افرادی که با متغیر شخصیت منبع کنترل درونی مشخص می شوند، اعتقاد دارند، تقویتی که آنها دریافت می کنند تحت کنترل رفتارها و ویژگی های خود آنهاست. آنهایی که دارای منبع کنترل بیرونی هستند تصور می کنند که تقویت توسط دیگران، سرنوشت، یا شانس کنترل می شود. آنها متقاعد شده اند که در رابطه با این نیرو  های بیرونی، عاجز هستند. منبع کنترل ما تأثیر زیادی بر رفتارمان دارد. افراد دارای منبع کنترل بیرونی، معتقدند رفتارها و توانایی هایشان تأثیر زیادی در تقویت های که دریافت می کنند، ندارند، اغلب ارزش کمی برای هرگونه تلاش در جهت بهبود شرایط خود قائل اند. در مقابل افراددارای منبع کنترل درونی معتقدند که آنا کنترل جدی بر زندگی دارند و طبق آن نیز رفتاری می کنند. این افراد ارزش بیشتری برای مهارتها و پیشرفت های خود قائل اند، نسبت به نشانه های محیطی که برای هدایت رفتار خود به کار برند هوشیارتر هستند. آنها اضطراب کمتر و اعتماد به نفس بیشتری را گزارش می دهند، آمادگی بیشتری برای پذیرفتن مسئولیت اعمالشان دارند، و از سلامتی روانی و جسمانی بیشتری برخود دارند ( ویسی و همکاران، ۱۳۸۹).

۲-۲-۴-۳   عزت نفس
عمدتاٌ حاصل موفقیت ها و شکست های مربوط به پیشرفت است که تأثیر مهمی بر پیشرفت بعدی ندارد افرادی که عزت نفس کمی دارند دچار اضطراب زیاد می شوند. برخی معتقدند که مهمترین فایده عزت نفس زیاد این است که خود در برابر اضطراب محافظت می کند. پس عزت نفس کم افراد را نسبت به اضطراب آسیب پذیر می سازد اما چون عزت نفس کم بد است بدان معنی نسبت که متورم کردن عزت نفس خوب است، در واقع، عزت نفس متورم جنبه تیره هم دارد. افرادی که خود انگاره ی متورم دارند، وقتی که خود انگاره مطلوب آنها تهدیدی می شود به نحو چشمگیری برای پرخاشگری و اقدامات خشونت بار مستعدی می شوند. عزت نفس نتیجه نهایی کارکرد سازگارانه و ثمر بخش خود است عزت نفس درست مثل خوشحالی است، به این صورت که وقتی سعی می کنید خوشحال باشید، افراطی عمل نمی کنید. بلکه خوشحالی پیامد جالبی خوشنودی ها، پیروزی ها و روابط مثبت زندگی است. به همین نحو، عزت نفس پیامد جالبی رسیدن به آرزوها و آمال شخصی و تبعیت از هنجارهایی است که فرهنگ آنها را تعیین کرده است( فاتحی زاده و احمدی، ۱۳۸۴).
۲-۲-۵ تفاوت های افراد در سرسختی
کوباسا(۲۰۱۴) بیان نمود که یکی از تفاوت های افراد در سخت کوشی، تفاوت در میزان خودشکوفایی آنهاست. در بررسی مفهوم سرسختی و خود شکوفایی معلوم شده ا ست که این دو خصوصیه از جهات متعددی همسو هستند. شخصیت را بر اساس یک نیروی اساس شکل می دهد. زندگی به عنوان فرآیندی از بروز این نیرو در نظر گرفته می شود، نه حاصل نیروهای متضاد یا متعارض. وی با توجه به ماهیت این نیرو ما بین دو گونه مختلف مدل کامروایی تفاوت قائل شده است و افرادی که دارای ویژگی های خودشکوفایی هستند، از میزان سرسختی بالاتری برخوردارند و یکی از ویژگی های افراد سر سخت این است که وقتی در مقابل مشکلات قرار می گیرند کمتر هیجانی می شوند و بیشتر عقلانی هستند و این مسأله باعث شده که در زمان کمتر به این نتیجه دست یابند که مردان سر سخت ترند زیرا زنان در برابر مشکلات بیشتر از مردان واکنش هیجانی نشان می دهند.
۲-۱۸-پیشینه پژوهش
۲-۱۸-۱-پژوهش های انجام گرفته در داخل کشور
۲-۱۸-۱-۱-پژوهش هایی درباره رابطه کمال گرایی و رضایت زناشویی
در پژوهشی که توسط آقا یوسفی و علیپور(۱۳۸۸) تحت عنوان بررسی رابطه کمال گرایی و رضایت زناشویی بر روی ۵۰۰ نفر از دانشجویان متاهل دانشگاه شیراز پرداختند، که نتایج حاکی از آن بود که بین کمال گرایی و رضایت زناشویی همبستگی مثبت وجود دارد و همزمان با افزایش کمال گرایی، میزان رضایت زناشویی نیز افزایش می یابد.
در پژوهش که توسط محمدی (۱۳۸۹) تحت عنوان بررسی رابطه کمال گرایی با رضایت زناشویی و بهزیستی ذهنی بر روی دانشجویان متاهل دانشگاه آزاد تهران انجام شد، نتایج نشان که بین کمال گرایی با رضایت زناشویی رابطه مثبت وجود دارد و نیز بین کمال گرایی و بهزیستی ذهنی نیز رابطه مثبت وجود دارد.
۲-۱۸-۱-۲-پژوهش هایی درباره رابطه کمال گرایی و سرسختی
در پژوهشی که توسط برکتین، توکلی، ماهگل و نشاط دوست(۱۳۸۷) تحت عنوان بررسی رابطه کمال گرایی و سرسختی و تیپ های شخصیتی که بر روی ۹۶ نفر از دانشجویان سال اول دانشگاه تربیت معلم انجام شد، نتایج نشان داد که افراد دارای کمال گرایی از سرسختی بالاتری برخوردارند.
همچنین در پژوهشی که توسط حقیقتی، عطاری، سینارحیمی ونشاط دوست (۱۳۸۵)تحت عنوان بررسی رابطه بین کمال گرایی و سرسختی آوری بر روی ۱۸۰۰ نفر از دختران و پسران دبیرستانی استان تهران انجام شد، نتایج نشان دادند که بین سرسختی و کمال گرایی رابطه معنی داری وجود دارد.
در پژوهش که توسط جابرید(۱۳۸۱) تحت عنوان بررسی رابطه سرسختی و کمال گرایی که بر روی ۱۵۰۰ نفر از دانشجویان تهران انجام شد ،نتایج نشان دادند که افراد با سبک های مقابله ای ناکارآمد (هیجانی و اجتنابی) تاب آوری پایین تر و سبک مقابله ای مثبت مسئله مدار تاثیری در تاب آوری نداشت.
۲-۱۸-۱-۳-پژوهش هایی درباره رابطه سرسختی و رضایت زناشویی
در این رابطه در پژوهشی که توسط جوکار (۱۳۸۶) تحت عنوان بررسی رابطه تاب آوری و سرسختی روانشناسی با رضایت زناشویی بر روی ۱۵۰ نفر از دانشجویان دانشگاه مشهد انجام شد، نتایج بیانگر این بودند که بین سرسختی با رضایت زناشویی رابطه معناداری وجود دارد. و افراد دارای سرسختی بالاتر از میزان رضایت زناشویی بالاتری برخوردارند.
همچنین در پژوهشی دیگر که توسط علیزاده (۱۳۸۸) تحت عنوان بررسی ارتباط بین بهزیستی ذهنی با سرسختی و رضایت زناشویی بر روی ۵۰۰ نفر از دانشجویان دختر و پسر دانشگاههای تهران انجام شد، نتایج نشان داد که زوج های دارای تاب آوری و سرسختی بالاتر، از میزان رضایت زناشویی بالاتری برخوردارند.
در تحقیقی دیگر که توسط خسروجاوید (۱۳۸۱) تحت عنوان بررسی رابطه ویژگی های شخصیتی با سرسختی و رضایت زناشویی که بر روی ۷۰۰ نفر از دانشجویان دانشگاه آزاد ایلام انجام شد و نتایج نشان داد که بین ویژگی های شخصیتی با سرسختی و رضایت زناشویی رابطه معناداری وجود دارد.
۲-۱۸-۲-پژوهش های انجام گرفته در خارج از کشور
۲-۱۸-۲-۱-پژوهش هایی درباره رابطه کمال گرایی و رضایت زناشویی
در پژوهشی که توسط دینر(۲۰۰۳) تحت عنوان بررسی رابطه بهزیستی ذهنی با کمال گرایی و رضایت زناشویی به صورت مطالعاتی همه گیر شناختی در شهر لندن انجام شد، نتایج نشان داد که زوج هایی که از میزان بهزیستی ذهنی پایین تری نسبت برخوردارند، میزان رضایت زناشویی کمتری دارند و نیز افراد دارای کمال گرایی بالاتر، از میزان رضایت زناشویی بالاتری برخوردارند.
در پژوهشی دیگر در این خصوص که جانسون (۲۰۱۲) تحت عنوان بررسی رابطه کمال گرایی و رضایت زناشویی، بر روی ۲۲۰ نفر از دانشجویان متاهل انجام شد، که نتایج نشان دادند که زوج های دارای کمال گرایی از میزان رضایت زناشویی پایین تری برخوردارند.
۲-۱۸-۲-۲-پژوهش هایی درباره رابطه کمال گرایی و سرسختی
در پژوهشی که توسط دانوان و هاپرن^[۴۴](۲۰۰۲)تحت عنوان بررسی رابطه بین سبک های مقابله ای با کمال گرایی و سرسختی بر روی والدین کودکان نجات یافته از سرطان و نوجوانان دارای اختلالات عاطفی شدید،انجام شد، نتایج نشان داد والدینی که سبک های مقابله ای کارآمد تری دارند، از سرسختی بالاتری درشرایط استرس زا برخوردارند و نیز به افراد دارای کمال گرایی از میزان رضایت زناشویی پایین تری برخوردارند.
در پژوهشی که توسط دینر ،امونسن،لارسن و لوکاس^[۴۵](۲۰۰۳) تحت عنوان بررسی رابطه کمال گرایی و سرسختی بر روی زوج های زلزله زده انجام شد، نتایج نشان داد که افراد دارای ویژگی شخصیتی کمال گرایی از میزان رضایت زناشویی پایین تری برخوردارند.
۲-۱۸-۲-۳-پژوهش هایی درباره رابطه رضایت زناشویی و سرسختی
در تحقیقی توسط آیستن،سالوفسکی و اگان^[۴۶](۲۰۰۶)تحت عنوان بررسی رابطه رضایت زناشویی و سرسختی که بر روی دانشجویان انجام شد، نتایج نشان داد که افرادی سرسختی بالاتری دارند، در شرایط استرس زا از میزان رضایت زناشویی بالاتری داشتند، برخوردارند.
فصل سوم
روش پژوهش
در این فصل، ابتدا به طرح پژوهش ،جامعه آماری، روش انتخاب نمونه و سپس ابزار سنجش و در نهایت تحلیل های آماری داده ها پرداخته خواهد شد.
۳-۱-طرح پژوهش
طرح پژوهش توصیفی از نوع همبستگی است که براساس آن رابطه بین کمال گرایی ، سرسختی و رضایت زناشویی مورد بررسی قرار می گیرد، از طرح همبستگی زمانی استفاده می شود که کشف رابطه بین متغیرها مورد نظر باشد. این پژوهش از لحاظ هدف جزء پژوهش های کاربردی می باشد.
۳-۲-طبقه بندی متغیرها
متغیرپیش بین: سرسختی و رضایت زناشویی
متغیرملاک: کمال گرایی
متغیرکنترل: سن، سطح تحصیلات
۳-۳-جامعه آماری پژوهش
جامعه آماری پژوهش حاضر کلیه ی دانشجویان متاهل مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد کرمانشاه است که شامل ۳۵۰۰ نفر می باشند و درسال تحصیلی ۹۴-۹۳ مشغول به تحصیل هستند.
۳-۴-نمونه آماری پژوهش و روش نمونه گیری
برای تعیین حجم نمونه از فرمول کوکران استفاده شد که حجم نمونه برابر با ۳۴۶ نفر تعیین شد که لازم به ذکر است که این ۳۴۶ نفر با روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب شدند که این تعداد شامل ۱۷۳ نفر زن و ۱۷۳ نفر مرد می باشد که در مرحله اول تعداد ۴ رشته تحصیلی به طور تصادفی انتخاب شد و در مرحله دوم از این ۴ رشته تحصیلی ۹ کلاس به صورت تصادفی انتخاب گردیدو آزمون های مربوطه روی آنها انجام گردید.
۳-۵-ابزار سنجش
۳-۵-۱-پرسش نامه رضایت زناشویی
برای سنجیدن رضایت زناشویی در پژوهش حاضر از مقیاس رضایت زناشویی که توسط انریچ^[۴۷](۱۹۸۸) ، استفاده گردید. که این مقیاس دارای ۳۲ ماده است که به منظور سنجش میزان سازگاری و رضایت زناشویی تهیه شد. و مولفه یا زیر مقیاس خاصی ندارد. نمره گذاری پاسخ های آزمودنی ها در این مقیاس نیز به شیوه لیکرت است که درجه بندی پاسخ ها متفاوت است . در مجموع حداقل نمرات به دست آمده از این مقیاس که نشانگر عدم سازگاری زناشویی است صفر و حداکثر نمره که در مقابل بالا ترین سطح سازگاری زناشویی را نمایش می دهد ۱۵۱ است. اعتبار و روایی این مقیاس را انریچ (۱۹۸۸) بر حسب آلفای کرونباخ ۸۸/۰ به دست آورد. در ایران اکبری (۱۳۸۱) اعتبار مقیاس را با روش باز آزمایی ۹۱/۰ و با روش آلفای کرونباخ ۸۷/۰ گزارش نمود . میزان آلفای کرونباخ این پرسش نامه در پژوهش حاضر ۸۹/۰ برآورد شد.
۳-۵-۲-پرسش نامه کمال گرایی اهواز
جهت سنجیدن کمال گرایی در پژوهش حاضر از پرسش نامه کمال گرایی (APS) که توسط کیامرثی و نجاریان (۱۳۷۶) ساخته شده است، استفاده شد که که شامل ۲۷ آیتم می باشد که ماده های اولیه آن بر اساس متون معتبر روانشناسی، ماده های ذی ربط در مقیاس های MMPI، اضطراب اسپیلبرگ ، مقیاس وسواس فکری – عملی مادزلی و افکار غیر منطقی جونز و همچنین از راه مصاحبه های بالینی فراهم شد. این پرسش نامه زیر مولفه خاصی ندارد.آزمودنی ها جواب های آن را به صورت (هرگز ، به ندرت ، گاهی و اغلب اوقات) جواب می دهند و نمره گذاری آن به ترتیب از صفر تا سه می باشد ، نمرات پایین نشان دهنده وجود کمال گرایی در فرد می باشد ونمرات بالا نشان دهنده عدم کمال گرایی در فرد می باشد. مجموع جواب سؤالات ۸۱ می باشد و حدود وسط نمره افرادی که در این آزمون کمال گرایی می باشند ، ۴۵ می باشد. اعتبار و روایی آن توسط کیامرثی و نجاریان (۱۳۸۶) ۸۹/۰ به دست آمد. در پژوهش حاضر اعتبار و روایی پرسش نامه با بهره گرفتن از آلفای کرونباخ ۸۷/۰ به دست آمد.

از جانب دیگر در منشور، الزام به حل مسالمت آمیز اختلافات بین المللی هم وجود دارد: ( کلیه اعضا اختلافات بین المللی خود را با وسایل مساملت آمیز به طریقی که صلح و امنیت بین المللی و عدالت به خطر نیفتد، تصفیه خواهند کرد.) (ماده ۲، بند ۳ ).
به رغم الزام حل مسالمت آمیز اختلافات، منشور ملل متحد استفاده از زور یا توسل به زور را در دو مورد روا می دارد: نخست آنکه در شرایط ویژه مقرر در فصل هفتم علیه تهدید صلح، نقض صلح و عمل تجاوز باشد، و دوم برای دفاع از خود بکار رود. استفاده از زور، در چارچوب فصل هفتم به یک رکن مرکزی سازمان ملل متحد، یعنی شورای امنیت اختصاص دارد. کاربرد زور توسط شورای امنیت یکی از اقدامات (سریع و مؤثر از طرف ملل متحد) (ماده ۲۴)(برای حفظ صلح و امنیت بین المللی) و (برطرف کردن تهدیدات علیه صلح و متوقف ساختن هرگونه عمل تجاوز یا سایر کارهای ناقض صلح)(ماده ۱، بند ۱) محسوب می شودا. شورای امنیت کاربرد زور (ماده ۴۲) و دیگر اقدامات (ماده ۴۱) را تنها در شرایطی می تواند عملی سازد که (تهدید علیه صلح، نقض صلح و عمل تجاوز) (ماده ۳۹) وجود داشته باشد. تشخیص این امر نیز که صلح بین المللی تهدید یا نقض شده یا عمل تجاوز رخ داده است، بموجب ماده ۳۹ برعهده شورای امنیت می باشد.

دومین موردی که منشور ملل متحد توسل به زور را مجاز می شمارد، دفاع از خود به صورت فردی یا جمعی است (ماده ۵۱). دفاع از خود حق دولتها برای کاربرد زور است به منظور مقابله با استفاده غیرقانونی از زور توسط دولتهای دیگر. این حق هنگامی ضرورت خود را می نمایاند که یک نظام حقوقی، استفاده از زور را بطور کلی منع کرده باشد. از آنجا که براساس میثاق، اعمال کمتر از جنگ منع نشده بودند و خود جنگ هم تنها در شرایط مشخصی ممنوع شده بود، می توان دریافت که به چه دلیل میثاق جامعه ملل به حق استفاده از زور در دفاع از خود اشاره نکرد. در مقابل، با منع جنگ براساس پیمان بریان-کلوگ حق دفاع از خود طبق شرایط همراه پیمان مشروع دانسته شد.
منشور ملل متحد با منع توسل به زور حق دفاع از خود را برای دولتها می شناسد، اما برداشت نوینی از این حق ارائه می دهد. برداشت سنتی، دفاع از خود را در خدمت حمایت از برخی حقوق اساسی نامشخص دولتها می دانست و بنابراین، آزادی عمل آنها را در استناد به حقوق مزبور بطور مبهم رها می کرد؛ در حالی که ماده ۵۱ منشور حق دفاع از خود را تنها هنگامی قابل اجرا می داند که حمله ای مسلحانه روی داده باشد. بنابراین، قبل از اقدام به دفاع از خود ، در واقع باید حمله ای صورت گرفته باشد و هرگونه اقدام مسلحانه به بهانه پیشگیری از حمله ممنوع شده است. اگرچه ماده ۵۱ دفاع از خود را محدود به حمله مسلحانه می کند، اما اقداماتی را مشخص نمی سازد که می توانند حمله مسلحانه تلقی شوند. حق دولتها برای تعیین زمان وقوع (حمله مسلحانه) و آنچه در اعمال حق دفاع از خود انجام می دهند، تا وقتی قابلیت اجرا دارد که شورای امنیت (اقدامات لازم برای حفظ صلح و امنیت بین المللی) را بعمل نیاورده باشد. در عین حال، اعضای سازمان ملل متحد باید اقداماتی را که در دفاع از خود بعمل می آورند به شورای امنیت گزارش دهند. اقدامات اعضا به هیچ وجه بر اختیارات و مسئولیتهای شورای امنیت اثر نمی گذارد و صرفا رکن مزبور، صلاحیت احراز وقوع حمله مسلحانه و تعیین مسئول آن را دارد.
د. بررسی فعالیتهای مجمع عمومی سازمان ملل متحد در مورد تعریف تجاوز
با تشکیل سازمان ملل متحد کوشش در راه تبدیل آرزوها به واقعیت آغاز شد. منشور نیز مانند میثاق تنها یک وسیله به شمار می آمد و اگر قرار بود صلح بین المللی تأمین گردد، همکاری میان دولتهای قدرتمند ضروری بود. اما اتحاد و اتفاق برخاسته از ضرورتهای جنگ با برخورد منافع ناشی از نظامهای اجتماعی رقیب از میان رفت. تشنجات میان قدرتهای بزرگ گسترش یافت و بار دیگر مسئله تعریف تجاوز و جنگ تجاوزکارانه در صحنه بین المللی مطرح شد. تغییر نظام اجتماعی چکسلواکی در ۱۹۴۸، محاصره برلین توسط شوروی در همین سال و آغاز جنگ کره در ۱۹۵۰، ضرورت تعریف تجاوز و تعیین مجازات را شدت بخشید و هنگام رسیدگی به این رویدادها در مجمع عمومی سازمان ملل متحد پیشنهادهایی برای تعریف تجاوز و تعیین متجاوز ارائه شد.
مخالفان تعریف تجاوز، از جمله ایالات متحده، بریتانیا و فرانسه با هرگونه تعریف ثابت و معینی از تجاوز مخالفت می کردند؛ زیرا تعریفی جامع از تجاوز را ممکن نمی دانستند و عقیده داشتند که مجمع عمومی نباید اقدام به تعریف تجاوز کند و تعیین متجاوز را باید به صلاحدید کامل شورای امنیت واگذاشت.
طرفداران تعریف تجاوز در مورد محتوای آن با چند دستگی روبرو بودند. حامیان برشماری موارد تشکیل دهنده تجاوز فکر می کردند گنجاندن فهرستی از شرایط در تعریف که مانع توجیه اقدام تجاوزکارانه باشد، حائز اهمیت است. برخی دیگر نظر می دادند فهرست مزبور نمی تواند کامل باشد و عده ای دیگر خواستار آن بودند که تعریف کلی با فهرست موارد خاص تشکیل دهنده اقدامات تجاوزکارانه ترکیب یابد. سرانجام مجمع عمومی تصویب کرد که تعریف تجاوز با اشاره به عناصر تشکیل دهنده آن امکان پذیر و مطلوب است و از دبیر کل سازمان ملل متحد خواست گزارشی درباره تعریف تجاوز تسلیم اجلاس هفتم مجمع عمومی نماید. از اعضای سازمان ملل متحد نیز خواسته شد نظراتشان را درباره تعریف تجاوز به دبیرکل تسلیم کنند.
هنگامی که مجمع عمومی در ۱۹۵۲ اجلاس هفتم خود را تشکیل داد، پیچیدگیهای مسئله تعریف تجاوز و اختلاف نظر دولتهای عضو درباره آن، مجمع را واداشت تا برای بررسی مسئله کمیته ای ویژه متشکل از پانزده عضو برپا دارد. این نخستین کمیته از چهار کمیته مسئله تعریف تجاوز بود که فعالیتش زیر تأثیر رویدادهای جنگ سرد قرار گرفت و بدون موفقیت جای خود را به کمیته نوزده عضوی داد. کمیته دوم نیز از تأثیر رویدادهای جنگ سرد برکنار نماند. سومین کمیته با بیست و یک عضو در ۱۹۵۷ تشکیل شد و کار خود را از ۱۹۵۹ آغاز کرد. تعریف تجاوز در چنبر اختلاف نظرهای دولتهای عضو کمیته قرار گرفت و کمیته مزبور نیز نتوانست تصمیمی اتخاذ کند، بنابراین، شوروی از بیست و دومین اجلاس مجمع عمومی، ۱۹۶۷ درخواست کرد موضوع را زیر عنوان (نیاز به تسریع در تنظیم تعریف تجاوز با توجه و وضع فعلی بین المللی)(جنگ اعراب و اسرائیل) در دستور کار خود قرار دهد. سرانجام مجمع در ۱۸ دسامبر ۱۹۶۷ قطعنامه XXII)2330) را تصویب نمود و در آن تصمیم گرفته شد کمیته ویژه دیگری مرکب از ۳۵ دولت برای رسیدگی به مسئله تعریف تجاوز تشکیل شود. افزایش شمار اعضا در این کمیته از ورود کشورهای نو استقلال به سازمان ملل متحد تأثیر پذیرفت.
کمیته جدید در تابستان ۱۹۶۸ تشکیل جلسه داد. پس از بحثهای عمومی و مقدماتی، آشکار شد نقطه نظرهای پیشین همچنان باقی است. در سال ۱۹۶۹ سه طرح در دستور کار کمیته قرار گرفت. یک طرح از جانب شوروی بود و سیزده دولت هم مشترکا طرح دیگری ارائه دادند. طرح سوم نیز توسط شش دولت عرضه شد که به طرح شش قدرت معروف است. همینکه طرحها مورد مقایسه و بحث قرار گرفتند، عرصه های عمده اختلاف پدیدار شدند. برخی مسائل اساسی مطرح شده چنین بودند: آیا تعریف در مورد واحدهای سیاسی که دولت شناخته نمی شوند بکار می رود؟ چه اقداماتی را باید تجاوزکارانه شمرد؟ نقش نیت تجاوزکارانه چیست؟ کدام اقدام را نباید تجاوزکارانه تلقی کرد و اثرات و نتایج حقوقی تجاوز کدامند؟ برای تسهیل تعریف تجاوز متن تلفیقی جامعی تهیه شد که همه اختلاف نظرها و اتفاق نظرهای سه طرح ارائه شده را مفصل و با جزئیات در خود داشت. آشکار شده بود که طرح سیزده دولت با طرح شوروی نکات مشترک بسیار دارد و در مقابل، طرح شش دولت برخی مسائل جدید و اختصاصی داشت. متن تلفیقی از سال ۱۹۷۰ مبنای کار کمیته ویژه قرار گرفت و پس از نزدیک کردن نقطه نظرهای مختلف، تعریف تجاوز بعمل آمد که به صورت قطعنامه ۳۳۱۴(XXIX) در تاریخ ۱۴ دسامبر ۱۹۷۴ از تصویب مجمع عمومی گذشت. موفقیت جامعه بین المللی پس از پنجاه سال تلاش برای تعریف تجاوز، در نتیجه روح تشنج زدائی بود که از اواخر دهه ۱۹۶۰ بتدریج در محیط بین المللی بوجود آمد.
۳-۳- گفتار سوم ـ بررسی و تحلیل قطعنامه تعریف تجاوز
قطعنامه تعریف تجاوز دارای یک سند تصویب و یک ضمیمه است. در سند تصویب، مجمع عمومی سازمان ملل متحد ضمن اعلام تصویب قطعنامه اعتقاد خود را در تقویت صلح و امنیت بین المللی بیان داشته، از فعالیت کمیته ویژه تعریف تجاوز قدردانی نموده و از همه خواسته است از کاربرد زور و انجام اقدامات تجاوزکارانه خودداری کنند. مجمع عمومی در همین جا توجه شورای امنیت را به تعریف تجاوز جلب و به آن توصیه کرده است که در احراز تجاوز، تعریف مزبور را به نحو مقتضی راهنمای خود قرار دهد. ضمیمه قطعنامه تعریف تجاوز دارای یک مقدمه در ده بند و هشت ماده است که اکنون بررسی و تحلیل می شود.
الف. یکپارچگی ضرورت تعریف تجاوز
در آغاز بحث توجه به دو نکته در مورد تعریف تجاوز ضروری است: نخست ماده ۸ قطعنامه درباره یکپارچگی مقدمه و همه مواد، و دیگر مجموعه بندهای پنجم،نهم و دهم مقدمه راجع به ضرورت و سودمندی تعریف تجاوز.ماده ۸ قطعنامه چنین مقرر می دارد:
(مقررات بالا در تفسیر و اجرا پیوند دارند و هر یک از آنها باید در چهارچوب دیگر مقررات تفسیر شود.)
متن این ماده، از اعلامیه اصول حقوق بین الملل مربوط به روابط دوستانه و همکاری میان ملتها طبق منشور ملل متحد اقتباس شده است. ماده ۸ از لحاظ حقوقی ارزشمند می باشد، زیرا روشن و مؤکد می سازد که قطعنامه تعریف تجاوز را باید به صورت یک کل در نظر گرفت؛ همه مقررات آن با یکدیگر ارتباط دارند و یکایک آنها باید با توجه کامل به همین ارتباط مورد تفسیر قرار گیرند. البته در متن قطعنامه تعریف تجاوز ارجاعات مکرر به مقررات مختلف قطعنامه وجود دارد و همین ارجاعات، پیوند میان مقررات مزبور را آشکار می کند؛ اما تصریح این پیوند در ماده ۸، ارزش حقوقی رعایت آن پیوندها را مورد تأیید قرار می دهد. محتوای ماده ۸ نه تنها مواد بلکه بندهای دهگانه مقدمه قطعنامه تعریف تجاوز را نیز در برمی گیرد.
در مورد ضرورت تعریف تجاوز، تدوین کنندگان متن قطعنامه سرانجام روی بندهای سه گانه زیر از مقدمه توافق کردند:
بند پنجم: (همچنین با توجه به اینکه تجاوز که جدی ترین و خطرناکترین شکل کاربرد غیرقانونی زور در شرایط برخاسته از وجود انواع سلاحهای دارای قدرت انهدام گسترده، در بردارنده تهدید احتمالی یک برخورد جهانی با همه نتایج مصیبت بارش است، باید در مرحله فعلی مورد تعریف قرار گیرد.)
بند نهم: (با اعتقاد به اینکه قبول تعریف تجاوز اثری بازدارنده بر متجاوز بالقوه دارد، احراز اقدامات تجاوزکارانه و عملی کردن اقدامات سرکوب کننده آنها را آسان می گرداند، و همچنین حفظ منافع قانونی و حقوق قربانی تجاوز و رساندن کمک به آن را تسهیل می کند.)
بند دهم: (با ایمان به اینکه گرچه مسئله وقوع اقدام تجاوزکارانه باید با توجه به شرایط ویژه هر مورد بررسی شود، با این حال، تنظیم اصولی اساسی به عنوان راهنمای احراز چنین اقدامی مطلوب است.)
ضرورت تعریف تجاوز، بیشتر از شرایط بین المللی و توسعه تکنولوژی انواع سلاحهای مخرب ناشی می شد. همه دولتها با در نظر داشتن احتمال کاربرد آن سلاحها در جنگی تجاوزکارانه و با توجه به نتایج فاجعه آمیز آن، در لزوم تعریف تجاوز اتفاق نظر داشتند تا بدان وسیله از کاربرد سلاحهای مزبور جلوگیری کنند.
ب. تعریف کلی تجاوز و اقدامات تجاوزکارانه
۱_ تعریف کلی تجاوز و واحدهای سیاسی مشمول تعریف:
قطعنامه از تجاوز، تعریفی مرکب به دست می دهد؛ یعنی تعریفی کلی همراه با فهرستی از اقدامات منع شده.
ماده ۱ که به تعریف کلی اختصاص دارد، حاکی است:
(تجاوز عبارت است از کاربرد نیروی مسلح توسط یک دولت علیه حاکمیت، تمامیت ارضی، یا استقلال سیاسی دولتی دیگر، یا کاربرد آن از دیگر راه های مغایر با منشور ملل متحد، آنچنانکه در این تعریف آمده است.)
این ماده آشکار می کند که تعریف کلی تجاوز تنها به کاربرد نیروی مسلح اشاره دارد. اما رسیدن به این توافق نظر آسان نبود. تعدادی از دولتها عقیده داشتند که تعریف باید دیگر شکلهای تجاوز را نیز در برگیرد. برحسب همین نظر بود که تجاوز اقتصادی و ایدئولوژیک مورد توجه خاص قرار گرفت. عده ای دیگر نیز خواستار آن بودند که کاربرد زور بطور کلی منع شود. از لحاظ قابلیت اجرا کاربرد نیروی مسلح یگانه راه حل مناسب به نظر می آمد، گرچه احتمال هم می رفت که عبارت مندرج در بند ۴ ماده ۲ منشور یعنی (تهدید به زور یا استعمال آن) در تعریف تجاوز بکار برده شود. سرانجام در جریان بحثها کاربرد نیروی مسلح مورد توافق تدوین کنندگان قرار گرفت و صرف تهدید به کاربرد نیروی مسلح برای احراز وقوع تجاوز کافی دانسته نشد. فزون بر آن، مواد ۲و۴ تعریف به شورای امنیت آز ادی عمل فراوانی می دهد تا علاوه بر کاربرد نیروی مسلح، در صورت اقتضا، اقدامات دیگری را نیز که مستلزم استفاده از نیروی مسلح نیست، تجاوز بداند. بنابراین کاربرد نیروی مسلح تنها نکته قابل توافق برای تعریف تجاوز بود. به این ترتیب، تجاوز اقتصادی و ایدئولوژیک نیز به سبب آنکه امکان داشت از راه کاربرد نیروی مسلح صورت نگیرد، در تعریف وارد نشد. به هر حال، طبق تعریف حاضر چنین تجاوزی اگر از راه کاربرد نیروی مسلح صورت پذیرد در چهارچوب تعریف توافق شده قرار خواهد گرفت. نکته مهم دیگر در مورد ماده ۱ آن است که نیروی مسلح باید توسط یک دولت علیه دولت دیگر بکار برده شود و این ماده آشکار می کند که تجاوز تنها خصلت خارجی دارد و اقدامات مسلحانه داخلی دولتها را در بر نمی گیرد. در مورد این قسمت از ماده ۱ ضمنا باید گفت که کاربرد نیروی مسلح باید علیه (حاکمیت، تمامیت ارضی، یا استقلال سیاسی دولتی دیگر) باشد. از نظر حقوقی درج این سه اصطلاح در تعریف زائد است و چیزی به تعریف کلی یا به مشخص تر کردن تجاوز نمی افزاید؛ زیرا گفتن کاربرد نیروی مسلح توسط یک دولت علیه دولتی دیگر کافی به منظور است و چنین کاربردی در واقع علیه حاکمیت، تمامیت ارضی، و استقلال سیاسی دولتها صورت می گیرد.
اهمیت قسمت آخر ماده ۱ که مقرر می دارد: (…. یا کاربرد آن از دیگر راه های مغایر با منشور ملل متحد، آنچنانکه در این تعریف آمده است)، در کوشش به انطباق تعریف با منشور نهفته است. این عبارت بریا تضمین کاربرد مجاز نیروی مسلح طبق منشور، مانند دفاع از خود، آورده شد تا چنین اقدامی تجاوز تلقی نشود.
در ماده ۱ یادداشتی توضیحی به این شرح آمده است:
(یادداشت توضیحی: در این تعریف، واژه (دولت):
الف. بی توجه به مسائل شناسائی، یا اینکه دولتی عضو ملل متحد است یا نه، بکار برده شده است.
ب. در صورت اقتضا مفهوم (گروه دولتها) را در بردارد.)
با توجه به وجود کشوهای تقسیم شده مانند آلمان و کره و مسائل مربوط به عضویت آنها در سازمان ملل متحد یا مسائل مربوط به شناسائی دولتهائی مانند رودزیا (زیمبابوه) و اسرائیل، بند (الف) به عنوان یک توضیح در زیر تعریف آورده شد تا مسئله شناسائی و عضویت دولتها در این سازمان را خارج از مقوله تعریف تجاوز قرار دهد.
درباره بند (ب) نیز باید گفت که اشاره به (گروه دولتها) از نظر حقوقی اهمیت چندانی ندارد؛ زیرا در هر حال متن تعریف دربرگیرنده یک یا چند دولت است. به سبب آنکه در متن تعریف کلی تجاوز، واژه دولت بطور مفرد بکار برده شده بود و برخی از دولتها خواهان بکار بردن صورت مفرد و جمع آن با هم بودند، بند(ب)یادداشت توضیحی در واقع نوعی سازش به شمار می آمد.
۲ـ اقدامات دارای کیفیت تجاوز
علاوه بر تعریف کلی تجاوز، قطعنامه اقداماتی را بر می شمارد و آنها را دارای کیفیت تجاوز می داند. ماده ۳ که اقدامات دارای کیفیت تجاوز را نام می برد چنین آغاز می شود:
(هر یک از اقدامات زیر، بدون توجه به اعلان جنگ، با در نظر گرفتن و طبق ماده ۲، کیفیت اقدام تجاوزکارانه خواهند یافت).
بند آغازین ماده ۳ با اشاره صریح به ماده ۲ تعریف، اهمیت این ماده را مورد تأکید قرار می دهد. همچنین با گفتن (بدون توجه به اعلان جنگ)، کیفیت تجاوزکارانه یک اقدام را به (اعلان جنگ) وابسته نمی گرداند؛ زیرا جنگهای امروزین بدون اعلان رسمی آغاز می شوند.
ماده ۳ پس از بند آغازین اقداماتی را که دارای کیفیت تجاوز شمرده شده اند، در هفت مورد اعلام می دارد. مورد نخست (بند (الف) چنین است:
(تهاجم یا حمله نیروهای مسلح یک دولت به سرزمین دولتی دیگر، یا هرگونه اشغال نظامی، هرچند موقت، ناشی از چنان تهاجم یا حمله ای، یا هرگونه ضمیمه سازی سرزمین یک دولت یا قسمتی از آن با بهره گرفتن از زور…)
در رابطه با این بند، پذیرفته شده بود که (تهاجم یا حمله) در صدر اقدامات دارای کیفیت تجاوز قرار دارد. در مورد این بند اندکی اختلاف نظر وجود داشت. در طرح پیشنهادی شوروی دولتی متجاوز به شمار می رفت که با بهره گرفتن از نیروی مسلح (به سرزمین دولت دیگر) هجوم آورده باشد. در طرح شش قدرت به (سرزمین تحت صلاحیت دولتی دیگر) اشاره شده بود تا علاوه بر (دولت)، واحدهای سیاسی وابسته به آن، مناطق انحصاری اقتصادی و مانند آنها را نیز در برگیرد. سیزده دولت به منظور تعدیل طرح شش قدرت پیشنهاد کردند که فقط از (سرزمینهای دولت دیگر) نام برده شود. اما سرانجام با در نظر گرفتن یادداشتهای توضیحی ماده ۱حساسیت مسئله از میان رفت و توافق بعمل آمد که تنها از (سرزمین دولتی دیگر) یاد گردد.
مورد دیگر اختلاف نظر به (اشغال نظامی و ضمیمه سازی سرزمین یک دولت یا قسمتی از آن) مربوط می شد. این نکته بیش از هر مورد تأکید و توجه سیزده دولت بود. تأکید و توجه مزبور بازتاب احساسات دولتهایی بود که تمام یا قسمتهائی از سرزمینشان در اشغال نظامی دولتی دیگر قرار داشت. این دولتها استدلال می کردند که تهاجم مقدمه اشغال نظامی و اشغال نظامی، هرچند موقت، پیش درآمد ضمیمه سازی است. اما به نظر می آید با توجه به اینکه تهاجم یا حمله در رابطه با بند آغازین ماده ۳ به عنوان اقدام دارای کیفیت تجاوز و در رابطه با ماده ۲ به عنوان نشانه اولین اقدامی تجاوزکارانه تلقی شده است، این پرسش برجا می ماند که آیا آوردن (اشغال نظامی هر چند موقت) یا (ضمیمه سازی سرزمین ی دولت یا قسمتی از آن، با بهره گرفتن از زور) واقعا چیزی به این جرم شناخته شده می افزاید یا خیر؟ می توان دریافت ضرورتی برای آوردن آنها در این بند از ماده ۳ وجود نداشت؛ زیرا اشغال نظامی و تصرف اراضی ناشی از آن یقینا توسط حقوق بین الملل از طریق اعلامیه روابط دوستانه منع شده است. این ممنوعیت در بند ۳ ماده ۵ و بند هفتم مقدمه قطعنامه تعریف تجاوز – که در جای خود بحث می شود – مورد تأکید قرار گرفته است.
برخلاف بند (الف)، بند (ب) ماده ۳ موردی را در برمی گیرد که لزوما تهاجم یا حمله واقعی به سرزمین دولت دیگر را شامل نمی شود. این بند حاکی است:
(بمباران سرزمین یک دولت توسط نیروهای مسلح دولتی دیگر، یا کاربرد هر نوع سلاح توسط یک دولت علیه سرزمین دولتی دیگر…)
بند (ب) در کل، مورد توافق نمایندگان بود و در طرحهای پیشنهادی اختلاف زیادی در مورد این بند وجود نداشت. اختلاف مهم در مورد نوع سلاحها بود. شوروی و پاره ای دولتهای دیگر اعتقاد داشتند (کاربرد سلاحهای هسته ای، میکربی، شیمیایی و دیگر سلاحهای دارای قدرت انهدام گسترده) مورد اشاره قرار گیرد، و استدلال می کردند که گنجاندن این عبارت نشان دهنده تنفر ویژه جامعه بین المللی نسبت به اینگونه سلاحها است. مخالفان استدلال می کردند که عدم مشروعیت حمله ناشی از نوع سلاح نیست، و ذکر (هر نوع سلاح) چنان فراگیر است که برشماری انواع سلاحها را زائد می گرداند. این استدلال با توجه به بند پنجم مقدمه که از (سلاحهای دارای قدرت انهدام گسترده) نام می برد، پذیرفته شد.
اقدام دیگری که دارای کیفیت تجاوز دانسته شده در بند (ب) ماده ۳ آمده است:
(محاصره بنادر یا سواحل یک دولت توسط نیروهای مسلح دولتی دیگر…)
در بحثهای کمیته ویژه پیرامون گنجاندن این بند در فهرست اقدامات دارای کیفیت تجاوز، تفاهم اساسی بوجود آمده بود؛ از این رو بحث چندانی در نگرفت. تنها در سال ۱۹۷۴ مسئله دسترسی کشورهای محصور در خشکی سبب اختلاف نظرهایی شد. به نظر برخی از دولتها، از جمله افغانستان، قطع دسترسی اینگونه کشورها به دریا می توانست با نتایج محاصره بنادر و سواحل قابل قیاس باشد. مخالفان استدلال می کردند از آنجا که مسئله وقوع کشورهای محصور در خشکی مورد بحث کنفرانس حقوق دریاها می باشد، بهتر آن است حل این مسئله برعهده آن کنفرانس گذاشته شود. ضمنا اظهار عقیده می شد که اشاره به قطع دسترسی کشورهای محصور در خشکی به دریا در تعریف که تنها کاربرد نیروی مسلح را تجاوز تلقی می کند، منطقی نیست؛ زیرا قطع دسترسی به دریا ضرورتا مستلزم کاربرد نیروی مسلح نمی باشد. بنابراین تصمیم گرفته شد در تعریف به این مورد اشاره نشود.
بند بعدی ماده ۳، بند (ت) است که مقرر می دارد:
(حمله نیروهای مسلح یک دولت به نیروهای زمینی، دریائی یا هوائی، یا ناوگانهای هوائی و دریائی دولتی دیگر…)
تنها اختلاف در مورد قسمت نخست این بند، یعنی (حمله نیروهای مسلح یک دولت به نیروهای زمینی، دریائی یا هوائی) دولتی دیگر بر سر عمدی یا غیرعمدی بودن حمله بود. در جریان بحث آشکار شد که بعید است شورای امنیت با توجه به اختیاراتی که دارد یک حادثه غیر عمدی یا اتفاقی را اقدامی تجاوزکارانه تشخیص دهد(۱) . بنابراین از ذکر کلمه عمدی در این بند خودداری شد.
در جریان بحث پیرامون بند «ت» در سال ۱۹۷۳ این مسئله نیز مطرح گردید که آیا حمله به ناوگانهای غیر نظامی یک دولت اقدامی دارای کیفیّت تجاوز به شمار میرود یا خیر؟ برخی از دولتها، از جمله ژاپن معتقد بودند حمله به ناوگانهای غیر نظامی دارای کیفیّت جاوز است واستدلال میکردند که حمل و نقل دریائی و ماهیگیری از نظر اقتصادی برای آنها دارای اهمیّت حیاتی است؛ بنابراین حمله به آن ناوگانها با حمله به نیروهای زمینی، دریائی یا هوائی یک دولت قابل مقایسه است. در مقابل، برخی دولتهای دیگر معتقد بودند که گنجاندن عبارت ناوگانهای دریائی و هوائی ممکن است به حقّ حاکمیّت و صلاحیّت دولتهای ساحلی در آبهای سرزمینی و منطقه انحصاری اقتصادی لطمه وارد آورد و مانع دفاع مشروع آنها بشود.(۲) توافق نهائی براین استدلال استوار بود که اقدام دولت ساحلی برای دفع ناوگان خارجی از مناطق تحت حاکمیّت و صلاحیّتش یک اقدام انتظامی و حفاظتی است نه اقدامی نظامی. فزون بر آن، حوادث کوچک با توجّه به اصل تناسب عکسالعمل با عمل آنچنان شدّتی ندارند که بتوان آنها را اقدامی دارای کیفیّت تجاوز دانست.
یکی از بندهای بحثانگیز ماده ۳ بند «ث» آن بود که مقرّر میدارد:

(۴-۴)

که

فرض های مدل عددی [۳۷]:
- سیال اولیه و ثانویه دارای وزن مولکولی و نسبت حرارت مخصوص یکسانی می باشند.
- جریان های اولیه و ثانویه با سرعت های قابل صرف نظر در شرایط (P) و (S) وارد اجکتور می شوند.
- تلفات اصطکاکی با به کار بردن راندمان های نازل اولیه، دیفیوزر و فرایند اختلاط منظور شده است.
- فرایند اختلاط در شرایط فشار ثابت اتفاق می افتد.
- در خروجی اجکتور سرعت جریان قابل صرف نظر کردن است.
با توجه به اینکه جریان در اجکتور به شدت مغشوش می­باشد برای مدل سازی عددی جریان تراکم پذیر در اجکتور، علاوه بر معادلات بقای جرم، مومنتم، انرژی و معادله حالت گاز بایستی یک مدل توربولانس نیز برای ایجاد اثر اغتشاش به کار رود. همچنین با توجه به اینکه سیال به­کار رفته هوا می­باشد، از مدل گاز ایده­آل برای شبیه­سازی استفاده شده است.

(۴-۵)

قابل ذکر است که در این شبیه­سازی عددی برای حل معادلات حاکم از روش حجم محدود استفاده شده است. برای گسسته سازی ترمهای جابجایی و پخش با بهره گرفتن از روش مرتبه دوم انجام گرفته و از الگوریتم PISO استفاده شده است.
لازم به ذکر است که به علت اینکه شکل از نظر هندسی متقارن محور بوده، لذا به منظور کاهش حجم محاسبات مدل ساخته شده در فضای دو بعدی بوده و بدین منظور از حلگر متقارن محور استفاده شده است. همانطور که از ساز و کار دستگاه اجکتور برمی­آید، جریان تراکم پذیر بوده و برای حل این مسئله از حلگر فشار-مبنا^[۲] استفاده شده است. همچنین با فعال سازی معادله انرژی به تحلیل دمایی مسئله نیز پرداخته شده است.
۴-۱-۱ مدلسازی توربولانس
همانطورکه ذکر شد جریان در داخل اجکتور به شدت آشفته می­باشد. لذا برای مدل شبیه­سازی شده باید مدل توربولانس مناسبی در نظر گرفته شود. نتایج مقالات معتبر منتشر شده و نیز تحقیقات محققان در این زمینه همگی حکایت از ارائه نتایج بهتر و نزدیکتر به نتایج تجربی در مدل توربولانس معروف ε k-نسبت به مدلهای دیگری مثل مدل­های توربولانس k-ω و SST برای شبیه­سازی اغتشاش جریان دارند. [۳۹] همچنین مدل توربولانس ریلایزبل ε­k که برای شبیه­سازی اغتشاش جریان در این طرح بکار گرفته شده است.
شکل ۴-۲: الگوریتم حل تفکیکی بکار گرفته شده در حل معادلات
معادلات مربوط به مدل توربولانس ε k-در معادلات ۴-۶ و ۷ ارائه شده ­اند. در این معادلات k نشان دهنده انرژی جنبشی توربولانس و ε نیز نشان دهنده نرخ اتلاف آن می­باشد. لذا k و ε از معادلات انتقالی زیر محاسبه خواهند شد:

(۴-۶)

۴-۷))

که در این معادلات G_k نشان دهنده تولید انرژی جنبشی توربولانس به­علت گرادیان سرعت میانگین، G_b نشان دهنده تولید انرژی جنبشی توربولانس در اثر نیروی شناوری و Y_M نشان دهنده سهم نوسانات سرعت در جریان آشفته تراکم پذیر می­باشد. همچنین C_2ε، C_1ε و C_3ε ضرایب ثابتی هستند که با توجه به راهنمای برنامه فلوئنت بصورت زیر تعیین می­شوند:
C_1ε = ۱/۴۴, C_2ε = ۱/۹۲
همچنین _kσ و _εσ نمایانگر عدد پرانتل توربولانس به­ ترتیب برای k و ε می­باشند که مطابق زیر در نظر گرفته شده ­اند:
σ_k = ۱/۰, σ_ε = ۱/۳
ویسکوزیته توربولانس _tμ نیز با توجه به مقادیر k و ε به­ترتیب زیر محاسبه می­گردند:
(۴-۸) _μC ثابتی است که بصورت زیر تعیین می­گردد:
Cμ = ۰/۰۹
۴-۲ شبیه سازی جریان در اجکتور به روش دینامیک سیالات محاسباتی
در تحلیل عددی از مجموعه نرم افزار تجاری گمبیت ۲٫۳ برای تولید شبکه حل و فلوئنت ۶٫۳٫۲۶ برای حل به روش حجم کنترل استفاده شده است تا با این روش معادلات حاکم بر جریان به معادلات جبری [۳۸] تبدیل شده و به صورت عددی حل گردد. هندسه اجکتور اولیه که به وسیله نرم افزار گمبیت شده است در شکل ۴-۳ نشان داده شده و ابعاد آن در جدول ۴-۱ ارائه شده است. برای حل اجکتور به منظور کاهش حجم محاسبات به جای استفاده از حل سه بعدی با تعداد سلول زیاد از حل دو بعدی تقارن محوری استفاده شده است که تعداد سلول اولیه در حدود ۱۳۰۰۰ سلول چهار ضلعی انتخاب گردید. دلیل این انتخاب در بخش بعدی توضیح داده خواهد شد.

روغن گیری از دانه های گیاهان به روش کُلدپرس (روغن گیری که بدون حرارت به دانه و تحت فشار به عمل می آید) همان روش سنتی ایرانیان است کهحدود۱۰۰ سال یش معروف به عصّاری بوده که مواد مؤثره دانه به روغن منتقل می گردید که امروزه آن میراث گران قدر با سیستم و تکنولوژی بسیار مدرنبومی احیا شده استکه در طی این فرایند تولید هیچ گونه افزودنی و تصفیه شیمیائی در آن استفاده نشده است و به عنوان یک مکمل در مصارف روزانه به کار می رود و از طرفی به دلیل غنی بودن ایران به واسطه این که صاحب ۱۲ اقلیم از ۱۴ اقلیم گیاهی دنیاست و این مقدار ۵ برابر قاره اروپا می باشد که بدین واسطه انواع روغن های عام و خاص را می توان عرضه نمود و در دنیا تعداد بسیار محدودی ازکشورهای دارای چنینتولیدی می باشند.امروزه در دنیا کلدپرس با ملاحظه ترین عملیات روغن گیری بوده کاملاً طبیعی و عاری از هرگونه مواد شیمیائی می باشد. با این موجود تاکنون این روش تقریباً تنها امکانی است که طیف پر ارزش مواد طبیعی همراه روغن (ویتامینE، لسیتین ، مواد ثانوی گیاهی و غیره) به دست می آید.برای کُلدپرس بدون نقص انتخاب دقیق بهترین دانه های روغنی است. روغن های کُلدپرس بدون گرمی دادن به دانه قبل از روغن گیری به دست می آید. در طی این عملیات در روغن روان، حرارتی معادل ۴۰ درجه سانتی گراد ایجاد می گردد که این گرما برابر با همان حرارتی است که دانه های روغنی در کشورهای محل رویش خود در اثر تابش حرارت آفتاب متحمل هستند.روغنهایکُلدپرس مشخصه طبیعیخودرا بهدلیلدخالت نداشتن تصفیه شیمیائی از دست نداده و به این علت دارای طعم فوق العاده ، رنگ و بویمخصوص به خود می شوند و بدین ترتیب خود را کاملاً از روغن های خنثی (تصفیه شده) مشخص و متمایز می کنند.روغن های کُلدپرس دارای اسید چرب های بالا و هم چنین ویتامینEهستند و اسیدهای چرب اشباع نشده آن بیش از همه اسیدهای چرب چندگانه اشباع نشده می باشد. اسیدهای لینول ولینولنئینآلفا، در بین اسیدهای چرب اساسی، بالاتر و مشخص تر هستند.بدن انسان قادر نیست این اسیدهای چرب را خود تولید کند در صورتی که در ساختار غشاء سلولی و هم چنین در مواد مهم روندهای التهابی (پروستا گلاندین) مورد نیاز می باشد.ما در این آزمایش برای استخراج روغن هسته عناب از روش سوکسلهاستفادهکرده ایم ، حال به توضیح این روش می پردازیم :

۱-۳۰-۱۶سوکسله چیست؟
عصاره گیر سوکسله دستگاه آزمایشگاهی است که در سال ۱۸۷۹ توسط فرانتس فون سوکسلت^[۶۷]اختراع شد. این روش در اصل برای استخراج چربی از مواد جامد طراحی شده بود. با این حال، کاربرد سوکسله به استخراج لیپیدها محدود نشده است. نمونه در مخزن سوکسله^[۶۸]ریخته می شود، و یک حلال مورد نظر در بالن ریخته می شود که در اثر حرارت حلال بخار شده و روی نمونه ریخته می شود این چرخه وقتی که مخزن سوکسله پر شد از طریق سیفون نازک شیشه ای دوباره به بالن بر می گردد و به این ترتیب این چرخه انجام می شود.
شکل ۱-۱۸ قسمتهای مختلف سوکسله
شکل ۱-۱۹ سوکسله
۱-۳۰-۱۶-۱استخراج مداوم به وسیله سوکسله :
این طریقه که توسط دانشمند معروف سوکسله ۱۱ابداع شده است که در حقیقت یک عمل پرکولاسیون مداوم میباشد. در این روش ماده گیاهی را در محفظه ای ۱۲ که اکثرا اًز جنس کاغد تهیه می شود قرار داده و داخل دستگاه سوکسله وارد می نمایند. در این حال با تبخیر مرتب حلال از بالن تحتانی، به طور مداوم حلال خالص بر روی ماده گیاهی قرار گرفته و موجب خروج کامل مواد موثره از درون سلول های گیاهی می گردد. با این دستگاه فقط میتوان از حلال های خالص فرار و یا مخلوطی از حلال هایی که دارای نقطه جوش پایینی هستند استفاده نمود. از این روش به طور کلی برای تهیه روغن ها و عصاره ها در مقیاس آزمایشگاهی و به منظور اهداف کنترل استفاده می گردد.(ویکیپدیا).
۱-۳۰-۱۶-۲تئوری آزمایش:
اکثر دانه های روغنی حاوی ۱۲ تا ۶۵ درصد روغن میباشند و با توجه به درصد روغن یکی از دو روش استخراج: ۱- استخراج بوسیله پرس و یا ۲- استخراج به وسیله حلال و یا از هر دو روش استفاده می شود. به این ترتیب که برای دانه هایی که درصد روغن آنها تا حدود ۲۰ درصد باشد فقط از روش استخراج با حلال استفاده می شود در حالیکه برای دانه های پر روغن توسط پرس و سپس استخراج توسط حلال پیشنهاد میشود.
مکانیزم فرایند استخراج روغن در حقیقت همان فرایند استخراج از درون جامد با مایع^[۶۹] (حلال) می باشد و بر این اساس استوار است که روغن تا زمانی که حلالیت حلال که معمولا نرمال هگزان می باشد به حد اشباع نرسیده باشد در آن حل شده و از خلل و فرج دانه های روغنی خارج می شود و زمانیکه حلالیت در هگزان به حد اشباع رسید یک تعادل بین مایع خارج (میسلا) و مایع داخل جامد (روغن و میسلا) برقرار شده و به میزانی که مولکول روغن از دانه روغنیپولک شده خارج می شود به همان تعداد مولکول روغنی وارد فاز جامد می شود. دو روش کلی ۱ـ غوطه وری کامل^[۷۰]، ۲ـ تماس مداوم یا غوطه وری ناقص^[۷۱]برای استخراج روغن استفاده می شود. عواملی از قبیل درجه حرارت، مدت زمان استخراج ، میزان حلال ، میزان رطوبت دانه، شکل هندسی و اندازه ذرات پولک شده بر فرایند استخراج تاثیر می گذارندوسایل مورد نیاز: کاغذ صافی ، ترازو ، سوکسله، فلاسک ، مبرد ، سه پایه ، چراغ بنسن، شیلنگ ، توری سیمی و گیره.
ترکیبات مورد نیاز: هسته عناب ، پترولیم اتر
۱-۳۰-۱۶-۳مراحل آزمایش:
۱-مقدار ۱۰ گرم هسته عناب را به صورت خرد شده در می آوریم هرچه ذرات خردتر باشد بهتر است.
۲-یک کاغذ صافی را به شکل یک لوله ی ته بسته در می آوریم قطر این لوله کاغذی باید طوری باشد که به راحتی وارد لوله سوکسله شود .
۳-هسته های عنابی را که در مرحله ی یک آماده کرده ایم داخل لوله کاغذی ریخته به آرامی وارد سوکسله می کنیم . ( مراقب باشید که هسته های عناب خرد شده از داخل کاغذ خارج نشود.)
۴-داخل فلاسک ته گرد ۲۰۰ سی سی پترولیم اتر ریخته آن را به گیره می بندیم و چند تکه سنگ جوش نیز داخل فلاسک می اندازیم.
۵-در این مرحله سوکسله و مبرد را روی فلاسک نسب می کنیم .(توجه کنید مبرد باید قبل از نصب تست شده باشد که نشتی ندهد و شیلنگ های ورودی و خروجی آب نیز به آن وصل شده باشد).
۶-شیر آب را باز می کنیم تا آب درون مبرد جریان یابد .
۷-در این مرحله یک توری سیمی زیر فلاسک گذاشته و چراغ بنسن را زیر آن روشن می کنیم .
۸-وقتی که اولین قطره ی حلال تقطیر شده و از سر مبرد چکه کرد زمان را ثبت می کنیم (توجه داشته باشید که دستگاهی که نصب کرده اید کاملا عمودی باشد تا قطره های حلال دقیقا روی مواد درون کاغذ بریزد).
۹-استخراج را به مدت پنج ساعت ادامه می دهیم . (نکته : هر چه زمان استخراج بیشتر باشد روغن بیشتری استخراج می شود)
۱۰-بعد از پنج ساعت حرارت را قطع کرده اجازه می دهیم سیستم کمی خنک شود و همه ی بخارات در مبرد سرد شده و به فاز مایع وارد شوند.
۱۱-سپس ابتدا مبرد را برداشنه و سپس سوکسله را جدا می کنیم و در مرحله آخر فلاسک را از گیره جدا می کنیم ( نکته : اگر مقداری محلول درون سوکسله مانده آن را به آرامی و با دقت طوری که خورده های گردو وارد آن نشود به فلاسک می ریزیم.
۱۲- محتویات فلاسک را به بشر انتقال داده و می گذاریم تا حلال تبخیر شود. بعد از این که حلال تبخیر شد جرم روغن استخراج شده راحساب کرده و درصد روغن
را بدست می آوریم.
نکته ۱) برای راحتی اندازه گیری وزن روغن بهتر است بشر خشک را قبل از ریختن محلول درون آن وزن کنیم و در مرحله ی آخر دو باره بشر و روغن را با هم توزین کرده وزن بشر را از آن کم کنیم وزن دقیق روغن بدست می آید.
نکته ۲) در طول انجام آزمایش باید شیلنگ های مبرد را به شکل مناسب تنظیم کنیم و مراقب باشیم شیلیگ ها با طوری داغ تماس نداشته باشد زیرا باعث آب شدن شیلنگ می شود.
نکته ۳) باید در تمام طول انجام آزمایش آبدرون مبرد جریان داشته باشد در غیر این صورت بخارات محلول از سیستم خارج می شود.
نکته ۴) اتصالات سمباده ای را قبل از بستن سیستم به مقدار خیلی کم چرب کنید تا در پایان کار برای جدا کردن اتصالات به مشکل برخورد نکنید(ویکیپدیا).
فصل دوم : مروری بر مطالعات پیشین
آنها در تحقیقی به بررسی فنل،آلفاتوکوفرول،بتاکاروتن وچهار ترکیب اسید چرب پرداختند : انتخاب عناب امیدوارکننده( millerZiziphus jujuba) .
انتخاب چهار ترکیب فنولیک،آلفاتوکوفرول،بتاکاروتن و اسیدچرب از عناب موردبررسی دراین مطالعه بود . ترکیبات فنلی،آلفاتوکوفرول وبتاکاروتن بادستگاه HPLCمجهزبه آشکارسازآرایه دیود تجزیه وتحلیل شد،ومتیله کردن اسید چرب وآنالیز استر های متیله آنها با QP 5050 GC / MSبا یک ستون
CP-Wax 52 CBمجهز شده است . درمیان انتخابهای عناب ،تفاوت قابل توجه درمحتویات فنلی واسیدچرب یافت نشد .کاتچین،اسیدکافئیک،p-کوماریکاسید،اسید فرولیک ، روتین ، اپیژنین -۷- گلوکوزید ، اریودیکتیول ، کوئرستین،p-هیدروکسی نزوئیک اسید ، اسید کلروژنیک و اسید سیرینژیک از برگ ها جدا شدند . محتوای روتین دربرگ های تمام عناب های انتخابی بسیاربالابود ، رنج یا بردشان از ۰/۲۶۹ تا ۹۰/۳۶۷ mg/100 g, پیروی می شود بوسیله اپیژنین ۷-گلوکوزید (۳۸/۴۹-۹۰/۲۲ mg/100 g ) و اریودیکتیول ( ۲۷/۶ -۰۶/۵ mg/100 g ) .هفت ترکیبات فنلی ،کاتچین،اسیدکافئیک ، اپی کاتچین ، اسید فرولیک ، روتین ، p-هیدروکسی نزوئیک اسید و اسید کلروژنیک از میوه های عناب انتخابی جدا شده بودند . محدوده یا برد سطح کاتچین از ۷۴/۳ تا ۴۶/۲ mg/100 g و محدوده سطح روتین از ۶۰/۳ تا ۸۸/۰ mg/100 gبرای میوه ها ست . روتین و اپیژنین -۷- گلوکوزید فنولیک های غالب برای برگ ها و کاتچین وروتین بیشترین فنول برای میوه ها بودند .برگ های عناب دارای مقادیر بیشتری ترکیبات فنولیک نسبت به میوه های عناب دارا می باشند . آلفا توکوفرول فقط در میوه های انتخابی ۲۲-C -20 و ۵۲- C– ۲۰ ( به ترتیب ۷۰/۰ و۴۰/۰ mg/100 g ) مشاهده شده بود . بتا کاروتن بیشترین اهمیت را در ۲۲ –C -20 (mg/100 g0/35 ) نسبت به دیگر انتخاب ها داشت . از میان چهار عناب انتخابی ، محتوای چربی در میوه های تازه محدوده یا رنجشان از %۱۰/۰ تا % ۰۶/۰ است .غالب اسیدهای چرب در همه گزینه های عناب اسید اولئیک ، اسیدلینولئیک ، اسید پالمیتیک و اسید پالمیتولئیک بود . اسیدهای چرب غیراشباع % ۴۴/۷۲ -۵۴/۶۸ ازچربی کل درمیوه عناب تشکیل شده است .(عدنان نورهان ییلدیریم ، بکیر سن و همکاران ۲۰۱۰ ) .
آنها تحقیقی را در مطالعه روی خواص فیزیکیوشیمیایی وظرفیت آنتی اکسیدانی از عنا ب مختلف ارقام (Ziziphus jujube mill) رشددرفلات لسی چین خواص فیزیکیوشیمیایی وظرفیت آنتی اکسیدانی ازپنج رقم اصلی عناب :
Junzao،Lingbaozao ،Jinzao،ZanhuangzaoوLizaoجمع آوری شده ازفلات لسی چین مشخص شد .اجزایی که مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت شامل : عملکردمیوه ،رطوبت ،جرم کلی درمیوه ،pHواسیدیته قابل تیتراسیون (TA) ،کاهش قند ،قندکل ،موادجامدمحلول (TSS)،اسیداسکوربیک ،محتوای فنل کل ،کل مطالب فلاونوئیدها وچندین ترکیب فنولیک خالص است .خروجی تجزیه وتحلیل نشان داد مقادیر بالاتراسیداسکوربیک وفنولیکها دراینگونه عناب دربعضی ازمیوه ها مشترک است . ظرفیت آنتی اکسیدانی عصاره عناب ،باکاهش قدرت ، سفیدکنندگی بتاکاروتن ،مورد بررسی قرارگرفت وروش مهار (۲،۲؟-azinobis (3 ethylbenzothiazoline-6-sulfonicacid ،۲،۲-فنیل-۱-picrylhydracyl (DPPH•)، (ABTS• +) ،نشان دادکه فعالیت آنتی اکسیدانی عصاره Lingbaozaoبرای مهار رادیکالهای آزاد وآنتی اکسیدانهای طبیعی قوی دارای ارزش تجاری بسیارعالی بود . آمار تفاوت معنی داری بین ارقام عناب مورد بررسی با توجه به اندازه گیری پارامترهای مشاهده شده به جزمحتوای روتین ازمیوه وجود داشت . این نتایج نشان داد که رقم عامل اصلی بود که تحت تاثیرخواص فیزیکیوشیمیایی وفعالیت آنتی اکسیدانی jujubes بود.(کینگ، چان، مین وانگ و همکاران^[۷۲] ۲۰۱۱).
آنها در این تحقیق به بررسی روش فنل وترکیبات آن ازچهارگونه ازمیوه (:(Ziziphus mauritianBERمقایسه سه روش هیدرولیز پایه برای تعیین مقدارازکل اسیدهای فنلی پرداختند که نتیجه آن به این صورت است که ، مطالعه حاضربه منظوربررسی مشخصات فلاونوئید در چهار گونه از میوهBer( Lamkmauritiana(Ziziphusانجام شد .
۱۲فلاونوئیدها ی شناسایی شده کورستین ، کوئرسیتین ۳- o - ، ۳-o -robinobioside ،کوئرسیتین ۳۰- o–گالاکتوزید، rutinoside ،کوئرسیتین ۳۰- o–گلوکوزید ، ۳۰- o -rhamnoside ،کوئرسیتین ۳۰- o–pentosylhexoside ، کوئرسیتین ۳- o -60 malonylglucoside ، کوئرسیتین ۳۰- o–malonylglucoside ، ۷- o– لوتئولین ۶۰ –malonylglucoside ، لوتئولین ۷- o–malonylglucoside و میریسیتین ۳- o–گالاکتوزید و سه گلیکوزید نارینجنین می باشد. این اولین گزارش درمورد استخراج نه فلاونوئیدها ی اضافی ازمیوه BERاست .
علاوه براین ، همچنین تاثیرسه روش هیدرولیزپایه به کمک اولتراسونیک یعنی مقایسه هیدرولیز پایه (UABH)،مایکروویوبه کمک پایه هیدرولیز (MWABH)،وتحت فشارمایع به کمک هیدرولیزپایه (PLABH) برای تعیین مقدار کل اسید های فنلی . نه اسیدفنولیک،اسیدprotocatechuic.،p-hydroxybenzoicاسید،اسیدferulic،chlorogenicاسید،اسیدوانیلیک،اسیدکافئیک،وانیلین،ارتووparacoumaric اسید، شناسایی واندازه گیری شد .
سه اسیدهای فنلی عمده شناسایی شده درهرچهار گونه هایBERp-کوماریک اسید،وانیلینواسید فرولیک می بود .مقدار (p <0.05) ازکل اسیدهای فنلی درتمام ارقام با روشPLABHبه دست آمده درمقایسه با دو روش دیگر (UABHوMWABH)شد .( ایازعلی، ممون، نجمه و محمد اقبال ۲۰۱۳؛ اعظم علی وهمکاران ، ۲۰۱۳؛جکسون،لونی،مورلی-باکر،وتیل،۲۰۱۲؛مرغنی،گورای ونفاتی۲۰۱۲) .
آنها در مطالعه ای که روی تغییرات درفعالیت آنتی اکسیدانی درطول رسیدن ازدرخت عناب(Ziziphus mauritiana Lamk)داشتند به این نتیجه رسیدند که ، ترکیبات فنولی ازمیوه عناب وفعالیت آنتی اکسیدانی مرتبط درطول رسیدن مورد بررسی قرارگرفت . روش آنتی اکسیدانهای مختلف سه مرحله است ،ازجملهORAC،FRAPوDPPH، تحت نظرقرارگرفتند درعصاره عناب خام (CJE). میوه عناب نیزبه سه بخش انتخابی تشکیل شدF1،F2،F3و. با این حال ،تنهااستفاده از روشFRAPفعالیت آنتی اکسیدانی نسبی برای سه بخش است .علاوه براین (HPLC-ESI-MSMS (Q-TOFوGC-MSبرای شناسایی ترکیبات خالص درهربخش مورد استفاده قرارگرفت . با استفاده ازFRAP،F1عمدتاازچربی تشکیل شده پایینترین فعالیت آنتی اکسیدانی ،به نمایش گذاشته است ، (۰۸۰/۰±۰۱۵/۰میلی مولtrolox/100گرم ،p <0.05). F2،سرشارازflavanolsوفلاونول،نمایش داده میشود ۵۰ برابربیشترفعالیت (۲۷/۴±۱۱/۰ میلی مول درtrolox/100گرم).شایان ذکراست،F3بامحتوای بالا تانن تغلیظشده(proanthodelphinidinsپلیمری)،بالاترین فعالیت آنتی اکسیدانی (۴/۲۵±۳۵/۰ میلی مول درtrolox/100 گرم) به نمایش گذاشته میشود . نتایج ارائه شده نشان دادکه پروفایلهای فنلی ازمیوه هاتحت تاثیر مرحله رشدونمو خود قراردارند . علاوه براین ،درطول رسیدن ،فعالیت آنتی اکسیدانی ممکن است بیشترتحت تاثیرباشد توسط فلاوونول ها وتانن متراکم . تانن متراکم خالص ازمیوه عناب ممکن است به عنوان عصاره های آنتی اکسیدان طبیعی استفاده میشود.(شوبها و بهاراتی ۲۰۱۳ ،کامانجی ،پائولا ، بادر و براکا ۲۰۱۳ ).
همچنین در مطالعه ای مشابه از این مطلب یعنی بررسی فعالیت آنتی اکسیدانی اما به گونه دیگر می توان اشاره کرد به :
در تحقیقی که بر روی فعالیت آنتی اکسیدانی ومحتوای فنلی درارقام درخت عناب هندی (k Zizyphus mauritiana Lam) انجام شد آنها به این مطلب دست یافتند که ،عناب هندی (Zizyphus mauritiana Lamk)،محصول میوه های بومی هندبوده است که به طورگسترده ای برای درمان انواع بیماری درطب سنتی استفاده میشود . عناب چینی مورد مطالعه قرارداده شده است . مطالعه نظام مند با این حال درعناب هندی وجود ندارد .
دراین کار، ۱۲ رقم تجاری ازmauritiana.Zبرای اسیداسکوربیک خود (AA)،فنل کل (TPH)،فلاونوئیدها (TF)،وفعالیت آنتی اکسیدانی کل (AOX)مورد بررسی قرارگرفت . نتایج نشان میدهدکه عناب هندی منبع خوبی است اسیداسکوربیک وفنل کل درمحدوده۵۴/۱۹-۴۹/۹۹mg/100گرم و ۱۷۲ به۶/۳۲۸میلیگرمGAE/100گرم بود .به ترتیب AOXدردامنه۴۱/۷-۹۳/۱۳و۰۱/۸-۱۳/۱۵lmolTrolox / گرم درFRAPوCUPRACبود .
تجزیه وتحلیل مولفه های اصلی انجام شده است پیداکردن یک ترکیب خطی ازویژگیهای کاربردی که میتواندبرای بسیاری ازواریانس ها حساب کرد .(تانمای کومار ، چارانجیت کومار ، سیما جاگی ، ساریکا ۲۰۱۱).
آنها در مطالعه ای که داشتند ،اندازه گیری همزمان ساپونین ها واسیدهای چرب درعناب ( Suanzaoren ) بوسیله کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا ، تشخیص پراکندگی پرتو بخار واستخراج مایع تحت فشار را انجام دادند . بذردرخت عناب گونه میل . ور. کور ( (Bungeوهوسابق HFچو ،Suanzaorenدرچین، یکی ازداروهای چینی معمولاستفاده میشود.ساپونین ها وروغنهای چرب حاوی چندین اسیدهای چرب درSuanzaorenمسئول فعالیتهای درمانی آن میباشد.دراین مطالعه ،HPLCجدید همراه باتشخیص پراکندگی نوربخار (ELSD) واستخراج مایع تحت فشاربه روش (PLE)برای تعیین کمی به طورهمزمان۱۱ اجزای اصلی ۲ ساپونین واسیدهای چرب ۹ ،یعنی jujuboside A ،jujuboside B،اسیدلوریک ،اسیدمیریسیتیک ،اسیدپالمیتیک ،اسیدپالمیتولئیک ، اسیداستئاریک ،اسیداولئیک ،اسیدلینولئیک ،اسیدآراشیدونیک واسیددوکوسونیک درSuanzaore توسعه داده شد .تفکیک همزمان ازاین یازده ترکیبات برروی یک ستون تحلیلی C18به دست آمد. فازمتحرک شامل ( A )1/0 ،درصداسیداستیک آبی ومتانولی (B) با۱/۰٪ اسیداستیک با استفاده ازشستشو شیب . درجه حرارت لوله رانش ازELSDدر ۷۵◦ C راه اندازی شد ،و سرعت جریان نیتروژن۸/۱لیتر / دقیقه بود .همه منحنی های خطی خوب کالیبراسیون درمحدوده آزمون(R2> 0.9955) نشان داده شده است . این روش قابلیت تولید خوبی را برای تعیین خاصیت کمی این یازده اجزای ترکیب دهنده در Suanzaoren را با تنوع درن و بین روز کمتر از % ۴۱/۳ و ۳۷/۴ را به ترتیب نشان داده بود . روش اعتبارموفقیت آمیزبود که برای تعیین کمیت ۱۱ اجزای موردبررسی درنه نمونه های تجاری ازSuanzaorenاستفاده شود. (یانگ وهمکاران ۲۰۰۶ ).
آنها در تحقیقی که انجام دادند ، اثر ۱-متیل سیکلو پروپن (MCP -1 ) رادررسیدن ومقاومت میوه عناب(Zizyphus jujubaرقمHuping)دربرابربیماری های پس ازبرداشت را بررسی کردند که به نتایج اعلام شده رسیدند . اثر۱-متیل سیکلو پروپن (MCP -1) درپیری والقای مقاومت دربرابر پوسیدگی پس ازبرداشت در میوه عناب (Zizyphus jujubaرقمHuping) دراین مطالعه موردبررسی قرارگرفت .
نتایج نشان داد که ، در مقایسه با کنترل ،تولیدبد اتیلن در ۱ میلی لیتر ، % ۲۸ است و سرعت تنفس %۳۰ در ۲۴ ساعت پس از درمان است ، که منجر به تاخیر موثر در پیری میوه می شود .

الف) کلی بودن
قاعده حقوقی مانند سایر قواعد شامل تمامی افراد جامه می شود، یعنی همه را مخاطب قرار می دهد نه شخص خاصی را برای مثال در کشور ما سن رشد ۱۸ سال می باشد و افراد کمتر از ۱۸ سال غیر رشید هستند و نمی توانند در مسائل مهم مالی خصوصا اموال غیر منقول دست به خرید و فروش بزنند و همین کلی بودن قاعده است که موجب مساوات و برابری افراد در مقابل قانون می گردد.

ب) الزامی بودن
حقوق در عین کلی بودن جنبه اجباری دارد به طوری که اگر در قوانین عباراتی به کار رفته باشد متضمن تکلیف و الزام نباشد جنبه حقوقی ندارد و از آن جهت الزام آور است که علاوه بر تامین آسایش و نظم عمومی حافظ عدالت نیز می باشد.
ج) ضمانت اجرا
یکی از مشخصه های مهم قاعده حقوقی ضمانت اجراء آن می باشد، اگر چه به جز قواعد حقوقی، قواعد دیگر مانند قواعد اخلاقی و مذهبی الزامی است و پیروان آن ملزم به رعایت آن هستند، اما ضمانت اجرای مادی مانند قواعد حقوی ندارند. لازم به ذکر است ضمانت اجرا توسط دولت در دو بخش، ضمانت اجرای مدنی و ضمانت اجرای جزائی تضمین شده است.
د) قلمرو اجتماعی داشتن
وظایفی که انسان از جنبه اخلاقی و مذهبی دارد مربوط به اجتماع نمی شود واگر ربطی پیدا کند در حدی نیست که اجتماع عکس العمل نشان دهد . ولی لازم است که هر انسان دارای صفات متعالی باشد. اما تصور انسان در حالت طبیعی، منفرد و مستقل بدون توجه به اجتماع ممکن نیست . یعنی انسان هرگز نمی تواند بدون در نظر گرفتن حقوق و قوانین یک سرزمین زندگی انفرادی داشته باشد.
گفتار سوم : معنای لغوی و اصطلاحی قاعده
الف) معنی لغوی قاعده
از نگاه و نظر اهل لغت قاعده به معنی پایه و ریشه و اساس هر چیزی است . راغب اصفهانی می نویسد :
« و قواعد البنا اساسه : قال الله تعالی : و اذ یرفع ابراهیم القواعد من البیت»
ابن منظور این گونه در معنای قاعده نوشته است :
«القائده : الاصل، الاس، و القواعد : الاساس و قواعد البیت اساسه»( ابن منظور ، لسان العرب ، ۱۴۰۵ ، ص۳۶۱)
علامه فیومی می نویسد : «و قواعد البیت اساسه ، الواحده قاعده» (فیومی ، مصباح المنبر، ص ۷۰۰ )غیر از معنای پایه و ریشه قاعده ، در تعریف و تفسیر اهل لغت این مفهوم نیز مستنبط است که هستی هر چیزی مانند خانه بر قاعده یعنی پایه آن بستگی دارد.
ب) معنای اصطلاحی
واژه قاعده در اصطلاح به معنای ضابطه می باشد و به معنای لغوی آن نزدیک نیست .
فیومی می نویسد : « والقواعد فی الاصلاح بمعنی الضابط و هما الامر الکلی و المنطبق علی جمیع جزئیاته » قاعده در اصطلاح عبارت است از قانون و آن دو ( یعنی قاعده و قانون ) فراگیر و شاملند و بر تمامی افراد و موارد خود منطبق می گردند. هر چند همان گونه که گفته شد معنای لغوی قاعده و معنای اصطلاحی آن به یکدیگر نزدیک نیست ، لیکن تفاوت عمده آن دو در این است که قاعده در معنای اصطلاحی آن کلی و گسترده بوده هر چند وجود چیز دیگری به آن بستگی و ارتباط نداشته باشد، اما در معنای لغوی هستی و استقرار هر چیزی بستگی به قاعده آن دارد . مانند وجود و استقرار خانه به پایه یعنی قاعده آن بستگی دارد، گر چه این قاعده صورت کلی ندارد.
مبحث دوم : تعریف قاعده فقهی
در بین فقها تعریفی از قاعده فقهی که مشابه یا منطبق با یکدیگر باشد ارائه نشده است . گروهی تقریبا تعاریف مختلفی ارائه داده اند و گروهی دیگر از فقها نیز هرگز تعریفی از قاعده به دست نداده اند و اصولا به بحث فرق قاعده فقهی با قاعده اصولی و یا ضابطه فقهی و مسئله فقهی و امثال آن بسنده کرده که به ذکر دو نمونه از تعاریف انجام شده می پردازیم .
استاد محمود شهابی درباره قاعده فقهی می نویسد : « قاعده فقهی قضیه ای است که حکم محمولی آن به فعل یا ذاتی خاص متعلق نباشد ، بلکه بسیاری از افعال یا ذوات متفرق را که عنوان حکم معمولی برآنها صادق است شامل باشد، خواه آن حکم محمولی حکم واقعی باشد ازقبیل قاعده لاحرج که در همه ابواب فقه ممکن است مورد پیدا کند و اجرا شود ، یا حکمی ظاهری باشد از قبیل قاعده تجاوز و قاعده فراغ »( شهابی ، محمود، ۱۳۴۱، ص ۱۰) که تعریف نسبتا دقیق و البته ثقیلی از قاعده به دست داده است . دکتر محقق داماد در تعریف قواعد فقه چنین آورده است : « منظور از قاعده فقهی فرمولهای بسیار کلی است اما منشا استنباط قوانین مختلف و متعدد قرار می گیرد.»( محقق داماد، مصطفی، ۱۳۶۶، ص۲۱) که دو تعریف یاد شده تقریبا مشعر بر این معنی است که :
« قاعده فقهی عبارت است از حکم و دلیل کلی فقهی که در بخشهای مختلف فقه بیان گردیده و در موضاعات متعدد و متنوع مطروحه به تناسب موضوع به کار می رود . »
فرضا قاعده لاضرر قاعده ای است فقهی که کاربرد آن در موارد و موضوعات متعدد از جمله در مورد بیع ، نکاح و طلاق متجلی می شود . با شرح تفائت قاعده فقهی با مسئله فقهی و ضابطه فقهی … که ذیلا خواهد آمئد مقوله قاعده فقهی بیشتر و بهتر روشن خواهد گردید.
گفتار اول : فرق قاعده فقهی با مسئله فقهی و ضابطه فقهی
الف) فرق قاعده با مسئله فقهی
مسئله فقهی حکمی است شرعی به صورت خاص و جزئی که موضوع آن در مقایسه با قاعده فقهی جزئی است . منظور از اینکه می گوییم موضوع مسئله فقهی جزئی است ، جزئی اضافی است ، و در نتیجه امکان دارد، حکمی شرعی هم مسئله باشد و هم قاعده. یعنی نسبت به افراد و مصادیق خودش قاعده باشد و از طرف دیگر در جایی که خود جزئی از قاعده ای دیگر قرار می گیرد نسبت به قاعده که حکمی کلی است به عنوان مسئله واقع می شود. (حاجی ده آبادی ، احمد ، ۱۳۸۴، ص۲۰)
ب) قاعده فقهی و ضابطه فقهی
واژه ضابطه فقهی در کتاب اهل سنت و فقهای گذشته زیاد به کار رفته است، ولی امروزه در میان فقهای شیعه چندان رایج نیست آنچه به نظر می رسد ، عده ای ضابطه فقهی را که حکم کلی مختص به یک باب دانسته و در مقابل حکم کلی که اختصاص به یک باب نداشته فقهی می دانند . به تعبیر دیگر احکامی که اختصاص به یک باب فقهی ندارند در اصطلاح فقها به آن قاعده فقهی می گویند و احکامی که اختصاص به برخی ابواب دارند ضابطه فقهی نامیده می شوند.
گفتار دوم : اقسام قواعد فقهی
قواعد فقهی از ابعاد و زاویه های گوناگون مورد نظر فقها بوده و بر این اساس تقسیم بندی های مختلفی از آنان صورت گرفته است که ذیلا به عمده آنها اشاره می شود.
به لحاظ شمول و فراگیری قواعد فقهی به چهار دسته تقسیم شده اند:
الف) قواعدی که در تمام ابواب فقه جریان دارند که این قواعد به لحاظ عام الشمول بودن آنان به قواعد عامه شهرت یافته اند مانند : قاعده لاضرر و لاخرج.
ب) قواعدی که در ابواب معاملات به معنای عام به کار رفته و مورد استفاده قرار می گیرند مانند: قاعده العقود تابعه للقصود ، قاعده لزوم
ج) قواعدی که صرفا اختصاص به ابواب مربوط معاملات خاص دارد مانند: قاعده تلف مبیع در زمان خیار، قاعده ما یضمن بصحیحه یضمن بفاسده
د) قواعدی که تنها در باب عبادات به کار گرفته می شوند مانند : قاعده لاتعاد ، قاعده فراغ
۲) قواعد فقهی که به لحاظ شبهات به حکمی و موضوعی تقسیم می شوند.
الف) قواعدی که ویژه شبهات موضوعی بوده و در این گونه موارد جریان دارند مانند: قاعده فراغ ، قاعده حجیت ید .
ب) قواعدی که در شبهات موضوعی و حکمی هر دو جریان دارند مانند: قاعده میسور ، قاعده عسر و حرج .
۳) در این تقسیم بندی قواعد فقهی براساس مدرکی که از آن گرفته شده است مورد نظر قرار می گیرد.
الف) قواعد فقهی که افزون بر محتوا الفاظ آن نیز مطابق الفاظ و آیات و روایات مورد استناد استمانند : قاعده لاضرر که به قواعد مصتطاده شهرت دارند.
ب) قواعد فقهی که تنها محتوای آن از آیات و روایات و موارد گوناگون فقه اخذ شده است مانند: قاعده اولویت اهم بر مهم در باب تزاحم ، قاعده العقود تابعه للقصود که به قاعده متلقات نیز مشهور است.
مبحث سوم: تعریف قاعده احسان
علم فقها در تعریف قاعده احسان به آیه « ما علی المحسنین من سبیل » هم از نظر لفظ و هم از نظر معنی استناد نموده اند و به خصوصیت مورد توجه نکرده اند. در اینجا مراد از قاعده احسان این است که اگر فردی به قصد کمک به مسلمان کاری را انجام دهد که منتهی به جلب منفعت و دفع ضرر نشود و اقدام کننده چون قصد و نیت خیر داشته است و عمل او هم مطابق قاعده بوده و عرف هم عمل او را تایید می نماید، قابل مواخذه نیست ، گرچه مراد از سبیل در آیه شریفه ، عذاب و کیفر اخروی است ، لیکن همه جا به این معنی نیست . بلکه جمله فوق بیانگر یک قاعده عمومی و کلی است که هر گاه شخصی به انگیزه خدمت و احسان موجب ورود ضرر به دیگری شود ، مورد مواخذه قرار نمی گیرد و ضامن محسوب نمی شود.( مصطفوی ، سید محمد کاظم ، ۱۴۱۳ه ق ، ص۸) قاعده احسان را با این عبارت نیز می توان بیان کرد:
« لا سبیل علی المحسنین فی تضمین ما یترتب علیه من الضمان مع عدم الاحسان» یعنی راهی برای ضمان محسن نسبت به چیزی از آثار مترتبه برآن چیزی که واجد ضمان است با وجود عدم احسان نیست. با تئجه به این عبارت می توان گفت : تعریف قاعده مورد بحث به طور خلاصه این می شود که زیان حاصل از اعمال محسن فاقد ضمان است(شفاعی، دکتر محسن، ۱۳۸۰،ص۱۰)
گفتار اول : معنای لغوی و اصطلاحی احسان
الف) احسان مصدر باب افعال از ریشه «حسن» در لغت به معنی نیکوکاری می باشد (لسان العرب ، ابن منظور ،۱۴۱۰ ه ق ص ۱۱۷) در فقه و حقوق به عمل عمومی یا وی‍ژه برای مساعدت به غیر قصد تبرع، احسان گویند(انصاری ، مسعود،طاهری و محمد علی، ۱۳۸۰،ص۲۰) در قرآن کریم واژه احسان به صورت اسم مصدر به معانی ذیل آمده است .
۱)خوبی، نیکی، کار شایسته کردن^[۱]
۲)تمام و کمال، بدون نقض^[۲]
۳)ادای فرائض و طاعات^[۳]
۱)نیکو گردانیدن^[۴]
۲)احکام واتقان^[۵]
۳)کار نیکو و شایسته کردن، نیکویی در قول و عمل^[۶]
۴)نیکی و احسان کردن، نعمت دادن^[۷]
۵)میانه روی در انفاق^[۸]