دسترسی منصفانه به شبکه
یکی از ویژگی های هر بازار رقابت کامل امکان ورود و خروج فعالان به این بازار است.در صنعت برق این موضوع باید با تهیه دستورالعمل معینی برای دسترسی بیطرفانه علاقمندان به شبکه دنبال شود. زیرا عدم تهیه یک دستورالعمل منسجم می تواند به ایجاد تبعیض میان فعالان صنعت منتهی گردد.

تعرفه های استفاده از خدمات انتقال و توزیع
تدوین تعرفه های استفاده از خدمات انتقال و توزیع می تواند باعث شفاف شدن مبادلات شده و تولیدکنندگان و عرضه کنندگان می دانند در صورت استفاده از بخشهای انتقال و توزیع برای جابجایی انرژی و قدرت مورد نیاز چه مبلغی باید به شبکه بپردازند.این موضوع در تصمیم گیری خریداران برای انتخاب فروشنده برق بسیار حائز اهمیت است.

بازبینی مستمر بر عملکرد بازار
طبیعی است در صورتی که مکانیزم بازار به طور مستقیم و دقیق دنبال نشود تشخیص یک مشکل تنها می تواند پس از فروپاشی بازار صورت گیرد.
البته نکات دیگری را نیز می توان ذکر کرد که مواد فوق از اهم آنها انتخاب شده اند.
فصل دوم
مدل سازی با بهره گرفتن از شبکه عصبی

معرفی شبکه عصبی مصنوعی^[۴]
قدرت و سرعت کامپیوترهای امروزی به راستی شگفت­انگیز است؛ زیرا کامپیوترهای قدرتمند می‌توانند میلیون‌ها عملیات را در کمتر از یک ثانیه انجام دهند. شاید آرزوی بسیاری از ما انسان‌ها این باشد که ای کاش می‌شد ما نیز مانند این دستگاه‌ها کارهای خود را با آن سرعت انجام می‌دادیم، ولی این نکته را نباید نادیده بگیریم که کارهایی هستند که ما می‌توانیم آن‌ها را به آسانی و در کمترین زمان ممکن انجام دهیم، ولی قوی‌ترین کامپیوترهای امروزی نیز نمی‌توانند آن‌ها را انجام دهند و آن قدرت تفکری است که مغز ما انسان‌ها دارد. حال تصور کنید که دستگاهی وجود داشته باشد که علا‌وه بر قدرت محاسبه و انجام کارهای فراوان در مدت زمان کوتاه، قدرت تفکر نیز داشته باشد یا به قول معروف هوشمند باشد­! این تصور در حقیقت هدف فناوری هوش مصنوعی^[۵] یا به اختصار AI است[۱۴].
یکی از راه‌ حل ‌های تحقق این هدف، شبکه‌های عصبی است. شبکه‌های عصبی در واقع از شبکه‌های عصبی و سیستم عصبی انسان الگوبرداری می‌کنند. برخی از محققان براین باورند که هوش مصنوعی و شبکه‌های عصبی دو راه‌حل متفاوت و در دو جهت مختلف هستند، ولی این باور را نمی‌توان کاملاً صحیح دانست؛ چرا که در حقیقت علم شبکه‌های عصبی و هوش‌مصنوعی وابسته به هم هستند. بدین‌معنا که قبل از این‌که Symbolها بتوانند توسط هوش مصنوعی شناسایی شوند، باید مراحلی طی شود. مثلاً تصور کنید که ­Symbol هایی مانند خانه، انسان یا میز وجود دارند. قبل از این که AI بتواند هر کدام از این Symbol ها را شناسایی کند، باید از توانایی‌ها و صفات هر کدام از این‌ها اطلاع کامل حاصل کند. مثلاً تصور کنید که یک روبات که هوش مصنوعی دارد، یک انسان را می‌بیند، ولی از کجا می‌فهمد که این جسم یک انسان است؟ مثلاً بر اساس مشخصاتی مثل داشتن دو پا، دست، صورت، دهان و قدرت تکلم. اما شما وقتی یک انسان دیگر را می‌بینید، نیازی ندارید که اول تعداد پاهای او را بشمارید و بعد بگویید که این جسم، انسان است. مغز انسان‌ها می‌تواند با دیدن یک جسم فقط برای یک بار یاد بگیرد و اگر مجدداً آن جسم را مشاهده کرد، می‌تواند سریع تشخیص دهد و قسمت‌های مختلف مغز می‌توانند به صورت همزمان فعالیت کنند و از اطلاعات درون مغز استفاده نمایند. شبکه‌های عصبی در بسیاری از پروژه‌های هوش مصنوعی به کار گرفته می‌شود. مثلاً برای برنامه‌های تشخیص و الگوبرداری، شناسایی تصویر و کاراکتر، روبات‌ها و برنامه‌های فیلترینگ اطلاعات. این شبکه‌ها امروزه حتی در اتومبیل‌های بی‌سرنشین نیز کاربرد دارد. به طوری‌که با دیدن و بررسی رانندگی انسان‌ها، می‌توانند رانندگی کنند.
شبکه های عصبی نسبت به کامپیوتر های معمولی مسیر متفاوتی را برای حل مسئله طی می کنند. کامپیوتر های معمولی یک مسیر الگوریتمی را استفاده می کنند به این معنی که کامپیوتر یک مجموعه از دستور العمل ها را به قصد حل مسئله پی می گیرد. بدون اینکه قدم های مخصوصی که کامپیوتر نیاز به طی کردن دارد شناخته شده باشند، کامپیوتر قادر به حل مسئله نیست. این حقیقت قابلیت حل مسئله ی کامپیوتر های معمولی را به مسائلی محدود می کند که ما قادر به درک آنها هستیم و می دانیم چگونه حل می شوند. اما اگر کامپیوتر ها می توانستند کار هایی را انجام دهند که ما دقیقا نمی دانیم چگونه انجام دهیم، خیلی پر فایده تر بودند.
شبکه های عصبی اطلاعات را به روشی مشابه با کاری که مغز انسان انجام می دهد پردازش می کنند. آنها از تعداد زیادی از عناصر پردازشی(سلول عصبی) که فوق العاده بهم پیوسته اند تشکیل شده است که این عناصر به صورت موازی باهم برای حل یک مسئله مشخص کار می کنند. شبکه های عصبی با مثال کار می کنند و نمی توان آنها را برای انجام یک وظیفه خاص برنامه ریزی کرد. مثال ها می بایست با دقت انتخاب شوند در غیر این صورت زمان سودمند، تلف می شود و یا حتی بدتر از این، شبکه ممکن است نادرست کار کند. امتیاز شبکه عصبی این است که خودش کشف می کند که چگونه مسئله را حل کند، عملکرد آن غیر قابل پیش گویی است.
از طرف دیگر کامپیوتر های معمولی از یک مسیر مشخص برای حل یک مسئله استفاده می کنند. راه حلی که مسئله از آن طریق حل می شود باید از قبل شناخته شود و به صورت دستورات کوتاه و غیر مبهمی شرح داده شود. این دستورات سپس به زبان های برنامه نویسی سطح بالا برگردانده می شود و بعد از آن به کدهایی که کامپیوتر قادر به درک آنها است تبدیل می شود. به طور کلی این ماشین ها قابل پیش گویی هستند و اگر چیزی به خطا انجام شود به یک اشتباه سخت افزاری یا نرم افزاری بر می گردد.
شبکه های عصبی و کامپیوتر های معمولی با هم در حال رقابت نیستند بلکه کامل کننده یکدیگرند. وظایفی وجود دارد که بیشتر مناسب روش های الگوریتمی هستند نظیر عملیات محاسباتی و وظایفی نیز وجود دارد که بیشتر مناسب شبکه های عصبی هستند. حتی فراتر از این، مسائلی وجود دارد که نیازمند به سیستمی است که از ترکیب هر دو روش بدست می آید(به طور معمول کامپیوتر های معمولی برای نظارت بر شبکه های عصبی به کار گرفته می شوند) به این قصد که بیشترین کارایی بدست آید.
شبکه های عصبی معجزه نمی کنند اما اگر خردمندانه به کار گرفته شوند نتایج شگفت آوری را خلق می کنند.

سابقه تاریخی
به نظر می ­آید شبیه­سازی­های شبکه عصبی یکی از پیشرفت­های اخیر باشد­. اگرچه این موضوع پیش از ظهور کامپیوتر­ها بنیان­گذاری شده و حداقل یک مانع بزرگ تاریخی و چندین دوره مختلف را پشت سر گذاشته است.
خیلی از پیشرفت­های مهم با تقلید­ها و شبیه­سازی­های ساده و ارزان کامپیوتری بدست آمده است. در پی یک دوره ابتدائی اشتیاق و فعالیت در این زمینه­، یک دوره­ بی­میلی و بدنامی را هم پشت سر­گذاشته است­. در طول این دوره سرمایه گذاری و پشتیبانی حرفه­ای از این موضوع در پایین­ترین حد خود بود­، پیشرفت­های مهمی به نسبت تحقیقات محدود در این زمینه صورت گرفت که بدین وسیله پیشگامان قادر شدند تا به گسترش تکنولوژی متقاعد­کننده ­ای بپردازند که خیلی برجسته­تر از محدودیت­هایی بود که توسط Minsky و Papert شناسانده شد. Minsky وPapert کتابی را در سال ۱۹۶۹ منتشر کردند که در آن عقیده عمومی راجع ­به میزان محرومیت شبکه ­های عصبی را در میان محققان معین کرده بود و بدین صورت این عقیده بدون تجزبه و تحلیل­های بیشتر پذیرفته شد. هم­اکنون­، زمینه تحقیق شبکه ­های عصبی از تجدید حیات علایق و متناظر با آن افزایش سرمایه ­گذاری لذت می­برد.
اولین سلول عصبی مصنوعی در سال ۱۹۴۳ به­وسیله یک neurophysiologist به نامWarren McCulloch و یک منطق دان به نام Walter Pits ساخته شد­ اما محدودیت­های تکنولوژی در آن زمان اجازه کار بیشتر به آنها نداد.

ساختار شبکه های عصبی مصنوعی
شبکه های عصبی مصنوعی جز آن دسته از سیستمهای دینامیکی قرار دارند که با پردازش روی داده ­های تجربی، دانش یا قانون نهفته در ورای داده ­ها را به ساختار شبکه منتقل می­ کنند. به همین خاطر به این سیستمها هوشمند می­گویند، چرا که بر اساس محاسبات روی داده ­های عددی یا مثالها، قوانین کلی را یاد می گیرند. برای نخستین بار شخصی به نام سگال­ اعلام کرد که مغز از عناصر اصلی ساختاری به نام نرون­­­ تشکیل شده است و هر نرون بیولوژیکی به عنوان اجتماعی از مواد آلی، اگر چه دارای پیچیدگی یک میکروپروسسور است، ولی دارای سرعت محاسباتی برابر با یک میکروپروسسو­ر نیست­. دانشمندان علم بیولوژی دریافته­اند که­ عملکرد نرون­های بیولوژیکی از قبیل ذخیره­سازی و حفظ اطلاعات، در خود نرون­ها و ارتباطات بین نرون­ها نهفته است. گرچه همه نرون­ها کارکرد یکسانی دارند، ولی اندازه و شکل آن­ها بستگی به محل استقرارشان در سیستم عصبی دارد.
با وجود این همه تنوع، بیشتر نرون­ها از سه قسمت اساسی تشکیل شده ­اند:
بدنه سلول (که شامل هسته و قسمت های حفاظتی دیگر است)
دندریت
اکسون
دو قسمت آخر، عناصر ارتباطی نرون را تشکیل می دهند. شکل ۲-۱ ساختمان سلول عصبی را نشان می­ دهند.
شکل ۲- ۱: ساختمان سلول عصبی
نرون ها بر اساس ساختارهایی که بین آن­ها پیام­ها هدایت می­شوند به سه دسته تقسیم می­گردند:
نرون­های حسی که اطلاعات را از ارگان­های حسی به مغز و نخاع می فرستند.
نرون­های محرک که سیگنال­های فرمان را از مغز و نخاع به ماهیچه­ها و غدد هدایت می­ کنند.
نرون­های ارتباطی که نرون­ها را به هم متصل می­ کنند.
روابط بین نرون­های ارتباطی موجبات انجام کارهای پیچیده را از قبیل تفکر، احساسات، ادراک و محفوظات فراهم می ­آورد. با توجه به مقدمات فوق، می­توان گفت که با تمام اغراق­ها در مورد شبکه ­های عصبی مصنوعی، این شبکه­ ها اصلا سعی در حفظ پیچیدگی مغز ندارند. از جمله شباهت این دو سیستم می­توان به موارد زیر اشاره نمود:
بلوک­های ساختاری در هر دو شبکه مصنوعی و بیولوژیکی، دستگاه­های محاسباتی خیلی ساده هستند و علاوه بر این، نرون­های مصنوعی از سادگی بیشتری برخوردار هستند.
ارتباط­های بین نرون­ها، عملکرد شبکه را تعیین می­ کند اگر چه نرون­های بیولوژیکی از نرون­های مصنوعی که توسط مدارهای الکتریکی ساخته می­شوند، بسیار کندتر هستند(یک میلیون بار)، اما عملکرد مغز، خیلی سریعتر از عملکرد یک کامپیوتر معمولی است­. علت این پدیده بیشتر به خاطر ساختار کاملا موازی نرون­ها است و این یعنی همه نرون­ها معمولا به طور همزمان کار می­ کنند و پاسخ می­ دهند.
شبکه ­های عصبی مصنوعی هم دارای ساختار کاملا موازی هستند­. اگر­چه بیشتر شبکه ­های عصبی مصنوعی هم اکنون توسط کامپیوتر­های سریع پیاده­سازی می­شوند، اما ساختار موازی شبکه ­های عصبی، این امکان را فراهم می ­آورد که به طور سخت­افزاری، توسط پردازشگرهای موازی، سیستم­های نوری و تکنولوژی پیاده سازی شوند.
شبکه ­های عصبی مصنوعی با وجود این که با سیستم عصبی طبیعی قابل مقایسه نیستند ویژگی­هایی دارند که آن­ها را در بعضی از کاربردها مانند تفکیک الگو، رباتیک، کنترل و به طور کلی در هرجا که نیاز به یادگیری یک نگاشت خطی و یا غیرخطی باشد، ممتاز می­نماید. این ویژگی ها به شرح زیر هستند:
قابلیت یادگیری: استخراج نتایج تحلیلی از یک نگاشت غیر­خطی که با چند مثال مشخص شده، کار ساده­ای نیست­. زیرا نرون یک دستگاه غیر­خطی است و در نتیجه یک شبکه عصبی که از اجتماع این نرون­ها تشکیل می­ شود نیز یک سیستم کاملا پیچیده و غیر­خطی خواهد بود. به­علاوه، خاصیت غیر­خطی عناصر پردازش، در کل شبکه توزیع می­گردد­. پیاده­سازی این نتایج با یک الگوریتم معمو­لی و بدون قابلیت یادگیری، نیاز به دقت و مراقبت زیادی دارد­. در چنین حالتی سیستمی که بتواند خود این رابطه را استخراج کند، بسیار سودمند به­نظر می­رسد­. خصوصا افزودن مثال­های احتمالی در آینده به یک سیستم با قابلیت یادگیری، به مراتب آسان­تر از انجام آن در یک سیستم بدون چنین قابلیتی است، چرا­که در سیستم اخیر، افزودن یک مثال جدید به منزله تعویض کلیه کارهای انجام شده قبلی است. قابلیت یادگیری یعنی توانایی تنظیم پارامترهای شبکه(وزن­های سیناپتیکی) در مسیر زمان که محیط شبکه تغییر می­ کند و شبکه شرایط جدید را تجربه می­ کند، با این هدف که اگر شبکه برای یک وضعیت خاص آموزش دید و تغییر کوچکی در شرایط محیطی آن(وضعیت خاص) رخ داد، شبکه بتواند با آموزش مختصر برای شرایط جدید نیز کارآمد باشد.
پراکندگی پردازش اطلاعات به­ صورت متن: آنچه شبکه فرا می­گیرد(اطلاعات یا دانش­) ­در وزن­های سیناپسی مستتر می­باشد­. رابطه یک­به­یک بین ورودی­ ها و وزن­های سیناپتیکی وجود ندارد­. می­توان گفت که هر وزن سیناپسی مربوط ­به همه ورودی­ ها است ولی به هیچ­یک از آن­ها به طور منفرد و مجزا مربوط نیست­. به­عبارت دیگر هر نرون در شبکه، از کل فعالیت سایر نرون­ها متاثر است­. در نتیجه، اطلاعات به­ صورت متن توسط شبکه ­های عصبی پردازش می­شوند­. بر این اساس چنانچه بخشی از سلول­های شبکه حذف شوند و یا عملکرد غلط داشته باشند باز هم احتمال رسیدن به پاسخ صحیح وجود دارد­. اگر چه این احتمال برای تمام ورودی­ ها کاهش یافته ولی برای هیچ یک از بین نرفته است.

مستفعلن مستفعلن مستفعلن مستفعلن - بحر رجز مثمن سالم
موضوع کلی: عشق وتحمل سختی ها برای رسیدن به مقصود

غزل مردّف با ردیف عبارت فعلی.
۱-مه، استعاره از معشوق زیبا روی./مصراع دوم، استفهام انکاری است.جان نمی ماند./ دم مجاز استاز لحظه کوتاه../ آفت جان، کنایه از معشوق./
۲-کاکل پریشان کردن، کنایه از زلف زیبا را از هم باز کردن./جان، مجاز از انسان./
۳-ای مرغ جان تشخیص./ مرغ جان تشبیه بلیغ اضافی./ موقوف، آگاهی ./ فرمان ، قاصد و نامه تناسب./
۴-گریبان دریدن، کنایه از پاره کردن گریبان به نشانه ی از خود بی خود شدن از درد وغم./ دست غم، تشخیص./ دست وگریبان، تناسب./
۵-چون سبزه، تشبیه./ سربر زدن، کنایه از بیدار شدن وبلند شدن./ سرو روان، استعاره از معشوق وروان صفت سرو است./ آب حیوان، آب حیات مراد است رجوع کنید به غزل ۳۱۵٫/
۶-چوگان زلف، تشبیه بلیغ اضافی./ گو وگو جناس تام مستوفی است./ گو ی اول به معنی توپ وگوی دوم ، فعل امر به معنای بگو است./ باشد، امید است که./ گو وچوگان، تناسب است./
۷-دست دادن، کنایه از قادر بودن./ گل چیدن، کنایه از به مراد رسیدن./ باغ رضوان، کنایه از بهشت است./
غزل ۵۲۴

وزن:مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن / بحر مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف
موضوع کلی: بیان زیبایی های معشوق وناکامی عاشق در عشق وحسادت رقیبان
غزل مردّف با ردیف فعلی.
۱-کلک، قلم وقلم نی./ کلک قضا، استعاره ی کنایی./ مفهوم بیت زیبایی معشوق./تشبیه ابرو به مد./آهو، استعاره از چشم./ مشک وآهو تناسب./
۲- مشکین غزال، استعاره از معشوق./ کمند، طناب ، وکمند عشق، تشبیه بلیغ اضافی./ تشبیه موی به کمند./
۳-تلخی، کنایه از بد اخلاقی./ تلخ وشیرین، تضاد./ خوی، اخلاق./
۴-کلک صنع، کنایه از قلم آفرینش./ تشبیه قد به سرو./ نازکی، کنایه از مهارت وزیبایی./ مفهوم بیت، نهایت زیبایی معشوق./
۵-مصراع اول، تشخیص است./ روی گل، تشخیص./ روی سرخ، کنایه از شادی ونشاط./ انفعال، کنایه از خجالت کشیدن./ آرایه تصدیر در واژه روی./
۶-اوج وقعر، تضاد./ چاه غم، تشبیه بلیغ اضافی./ نرگش استعاره از چشم وجادو صفت آن می باشد./ بیت تلمیح به داستان هاروت وماروت دارد. هاروت وماروت نام دو فرشته که در قرآن آمده است و در روایات آمده است که به سبب تعلیم سحر این دو فرشته آن بود که درآن زمان ساحران دعوی پیغمبری می کردند پس خدای تعالی آن دو فرشته را امر کرد تا تعلیم سحر کند به جماعتی از زیرکان آن روزگار تا بر کیفیت سحر وحقیقت آن مطلع شده معارض آن مدعیان نبوت گردند وبر مردم ظاهر سازند که ساحران در آن دعوی کاذبند وآن چه به مردم می نمایند سحر است.(شمیسا: ۶۸۰)./
۷-مشق زدن، کنایه از تمرین کردن./ سلسله ی موی، تشبیه بلیغ اضافی./ مگر، قیداست به معنی شاید./
۸- نهایت تواضع واز خود گذشتگی عاشق را می رساند.. فدا کردن جان در راه عشق ورسیدن به فنا آخرین تلاش وآرزوی عاشق صادق است./
غزل ۵۲۵

ازجهت روش استنتاج: توصیفی - تحلیلی
ازجهت نوع طرح پژوهش: پژوهش حاضر از نوع پژوهشها پس رویدادی است. در این نوع پژوهشها، هدف بررسی روابط موجود بین متغیرها است و داده‌ها از محیطی که به گونه‌ای طبیعی وجود داشته‌اند و یا از وقایع گذشته که بدون دخالت مستقیم محقق رخ داده است، جمع‌ آوری و تحلیل‌ می‌شود.
۳-۳- قلمرو پژوهش
۳-۳-۱- قلمرو موضوعی پژوهش:
تاثیر استراتژی مدیریت هزینه بر عملکرد مالی بلند مدت میباشد.
۳-۳-۲- قلمرو زمانی پژوهش:
قلمرو زمانی پژوهش داده های لازم در طی سالهای ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۱ میباشد.
۳-۳-۳- قلمرو مکانی پژوهش:
قلمرو مکانی پژوهش شامل شرکت انتقال گاز ایران میباشد.
۳- ۴- فرضیه های پژوهش
فرضیهسازی فرایندی است که طی آن پژوهشگر، رابطه احتمالی بین متغیر وابسته و متغیرهای مستقل خود را پیشبینی میکند. پژوهشگر در این مرحله بر اساس تئوری یا تئوریهای انتخاب شده در چارچوب نظری پژوهش به شیوه قیاسی، فرضیهسازی را انجام میدهد و بر اساس فرضیه های پژوهش به طراحی مدل تحلیلی میپردازد (ساعی، ۱۳۸۱، ۱۲).
ساعی معتقد است که یک فرضیه خوب باید دارای معیارهای زیر باشد:
۱- فرضیه ها باید با نظریههای انتخاب شده مرتبط باشند.
۲- فرضیه ها باید دقیق، روشن، مشخص و جزئی باشند؛ یعنی، فرضیه ها نباید دارای مفاهیمی باشند که آزمونپذیر نباشند.
۳- فرضیه ها باید دارای مرجع تجربی باشند؛ یعنی نباید از مفاهیم انتزاعی غیرقابل اندازه گیری در فرضیه استفاده شود.
۴- فرضیه ها باید قابلیت پذیرفتن گزارههای مخالف را که از لحاظ نظری قابل بازبینیاند، داشته باشند (ساعی، ۱۳۸۱، ۱۳-۱۲).
در پژوهش حاضر براساس ادبیات و مبانی نظری مطرح شده در بررسی تاثیر استراتژی مدیریت هزینه بر عملکرد مالی بلند مدت شرکت انتقال گاز ایران فرضیه های زیر طراحی شده است:
فرضیه اصلی اول: اعمال استراتژی مدیریت هزینه بر عملکرد مالی شرکت انتقال گاز ایران تاثیر دارد.
فرضیه های فرعی منبعث از فرضیه اصلی اول:

1. 1. نسبت فروش خالص به مخارج سرمایه ای بربازده سالانه دارایی های شرکت انتقال گاز تاثیر دارد.

1. 1. نسبت فروش خالص به خالص ارزش دفتری دارایی ها بر بازده سالانه دارایی های شرکت انتقال گاز تاثیر دارد.

1. 1. نسبت تعداد کارکنان به دارایی ها بر بازده سالانه دارایی های شرکت انتقال گاز تاثیر دارد.

فرضیه اصلی دوم: اعمال استراتژی مدیریت هزینه بر بازده بلند مدت داراییها تاثیر دارد.
فرضیه های فرعی منبعث از فرضیه اصلی دوم:

1. 1. نسبت فروش خالص به مخارج سرمایه ای بر بازده بلند مدت دارایی های شرکت انتقال گاز تاثیر دارد.

1. 1. نسبت فروش خالص به خالص ارزش دفتری دارایی ها بر بازده بلند مدت دارایی های شرکت انتقال گاز تاثیر دارد.

1. 1. نسبت تعداد کارکنان به دارایی ها بر بازده بلند مدت دارایی های شرکت انتقال گاز تاثیر دارد.

۳- ۵- متغیرهای پژوهش و نحوه اندازه گیری آنها
متغیر یک مفهوم است که بیش از دو یا چند ارزش یا عدد به آن اختصاص داده میشود. به عبارت دیگر، متغیر به ویژگیهایی گفته میشود که میتوان آنها را مشاهده یا اندازه گیری کرد و دو یا چند ارزش یا عدد را جایگزین آنها نمود. عدد یا ارزش نسبت داده شده به متغیر، نشان دهنده تغییر از یک فرد به فرد دیگر یا از یک حالت به حالت دیگر است(دلاور، ۱۳۸۸، ۵۸). سرمایه گذاری در داراییهای سرمایه ای به منظور تامین گزینه های استراتژیکی شرکت لازم و ضروری است. نسبت فروش به مخارج سرمایه ای و نسبت فروش به دارایی ها، معیارهای کارایی شرکت در استفاده از دارایی های سرما یه ای در تولید درآمد هستند، در حالی که نسبت کارکنان به دارایی ها استفاده از منابع شرکت توسط کارکنان شرکت را اندازه گیری می نماید. در این پژوهش، استراتژی مدیریت هزینه را با بهره گرفتن از ۳ معیار (نسبت فروش خالص به مخارج سرمایهای، نسبت تعداد کارکنان به ارزش دفتری داراییها، نسبت فروش خالص به خالص ارزش دفتری دارایی ها) بهعنوان متغیر مستقل و عملکرد مالی (بازده سالانه داراییها و بازده بلندمدت داراییها شاخصی بعنوان عملکرد مالی) تحت عنوان متغیر وابسته در نظر گرفته شدهاند؛ متغیرهای مستقل و وابسته از صورتهای مالی و یادداشتهای همراه شرکت انتقال گاز ایران قابل استخراج میباشد.
نسبت فروش خالص به مخارج سرمایهای (متغیر مستقل): این نسبت بعنوان یکی از متغیرهای مستقل بوده که از تقسیم فروش خالص به مخارج سرمایه ای که از بدست میآید.
نسبت فروش خالص به خالص ارزش دفتری دارایی ها (متغیر مستقل): این نسبت از تقسیم فروش خالص شرکت به خالص ارزش دفتری داراییها که از صورت سود و زیان و ترازنامه شرکت قابل استخراج است بدست میآید.
نسبت تعداد کارکنان به ارزش دفتری داراییها (متغیر مستقل): به عنوان یکی از متغیرهای مستقل بوده که از تقسیم تعداد کل کارکنان در سالهای دوره پژوهش به ارزش دفتری داراییها محاسبه گردید.
بازده سالانه داراییها (متغیر وابسته): این متغیر از طریق رابطه ذیل محاسبه گردید (جهانخانی و پارساییان، ۱۳۷۴).
کل داراییها / سود خالص = بازده سالانه داراییها
بازده بلند مدت داراییها (متغیر وابسته): این متغیر از طریق رابطه ذیل محاسبه گردید (یعقوبنژاد، ۱۳۸۲، ۲۵۳).
( ۲ / داراییهای سال بعد + داراییهای سال جاری) / سود خالص = بازده بلندمدت داراییها
۳- ۶- جامعه آماری پژوهش
یک جامعه آماری عبارت است از مجموعه‌ای از افراد یا واحد‌ها که دارای حداقل یک صفت مشترک باشند. معمولاً در هر پژوهش، جامعه مورد بررسی یک جامعه آماری است که پژوهش‌گر مایل است درباره صفت یا صفت‌های متغیر واحد‌‌های آن به مطالعه بپردازد. تعریف جامعه آماری باید جامع و مانع باشد. به عبارت دیگر، این تعریف باید چنان بیان شود که از نقطهنظر زمانی و مکانی، هم واحد‌های مورد مطالعه را در برگیرد و در عینحال، از شمول واحد‌هایی که نباید به مطالعۀ آن‌ها پرداخته شود، جلوگیری بهعمل آید (سرمد، بازرگان و حجازی، ۱۳۸۴، ۱۷۷).
جامعه آماری شامل شرکت انتقال گاز ایران میباشد.
۳- ۷- روش گردآوری اطلاعات و داده های پژوهش
انجام این پژوهش در چارچوب استدلالات قیاسی- استقرایی انجام میپذیرد. بدین معنی که مبانی نظری و پیشینه پژوهش در چارچوب قیاسی و از راه مطالعات کتابخانهای، مقالات و استفاده از سایتها تدوین یافته و جمعآوری اطلاعات برای رد یا قبول فرضیه ها با استدلال استقرائی انجام میگیرد. همچنین در این پژوهش برای گردآوری اطلاعات از روش کتابخانهای استفاده میشود. مبانی نظری و پژوهشهای انجام شده بهعنوان مبنای کتابخانهای مورد استفاده قرار میگیرد و همچنین مطالعات کتابخانهای به منظور کشف متغیرها، عوامل مؤثر و ارائه فرضیه ها انجام میپذیرد.

بطور کلی در این پژوهش برای تدوین ادبیات و پیشینه پژوهش از روش کتابخانهای استفاده شده است و برای آزمون فرضیه های پژوهش از اطلاعات مندرج در صورتهای مالی شرکت و از سایتهای مرتبط متعلق به شرکت انتقال گاز بهره گرفته شده است.
۳-۸ - دقت، اعتبار و پایایی ابزار پژوهش
نظر به اینکه داده های پژوهش مستقیماً با بهره گرفتن از ابزار گردآوری داده ها از منابع دست اول توسط پژوهشگر استخراج شده و مکرر با منابع اصلی مقایسه شده و خطاهای تحریری آنها برطرف گردیده است، لذا داده ها و ابزارهای گردآوری آن از دقت، اعتبار و پایایی مناسبی برخوردار است.
۳- ۹- روش کلی تحلیل داده ها
پس از آنکه پژوهشگر داده ها را گردآوری و طبقهبندی کرد، باید مرحله بعدی فرایند پژوهش که به مرحله تحلیل داده ها معروف است را آغاز کند. این مرحله در پژوهش اهمیت زیادی دارد، زیرا نشان دهنده تلاشها و زحمات فراوان گذشته است. در این مرحله پژوهشگر اطلاعات و داده ها را در جهت آزمون فرضیه و ارزیابی آن مورد بررسی قرار میدهد. در مرحله تحلیل آن چه مهم است، این است که پژوهشگر باید اطلاعات و داده ها را در مسیر هدف پژوهش، پاسخگویی به سوالات پژوهش و نیز ارزیابی فرضیه های پژوهش خود مورد تحلیل قرار دهد.
در این پژوهش جهت طبقهبندی داده ها از نرم افزار Excel استفاده شده است همچنین پس از طبقهبندی داده های پژوهش برای پردازش اطلاعات و آزمون فرضیات پژوهش از نرم افزار Spss استفاده شده است.
۳- ۱۰ - روش های آماری

در دایرهالمعارف ویکیپدیا آمده است:«اصطلاح امضای الکترونیکی عبارت است از یک روش امضای پیام که:
الف)فرد خاصی را به عنوان فرستنده پیام شناسایی و تأیید می‌کند.
ب)رضایت او را نسبت به اطلاعات موجود در پیام را نشان می‌دهد».^[۸۲]
فرهنگ لغات آکسفورد امضای الکترونیکی را چنین تعریف کرده است:«امضای الکترونیکی قسمتی از یک داده است که ملحق یا منضم به سند یا قراردادی است که به طور الکترونیکی و به منظور اثبات اصالت یک ارتباط ارسال شده است».^[۸۳]
این تعریف نیز همچون تعاریف سابق جامع نیست و به همه کاربردهای امضای‌الکترونیکی توجه نکرده است.
«ماده ۱۳۱۶-۴ اصلاح قانون مدنی فرانسه» مقرر می‌دارد:«امضای الکترونیکی در عمل عبارت از رویه قابل اعتمادی است برای شناسایی که رابطه امضاء را با سندی که با آن مرتبط است تضمین می‌کند».^[۸۴]

این تعریف علی‌رغم آنکه دو کارکرد مهم امضاء را مورد توجه قرار می‌دهد، اما امضای الکترونیکی را رویه می‌نامد حال آنکه امضای الکترونیکی داده‌ای است که به یک سند الکترونیکی ملحق می‌گردد.
دستورالعمل امضاهای ا‌لکترونیکی اتحادیه اروپایی در ماده۲ (۱) به‌طور کلی امضای الکترونیکی را چنین تعریف کرد است: داده ا‌لکترونیکی که به دیگر داده‌های ا‌لکترونیکی منضم شده و یا به صورت منطقی با آنها مرتبط است و به عنوان وسیله‌ای جهت مستندسازی به کار می‌رود». «دستورالعمل اتحادیه اروپا مصوب ۱۹۹۹ در زمینه امضای الکترونیکی در ماده ۲/۱» بیان داشته است:«امضای الکترونیکی داده‌ای است به شکل الکترونیکی، که به سایر داده‌های الکترونیکی ضمیمه و یا منطقا” متصل است و به عنوان روشی برای اثبات هویت بکار می‌رود.^[۸۵]
مطابق این تعریف هر تکنیکی که به تنهایی یا ضمن ترکیب با تکنیک‌های دیگر، کارکردهای امضا را ارائه دهد امضای الکترونیکی نامیده می‌شود.^[۸۶]
از برآیند همه تعارف ذکر شده می‌توان نکات ذیل را استنباط نمود و در تعریف امضای الکترونیکی مورد توجه قرار داد:
۱-امضای الکترونیکی یک داده‌الکترونیکی است که به یک داده‌الکترونیکی دیگر(سند یا قرارداد) متصل می‌شود.
۲-امضای ذیل سند که توسط خود شخص و یا به دستور او صورت می‌گیرد برای شناسایی شخص امضا‌کننده به کار می‌رود.
۳-تصدیق محتوای سند و اعطای اثر حقوقی به آن یکی دیگر از کاربردهای امضای الکترونیکی است که باید مورد توجه قرار گیرد.
۴-آخرین و مهم‌ترین نکته این است که: امضاء به طور مطلق (الکترونیکی یا دستی) باید واجد یک عنصر معنوی به نام قصد التزام به مفاد سند باشد. این همان چیزی است که در واقع به یک امضاء اثر حقوقی می‌بخشد. درنتیجه، در صورتی که فردی در طول یک فرایند اقدام به کلیک کردن عبارت«من قبول دارم»^[۸۷]، کند بدون این که قصد التزام به مفاد سند داشته باشد، امضاء در معنای حقوقی شکل نگرفته است. به عنوان مثال، وقتی یک نفر از طریق پایگاه ‌الکترونیکی یک فروشنده، کالا یا خدماتی را سفارش می‌دهد، آن فرد موظف است اطلاعاتی را که در قسمت‌های مختلف یک فرایند که در نهایت منجر به دریافت کالا یا خدمات می‌شود، ارائه دهد. وقتی آن شخص به مرحله آخر می‌رسد و عبارت«من قبول دارم» را کلیک می‌کند. آن فرایند را با قصد ملحق شدن به سند انجام داده است. یعنی با پذیرفتن این فرایند، انجام یک عمل حقوقی را قصد می‌کند و امضاء نشانه آن است.
تعاریف ذکر شده از امضای الکترونیکی، تقریبا” مشابهند و تفاوت معناداری نسبت به یکدیگر ندارند بجز در قانون ایالت متحده امریکا که فرایند الکترونیکی را درکنار داده یا صوت و علامت ذکر کرده است.
با توجه به مطالب بیان شده به نظر می‌رسد می‌توان امضای الکترونیکی را چنین تعریف کرد: امضای الکترونیکی عبارت است از داده‌ای است که به قصد التزام به مفاد یک داده‌پیام به آن ملحق یا به طور منطقی به آن ضمیمه شده است و موجبات شناسایی شخص و رضایت وی به مفاد داده‌پیام را فراهم می‌آورد و بنابراین از اعتبار حقوقی برخوردار است.
امضای الکترونیکی ممکن است از اطمینان بیشتری برخوردار باشد چون از استانداردهای قابل اطمینان، و محرمانه برخوردار می‌باشند. این استانداردها عبارتند از: اصالت، یکپارچگی، شفافیت و در دسترس بودن.^[۸۸]
از این تعاریف گوناگون می‌توان استنباط کرد که امضای مذکور باید به گونه‌ای باشد که بتوان موارد زیر را از طریق آن اثبات نمود:
۱- اسناد^[۸۹]: با امضای الکترونیکی یک سند، محتوای آن به شخص امضاکننده منتسب می‌شود و لذا له و علیه او قابل استناد است.
۲- انجام تشریفات^[۹۰]: امضای دیجیتالی یک سند الکترونیکی حاکی از انجام تمام تشریفات مقرر برای تنظیم آن است.
۳-تصدیق^[۹۱]: در صورت استفاده از امضای دیجیتالی برای تأیید محتوای مدارک الکترونیکی، این نوع امضا کارکردی همانند امضاء در اسناد کاغذی خواهد داشت.
۴- داشتن آثار حقوقی: امضای الکترونیکی دارای تمام آثار حقوقی مقرر برای امضای سنتی می‌باشد. چنانچه در ماده ۷ قانون نمونه آنسیترال (۱۹۹۶) و ماده ۳ قانون نمونه آنسیترال(۲۰۰۱)، اصل اتحاد آثار امضاء و مدارک الکترونیکی و سنتی مورد تأکید قرار گرفته است.^[۹۲]
امضای الکترونیکی به معنی عمل پردازش داده‌های مربوط یا منطقا” مربوط به مدارک الکترونیکی می‌باشد که توسط شخص به منظور شناسایی او و حاکی از تأیید مدارک الکترونیکی او مورد عمل قرار گرفته و یا پذیرفته شده است.^[۹۳]

ب: انواع امضاهای الکترونیکی

همان‌طور که امضای دستی به چند شیوه انجام می‌گیرد، مانند امضاء با خودکار، امضاء بوسیله مهر و انگشت؛ در امضای الکترونیکی نیز شیوه‌های متعددی برای تصدیق و امضای داده‌پیام وجود دارد. البته این شیوه‌ها با توجه به توسعه تکنولوژی در حال توسعه است. تعاریفی که در تمام متون آنسیترال از امضای الکترونیکی شده است، عمدتا"یک مفهوم کلی و موسعی استفاده شده است که شامل تمام شیوه‌های تکنیکی امضاهای موجود و آینده گردد.^[۹۴]
امضاهای الکترونیکی دارای انواع گوناگونی هستند در ذیل امضاهای ‌الکترونیکی که تاکنون مطرح و بکار برده می‌شود را به اختصار بیان می‌کنیم^[۹۵]:
برخی از امضاهای فوق مطمئن و برخی غیر مطمئن هستند. امضاهای الکترونیکی غیر مطمئن در صورتی اعتبار دارند که یا توسط صادرکننده تأیید گردند(انکار نشوند) و یا به وسیله قرائن و اماراتی انتساب آن به امضا کننده مسجل گردد.^[۹۶]

۱-امضای دیجیتالی

امضای دیجیتال پیشرفته‌ترین و پرکاربردترین نوع از امضاهای الکترونیک است و به دلیل امنیت بالای آن جایگزین سایر روش‌های موجود شده و بیشتر قانونگذاران از جمله قانونگذار جمهوری اسلامی ایران در تجارت الکترونیک این شیوه از امضاء را پذیرفته‌اند. امضای دیجیتال مبتنی بر علم رمزنگاری است.
امضای دیجیتالی در معنی وسیع کلمه علامتی است که قصد اصلی امضاکننده را برای الزام به انجام عملی یا خودداری از آن نشان می‌دهد. در ابتدا شاید تصور شود که امضای دیجیتالی همان امضای الکترونیکی است ولی باید دانست امضای الکترونیکی دارای معنای عام‌تری است و شامل امضای دستی اسکن شده یا اسم شخص که در قسمت انتهای نامه الکترونیکی قید می‌گردد، نیز می‌شود امضای دیجیتالی شامل یک سری داده‌های ریاضی همراه شخص معین است که ارسال‌کننده مدارک الکترونیکی محسوب است. به منظور کسب اطمینان نسبت به عدم تغییر محتویات داده‌پیام که با بهره گرفتن از کلید عمومی و رمزگذاری ارسال شده، هر گونه تغییری قابل کشف خواهد بود. امضای دیجیتالی به کمک برنامه تغییرات ریاضی به شکل رمزی است و پیام و هویت امضاکننده را تصدیق می‌کند.^[۹۷]
همچنین در تعریف امضای الکترونیکی آمده است:«یک تغییر در پیامی با بهره گرفتن از سیستم رمزگذاری نامتقارن^[۹۸]و تابع‌هش^[۹۹] همانند این که شخص دارنده یک پیام اولیه و کلید عمومی، می‌تواند به طور دقیق مشخص کند که ۱- آیا تغییر ایجاد شده با بهره گرفتن از کلید خصوصی بوده که منطبق با کلید عمومی امضاکننده است؛ ۲- آیا پیام اولیه‌ایی که توسط امضا‌کننده ایجاد شده، تغییر کرده یا نه».^[۱۰۰]
در امضای دیجیتالی فرستنده، یک پیامی را که امضاء کرده است، با بهره گرفتن از الگوریتم نرم افزار خود که به عنوان تابع‌هش نامیده می‌شود، یک خلاصه‌ای از پیام را تولید می‌کند. این خلاصه که نتیجه تابع‌هش نام دارد برابر با انگشت نگاری پیام است، زیرا نسبت به این پیام منحصر است.^[۱۰۱]
تابع‌هش، تابعی برگشت‌پذیر که داده وارده را به صورت یک رمز بی‌همتا در می‌آورد. و اگر به عنوان امضای دیجیتالی به کار رود، موجب شناسایی فرستنده و ایمنی محتوای پیام می‌گردد.^[۱۰۲]
امضای دیجیتالی یکی از شیوه‌های مطمئن است که در«بند ط ماده ۲ قانون تجارت الکترونیک جمهوری اسلامی ایران» بدان اشاره شده است.«…. یک رویه ایمن ممکن است با بهره گرفتن از الگوریتم‌ها یا کدها، کلمات یا ارقام شناسایی، رمزنگاری، روش‌های تصدیق با پاسخ برگشت و یا طرق ایمنی مشابه، انجام شود.»

۲-امضاء با بکارگیری ویژگی‌های زیست سنجی(امضای بیومتریک)

این نوع امضاء با بهره گرفتن از یک سری ویژگی‌های فیزیکی و زیستی و رفتاری انسان، همانند اثر انگشت^[۱۰۳]، اسکن قرینه چشم^[۱۰۴] و شناسایی صوت^[۱۰۵] عمل می‌کند. این ویژگی‌ها در ابتدا به شکلی در کامپیوتر وارد و ذخیره می‌شود که در صورت نیاز قابل دسترسی می‌باشد. این مشخصات ذاتی باید به نحوی تحدید شود که کسی نتواند به آن دسترسی پیدا کند و یا آن را تغییر دهد؛ در غیر اینصورت که به اندازه کافی محدود نشود، دیگران می‌توانند به راحتی به آن دسترسی داشته و تغییر دهند و یا سوء استفاده کنند. البته میزان اطمینان به آن به میزان پیشرفت تکنولوژی مربوطه برمی‌گردد.^[۱۰۶]
سیستم‌های زیست سنجی می‌توانند یک شخص را بین جمعی از کاربران ثبت نام شده در یک بانک اطلاعات بر اساس خصیصه فیزیکی آن فرد شناسایی کنند یا می‌توانند هویت مورد ادعای فرد را با تطبیق صفات زیست سنجی فرد با نسخه ذخیره شده قبلی تأیید کنند.^[۱۰۷]
در این روش اگرچه ممکن است تا حد زیادی بتوان امضاء را منحصر به فرد دانست، ولی مشکل امضای بیومتریک این است که خصیصه‌های فیزیکی و رفتاری افراد با افزایش سن، بیماری و سایر عوامل تغییر می‌کند و به همین دلیل امضای مذکور نیز مصون از اشتباه نیست.^[۱۰۸]

۳-امضاء با رمزنگاری سری مشترک

شیوه‌های راز مشترک، سیستمی است که فقط طرفین قرارداد به طور خصوصی بوسیله این شیوه محرمانه با هم در ارتباط هستند. در این مورد هیچ، سیستم امنیتی همانند رمزنگاری و مانند آن غیر از این شیوه محرمانه وجود ندارد. توافق آن‌ها مبتنی بر شیوه محرمانه‌ای است که بین طرفین معامله وجود دارد. استفاده از این شیوه کم هزینه است و همچنین نیازمند یک پیش قرارداد بین طرفین است.^[۱۰۹]

۴-امضاء با قلم الکترونیکی (قلم نوری)

این شیوه که به امضای قلم کامپیوتری^[۱۱۰] شناخته می‌شود، امکان نوشتن را روی صفحه مانیتور بوسیله قلم با بهره گرفتن از برنامه‌ای فراهم می‌آورد. فن‌آوری قلم نوری به این صورت است که هنگامی که فرد با این قلم و بر روی صفحه مخصوصی امضای خود را پیاده می‌کند، به طور دقیق همان امضاء در روی صفحه مانیتور رایانه پدیدار می‌شود. یعنی امضای عادی فرد در بیرون از رایانه انجام می‌شود، ولی به همان شکل در صفحه مانیتور رایانه نمودار می‌گردد. ^[۱۱۱]
این برنامه دو عمل اساسی را برای این نوع امضاء انجام می‌دهد. اول عمل مجسم کردن امضاء، دوم عمل تأیید امضاء.
این شیوه همانند اسکن امضاء و الصاق آن به داده‌پیام است که علی‌رغم سهولت این شیوه دارای مخاطراتی است که احتمال سوءاستفاده از آن وجود دارد.^[۱۱۲]
در یک تقسیم‌بندی کلی نیز بر اساس ارزش اثباتی و سطح ایمنی فراهم شده، امضای الکترونیکی را به دو دسته ساده و مطمئن تقسیم می‌کنند. منظور از ارزش اثباتی، تأثیر قانونی امضای انجام شده در سند در ایجاد اطمینان برای قاضی مبنی بر درستی ادعای شخصی است که به آن استناد می‌کند.
این تقسیم‌بندی در قوانین مختلف از جمله قانون نمونه آنسیترال(۲۰۰۱)و قانون تجارت الکترونیک جمهوری اسلامی ایران بیان شده است.

۵- امضای الکترونیکی ساده ^[۱۱۳]

«در بند ی ماده ۲ قانون تجارت الکترونیک جمهوری اسلامی ایران» امضای الکترونیکی بدین گونه تعریف شده است:«امضای الکترونیکی عبارت است از هر نوع علامت منضم شده یا به نحو منطقی متصل شده به داده‌پیام است که برای شناسایی امضاکننده داده‌پیام مورد استفاده قرار می‌گیرد». همچنین«بند الف ماده ۲ قانون نمونه آنسیترال(۲۰۰۱)» نیز در تعریف این امضاء آورده است:«امضای الکترونیکی به معنای داده‌الکترونیکی است که به یک داده‌پیام منضم، یا به نحو منطقی متصل شده است و برای شناسایی امضاکننده و تأیید وی در خصوص اطلاعات موجود در داده‌پیام به کار می‌رود». در این ماده دو شرط برای امضای الکترونیکی ساده در نظر گرفته شده است:
۱-شیوه‌ای که هویت شخص و رضایتش را نسبت به داده‌پیام مشخص کند.
۲-شیوه‌ی بکار گرفته شده با هدفی که داده‌پیام ارسال شده تناسب داشته باشد.

S] 95
S] 96
شکل ۴- ۳۵- نمودار حجم جعبه شبیه­سازی بر حسب دما برای سامانه هیدرات [۳L-H2S,3L-CH4,2S-H2S] 96

S] 97
 آب در فشار ۱ بار ۹۸
 آب در فشار ۱ بار ۹۹
 در فشار ۱ بار ۹۹
 آب در فشار ۱ بار ۱۰۰
وجود دارد براساس معادله (۴-۲۱) ۱۰۱
sI که دریکی از قفس­های بزرگ یک مولکول هیدروژن سولفید ودر هر قفس کوچک متان وجود دارد براساس معادله (۴-۲۰) ۱۰۲
آب ۱۰۳
آب ۱۰۴
شکل ۴- ۴۵- نمودار فشاربرحسب حجم سلول واحد برای هیدرات گازی sI متان در دمای K 200 105
شکل ۴- ۴۶- نمودار فشار برحسب حجم سلول واحد برای هیدرات گازی sI هیدروژن سولفید در دمای K 100 106
فهرست جداول
عنوان صفحه
جدول (۳- ۱) تفاوت­های انرژی آزاد محاسبه شده ۴۵
گسترده توسط پاند ۴۹
جدول (۳- ۳) انرژی آزاد اتصال برای کمپلکس های گالکتین-۱/دیساکارید مختلف ۵۳
 ۶۱
sI 61
 ۶۵
 ۶۶
 ۶۹
 ۷۳
 ۷۳
 ۱۰۰ کلوین. ۸۱
 ۱۰۲
 آب ۱۰۲
 آب ۱۰۲
 ۱۰۴
 ۱۰۴
 ۱۰۷
 ۱۰۷
 ۱۰۷
فصل اول
هیدرات گازی
۱-۱- هیدرات گازی
هیدرات گازی^[۱]، یک جامد بلوری است که در آن، مولکول‌­های گاز توسط مولکول­‌های آب احاطه شده ­اند. گاز­‌های زیادی هستند که ساختار مناسبی برای تشکیل هیدرات دارند که می­توان به کربن­دی­اکسید، هیدروژن­سولفید و هیدرو­کربن­ها با تعداد کم کربن اشاره نمود. بیش از ۷۰ سال است که هیدرات­های گازی به­عنوان یک مشکل در خطوط انتقال گاز مطرح گردیده­اند. لذا اکثر تحقیقات اولیه در این زمینه مربوط به شرایط عملیاتی تشکیل هیدرات و تأثیر استفاده از مواد بازدارنده در جلوگیری از تشکیل آن می­باشد. امروزه توجه به پدیده هیدرات گازی و جنبه­ های مفید و کاربردی آن، لزوم انجام تحقیق بیشتر در این زمینه را نشان می­دهد. از چند دهه پیش تاکنون وجود مقادیر بسیار زیادی از گاز طبیعی ذخیره در هیدرات­های گازی موجود در بستر اقیانوس­ها و مناطق قطبی به اثبات رسیده است. تخمین زده می­ شود که هر متر مکعب هیدرات بیشتر از ۱۷۰ متر مکعب گاز متان در شرایط استاندارد دارد[۱].
باتوجه به منابع محدود سوخت­های فسیلی، اکتشاف منابع هیدرات گازی به منظور تأمین انرژی، ممکن است در آینده مورد توجه قرار بگیرد. قابلیت زیاد هیدرات گازی در ذخیره­سازی گاز طبیعی، باعث ایجاد جذابیت در خصوص استفاده از آن برای مقاصد ذخیره­سازی و حمل ­و­نقل گاز طبیعی و دیگر گاز­ها به­عنوان رقیبی برای روش­های مایع­سازی و متراکم­کردن می­ شود. از هیدرات­های گازی در فرایند­های جدا­سازی نیز می­توان استفاده کرد. هیدرات­های گازی فقط با تعداد محدودی از مواد قابل تشکیل هستند. اگر قصد داشته باشیم که یک ماده را از یک مخلوط جدا کنیم می توان از قابلیت تشکیل یا عدم تشکیل هیدرات آن و یا سایر مواد موجود در مخلوط نمک کمک گرفت. به­عنوان مثال، می­توان به تهیه­ آب آشامیدنی و یا جدا­سازی جریان­های گاز اشاره کرد. متأسفانه، در مورد ذخایر طبیعی هیدرات­های گازی نگرانی­هایی در خصوص پایداری آن­ها در هنگام تغییر شرایط فشار و دما وجود دارد. به عقیده­ی برخی از محققین وقتی که در اثر پدیده گلخانه­ای دمای کره­ی زمین افزایش می­یابد، ممکن است که هیدرا ت­ها ناپایدار و تجزیه شوند و در نتیجه مقادیر زیادی گاز وارد اتمسفر شده و باعث تشدید اثر پدیده­ گلخانه­ای شود.
از شرایط لازم برای تشکیل هیدرات می­توان به دمای مناسب، فشار، وجود مولکول‌­های آب و وجود مولکول‌­های گاز اشاره کرد.
در هیدرات­‌های گازی، مولکول­‌های آب به­عنوان میزبان عمل کرده و مولکول­‌های گاز را در داخل حفره‌ی خود جای می­ دهند. همه‌­ی مولکول­‌های گازی قادر به تشکیل هیدرات نیستند و تنها مولکول­‌هایی قادر به ایجاد هیدرات هستند که غیر­قطبی بوده یا قطبیت کمی داشته باشند و از نظر اندازه کوچک بوده و در این حفره­ها بتوانند قرار بگیرند.
۱-۲- هیدرات­‌های گازی در گذر زمان
تاریخچه‌ هیدرات گازی به سه دوره‌ی اصلی تقسیم می­ شود:
دوره‌ی اول: این دوره از زمان کشف آن در سال ۱۸۱۰ آغاز شده و تا به حال ادامه دارد و مربوط به جالب­بودن پدیده‌­ی تشکیل هیدرات گازی از نظر علمی است، چرا که تجمع آب و گاز در یک فاز جامد (هیدرات)، از نظر علم قابل توجه است.
دوره‌ی دوم: تقریباً از سال ۱۹۳۴ با بیان این که تشکیل هیدرات باعث گرفتگی خطوط انتقال گاز طبیعی می­باشد، شروع شده و تا­کنون ادامه دارد. در این دوره، هیدرات عمدتاً به­عنوان مشکلی برای تولید­کنندگان گاز طبیعی در نظر گرفته می­ شود.
دوره‌ی سوم: با کشف ذخایر هیدرات گاز طبیعی ارتباط دارد. وجود هیدرات­‌های گاز در طبیعت در دهه ۱۹۶۰ توسط ماکوگون^[۲] اثبات شد که بعد از آن تلاش­‌های زیادی جهت کشف و توسعه­‌ی ذخایر هیدرات صورت گرفت. بدون شک، مشکلات پیش روی تولید از ذخایر عظیم هیدرات گازی، یکی از چالش­‌های مهم صنعت انرژی در قرن بیست­ویکم است. اولین تولید تجاری از ذخایر هیدرات گاز طبیعی، در سیبری اتفاق افتاد [۱]. شکل (۱-۱) تعداد مقالات مربوط به هیدرات­‌های گازی در قرن بیستم را نشان می­دهد.
شکل (۱- ۱) رشد مقاله­‌های مربوط به هیدرات­‌های گازی در قرن بیستم [۲].
۱-۳- ساختار هیدرات­‌های گازی
هیدرات­های گازی ترکیبات جامد بلوری هستند که در اثر هم­جواری مولکول­های آب و بعضی از گاز­ها در دما و فشار خاصی به وجود می­آیند. مولکول­های آب به­وسیله پیوند هیدروژنی ساختار­های بلوری نا­پایداری با چندین قفس تشکیل می­ دهند. مولکول­های گاز می­توانند قفس­های بلور را اشغال کرده و هنگامی که تعداد قفس­های اشغال شده به حداقل لازم برسد، ساختار بلوری پایدار خواهد شد و هیدرات گازی جامد شکل خواهد گرفت.
امروزه، سه ساختار عمده برای هیدرات­‌های گازی شناخته شده است که بر اساس نوع قفس و نسبت قفس­‌های با اندازه­‌های متفاوت از هم متمایز می­شوند. هر ساختار، حداقل شامل دو نوع قفس چند­وجهی است که واحد سازنده‌­ی اصلی همه‌ی آن­ها، یک دوازده­وجهی است که هر وجه آن پنج­ضلع دارد. در شکل (۱-۲) انواع قفس­‌هایی که در ساختار هیدرات­‌های گازی به­کار رفته، نشان داده شده است [۲].
شکل (۱- ۲) انواع قفس­‌های موجود در ساختار‌­های هیدرات گازی: (الف) دوازده­وجهی پنج­ضلعی (۵^۱۲)؛ (ب) چهارده­وجهی (۵^۱۲۶^۲)، (ج) شانزده­وجهی (۵^۱۲۶^۴)، و (د) بیست­وجهی (۵^۱۲۶^۸) [۲].
در اواخر دهه­‌ی ۱۹۴۰ و اوایل دهه‌­ی ۱۹۵۰، وان­استکلبرگ^[۳] و همکارانش با آزمایش­‌های پراش اشعه‌ی X، هیدرات­‌های گازی را جمع­آوری و مطالعه کردند. تفسیر نتایج آزمایش­‌های پراش توسط وان­استکلبرگ، کلوسن^[۴]، پائولینگ^[۵] و مارش^[۶] [۴] منجر به تعیین دو ساختار بلوری هیدرات، ساختار sI و ساختار sII شد. وجود سومین ساختار هیدرات، ساختار sH، در سال ۱۹۸۷ توسط ریمپستر^[۷] و همکارانش کشف شد [۵]. این ساختار­ها در شکل (۱-۳) نشان داده شده است. در ادامه به بررسی جزئیات این سه ساختار پرداخته شده است.
شکل (۱- ۳) سلول واحد (الف) ساختار sI ، (ب) ساختار sII، و (ج) ساختار sH ]3[