصرف کنندگان موجب شده است. اگر همیشه کالا و خدمات شما متناسب با نیاز مشتریان و در جهت مرتفع کردن آن باشد مطمئناً در شرایط رکود اقتصادی در مقایسه با دیگران از گردش بالنسبه بهتری برخوردار خواهد بود زیرا فروش آنچه به کالا یا خدمات لوکس شهرت دارد در چنین شرایطی به حداقل می رسد. در طول دوران رکود به یاد داشتن این نکته که مشتریان وفادار اصلی ترین و پایدارترین منبع رشد جریان نقدینگی سازمان به شمار می روند، بیش از همیشه اهمیت می یابد(کاتلر و کسلیون، ۲۰۰۹). بازاریابی یک فعالیت ضروری برای کسب درآمد از مشتریان کلیدی و سایرین به شمار می رود؛ بنابراین لازم است شرکت ها هنگام مواجهه با کاهش بودجه و به تبع آن کاهش بودجه فعالیتهای بازاریابی در تشخیص هزینه های ضروری و غیر ضروری دقت کافی به عمل آورند(یور باناوی سی یوس و دیسکسیوس^[۵۱]، ۲۰۰۹).
در چنین شرایطی باید با راه اندازی یک برنامه بازاریابی از نظرات مشتری و نحوه رفتار وی باخبر بوده تا بتوانید به اقدامی مناسب دست بزنید. در شرایط رکود اقتصادی برنامه بازاریابی خود را بر معرفی کالا و حتی اطلاع رسانی و تبلیغات در مورد ویژگی های آن به مشتریان متمرکز نکنید. در عوض به فکر دو ویژگی فوق یعنی رفع نیاز مشتری و قیمت رقابتی باشید(دینر وهمکاران، ۲۰۰۹).

۲-۱-۲-۵-۲-واکنش های بازاریابی در برابر رکود

جدول ۲-۱-فهرست رفتارهای راهبردی در رکود برای بازاریابی

• • رئیس و مدیران دانشگاه باید تلاش کنند تا با تقویت مؤلفه‌های فرهنگ‌سازمانی بستر مناسبی را برای جوسازمانی مناسب و سالم ایجاد نموده تا از طریق جوسازمانی زمینه‌ای بروز رفتار شهروندی سازمانی فراهم شود.

• مدیران و روسای دانشگاه تلاش کنند که جو دانشگاه، جوی باز و انعطاف‌پذیر باشد به‌گونه‌ای که رابطه افراد در چنین جوی ، مبتنی بر احترام و اعتماد متقابل به یکدیگر باشد تا زمینه‌ای بروز هرچه بیشتر رفتارهای شهروندی سازمانی فراهم شود.

• الگو بودن خود مدیران در انجام رفتارهای فراتر از نقش و بسترسازی و یا فرهنگ‌سازی برای پذیرفتن رفتارشهروندی سازمانی به‌عنوان یک ارزش.

• مدیران و روسای دانشگاه باید تلاش کنند تا از طریق ایجاد ارزش‌ها و باورهای مشترک، افزایش سطح رضایت شغلی، تعهد شغلی زمینه را برای ایجاد جو مناسب و دوستانه زمینه بروز هرچه بیشتر رفتار شهروندی سازمانی را فراهم سازند.

• ارزیابی عملکرد اعضای هیئت‌علمی بر اساس میزان چاپ مقالات علمی و تولید دانش، سخنرانی‌ها، رفتار شهروندی سازمانی، ایده و فکر جدید، راهکارهای نوین و میزان رضایت دانشجویان از عملکرد شغلی اعضای هیئت‌علمی.

• تهیه، تدوین و اجرای مقرراتی که تشویق‌کننده خلاقیت، یادگیری و کسب دانش تخصصی است، مانند اعطای بورس تحصیلی، مأموریت‌های تحصیلی و نظایر این‌ها.

فهرست منابع
منابع فارسی
ابیلی، خدایار؛ شاطری، کریم؛ یوزباشی، علیرضا و فرجی ده سرخی، حاتم (۱۳۸۷). رفتار شهروندی سازمانی: ویژگی‌ها، ابعاد، متغیرهای پیش‌شرط و پیامدها. مجموعه مقالات اولین کنفرانس رفتار شهروندی سازمانی، دانشکده مدیریت، دانشگاه تهران.
احمدی، حسن (۱۳۹۲). رابطه بین رهبری توزیع‌شده و عملکرد سازمانی در بین معلمان ابتدایی شهر تهران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه تهران.
احمدی، غلام‌رضا؛ سعادتمند، زهره و لیث صفار، زهرا (۱۳۸۹). ارتباط ادراکات دانشجو از فرهنگ‌سازمانی دانشگاه با پیشرفت تحصیلی آنان در دانشگاه آزاد اسلامی خوراسگان. فصلنامه رهبری و مدیریت آموزشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمسار، سال چهارم، شماره ۲، ۱۳۸۹. صص ۹-۲۲.
آذری، محمود (۱۳۷۹). بررسی رابطه جوسازمانی و مقاومت در برابر تغییر در بین اعضای هیئت‌علمی تمام‌وقت دانشکده‌های فنی دانشگاه‌های آزاد اسلامی و دولتی شهر تهران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد مدیریت آموزشی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران.
اردلان، محمدرضا؛ سلیمی، قربانعلی؛ رجائی پور، سعید و مولوی، حسین (۱۳۸۷). بررسی رابطهءیگانگی فرد-سازمان با فرهنگ‌سازمانی در دانشگاه‏های دولتی غرب کشور (همدان، کرمانشاه و کردستان)، فصلنامه پژوهش و برنامه‏ ریزی در آموزش عالی، شمارهء ۴۷، صص ۱۳۱-۹۷.
استانلی ام، دیویس (۱۳۷۶)، مدیریت فرهنگ‌سازمانی. ترجمه: ناصر میر سپاسی و گرجی، تهران: انتشارات گلشن.
استیفن رابینز (۲۰۰۸). مدیریت رفتار سازمانی، جلد سوم، ترجمه‌ی علی پارساییان و سید محمد اعرابی، چاپ اول، تهران، انتشارات: مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی.
اسلامی، حسن، سیار، ابوالقاسم (۱۳۸۶). رفتار شهروندی سازمانی، مجله تدبیر شماره ۱۸۷ – ص ۵۶-۵۹.
اسماعیل‌ لو، سجاد و خان محمدی، هادی (۱۳۸۷). سبک رهبری خدمتگزار. ماهنامه تدبیر، سال نوزدهم، شماره ۱۹۳.
اعظم دادفر، محمد (۱۳۸۸). برنامه استراتژیک وزارت تحصیلات عالی افغانستان. سایت وزارت تحصیلات عالی، ۱۳۸۸.
آغاز، عسل (۱۳۸۷). رهبران تحول‌آفرین: بانیان ایجاد تغییر و تحول در سازمان‌ها. موسسه مطالعات بهره‌وری و منابع انسانی. شماره ۲۰۷، ۲۰۶، ۲۰۵.
آل. دفت، ریچارد. تئوری و طراحی سازمان؛ ترجمه علی پارسائیان و سید محمد اعرابی (۱۳۸۰). تهران: انتشارات دفتر پژوهش‌های فرهنگی، ج ۲، چ. ۳.
ایران زاده، سلیمان (۱۳۷۷). مدیریت فرهنگ‏ سازمان چاپ اول، تبریز: انتشارات مؤلف.
بازرگان، زهرا (۱۳۷۴). جو مدرسه و بررسی تأثیرات یک پروژه تربیتی بر عملکرد تحصیلی دانش آموزان در تحول جو اجتماعی – روانی مدرسه. تهران، ص. ۹۰.
براتی احمدآبادی، هاجر؛ عریضی، حمیدرضا و نوری، ابوالقاسم (۱۳۸۹). رابطه جوسازمانی و وجدان کاری با عملکرد شغلی. فصلنامه روان‌شناسی کاربردی، شماره ۱۳.
بهرنگی، محمدرضا و موحد زاده، ایوب (۱۳۹۰). توسعه مدیریت آموزش بر محور رابطه رهبری تحولی آموزشی مدیران و رفتار شهروندی سازمانی دبیران، فصلنامه تعلیم و تربیت شماره ۱۰۶: ۲۹-۷.
پور کاظمی، محمدحسین و شاکری نوائی، غلامرضا (۱۳۸۸). بررسی فرهنگ‌سازمانی دانشکده‌های مدیریت دانشگاه‌های تهران و نقش در بهره‌وری دانشکده‌ها. مجله علوم انسانی (ویژه‌نامه مدیریت)، شماره ۳۶: ۶۲-۳۷.
حاجی‌آبادی، حسن (۱۳۸۰). بررسی رابطه به‌کارگیری انواع قدرت توسط مدیر و جوسازمانی انواع مدارس متوسطه شهرستان مشهد. پایان‌نامه کارشناسی ارشد مدیریت آموزشی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران.
حسنلو، حسین (۱۳۹۰). بررسی رابطه بین فرهنگ‌سازمانی و تمایل به ارزیابی کیفیت در دانشکده‌های علوم رفتاری و اجتماعی. دانشگاه تهران، دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی.
خزایی، زهرا (۱۳۸۰). بررسی رابطه جوسازمانی و میزان عزت‌نفس مدیران در دبیرستان‌های دخترانه ناحیه ۲ مشهد. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، چاپ‌نشده دانشگاه تهران.
دفت ریچارد. آل (۱۳۸۳). تئوری و طراحی سازمان، اعرابی و پارساییان، فرهنگ و مدیریت،۴/۶۵۸، جلد دوم، تهران، انتشارات دفتر پژوهش‌های فرهنگی، چاپ چهارم، ص ۶۳۱.
رابینز٬استیفن (۱۳۸۶). مدیریت رفتار سازمانی٬ترجمه علی پارسائیان و محمد اعرابی٬تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
رحیم نیا، ف و علیزاده، محمد (۱۳۸۸). بررسی ابعاد فرهنگ‌سازمانی بر اساس مدل دنیسون ازنظر اعضای هیئت‌علمی دانشگاه فردوسی مشهد. مجله مطالعات تربیتی و روانشناسی دانشگاه فردوسی، شماره ۳۵، ص ۱۴۷-۱۷۰.
رحیمیان، حمید و شامی زنجانی، هانیه (۱۳۹۰). تأثیر عوامل فرهنگ‌سازمانی بر استقرار فرایندهای مدیریت دانش در معاونت فناوری و برنامه‌ریزی سازمان امور مالیاتی کشور. پژوهش‌نامه پردازش و مدیریت اطلاعات.
زارعی متین، حسن؛ جندقی، غلام‌رضا و توره، ناصر (۱۳۸۵). شناخت عوامل رفتار شهروندی ‏سازمانی و بررسی ارتباط آن با عملکرد سازمانی، فرهنگ مدیریت. سال چهارم، شماره دوازدهم، ‏صص ۳۱-۶۳.
زین‌آبادی، حسن رضا؛ بهرنگی، محمدرضا؛ نوه ابراهیم، عبدالرحیم و فرزاد، ولی‌الله (۱۳۸۷). رفتار شهروندی سازمانی معلمان: تحلیلی بر ماهیت اهمیت، روش‌شناسی پژوهش، پیشایندها و پسایندها. نوآوری آموزشی. سال هفتم، شماره ۲۸، ص ۷۵-۱۱۰.
ساعتچی، محمود (۱۳۷۹). روانشناسی کاربردی برای مدیران در خانه و مدرسه و سازمان. تهران: انتشارات مرکز مدیریت دولتی.
سبزی پور، مجید؛ احمدی زاده، آرمان و اسماعیلی گیوی، محمدرضا (۱۳۹۱). تحلیل رابطه با جوسازمانی با متغیرهای نگرشی و رفتار فرا نقش در نیروی انسانی کتابخانه‌های عمومی. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی، ۱۷(۴)، ۵۸۱-۶۰۲.
سیادت، سید علی؛ بختیار حسنعلی و سلیمی، قربانعلی (۱۳۸۰). بررسی رابطه جوسازمانی با ویژگی‌های شخصیتی مدیران مدارس متوسطه شهر اصفهان. مجله علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه شهید چمران اهواز. دوره سوم. شماره چهارم.
شاطری، کریم (۱۳۸۸). ارزیابی رفتار شهروندی سازمانی کارشناسان دانشگاه تهران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران.
شاین، ادگار (۱۳۸۳). فرهنگ سازمان. ترجمه: محجوب، محمدابراهیم، تهران: انتشارات خرد.
شیرزادی، هما (۱۳۸۵). بررسی رابطه جوسازمانی مدرسه با روحیه کار آفرینی در دانش آموزان. پایان نامه کارشناسی ارشد چاپ شده دانشگاه تهران.
شیرزادی، هما (۱۳۸۵). بررسی رابطه جوسازمانی مدرسه باروحیه کارآفرینی در دانش آموزان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه تهران.
صفرزاده، سحر و همکاران (۱۳۹۱). رابطه جوسازمانی نوآورانه و اشتیاق شغلی با رفتار مدنی سازمانی در کاکنان زن. فصلنامه علمی پژوهشی زن و فرهنگ؛ سال چهارم. شماره چهاردهم. زمستان:۱۳۹۱ ص ۶۹-۸۲.
صمدی، پروین و شیرزادی، هما (۱۳۸۷). بررسی رابطه بین ابعاد جوسازمانی و خلاقیت در معلمان شهرستان سمنان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه تهران.
علاقه بند٬ علی (۱۳۸۸). مدیریت رفتار سازمانی. تهران: انتشارات امیرکبیر.
علوی، حمیدرضا (۱۳۸۱). بررسی و مقایسه جوسازمانی دانشگاه باهنر کرمان با جوسازمانی از دیدگاه کارمندان این دانشگاه. ویژه‌نامه علوم تربیتی و روانشناسی.
علیخانی، محمد(۱۳۸۱). بررسی رابطه جو سازمانی با مشارکت کاری درگیری شغلی در اداره بهزیستی کرمان. پایان نامه کارشناسی ارشد،کرمان: دانشگاه آزاد اسلامی، واحد کرمان.
فرهادی، سعید (۱۳۷۵). مطالعه و بررسی جوسازمانی مدارس راهنمایی شهرستان نوشهر بر اساس مدل هالپین و کرافت. پایان‌نامه کارشناسی ارشد مدیریت آموزشی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه اصفهان.
فرهنگی، علی‌اکبر و حسینی، سید حیدر (۱۳۷۸). رهبری و مدیریت در دانشگاه‌ها، دانش مدیریت، سال دوازدهم، شماره ۴۷، زمستان ۱۳۷۸.
فیاض، ایراندخت (۱۳۹۰). فرهنگ‌سازمانی و تأثیر آن بر آموزش سازمانی. نخستین همایش آسیب‌شناسی آموزش سازمانی.
قاسمی نژاد، افسر (۱۳۸۱). تعیین رابطه جوسازمانی با استرس شغلی دبیران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشکده علوم تربیتی دانشگاه اصفهان.
قاسمی نژاد، افسر (۱۳۸۱). تعیین رابطه جوسازمانی با استرس شغلی و رضایت شغلی دبیران. پایان نامه کارشناسی ارشد چاپ نشده دانشکده علوم تربیتی دانشگاه اصفهان.
گروهی از نویسندگان (۱۳۷۰). مقاله‌هایی درباره مبانی رفتار سازمانی و انگیزشی. تهران: مرکز مدیریت دولتی.

۲-۱۵-۴ تعامل
تعامل یک عنصر اساسی در بازاریابی حسی است و به ارتباط دو سویه بین شرکت و مشتری اشاره دارد. هدف از تعامل، ایجاد یک ارتباط مبتنی بر همکاری دو جانبه، شناسائی تقاضا و نیاز از طریق ارتباط و مراوده برای اجرای بازاریابی حسی می‌باشد. کارکنان فعال پشت صحنه و روی صحنه یا “کارگردان” و یا “بازیگر” خواهند بود. برای ارائه یک “نمایش” واقعی و انتقال موضوع نمایش (پیام)، بایستی مشتریان فریفتۀ این رویداد طراحی شده بشوند و در آن نقش بازیگر را بر عهده بگیرند. مشتریان تنها زمانی می توانند در چیدمان درگیر شده و از ارزش این تجربه آگاه شوند که عمیقاً در روند این رویداد طراحی شده شرکت کنند.

۲-۱۵-۵ تبلیغات دهان به دهان
توصیه‌های شخصی و تبلیغات دهان به دهان یک بخش غیرقابل تجزیه از آمیزۀ بازاریابی حسی می‌باشد. فرایند تجربه در یک کمپین بازاریابی حسی به نوعی تأثیر گذاری بر مشتری و ایجاد احساس در وی منجرمی‌گردد که مبتنی بر ارضاء خواسته‌های ذهن هیجانی او می‌باشد. بنابراین هدف از استراتژی تبلیغات دهان به دهان در آمیزه بازاریابی حسی، ایجاد مشوق های لازم برای تعریف و تمجید از شرکت و انتقال احساس مثبتی است که در مشتریان ایجاد شده تا بدینوسیله انتقال این تجربه مفرح و اطلاعات مربوط به محصول به مشتریان بیشتری از زبان همتایان خودشان، فراهم گردد. این روند غالباً واقعی‌تر و اثربخش‌تر از رسانه‌های جمعی سنتی می‌باشد.
۲-۱۶ بررسی موردی کمپین حسی شرکت گراگم ( GERAGEM )
شرکت با مسئولیت محدود گراگم در سال ۱۹۹۸ در کره تأسیس شد و اکنون از بزرگترین تهیه کنندگان با کیفیت ترین ماساژورهای برقی است. این شرکت در کلیه فروشگاه های خرده فروشی خود در سراسر دنیا به مشتریان این امکان را می دهد تا محصولات ماساژورهای برقی گراگم را بطور رایگان مورد آزمایش قرار داده و تجربه کنند. شرکت پس از ورود به بازار چین در سال ۲۰۰۱، اقدام به ساخت یک کارخانه تولید و یک مؤسسه تحقیقاتی در شهرهای یانجی و تیانجان، و در شهر بیجینگ یک دفتر تأسیس کرده است. این شرکت در همین حال نزدیک به ۱۷۰۰ مرکز تجربه محصول در ۳۰ استان، شهر و ناحیه، افتتاح کرده است. گراگم یک سیستم خدمات پس از فروش جامع و دراز مدت ایجاد و یک مدل متمایز از بازاریابی حسی رایگان را ارائه داده است. توفیقات بدست آمده‌این شرکت در بازار چین، قابل توجه و چشمگیر است.
از سپتامبر تا اکتبر ۲۰۰۷، یک تیم تحقیقاتی از مرکز تحقیقات بازاریابی چین از دفتر بیجینگ و چندین مرکز تجربه محصول این شرکت در بیجینگ، شانگهای، گوآنگجو، شن یانگ و چنگدو، بازدید به عمل آورد. آنها اطلاعات ریز، بسیار مفید، و دست اول خوبی در مورد بازاریابی حسی رایگان شرکت از طریق مصاحبه‌های عمیق، تحقیقات پرسشنامه‌ای و پیگیری تحقیقاتی، جمع آوری کردند. به اعتقاد ما گراگم یک مورد تیپ برای تعیین اعتبار این چارچوب جدید آمیزه بازاریابی حسی است (به شکل ۲-۴ مراجعه کنید).
شکل۲- ۴: استراتژی SWIPE آمیزه بازاریابی حسی در شرکت گراگم
۲-۱۶-۱ تجربه محصول شرکت گراگم ( GERAGEM )
محصول این شرکت نوعی ماساژور است که ماساژ و فشار را با حرارت اشعۀ مادون قرمز ترکیب می کند. این فرایند از طریق یک پانل اپوکسی کربن و سنگ یشم به اجراء در آمده و به شادابی می انجامد. شرکت اقدام به راه اندازی مراکز متعدد تجربه محصول کرده است تا مشتریان هدف بتوانند در آنجا بطور رایگان این محصولات را مورد آزمایش قرار داده و تجربه کنند و در درازمدت به‌این شرکت جذب شوند. تجربۀ محصولات گراگم ‌، شامل سه فاز است که به نیازهای هیجانی مشتری پاسخ می دهد: اول، فرهنگ سنتی کره‌ای معرفی می‌شود که در آن مشتریان سالمند “پدر” یا “مادر” خوانده می‌شوند و بدینوسیله فاصله بین خریدار و فروشنده کمتر می‌شود، نیازهای هیجانی انباشته شده (عقده) مسن‌ترها که اغلب دلتنگ بچه‌های خود هستند هدف قرار می‌گیرد، بر سلامت و صرفه جوئی مالی تأکید می‌شود، و یک راه مؤثر برای گذران اوقات تنهائی، پیشنهاد می‌شود.
دوم اینکه، کارکنان (سفرای برند) که شدیداً مطابق با فرهنگ و مسئولیت اجتماعی گراگم انتخاب و گزینش شده اند کار آموزش خدمات را به عنوان “عشق ورزی” برای تحقق خود شکوفائی در بالاترین قسمت هرم نیازهایشان مورد توجه قرار می دهند. در گام سوم، با توجه به‌این اصل که شرکتها و مؤسسات همه برای کسب منفعت کار می کنند، می توان با مسئولیت اجتماعی شرکت گراگم که از استراتژی دراز مدت تجربه و آزمون رایگان محصولات آن، ایدۀ مواظبت از سالمندان، و دیدگاه‌ایجاد یک سبک زندگی شاد و تندرست استنباط می‌شود، آشنا شد.
۲-۱۶-۲ ارزش تجربه گراگم ( GERAGEM )
سیاست قیمت‌گذاری و فروش این شرکت بطرز قابل توجهی غیر قابل انعطاف است. برای خرده فروش بودن لازم است به سیاستهای فروش شرکت، پرداخت وامهای سنگین، و قبول کنترل و نظارت شدید شرکت، پایبند بود. مطابق با سیاست فروش گراگم ‌، مشتریان تنها می توانند محصولات را پس از حداقل یک ماه تجربه و آزمایش خریداری کنند. یک مرکز تجربه محصول که بتازگی افتتاح شده باشد اجازۀ فروش محصولات در کمتر از سه ماه را ندارد. این یعنی مراکز تجربه محصول نمی توانند محصولاتشان را به مشتریانی که محصول را کمتر از یک ماه امتحان و تجربه کرده اند، بفروشد حتی اگر مشتری هم بخواهد این دورۀ بازاریابی را تسریع کند. به همین ترتیب این مرکز جدید تجربه محصول نمی تواند زودتر از دورۀ بازاریابی تعیین شده، اقدام به فروش محصولات کند. این سیاست نشاندهندۀ نگرش مسئولانه شرکت به مشتریان است و دارای آثار علنی می‌باشد. مهمتر اینکه مشتریان به راحتی می توانند نوعی احساس اعتماد داشته باشند. این سیاست فروش همچنین نشان از محدودیت اختیارات سیستم توزیع برای فروش محصولات در یک دورۀ بازاریابی تعیین شده توسط شرکت، دارد. این دوره بسیار کوتاه بوده و سه تا چهار مرتبه در سال هر دفعه کمتر از یک هفته، اتفاق می افتد. این سیاست فروش منحصر به فرد، اشتهای مشتریان را تحریک و بخاطر ایجاد هیجانات قدرتمند خود در یک دوره محدود و سریع که زمان تصمیم گیری برای خرید را کوتاه می کند، به موقعیتی برای تحقق آرزوی مشتریان تبدیل می‌گردد.
تجربۀ بلند مدت و رایگان گراگم مبتنی بر امکان خرید برای مشتریان پس از دریافت کامل ارزش محصول می‌باشد. برای مشتریانی که قادر به خرید هستند و خرید را انجام می دهند، رضایتمندی از شرکت پابرجاست و برای مشتریانی که قادر به خرید نیستند، موجب نوعی بدهی معنوی می‌شود که آنها تلاش می کنند به هر روش این بدهی معنوی خود به شرکت را جبران کنند.
۲-۱۶-۳ صحنۀ چیدمان گراگم ( GERAGEM )
“مراکز تجربه” این شرکت یک چیدمان است که برای ارائه‌ایدۀ سلامتی شرکت و نمایش انواع محصولات و ایجاد احساس عشق ورزی برخاسته از فرهنگ، به ارائۀ ماساژورهای حرارتی می پردازد. در این چیدمان، مشتریان بخوبی می توانند یک دستگاه ماساژ حرارتی با کیفیت را تجربه و امتحان کنند، صدای امیدوارانه و مشتاق پدر یا مادر را بشنوند و با شعارها یا آوازهای تشکر آمیز مورد تحسین قرار بگیرند، مدرسین خدمات و مشتریان سالخورده نقش کارگردان و بازیگر خود را در این چیدمان ابداعی عوض کنند و روزها، ماه ها و سالها سناریوهای گراگم را ارائه بدهند.
۲-۱۶-۴ تعامل هیجانی گراگم( GERAGEM )
در چیدمان تجربه محصولات شرکت، مدیران مرکز تجربی، مدرسین خدمات و مشتریان سالمند بطور مداوم ضمن احترام و ابراز محبت، به یکدیگر نیز کمک می کنند و پیام شرکت را ارائه می دهند. مدرسین خدمات، بی صبرانه آماده ارائه مفاهیم آموزشی در هر دوره سلامتی می‌باشند، مشتریان تجربیات خود را با مدیران در مراقبت از مشتریان سالمند در میان می گذارند گوئی فرزندان آنها هستند. همگی این صحنه‌ها، تصویری هماهنگ و یکنواخت (پیام) از خانواده گراگم را بوجود می‌آورد.
۲-۱۶-۵ تبلیغات دهان به دهان
تا آنجا که به انتخاب رسانه مربوط می‌شود، شرکت گراگم از انتخاب رسانه‌های به اصطلاح پر مخاطب نظیر تلویزیون، روزنامه، رادیو و اینترنت پرهیز می کند اما یک کانال ارتباطی دیگر یعنی تبلیغات دهان به دهان را برگزیده است. این شیوه نوعاً به عنوان روشی چهره به چهره و شفاهی در بین مشتریان شناخته می‌شود. با این روش، مشتریان غالباً به ابراز نظر پرداخته و ممکن است به راحتی به یک کالا یا خدمت اعتقاد پیدا کنند. این بازاریابی حسی رایگان شرکت توانسته است مشتریان وفادار زیادی را برای آن دست و پا کند که برخی از آنان توانسته اند سلامت خود را در این تجربه‌ها بدست آورند، برخی هم قادر به خرید این محصولات نیستند اما هنوز می توانند طبق معمول این محصولات را تجربه و امتحان کنند. بدست آوردن مشتریانی که بیشتر و بیشتر راجع به گراگم بدانند، سیاست و استراتژی این شرکت است زیرا آنها شادی و عشق ورزی و محبت ناشی از تجربه خود را با دیگران در میان تا آنجا که به انتخاب رسانه مربوط می‌شود، شرکت گراگم از انتخاب رسانه‌های به اصطلاح پر مخاطب نظیر تلویزیون، روزنامه، رادیو و اینترنت پرهیز می‌کند اما یک کانال ارتباطی دیگر یعنی تبلیغات دهان به دهان را برگزیده است. این شیوه نوعاً به عنوان روشی چهره به چهره و شفاهی در بین مشتریان شناخته می‌شود. با این روش، مشتریان غالباً به ابراز نظر پرداخته و ممکن است به راحتی به یک کالا یا خدمت اعتقاد پیدا کنند. این بازاریابی حسی رایگان شرکت توانسته است مشتریان وفادار زیادی را برای آن دست و پا کند که برخی از آنان توانسته اند سلامت خود را در این تجربه‌ها بدست آورند، برخی هم قادر به خرید این محصولات نیستند اما هنوز می توانند طبق معمول این محصولات را تجربه و امتحان کنند. می گذارند و همین بهترین پاداش برای شرکت است. با جذب مشتریان بیشتر و بیشتری که به مراکز تجربه محصول گراگم جذب می شوند، سود آوری شرکت هم افزایش پیدا می کند و این از طریق تبلیغات دهان به دهان محقق می‌گردد. این شرکت برای به اجراء درآوردن مأموریت اجتماعی خود، توانست برای ساخت “دبستانهای امید” سرمایه گذاری کند تا فعالیتهایی عام المنفعه داشته و بدینوسیله به گروه های آسیب پذیر کمک کرده باشد. این یک روش بُرد – بُرد واقعی بین “کارکنان شرکت و مشتریان عضو” است.
۲-۱۷ مثالهائی از بازاریابی حسی
به تازگی (۲۰۰۹) یک میز گرد به ابتکار اس. تی. لوئیس در مورد بازاریابی حسی و با حضور ده تن از سرشناس ترین مدیران بازاریابی محلی برگزار شد. در این میز گرد چالشهای پیش روی پیاده سازی استراتژی‌ها و تاکتیکهای بازاریابی حسی مورد گفتگو قرار گرفت و شیوه‌های غلبه بر این چالشها به بحث گذاره شد. در زیر به برخی دیدگاه های مدیران شرکتهای محلی در مورد بازاریابی حسی اشاره می‌شود.
- ما در شرکت پاستا هاوس  ) Pasta House Company ( یک تجربه کامل و لذتبخش از صرف شام را می فروشیم. ما فقط غذا و نوشیدنی به مشتریان نمی دهیم. این فقط یک قسمت کوچک از چیزی است که ما به مشتریان مان می دهیم. ما به مشتریان مکانی (میز شام) را می‌فروشیم که جا مانده‌های مشتریان قبلی در آن وجود ندارد، استقبال از آنها، یا مشایعت آنها در هنگام خروج، واژه‌ها و نحوه گفتن آنها به مشتریان.. .. .، ما برای رقابت بایستی فراتر از انتظار مشتریان مان عمل کنیم. تنها راه های باقیمانده برای پیشی گرفتن از رقبا نحوه رفتار ما با مشتریان و مطالبی است که به آنها می گوئیم و این اقصاد تجربی (حسی) است.
- به نظر من شما می‌توانید شاهد کالا و خدمات خیره کننده در بسیاری از جاها باشید. مثلاً کارواش واتر وایز )  ( Waterways را در نظر بگیرید. واقعاً یک تجربه جدید است. از لحظه‌ای که وارد محوطه آنها می‌شوید این تجربه آغاز می‌شود، اینکه چگونه پذیرش می‌شوید، چگونه سفارشتان به جریان می‌افتد و با شما چگونه برخورد می‌شود تا لحظه‌ای که محل را ترک می‌کنید همه و همه یک تجربه حسی است.
- خطوط هواپیمائی ویرجین(  Virgin )و نحوه ارائه خدمات آنها برای بیزنس کلاس که از جابجا کردن شما از خانه تا رساندن شما به مقصد را شامل می‌شود، واقعاً مثال زدنی است. آنها شما را با یک اتومبیل لیموزین از خانه به فرودگاه می برند، به سرعت مراحل سوار شدن را طی می کنند و به شما یک پیام می دهند. وقتی در شهر مقصد از هواپیما پیاده شدید شما را به مکان مورد نظرتان می رسانند و همین کارها را هنگام بازگشت نیز انجام می دهند. دیگر فقط یک بلیت بیزنس کلاس نخریده‌اید بلکه یک بلیت رفت و برگشت کامل با کلیه خدمات را خریده‌اید. آنها یک تجربه چند حسی را برای تان به وجود می آورند.
۲-۱۸ اجرای موفق بازاریابی حسی
شرکتها در تلاش برای اجرای موفق فعالیتهای بازاریابی حسی با چالشهائی مواجه می شوند که در صورت رعایت برخی نکات می توانند احتمال فائق آمدن بر آنها را افزایش دهند. بسیاری از مدیران بازاریابی بر این باور هستند که توفیق کمپین های بازاریابی حسی را می توان با رعایت نکات زیر تضمین کرد:
۱- صرف زمان کافی برای
ایجاد بینش در مشتریان، اختصاص زمان و پول کافی برای درک و شناختن محصول، برند، و مشتری از اهمیت بالائی برخوردار است. بازاریابی حسی مبتنی بر بینش های حقیقی مشتری، مؤید بیشترین فرصتها برای کسب موفقیت خواهد بود.
- این پرسش مطرح شد که برای بکارگیری این موضوع با چه چالشهائی مواجه هستیم.. . واقعیت این است که اجرای این مفهوم امکان پذیر نیست مگر آنکه بر بینش و بصیرت مصرف کننده اشراف داشته باشید. بکارگرفتن این بینش و بصیرت ها در سطحی که بتوانید آنها را برای هر پنج حس ملموس و محسوس کنید، ایجاد یک طرح یکپارچه، روش های درگیر کردن این حس ها، همگی نیاز به دانش لازم، طراحی و اجرا طی فعالیتهائی دقیق و طاقت فرسا دارد (کپی برداری از دیگران برای برندتان فاجعه آمیز خواهد بود).
- آنچه که به عنوان تجربه زنده برند شناخته می‌شود، هزینه‌ای بیش از روش های سنتی تبلیغات به دنبال نخواهد داشت اما وقتی صحبت از اثربخشی و ماندگاری در حافظه و ایجاد خاطره‌ای خوش و مفرح به جای مزاحمت در زندگی عادی مصرف کننده به میان می آید، بازاریابی حسی حرفهای زیادی برای گفتن دارد. بنابراین با ارائه یک طرح یکپارچه که همه چیز طبیعی باشد و کالا یا خدمت به طور طبیعی تجربه شود، لمس شود، بوئیده شود، و بالاخره حس شود و مصرف کننده بتواند به صورت زنده و درجا نسبت به آن واکنش داشته باشد، می توان اهداف مشخصی را محقق کرد.
- ما در شرکت Tykes به ساخت زمین ها و فضاهای بازی که در پارکها، مدارس و مکانهای اختصاصی مک دونالدز شاهد آن هستید، اشتغال داریم. ما مجموعه کاملی از محصولات مورد نیاز در این مکانها را که شامل زمین بازی برای کودکان با هر توانائی است را تولید می کنیم. ما در ابتدا هیچ چیز در مورد ناتوانی کودکان نمی دانستیم لذا با بیمارستان کودکان سنت لوئیس نوعی همکاری و شراکت را به راه انداختیم. طی این ارتباط مطالب زیادی در مورد کودکان مداوا شده به لحاظ شنوائی و بینائی، یادگرفتیم. سپس به ساخت و ایجاد عناصری در زمین بازی پرداختیم که با این حس ها ارتباط بر قرار کند.
۲- نیازهای ذینفعان را شناسائی کنید با اینکه مشتریان به عنوان منبع بینش و بصیرت بازاریابی، بایستی مورد بیشترین توجه و ارجاع قرار بگیرند اما شناسائی دیدگاه ها و نظرات دیگر ذینفعان نظیر توزیع کنندگان، نصاب ها، صاحبان امتیاز (لیسانس) و مصرف کنندگان نهائی نیز از اهمیت برخوردار است. لذا داشتن بازخوردهای مستمر از این همکاران کانالی به منظور تمرکز بر آنچه که برای شان مناسب است، مهم می‌باشد.
- به نظر من یکی از موضوعات مهمی که بایستی درک درستی از آن داشته باشیم این است که تنها به دیدگاه ها و نظرات مصرف کننده بسنده نکنیم بلکه بینش و طرز تلقی تمامی ذینفعان را هم مراعات کنیم. ما به عنوان بازاریاب قادر به کنترل همه اوضاع نخواهیم بود. شاید نصب و راه اندازی دستگاههائی که می فروشم تحت کنترلم نباشد اما بایستی تا آنجا که امکان دارد این کنترل را اعمال نمایم. بنابراین به عنوان مثال بایستی مطمئن شوم که دستورالعمل نصب آنچنان ساده و راحت است که هر کس از عهده آن بر می آید. اگر نیازهای افراد را در هنگام نصب ندانم آنگاه هیچگاه قادر به حل مسائل آنها نخواهم بود.
- ما به عنوان بازاریاب واقعاً بایستی از نیاز ذینفعان درک صحیحی داشته باشیم. در بیشتر موارد ممکن است این موضوع به تأمین کنندگان ما مربوط شود. می‌توانیم از آنها مثلاً بخواهیم که مواد و قطعات ارسالی را به شیوه‌های مختلف (مورد نیاز) ارسال کنند. مثلاً این سری قطعات را اینطوری بسته بندی کنید و آن سری مواد را به شکل دیگری بسته بندی و ارسال کنید. اگر در مورد اینکه یک محصول چگونه به مصرف کننده نهائی فروخته می‌شود، ایده‌ای نداشته باشیم، آنگاه ممکن است عرضه در بسته بندی‌هائی انجام شود که با نیاز مشتری هیچگونه توافقی نداشته باشد. به طور مثال آنها این بطری را خیلی بزرگ درست کرده اند و در قفسه فروشگاه جا نمی‌شود بنابراین قبل از توجه به هر چیز دیگر نسبت به عودت آن اقدام می‌شود.
۳-مشتری هنگام خرید،کل شرکت (برند) شما را تجربه می کند پیش نیاز توفیق در اجرای کمپین بازاریابی حسی در این است که مطمئن شویم سازمان دارای درک کافی و توجه لازم به "تجربه کلی از محصول" می‌باشد. بازاریابی حسی همانند هر کانال ارتباطات بازاریابی بایستی فهمیده شود و درست بکارگرفته شود.
مدیران بازاریابی حاضر در این میز گرد توصیه می کنند که بازاریابها بایستی دیگر افراد سازمان را درگیر این تجربه کلی از محصول کرده و با همکاری کلیه ارکان سازمان نسبت به تحقق این مهم فائق آیند. تحقیق کردن تنها کافی نیست. گرفتن گزارش مستقیم از مشتریان و درگیر کردن بقیه افراد سازمان در شنیدن صدای مشتری و دیده شدن فعالیت همکاران دیگر واحدهای سازمانی در این فرایند، موضوعی بس پر اهمیت است.
-یکی از کارهائی که برای این مرحله انجام داده ام تشکیل و درگیر کردن یک تیم "بین وظیفه‌ای" است که از اعضای واحدهای مختلف درون سازمان تشکیل می‌شود. بنابراین مثلاً تحقیقات را فقط با واحد بازاریابی انجام نمی دهم. اگر D&R  یا تولید برای انجام این تحقیقات کاندید نشوند (اعم از اینکه نوع فعالیت کار در خانه، ارزیابی قالب یا فرایند کاری، یا برگزاری جلسات کانون یا مشاهده فعالیت یا شرکت در آنچه که آن را تولید فرضیه‌ها می نامم، اگر از حمایت تیم بین وظیفه‌ای محروم بمانم، حتی وقتم را یک لحظه هم تلف نمی‌کنم زیرا تا وقتی که‌این حمایت را نداشته باشم قادر به‌ایجاد "تجربه کلی" نخواهم بود.
- یک از افراد D&R  یا واحد تولید را در این گروه ها می آورید و سئوالاتی از وی می پرسید. چه می‌شنوید؟ این شنیده‌ها چقدر مهم هستند؟ سپس وی به واحد خود باز می‌گردد و شروع به انجام کارهائی می کند. اما بایستی در نظر داشت که بایستی این کار را به نوعی سرگرمی و خنده تبدیل کنید بایستی آن را به بخشی از فعالیت کارکنان در محل کار مبدل سازید.
۴-آموزش مستمر کارکنان
برای توانمندی سازمان در ارائه"تجربه کلی از محصول" مهم است آموزش نقش اساسی در موفقیت بکارگیری تکنیکهای بازاریابی ایفا می کند. در بیشتر طبقات محصول، فروشنده‌ها این تجربه کلی را برای مشتریان فراهم می آورند. بنابراین ارائه ‌این تجربه به نحوی یکپارچه و یکنواخت در زمانها و مکانهای گوناگون می تواند موضوع مهمی‌باشد. آموزش مستمر می تواند بهترین روش برای کسب اطمینان از این موضوع باشد.
- به نظر من موضوع مهم دیگری که بایستی مورد اشاره قرار بگیرد، یکپارچگی است. بخصوص در شرایطی که دارای مکانهای توزیع و ارائه مختلفی هستید. چگونه می توان مطمئن شد که در همه ‌این مکانها، هر روز و هر دفعه، مشتریان یک تجربه یکنواخت را کسب می کنند. اینطور موضوع کمی سخت می‌شود زیرا بناچار، افراد دارای ویژگی‌های مختلفی هستند. هر چقدر هم که آنها را آموزش بدهید به هرحال اوقاتی را که از شرکت خارج می شوند دیگر مربوط به خودشان خواهد بود.
-این به آن بستگی دارد که چگونه افراد خود را آموزش بدهید. در پایان روز مشتریان برند شما را تجربه کرده اند. هیچ راه دیگری هم وجود ندارد. کلیه افرادی که استخدام می شوند بایستی به شرکت بیایند. اگر آنها در منطقه سنت لوئیس باشند می توانند در کلاسهای آموزشی ما در آنجا شرکت کنند اگر نه بایستی من به دنبال آنها بروم تا بفهمم آیا این تجربه از شام به کام مشتری نشانده می‌شود و یا آنکه به کابوسی برای وی تبدیل می‌گردد؟ هر کسی که وارد شرکت شود بایستی این دوره را بگذراند. این یک برنامه متمرکز است که برای همه افراد برگزار می‌شود (صابری، ۱۳۹۰).
۲-۱۹ مزایای بازاریابی حسی
بازاریابی حسی یک رویکرد شگفتی آور برای حضور شخصیت یک برند در زندگی روزمره است. به طور مثال اگر می خواهید برای یک نوشابه انرژی زا با مشتریان هدف تیپ ورزشی یا افراد پرانرژی به فعالیت بازاریابی حسی بپردازید، آن گاه تجربه تعاملی باید مبتنی بر همین ویژگی های پرانرژی بودن، فعال بودن و فعالیت تعاملی جوشش و حبابی، نظیر نوعی بازی پریدن بر روی تور آکروبات که با نشانه‌های برند مورد نظر تزئین شده، طراحی شود. این محصول به عنوان بخشی از تجربه ای که از طریق امتحان کردن آن حاصل می شود، در اذهان مشتریان متمایز خواهد شد و تصویر برند از طریق تناسب رنگ، منظره و احساس کردن مجموعه ای حسی ایجاد می شود.
باوجود این، تعامل واقعی از طریق شخصیت برند است که الهام بخش خواهد بود؛ بنابراین وقتی یک مصرف کننده با برند درگیر می شود، وی با مجموعه ای از ادراکات در مورد ارزش های به یادماندنی آن برند، تنها گذاشته شده و به طور خودکار این محصول را با آن شخصیت (برند) در ادراک خود وابسته و مرتبط خواهد کرد. اگر چنین تجربه ای به نحوی اثربخش هدف گذاری شده و مشتری هدف را پوشش دهد، آنگاه خواهد توانست با هدف های الهام بخش و سبک زندگی مصرف کننده (پرانرژی و فعال بودن) به عنوان یک ارتباط عینی و واقعی متصل شده و ارتباط برقرار کند و به تقویت ارتباط بین برند و خریدار منجر شود. این تجربه زنده برند که مبتنی بر یک بازی تعاملی است، می تواند از طریق تمامی کانال های ارتباطی بازاریابی نظیر بازی ها و تبلیغات دیجیتالی نیز به اجرا درآید. بازاریابی حسی همچنین موجب حمایت و طرفداری از برند می شود.
این روش باعث تبلیغات دهان به دهان از طریق توصیه‌های فردی می شود که حاصل احساس مصرف کنندگان در اثر ارزش افزوده تجربه برند بوده و از طریق یک تعامل مناسب با آنها مرتبط شده است. نتایج صریح این روش، تقویت ارتباط با برند، افزایش سطح وفاداری مشتری و در نتیجه یک رویکرد استراتژیک بلندمدت به دستیابی و حفظ سهم بازار است. گاهی اوقات محصول ویژگی ها و مزایای جدیدی را که فقط با تجربه کردن برای مصرف کننده قابل درک است، به نمایش درمی آورد و به همین علت هم کمپین های بازاریابی حسی غالبا تلاش می کنند تا بازدیدکنندگان را به تجربه محصول تشویق کنند. وقتی رستورانی را برای صرف غذا انتخاب می کنید، این تصمیم در بیشتر موارد نتیجه یک توصیه شخصی یا توصیه دهان به دهان است. توصیه دهان به دهان موجب افزایش فروش به نحوی اثربخش تر از تبلیغات می شود و بازاریابی حسی بهتر از یک رویکرد سنتی به بازاریابی می تواند مشوق توصیه‌های دهان به دهان باشد. زمانی که با یک ایده بزرگ برای یک کمپین حسی مواجه هستید، برای اینکه بیشترین نتایج و ارزش را حاصل کنید، باید شخصیت برند و ارزش های برند را به همراه الهام ها و سبک زندگی مشتریان هدف در مرکز این فعالیت قرار دهید. منظور این نیست که ویژگی ها و مزایای محصول اهمیت ندارند؛ در واقع تجربه‌های زنده برند، وقتی به صورت چهره به چهره و رودررو به اجرا درمی آید، به ایجاد یک سکوی ایده آل برای نمایش ویژگی ها و مزایای آن محصول منجر می شود؛ زیرا محصول در زندگی واقعی مصرف کننده به تجربه در می‌آید. یک کمپین بازاریابی حسی با آوردن شخصیت برند به صحنه زندگی، مبین پیام های پیچیده و دقیقی می شود که رویکردهای سنتی به راحتی قادر به انجام آن نیستند. این روش خصوصا از نظر ارتباط برقرار کردن با شخصیت و ارزش برندهای پیچیده، دارای اهمیت است. با این روش می توان با سبک زندگی مورد علاقه مشتری نیز ارتباط برقرار کرد. یک برند خدمات مالی با یک شخصیت بشاش و سرحال را تصور کنید. تبلیغات آن نشان دهنده کارکنانی است که همگی خندان و فعال هستند. در چنین موردی، هنگام ایجاد ایده‌های حسی، تفکر حسی باید شادی و حرکتی را به زندگی بیاورد و عینیت ببخشد، نه انتظار، هراس یا عصبی بودن را که به طور سنتی با صنعت خدمات مالی همراه است. تجربه‌ها، شخصیت برند را به زندگی می آورند و این کار را از طریق ایجاد شرایطی انجام می دهند که طی آن مصرف کنندگان با شرکت در تجربه‌هایی دوطرفه و تعاملی به طور خودکار آن ارزش های حسی را با محصول و برند آن وابسته و مرتبط می کنند. با انجام چنین کاری، مزایای مهمی کسب و حاصل می شود که یکی از آنها ایجاد تمایزی روشن و واضح است. برخی محصولات هستند که باید در یک بخش اشباع شده به رقابت بپردازند؛ یعنی در بخشی که تمایز از طریق ویژگی های محصول کار سختی است. با ایجاد یک تجربه برند که یک ارتباط حسی با مصرف کنندگان هدف برقرار می کند، یعنی مصرف کنندگانی که احتمال وفاداری آنها به برند بیشتر است، شرکت می تواند سهم بازار خود را تثبیت کرده و از اتکا بر فعالیت های چاشنی فروش خودداری کند. به عنوان مثال، در بخش آرایشی، محصولات زیادی وجود دارد که بر شخصیت برند تمرکز می کند، یعنی بر ارزش هایی نظیر جذابیت، تازگی یا زرق و برق. برخی محصولات آرایشی هستند که شخصیت برند پیچیده تری دارند. در این بخش یک برند وجود دارد که ارزش آن با مفهوم اسرار و رموز زیبایی، سال ها است که طی نسل ها سینه به سینه منتقل می شود. ممکن است بیان و اظهار چنین شخصیتی از طریق مثلا بیلبوردهای سنتی یا تبلیغات چاپی، کار سختی باشد. بازاریابی حسی می تواند سکوی مناسبی برای حضور شخصیت این برند در زندگی مصرف کنندگان از طریق یک کمپین حسی یکپارچه، شامل تجربه زنده برند باشد. مصرف کنندگانی که در تجربه زنده برند شرکت می کنند، اسرار و رموز زیبایی را یادداشت می کنند؛ رموزی که از نسل های قبل به آنها رسیده است. آنگاه آنها را در یک جعبه قرار می دهند تا در مسابقه ای که به وسیله کارشناسان جهانی قضاوت می شود شرکت کرده و برنده شوند. فارغ از اینکه این تلاش و فعالیت چیست، واقعیت مهم این است که اسرار زیبایی در مرکز این تجربه قرار دارد و برای مصرف کنندگان، تعامل از طریق ارائه ارزش بیشتر و نیز «تجربه برند- ارتباط» بدون درک درجه ای از واقعیت اسرار زیبایی به عنوان بخش اصلی آنچه این محصول ارائه می‌دهد، تقریبا غیرممکن است. حتی اگر مصرف کنندگان در مورد آن به عنوان یک شخصیت برند هم فکر نکنند، باز هم به صورت نیمه خودآگاه یا ناخودآگاه این مفهوم را درک خواهند کرد. به همین ترتیب، زمان دیگری که با این محصول مواجه شدند، به طور خودکار با شخصیت این برند یعنی «اسرار زیبایی که می توان از نیاکان آموخت» ارتباط برقرار می‌کنند (سالاری، ۱۳۹۰).
۲-۲۰ پیشینه پژوهش
سالاری (‌۱۳۹۰) تحت عنوان مقاله‌ای با عنوان ” بازاریابی حسی: استراتژی SWIPE؛ آمیزهی بازاریابی حسی: (مطالعه ی موردی) ذکر می کند که این مقاله اساساً در مورد استراتژی آمیزهی بازاریابی حسی است. در این مقاله به یک جمع بندی در مورد ویژگیهای متمایز بازاریابی تجربی و حسی با بهره گرفتن از متدولوژی استقرا و قیاس مبتنی بر تحقیقات کتابخانه‌ای، مصاحبه‌های عمیق، تعمیم استراتژی آمیزهی بازاریابی حسی، موسوم به سوایپ SWIPE در مقایسه با آمیزه ی بازاریابی سنتی یعنی همان P4 کلاسیک، و تطابق این استراتژی جدید با یک بررسی موردی از شرکت کره‌ای گراگم( GERAGEM)، انجام شده است.
ابراهیمی، ۱۳۸۷، تحت عنوان مقاله‌ای با عنوان ” تولید کنندگان سبز و مصرف کنندگان احساسی” بیان می دارد که‌این پژوهش درصدد است موضوع مسئولیت پذیری اجتماعی شرکت را به صورت نظام مند مطالعه کرده و نحوه اثر گذاری آن را بر رفتار خرید مصرف کنندگان مورد بررسی قرار دهد. از این رو چگونگی تاثیر ارزش های اخلاقی و اجتماعی رعایت شده توسط شرکت را در فرایند تصمیم گیری خرید مصرف کنندگان مواد غذایی مسئله خود قرار داده و فرضیه زیر را مطرح می سازد که بین بازاریابی اجتماعی و فرایند احساسی تصمیم گیری مصرف کنندگان مواد غذایی رابطه وجود دارد.
بحرینی زاده، ۱۳۹۲، تحت عنوان مقاله‌ای با عنوان ” بررسی اثرات جذابیت احساسی پیام ویروسی و اعتبار پیام ویروسی بر نگرش مصرف کننده نسبت به برند” بیان می دارد که بازاریابی ویروسی یکی از روش های بازاریابی است که با گسترده شدن استفاده از اینترنت پدید آمد این روش ترکیبی است از بازاریابی دهان به دهان و اینترنت که مصرف کنندگان در آن مصرف کنندگان پیام هایی را که حاوی برند یا تبلیغات شرکت است را برای یکدیگر می فرستند. این پژوهش با هدف بررسی و سنجش اثرجذابیت احساسی پیام ویروسی و اعتبار پیام بر نگرش مصرکنندگان نسبت به برند صورت گرفت. در این راستا پس از مطالعه و برسی ادبیات موضوعی تحقیق، و مطالعه ی حدود ۳۰ مقاله در زمینه ی بازاریابی ویروسی، جذابیت های ظاهری پیام ویروسی و اعتبار پیام های ویروسی بررسی شده است. پس از بررسی های صورت گرفته مشخص شد که جذابیت های ظاهری پیام (خشم، ترس، تنفر، سرور و تعجب) و اعتبار پیام (فابلیت اعتماد، تخصص، جذابیت) بر نگرش مصرف کنندگان (اعتماد به برند، علاقه به برند، شدت خرید از برند ) تاثیر می گذارند.
ولی نژاد، ۱۳۸۹، تحت عنوان مقاله‌ای با عنوان ” بررسی کیفیت خدمات ارزش افزوده تلفن همراه بر روی رضایت و وفاداری مشتریان (مورد مطالعه شرکت ایرانسل) ” بیان می دارد که هدف از این مقاله، بررسی شاخص هایی از رضایت و وفاداری در استفاده از خدمات ارزش افزوده تلفن همراه می باشد. مدل مفهومی تحقیق ابعاد چند گانه ای از کیفیت خدمات ارزش افزوده تلفن همراه را مشخص می کند که شامل چهار بعد مجزا می باشد و تأثیرات هرکدام از آن ها را بر روی رضایت و وفاداری مشتریان بررسی می نماید. نتایج حاصل از بررسی نشان می دهد که هر کدام از این ابعاد به صورت مستقیم یا غیر مستقیم از طریق ارزش اقتصادی و ارزش احساسی بر روی رضایت و سپس وفاداری مشتریان تأثیر می گذارند. دو جنبه از ارزش دریافتی (ارزش اقتصادی و ارزش احساسی) تأثیر بازاریابی بر روی رضایت وسپس وفاداری مشتریان دارند. همچنین نتایج حاکی از آن است که بین ارزش احساسی و ارزش دریافتی هم ارتباط وجود دارد. در این خصوص، هر بعد از کیفیت خدمات ارزش افزوده تلفن همراه تأثیرات متفاوتی بر روی ارزش اقتصادی، احساسی و سطحی از رضایت دارد. براین اساس، مدیران خدمات تلفن همراه در نظر دارند که تلاش های ارتقاء استراتژیک را بر مبنای نیازهای مشتریان هدف و اهداف بازاریابی توسعه دهند.
پایان نامه