نکته قابل توجه این است که اسلام می کوشد به پیروانش چنین تعلیم دهد تا این لحظه را تنها در یک جهت به کار نگیرند، زیرا زندگی را انتخاب می کند. او باید با هویاری و مراقبت هر چه تمامتر سرمایه وقت را بگونه ای توزیع نماید که همه ابعاد زندگی اشباع شود.
احیاناً با عدم صحیح توزیع وقت بخشی از زندگی مورد بی مهری قرار نگیرد که در نتیجه به مجموعه زندگی لطمه وارد می آید.
حدیثی از امیرالمومنین (ع) از غررالحکم است که فرموده اند:
«کسی که زمان را بشناسد، از آمادگی غافل نمی ماند» (اصلی پور، ۱۳۷۷، صص۸۶-۸۵).
زمان از پول ارزشمندتر است. زمان چیزی است که نمی توان آن را تولید کرد. اگر از یک ساعت حتی یک دقیقه از وقت درست بهره گیری نشود، فرصت دوباره برای استفاده از آن به وجود نخواهد آمد. ممکن است منابع مادی از دست رفته را دوباره به دست آورد اما عمر و لحظه لحظه زندگی از دست رفته، دیگر به دست نخواهد آمد.

مدیریت زمان و استفاده و بهره گیری درست از زمان یکی از موارد مهم در مدیریت است. بی توجهی و ارزان تلقی کردن زمان، امروز و فردا کردن، اولویت بندی نکردن، بی برنامگی، تمرکز در امور و دخالت در تمام ریزه کاری ها از جمله عوامل اتلاف زمان می باشند.
زمانی که در آن زندگی می کنیم با سرعت در حال حرکت و دگرگونی است. بنابراین سازمان های آینده با امروز تفاوت خواهند داشت. موقعیت، هنگامی به دست می آید که پیچیدگی های فزاینده زمان درک شود.
فرصت های فراوانی در پیش روی ما وجود دارد که باید از آن استفاده کرد. باید تمام فرصت ها حتی فرصت های کوچک را شناخت و توان بهره برداری از آنها را تقویت کرد. زیرا فرصت های کوچک وقتی در کنار هم قرار گیرند، به فرصت های بزرگ تبدیل می شوند. همان گونه که مخاطرات و سختی ها در کمین ما هستند، فرصت ها نیز در انتظار ما قرار دارند. حضرت علی (ع) می فرماید:
«بی گمان، فرصت ها همانند ابری زودگذر می گذرند. پس هرگاه فرصتی در انجام کارهای خیر به دست می آورید، آن را غنیمت شمرید و از آن خوب بهره برداری کنید» (احمدی، ۱۳۸۳، ص۱۱۲).
امام کاظم (ع) در خصوص تقسیم وقت و استفاده درست و بجا از زمان می فرماید:
«بکوشید در این که وقت شما به چهار بخش تقسیم گردد: وقتی را برای مناجات با خداوند متعال، وقتی هم برای کار و تأمین معاش، وقتی هم برای معاشرت با برادران و افراد مورد اعتمادی که عیب هایتان را به شما می شناسانند و در دل شما را دوست دارند و ساعتی هم برای درک لذت های حلال» (احمدی، ۱۳۸۳، ص۱۱۲).
کودک پس از گذشت مدت زمان معینی از مادر متولد می شود. تولد قبل از زمان معین و یا تأخیر تولد هر دو آفت زا هستند. کودک سالم به موقع معین متولد می شود نه زود و نه دیر. میوه در زمان معین می رسد، قبل از آن اگر چیده شود کال خواهد بود و اگر در غیر موقع خودش بچینند میوه فاسد شده از بین خواهد رفت.
مدیران باید توجه داشته باشند که هر کاری زمان و وقت معینی دارد. مدیر پر قدرت کسی است که زمان شناس بوده، بداند که چه موقع کار را انجام دهد و اگر پس از فوت وقت آن کار را انجام دهد آن کار با موفقیت به انجام نخواهد رسید.
زمان یک واقعیت عینی و خارجی است و نمی توان آن را نادیده گرفت. لذا برای بلوغ انسان ها نیز زمان معینی در نظر گرفته شده است و از همین رهگذر بلوغ های زودرس و یا دیررس هر دو آفت زا هستند.
انجام هر کاری نیاز به زمان معینی دارد. اگر در زمان خودش انجام شود مفید و سودمند خواهد بود و اگر از وقتش گذشته شد زیانبار خواهد بود. غذا خوردن یک واقعیت خارجی است اما زمان معینی دارد، اگر در موقع خودش انجام شود لذت بخش خواهد بود و اگر زودتر یا دیرتر انجام شود در عین فقدان لذت اساساً زیان بار خواهد بود.
لذا پیشوایان دینی دستور داده اند که تا گرسنه نشدی غذا نخور و پیش از سیری دست از غذا بکش یعنی غذا خوردن و ترک غذا هر دو دارای وقت معینی هستند.
با توجه به این نکته معلوم می شود که انجام کار به تنهایی نمی تواند مطلوب باشد بلکه باید مطالعه کرد که ظرفیت زمانی انجام آن چه کار وقت است تا در همان موقع به انجام آن پرداخت. بسیاری از کارها انجام می شود و نتیجه مطلوب عاید نمی گردد زیرا در ظرف زمانی خودش انجام نیافته و بدون توجه به ویژگی زمان به انجام آن پرداخته شده است.
به عنوان مثال، تشویق و تهدید کارمند زمان خاصی دارد، اگر تشویق در غیر زمان خودش انجام شود علاوه بر اینکه سودمند بود بلکه زیان آور نیز خواهد بود. پس یکی از شرایط اساسی مدیریت درک و شناخت زمان است. مدیر باید زمان شناس بوده کارها را در موقع خودش انجام دهد.
بنابراین زمان انجام کار اهمیت فراوانی دارد. مدیران و رهبران کارهایی را که می خواهند انجام دهند باید به اوقات و زمان نیز وقوف داشته باشند تا هر کاری در موقع خودش انجام گیرد تا آن کار بطور شایسته ای انجام گیرد. برخی از مدیران که در کارهای خود ناموفق هستند در مواردی علت این ناکامی ها معلول عدم درک و شناخت زمان است، یعنی بدون توجه به زمان کار را انجام می دهند و بهره و سودی از انجام آن نمی برند.
همانطور که خداوند برای عبادت و طاعات بندگان زمان های خاصی قرار داده و چنانچه نمازهای یومیه در اوقات معینی و روزه در ماه رمضان انجام می شود هر کاری همه باید در ظرفیت زمانی خودش انجام گیرد تا مفید و سودمند باشد.
بنابراین در برابر ویژگی هایی که مدیر دارای آن می باشد باید مدیر فردی زمان شناس بوده، بداند که زمان انجام کارها در چه مواقعی است، درست در همان موقع به انجام آن کار بپردازد.
در روایات اسلامی به همه انسان ها تأکید شده است که در انجام امور دقیقاً همه مسائل را مورد دقت و بررسی قرار داده تلاش نمایند که کارها را در مواقع خودش انجام دهند.
امام جعفر صادق (ع) می فرماید:
«به ثبات و استواری سلامت وجود دارد. پریشانی در پرتو شتاب زدگی است و هر که در غیر وقت و زمان کاری را انجام دهد همانند آن است که کسی در غیر موقع به بلوغ رسیده باشد.»
با توجه به این روایت معلوم می شود انجام کارها همانند دوره بلوغ دارای وقت و زمان مشخصی است و حتماً باید در زمان خودش انجام شود.
پیامبر بزرگوار (ص) فرمود:
«همانا مردم با شتابزدگی به هلاکت می رساند و اگر مردم با طمأنینه و دقت در کارها اقدام می کردند احدی به هلاکت نمی رسید.»
در مورد دیگری پیامبر اسلام (ص) فرمودند:
«تأنی و تأمل از پروردگار است و شتاب زدگی از شیطان است.»
مدیران باید توجه داشته باشند که هر گونه شتاب زدگی در انجام کار (علاوه بر آنکه آن کار را از درجه اعتبار ساقط می سازد اساساً حیثیت و ارزشمندی مدیر را هم به باد می دهد) (رشیدپور، ۱۳۶۵، ص۱۴۴-۱۴۰).

قسمت دوم

۲-۳- مدیریت و مهارتهای مدیران جهت عملکرد بهتر

۲-۳-۱ مفهوم مدیریت و مدیریت آموزشی

مدیریت یک اصطلاح عام و گسترده ای است که به صورت های گوناگون تفسیر و تأویل می شود. عده ای آن را هنر و امری ذاتی و بعضی دیگر آن را دانش و اکتسابی و گروهی نیز یک عمل و فعالیتی می دانند که در یک موقعیت سازمان یافته برای هماهنگی و هدایت امور در جهت اهداف معین صورت می گیرد (علاقه بند، ۱۳۸۲،ص۱۲).
فیروزبان (۱۳۵۶) معتقد است:
«مدیریت علم است به این اعتبار که یک مدیر موفق، اثربخش و کارآمد باید بسیاری از مسائل بنیادی مربوط به مدیریت را که به آن اصطلاحاً تکنولوژی مدیریت می گویند، بیاموزد. از طرف دیگر مدیر باید استعدادهای لازم را به منظور کاربرد مهارت ها و تکنیک های مدیریت و تطبیق آن با محیط را داشته باشد. پس از این نقطه نظر یک فن است (ص۱۰۲).
کرینتر^[۶] (۱۹۸۰)، مدیریت را «فرآیندی برای حل مسائل مربوط به تأمین هدفهای سازمانی به نحو مطلوب از طریق استفاده مؤثر و کارآمد از منابع کمیاب در یک محیط دار حال تغییر می داند» (ص۶).
گریفیث (۱۳۷۴) به نقل از ساموئل سی^[۷] (۱۹۸۹)، مدیریت را با تأکید بر تئوری روابط انسانی، «عبارت از فرایند کار کردن با دیگران و از طریق دیگران برای تحقق اثربخشی اهداف سازمانی از طریق استفاده کارآمد از منابع محدود در محیط متغیر پیشنهاد می کند» (ص۵۰).
اقتداری (۱۳۸۴) مدیریت را با تأکید بر جنبه وظایف، «عبارت از علم و هنر متشکل کردن، هماهنگ کردن، رهبری و کنترل فعالیتهای دسته جمعی برای رسیدن به اهداف مطلوب با حداکثر کارایی می داند» (ص۷۷).
دابرین و آندره^[۸] (۱۹۸۹)، مدیریت را «فرایند طراحی به منظور کسب اهداف از طریق استفاده از منابعی همانند منابع انسانی، منابع فیزیکی و منابع تکنولوژی تعریف می کند» (ص۴).
عسکریان (۱۳۷۲) مدیریت را عبارت از:
«ایجاد هماهنگی بین منابع و فعالیت های مختلف در حال و آینده در یک سازمان می داند. بدین گونه که این هماهنگی بین نیروهای انسانی در کنش های مختلف کاری، منابع مادی و سایر امکانات که یک مؤسسه برای رفع نیازهای خود و گسترش تولید، توزیع و مصرف بدان نیاز دارد به عمل می آید» (ص۷۰).
مطهری (۱۳۷۷) مدیریت را «مجهز کردن نیروها، تحرک نیروها، آزاد کردن نیروها و در عین حال کنترل نیروها و در مجرای صحیح انداختن آنها، سازمان دادن و حرارت بخشیدن به آنها می داند» (ص۱۵۲).
برای جمع بندی تعاریف مختلف شاید بتوان گفت مدیریت فرایندی متشکل از یک سلسله کارکردهای مستمر به هم پیوسته و مرتبط است که با استفاده هماهنگ از منابع انسانی و مادی مورد نیاز و مناسب که در یک سازمان فراهم آمده است و در جهت تعیین اهدافی خاص و تحقق کارآمد و اثربخش آن اهداف بکار گرفته
می شود.
کونتز^[۹] (۱۹۸۸) نیز مدیریت را «مهمترین زمینه نظارت انسانی و حضور مدیر را به منظور طراحی محیطی که اعضا بتوانند به صورت گروهی با یکدیگر کار کنند و به اهداف تعیین شده دست یابند ضروری می داند» (ص۴).
با توجه به تعاریف مدیریت، بر این مبنا به تعریفی از مدیریت آموزشی در بستر سازمان های آموزشی می پردازیم.