- تغییر ایجاد هر چیزی است که با گذشته تفاوت داشته باشد، اما نوآوری اتخاذ ایده‌هایی است که برای سازمان جدید است. بنابراین، تمام نوآوریها منعکس کننده یک تغییرند اما تمام تغییرها، نوآوری نیستند.

- تغییر سازمانی به عنوان اتخاذ یک فکـر یا رفتار جدید به وسیله سازمان مشخص مـی‌شود، اما نوآوری سازمان اتخاذ یک ایده یا رفتار است که برای نوع وضعیت، سازمان، بازار و محیط کلی سازمان جدید است. اولین سازمانی که این ایــده را معرفی می‌کند به عنوان نوآور در نظر گرفته می‌شود و سازمانی که کپی می‌کند یک تغییر را اتخاذ کرده است. بر اساس این تعاریف، خلاقیت لازمه نوآوری است. تحقق نوجویی وابسته به خلاقیت است. اگرچه در عمل نمی‌توان این دو را از هم متمایز ساخت ولی می‌توان تصور کرد که خلاقیت بستر رشد و پیدایی نوآوریهاست. خلاقیت پیدایی و تولید یک اندیشه و فکر نو است در حالی که نوآوری عملی ساختن آن اندیشه و فکر است. از خلاقیت تا نوآوری غالباً راهی طولانی در پیش است و تا اندیشه‌ای نو به صورت محصولی یا خدمتی جدید درآید زمانی طولانی می‌گذرد و تلاشها و کوششهای بسیار به عمل می‌آید. گاهی ایده و اندیشه‌ای نو از ذهن فرد می‌تراود و در سالهای بعد آن اندیشه نو به وسیله فرد دیگری به صورت نوآوری در محصول یا خدمت متجلی می‌گردد. خلاقیت اشاره به قدرت ایجاد اندیشه‌های نو دارد و نوآوری به معنای کاربردی ساختن آن افکار نو و تازه است. به طور خلاصه با در نظر گرفتن نظریات فوق می‌توان چنین نتیجه گرفت که خلاقیت اشاره به آوردن چیزی جدید به مرحله وجود داشته و یا به عبارتی به معنای دلالت بر «پیدا کردن» چیزهای جدید است هر چند که ممکن است به مرحله استفاده در نیاید. نوآوری به عنوان هر ایده جدیدی است که در برگیرنده توسعه یک محصول، خدمات یا فرایند می‌گردد که ممکن است نسبت به یک سازمان، یک صنعت، یا ملت و یا جهان جدید باشد. این نوآوریها به تغییر و انطبـاق بهتر سازمان با ایــده‌های جدید منجر می‌شود (یوسفی و همکاران، ۱۳۹۱).
۲-۳-۴) فرایند خلاقیت و نوآوری
مراحل خلاقیت ممکن است به فعالیت قوه درک و خرد انسان، یا مراحل مجزا ولی به هم پیوسته تعریف شود که انسان را به رهیافتهایی هدایت کند. نویسندگان و صاحب نظران این مراحل را به گونه های مختلف مطرح کرده اند. فرایند خلاقیت به ترتیب در برگیرنده مراحل روبرو شدن با ایده یا مشکل، شدت روبروشدن و رابطه روبروشدن با محیط است که فرد خلاق را احاطه کرده است. از صاحب‌نظران مدیریت، فرایند خلاقیت را از اندیشه تا عمل به سه مرحله: به وجود آوردن اندیشه، پرورش اندیشه و به کارگیری اندیشه تقسیم کرده است. مراحل خلاقیت عملی و قابل اجراتری را که از پنج مرحله تشکیل شده است، پیشنهاد می‌کند این مراحل به ترتیب عبارتند از: جذب اطلاعات، الهام، آزمون، پالایش و عرضه. آلبرشت معتقد است که شخص خلاق، اطلاعات پیرامون خود را جذب می‌کند و برای بررسی مسائل، رهیافتهای مختلفی را مورد بررسی قرار می‌دهد. زمانی که ذهن فرد خلاق از اطلاعات خام انباشته شد، به طور غیرقابل محسوس شروع به کار می‌کند و پس از تجزیه و تحلیل و ترکیب اطلاعات، رهیافتی برای مسئله ارائه می‌کند (بیدختی و انوری، ۱۳۸۳).
بخش چهارم
پیشینه تحقیق
۲-۴) پیشینه تحقیق
با توجه به ضرورتهای انکارناپذیر اشاره شده در بالا، در رابطه با مدیریت دانش تحقیقات مختلفی در داخل و خارج از کشور انجام گرفته است که در اینجا به چند مورد از این تحقیقات در قالب تحقیقات انجام یافته در داخل و خارج از کشور اشاره می­ شود:
الف) تحقیقات داخلی

1. 1. شوقی و همکاران (۱۳۹۱) در تحقیقی با عنوان «بررسی ارتباط میان ابعاد مدیریت دانش و عوامل کلیدی مؤثر بر آن با خلاقیت» به این نتیجه دست یافتند که بین ابعاد مدیریت دانش و عوامل کلیدی مؤثر بر آن و خلاقیت سازمانی رابطه مثبت و معنی‌داری وجود دارد. از طرفی نتایج حاصل بیانگر آن است که بین ابعاد مدیریت دانش و عوامل کلیدی مؤثر بر آن نیز رابطه مثبت و معنی‌داری وجود دارد. در مدل مفهومی ارائه شده در این تحقیق ۴ بعد مدیریت دانش (تولید، توزیع، سازماندهی و کاربرد دانش) تأثیر مثبت و معنی‌داری بر خلاقیت و همچنین عوامل کلیدی مؤثر بر مدیریت دانش (افراد، فرایند، فرهنگ و فنآوری) نیز تأثیر مثبت و معنی‌داری بر خلاقیت و ابعاد چهارگانه مدیریت دانش داشتند.

1. 1. یوسفی و همکاران (۱۳۹۱) در تحقیقی با عنوان «بررسی میزان تأثیر مدیریت دانش بر نوآوری» ضمن تفسیر و تشریح متغیرهای تحقیق به این نتیجه رسیدند که بین مدیریت دانش و نوآوری (محصول، فرایند، تدریجی و بنیادی)رابطه معنی‌داری برقرار می‌باشد. بنابراین توجه بیشتر شرکتها به مدیریت دانش، باعث افزایش نوآوری در آنها خواهد گردید.

1. 1. ابراهیم‌زاده (۱۳۹۱) در تحقیقی با موضوع «بررسی تأثیر مدیریت دانش بر سامانهای یادگیرنده» به این نتیجه دست یافت که مدیریت دانش با ابعاد و مؤلفه‌های خود نقش ضروری و انکارناپذیری در سازمانهای یادگیرنده ایفا نموده و رشد ۲۳ درصدی عملکرد را در این گونه سازمانها را موجب می‌شود. از طرفی یافته‌های وی به وضوح نشان می‌دهد که ابعاد مدیریت دانش در تمامی سطوح سازمانی تأثیر تقریباً یکسانی بر بهبود عملکرد داشت.

1. 1. ممیشی (۱۳۹۲) تحقیقی با عنوان «بررسی تأثیر فرایندهای مدیریت دانش بر توانمندسازی کارکنان سازمان تأمین اجتماعی استان اردبیل» انجام داد. وی به منظور آزمون فرضیه‌های تحقیق با بهره گرفتن از فنون همبستگی و ضریب رگرسیون چندگانه، برای هر یک از متغیرهای تحقیق پرسشنامه‌های استاندارد لاوسون (ستجش شاخصهای مدیریت دانش) و اسپرینز (سنجش شاخصهای توانمندسازی) و با بهره گرفتن از روش نمونه‌گیری تصادفی ساده در اختیار نمونه آماری قرار داد. نتایج حاصل بیانگر این موضوع است که بین مدیریت دانش بر توانمندسازی کارکنان سازمان تأمین اجتماعی استان اردبیل رابطه معنی‌داری وجود دارد.

ب) تحقیقات خارجی

1. 1. مجتهدزاده و آروموگام (۲۰۱۱) در تحقیقی با عنوان «ارتباطات ساختاری بین مدیریت دانش، خلاقیت و عملکرد در صنایع ایران» روش اندازه‌گیری را با تکیه بر الگوی معادلات ساختاری توسعه داده و به این نتیجه دست یافتند که مدیریت دانش بر خلاقیت و عملکرد سازمانی تأثیر مثبت و معناداری دارد. در مدل مفهومی نهایی ارائه شده دانش با دو بعد ضمنی و آشکار به عنوان متغیر مستقل و خلاقیت سازمانی به عنوان متغیر واسطه یا میانجی بر عملکرد سازمانی به عنوان متغیر وابسته تأثیر مثبت و معناداری داشته است.

1. 1. داتتا و چائودهوری (۲۰۱۲) در تحقیقی با عنوان «مدل‌سازی تأثیر ساختار سازمانی بر بازسازی سازمان و انتشار دانش» با تکیه بر الگوی معادلات ساختاری به این نتیجه دست یافتند که مطابق مدل نهایی تحقیق ساختار سازمانی بر بازسازی سازمانی و انتشار دانش تأثیر مثبت و معناداری دارد. همچنین یافته‌های آنان نشان داد که افزایش یکپارچگی ساختار سازمانی منجر به افزایش سطح انتشار دانش در سازمان می‌گردد. افزون بر آن مطابق مدل ارائه شده نهایی فقدان ساختار منسجم مستقیماً بر بازسازی و انتشار دانش سازمانی تأثیر می‌گذارد.

1. 1. ورا و کروسان (۲۰۱۲) در تحقیقی با عنوان «ارائه مدل مفهومی تحلیل ارتباط یادگیری سازمانی، مدیریت دانش و سرمایه‌های فکری» ضمن ترسیم محدوده اثرگذاری هر متغیر بر یکدیگر و همچنین بر عملکرد سازمانی به این نتیجه دست یافتند که مدیریت دانش بر یادگیری سازمانی و سرمایه‌های فکری تأثیر متقابل و معنی‌داری دارد. در مدل ارائه شده توسط آنها سطوح تحلیل در سه سطح اصول و مبانی حسابدرای، استفاده از ابزارهای فنآوری ارتباطات و اطلاعات و مدیریت دانش و یادگیری سازمانی صورت گرفت که در هر سه سطح تأثیر معناداری بین متغیرهای تحقیق مشاهده گردید.

1. 1. لیائو و وو (۲۰۱۳) در تحقیقی با عنوان «نگرش سیستمی به تأثیرات مدیریت دانش، یادگیری سازمانی و خلاقیت سازمانی» به این نتیجه رسید که مدیریت دانش بر یادگیری سازمانی تأثیر مثبت و معنی‌داری (۸۴/۶۰) دارد. به عبارتی مدیریت دانش ۸۴/۶۰ واریانس متغیر یادگیری سازمانی را تبیین می‌کند. بعبارت ساده مدیریت دانش ۸۴/۶۰ یادگیری سازمانی را بهبود می‌بخشد. از سوی دیگر با توجه به نتایج این تحقیق مدیریت دانش ۷۶/۶ واریانس متغیر خلاقیت سازمانی را تبیین می‌کند. بعبارتی مدیریت دانش ۷۶/۶ بر خلاقیت سازمانی تأثیر دارد.

فصل سوم
روش شناسی تحقیق
۳-۱) مقدمه
در جامعه فراصنعتی امروزه دانش به یک منبع کلیدی اقتصاد تبدیل گردیده است. در رویارویی با رقابتهای جهانی و محیطهای پویا به سازمانها توصیه می‌شود که برای دسترسی به بازارهای جدید و فناوریهای نوین از تخصص ومهارتهای افرادی با استعدادهای متنوع بهره‌گیری کنند. سازمانهای سلسله مراتبی بزرگی که زمانی به لحاظ تسهیلات فیزیکی و زیرساختهای فناوری گسترده خویش رسوخ‌ناپذیر تلقی می‌شوند امروزه در پاسخ به بازارهای ناپایدار و نیز برآوردن نیازهای مشتریان، از حیث ارائه سریع کالاها و خدمات، با مشکل مواجه گردیده‌اند. بنابر نظر مدیران، برای بقا در محیطهای پیچیده و پویا ضروری است که سازمانها از چابکی و انعطاف‌پذیری لازم برخوردار باشند و نیز در اداره دانش به صورت کارا عمل کنند. با این تفاسیر در این بخش از تحقیق به ابعاد روش تحقیق و جامعه آماری مورد مطالعه و نمونه آماری اشاره شده و به تفصیل نوع ابزار اندازه گیری داده‌ها از نمونه آماری و روش تجزیه و تحلیل داده‌ها اشاره می شود.
۳ ـ ۲) روش تحقیق
روش، شیوه پیش رفتن به سوی یک هدف است. تحقیق مستلزم یک رشته فعالیتهایی است که به درستی اندیشیده شده‌اند و به دقت به اجرا در می‌آیند. همچنین دربرگیرنده فرآیندهای جستجو، بررسی، آزمون و آزمایش است. این فرآیندها را باید به طور منظم، به دقت، منتعقدانه، عینی و منطقی به اجرا درآورد. نتیجه نهایی شامل کشف واقعیات جدیدی است که به ما کمک می‌کند تا با مشکل موجود برخورد کنیم. روش های تحقیق در علوم رفتاری را می‌توان با توجه به ۲ بعد مهم تقسیم نمود:
الف) هدف تحقیق ب) نحوه گردآوری داده‌ها
بر این اساس پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر شیوه گردآوری اطلاعات، تحقیقی توصیفی و از نوع همبستگی است. هدف از تحقیق کاربردی به دست آوردن درک یا دانش لازم برای تعیین ابزاری است که به وسیله آن نیازی مشخص و شناخته شده برطرف گردد و تحقیق توصیفی، آنچه را که هست توصیف و تفسیر می‌کند و به شرایط یا روابط موجود، عقاید متداول، فرآیندهای جاری، آثار مشهود یا روندهای در حال گسترش توجه دارد. تحقیق همبستگی^[۴۲] یکی از انواع تحقیق توصیفی است می‌توان گفت که هدف اصلی در تحقیق همبستگی آن است که مشخص کند آیا رابطه‌ای بین ۲ یا چند متغیر کمی (قابل سنجش) وجود دارد و اگر این رابطه وجود دارد اندازه و حد آن چقدر است؟ با این تفسیر پژوهش حاضر از لحاظ هدف از نوع تحقیقات کاربردی و از نظر ماهیت و محتوایی توصیفی از نوع همبستگی می‌باشد
۳ ـ ۳) جامعه آماری
جامعه آماری این تحقیق، شامل کلیه مدیران دستگاه های اجرایی (جهاد کشاورزی، تعاون کار و رفاه اجتماعی، کمیته امداد امام خمینی (ره)، بنیاد شهید، راه و شهرسازی، امور مالیاتی، اداره کل استاندارد، فنی و حرفه‌ای، محیط زیست، اداره اوقاف و امور خیریه، اداره برق، شرکت گاز، سازمان آب و فاضلاب روستایی و شهری، مخابرات) استان اردبیل می‌باشند. بر اساس آمار استانداری این تعداد جمعاً ۱۹۷ نفر می‌باشد.
۳ ـ ۴) حجم نمونه و روش اندازه‌گیری
با توجه به این که اعضای جامعه آماری از ویژگی‌های تقریباً مشابهی برخوردارند، بنابراین جامعه آماری همگن در نظر گرفته شده است و برای تعیین حجم نمونه از جدول مورگان استفاده می‌گردد که تعداد نمونه مورد نظر با سطح اطمینان ۹۵% و با سطح خطای ۰۵/۰، ۱۲۹ نفر بدست می‌آید. روش نمونه‌گیری در این تحقیق نیز از نوع نمونه‌گیری تصادفی ساده می‌باشد.
۳ ـ ۵) ابزار جمع‌ آوری اطلاعات
ابزار گردآوری اطلاعات از طریق پرسشنامه و با مراجعه به منابع کتابخانه‌ای (انتشارات سازمان مدیریت دولتی، تدبیر و …)، سازمانها و نهادهای آموزشی، پایان‌نامه‌های تحصیلی و پایگاه های الکترونیکی اطلاعات از قبیل اینترنت و … می‌باشد. با این وجود در پژوهش حاضر از ۳ نوع ابزار استفاده می‌گردد. یکی از ابزارهای مورد استفاده در این تحقیق، پرسشنامه مدیریت دانش لاوسون که در قالب مقیاس پنج گزینه‌ای لیکرت مورد استفاده قرار گرفته و این پرسشنامه دارای ۲۱ سئوال می‌باشد. دومین ابزار مورد استفاده در این پژوهش، پرسشنامه یادگیری سازمانی نیف و همکاران مشتمل بر ۲۱ سؤال، و در نهایت پرسشنامه خلاقیت سازمانی دیک و متکالفه مشتمل بر ۱۵ سؤال می‌باشد (پیوست ۱).
۳ ـ ۶) روائی و پایائی ابزار سنجش
در پژوهش حاضر به دلیل استاندارد بودن ابزار اندازه‌گیری (پرسشنامه استاندارد مدیریت دانش لاوسون، پرسشنامه استاندارد یادگیری سازمانی نیف و همکاران و پرسشنامه استاندارد خلاقیت سازمانی دیک و متکالفه)، روایی آن به طور طبیعی مورد تأیید قرار می‌گیرد.
برای برآورد پایایی^[۴۳] پرسشنامه از روش آلفای کرونباخ استفاده شده است. بر این اساس مقدار آلفا برای سؤالات مدیریت دانش برابر با ۸۰۵/۰ درصد، برای سؤالات متغیر یادگیری سازمانی ۸۶۱/۰ درصد و برای سؤالات متغیر خلاقیت سازمانی ۸۸۲/۰ درصد بدست آمده است که در جدول (۳-۱) منعکس گردیده است. بنابراین می‌توان گفت اولاً سؤالات پرسشنامه همبستگی با یکدیگر دارند و دوماً پرسشنامه از پایایی بالایی (قابلیت اعتماد لازم برای ابزار اندازه‌گیری) برخوردار می‌باشد.
جدول (۳-۱): پایایی متغیرهای تحقیق