شکل ۳-۱: مدل تجربی تحقیق………………………………………………………………………………………………………………….. ۳۴
شکل ۴-۱: فرمول کوکران جهت تخمین حجم نمونه……………………………………………………………………………….. ۳۸
فصل اول
کلیات
۱- ۱- مقدمه

در چند دهه اخیر مسأله رشد جمعیت جهان که قسمت عمده آن مربوط به کشورهای در حال توسعه از جمله ایران می­باشد، توجه محافل مختلف ملی و بین ­المللی را به خود جلب کرده است. اگر چه در سال­های اخیر بحث­های متعددی در مورد کاهش رشد جمعیت در کشور صورت گرفته اما کماکان سالانه نزدیک به یک میلیون نفر به جمعیت کشور اضافه می­ شود. برنامه ­های تنظیم خانواده و تحدید موالید اگر به گونه ­ای مؤثر و کارآمد پیاده شود، آثار بسیار مثبتی در جامعه بر جای می­نهد که از آن جمله: ۱- تأمین بهداشت و سلامت مادر و کودک ۲- کاهش مرگ­ومیر مادران ۳- کمک به تحقق توسعه همه جانبه و پایدار ۴- تضمین حقوق و آزادی­های زن­ و مرد در خانواده می­توان اشاره نمود (تقوی، ۱۱:۱۳۸۲).

بنا به تعریف سازمان جهانی بهداشت، تنظیم خانواده مشتمل بر اقداماتی است که افراد و زوج­ها را یاری می‌دهد، تا از داشتن فرزند ناخواسته جلوگیری کنند، فاصله بین فرزندان خود را تنظیم نمایند، زمان تولد فرزندان را با سن و شرایط دیگر خود تطبیق دهند، و آگاهانه در مورد تعداد فرزندان خود تصمیم بگیرند، خدماتی که این نیات را میسر می­سازد، مشتمل است بر آموزش و مشاوره در مورد تنظیم خانواده، تأمین وسایل جلوگیری از حاملگی، کمک به کسانی که دچار ناباروری هستند و آموزش پدران و مادران در مورد خانواده و فرزندان (زنجانی و دیگران، ۱۲۹:۱۳۸۹).

آگاهی از افزایش سریع جمعیت به عنوان نوعی خطر جهانی برای بشر در نیمه دوم قرن بیستم شناخته شد. رشد بی­رویه و بدون برنامه­ ریزی جمعیت، در بسیاری از موارد موجب کمبود منابع مورد نیاز و در نتیجه بروز تنش و جنگ، بین جوامع انسانی گذشته است. جوامع پرجمعیت با مشکلات عدیده­ای از جمله فقر، بیماری، شکاف بالای طبقاتی، بیکاری و غیره مواجه است که تهدیدی برای ثبات جامعه می­باشد. کشورهای پیشرفته با به کارگیری برنامه ­های تنظیم خانواده و کنترل معقول رشد جمعیت خود، توانسته ­اند بر بسیاری از عوارض جمعیت فایق آمده و از مزایای آن نیز بهره لازم را برگیرند. برنامه تنظیم خانواده در ایران قبل از انقلاب بر طبق سیاست­های سازمان بهداشت جهانی در زمینه جمعیت کشورهای جهان سوم به اجرا درآمد. پس از انقلاب با توجه به دیدگاه­ های منفی که در مورد برنامه­ ها و طرح­های رژیم گذشته وجود داشت، برنامه کنترل جمعیت و تنظیم خانواده، به طور موقت منتفی گشت و در طول کمتر از ۱۰ سال (۶۸-۵۹) رشد جمعیت به مرحله خطرآفرینی رسید. و با پایان گرفتن جنگ در سال ۱۳۶۸ سیاست­هایی برای کنترل جمعیت و تنظیم خانواده از سوی سازمان­ها و وزارت خانه­های مربوط به مرحله اجرا گذاشته شد (فروزانفر، ۱۳۷۹ به نقل از پارسا، ۷:۱۳۸۴).

با تلاشی که برای کنترل جمعیت از طرف سازمان­ها، کلینیک­ها و مراکز بهداشتی صورت گرفت نرخ رشد جمعیت کشور از ۸/۳ درصد درسال ۱۳۶۵ که یکی از بالاترین نرخ رشد جمعیت در جهان بوده است به ۸/۱ درصد در سال ۱۳۷۵ کاهش یافت (تقوی، ۱۳۸۲). این افزایش، بیشتر به همان جمعیت متولد شده در سال­های آغازین انقلاب اسلامی برمی­گردد که اکنون وارد سن باروری شده ­اند. استفاده از روش­های پیشگیری از بارداری از عوامل موثر در کنترل رشد جمعیت در دهه اخیر بوده است و افزایش درصد پوشش واجدین شرایط رو به سمت روش­های مطمئن به عنوان یکی از عوامل مهم در ارزیابی برنامه ­های تنظیم خانواده است (جهانفر، ۵۰:۱۳۷۷). نرخ رشد جمعیت در سال ۱۳۹۰ به حدود ۳/۱ درصد رسیده است (مرکز آمار ایران، ۱۳۹۲).

۱- ۲- بیان مسئله:
کشور ما جزء مناطقی از جهان می­باشد که از چهار هزار سال قبل مسئله شهرنشینی در آن مطرح بوده و از رشد سریعی برخوردار بوده است. لذا جهت تعدیل و هماهنگی محورهای توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور و تامین سلامت جسمی- روانی و اجتماعی تمام اقشار جامعه به ویژه مادران و کودکان که جزء قشر آسیب­پذیر جامعه هستند، بایستی برنامه­ ریزی و تنظیم خانواده وجود داشته باشد. اگر زنان جوان به اطلاعات صحیح در مورد روش­های جلوگیری از بارداری­های ناخواسته دست پیدا کنند می­توان از ضربه­های عاطفی و هزینه­ های مربوط به این بارداری­ها جلوگیری به عمل آورد.
در ایران برنامه ­های تنظیم خانواده بر اساس قوانین دینی و حمایت مراجع مذهبی به مرحله اجرا رسیده است. قابلیت تغییرپذیری و انطباق قوانین اسلامی با مسائل اجتماعی موضوع بسیار مهمی در پیشرفت و موفقیت برنامه ­های تنظیم خانواده در کشور است. بر اساس آمار موجود درصد بالایی از زنانی که تمایل به بارداری نداشته­اند و یا خواستار تعویق زمان بارداری بوده ­اند از وسایل جلوگیری استفاده نکرده ­اند (کتابی، ۱۳۸۷).
در کشوری مانند ایران که حرکت به سمت توسعه را تجربه می­ کند و به شدت نیازمند پس­انداز یعنی تولید بیش از مصرف است، با توجه به محدودیت منبع اصلی تولید یعنی ذخایر طبیعی، ارقام میلیونی رشد جمعیت مانع بزرگی بر سر راه توسعه است. چنین وضعیتی اتخاذ تدابیری اساسی جهت برنامه ­های تنظیم خانواده و کنترل موالید را در ایران ضروری می­نماید. در این ارتباط آن­چه که بیش از هر چیزی اهمیت می­یابد مسئله زمان است. بر پایه تحقیقات صورت گرفته چنان چه برنامه ­های تنظیم خانواده به گونه ­ای عمل کند که تا باروری به سطح جایگزینی، میزان تجدید نسل خالص یک، برسد رشد جمعیت در حدود سال ۱۴۴۰ خورشیدی متوقف می­ شود و امکانات گسترده­ای که صرف جمعیت افزوده می­گردد به بالاترین سطح زندگی افراد تخصیص یابد. بر این اساس گفته می­ شود که در ایران هم چنان باید به اجرای برنامه ­های تنظیم خانواده پرداخت، چرا که تنظیم خانواده بر روی ۲ فرزند یا حتی ۳ فرزند و نیز فاصله گذاری مطلوب نیاز به تنظیم خانواده دارد (حسینی، ۱۳۹۰).
بر اساس آمارهای جهانی، علی رغم این که میزان استفاده از روش­های پیشگیری از بارداری در زنان واجد شرایط تنظیم خانواده از ۳۰ درصد در سال۱۹۶۰ به۶۲ درصد در سال ۱۹۹۷ افزایش یافت. هنوز حدود ۱۵۰ میلیون نفر زن در جهان که تمایل به محدود کردن فرزندان خود دارند از روش­های موثر بر پیشگیری از بارداری استفاده نمی­کنند که بیشترین علت آن شک به روش­های جلوگیری از بارداری، ترس از عوارض جانبی، کیفیت پایین سرویس­های بهداشتی کشورهای مربوطه، باورها و نگرش­های منفی می­باشد (جهانفر، ۵۶:۱۳۷۷). استفاده از روش­های جلوگیری و این که از چه روشی استفاده می‌شود به عوامل مختلفی همچون سن، تحصیلات، تعداد فرزندان و میزان دسترسی به روش­های مختلف بستگی دارد (حسینی، ۱۳۹۰). در کشورهای در حال توسعه بیشترین روش مورد استفاده توبکتومی است که حدود ۳۳ درصد موارد را تشکیل می­دهد. حدود ۴۰ درصد افراد پس از یکسال استفاده از یک روش جلوگیری از بارداری روش خود را تغییر می­ دهند که دو دلیل عمده آن یکی حاملگی ناخواسته و دلیل دیگر تهدید سلامتی فرد می­باشد. میزان شکست این روش­ها از ۳۰ درصد در سال برای روش­های واژینال (دیافراگم، ژل) تا کمتر از یک درصد برای ضدبارداری­های تزریقی، کاشتنی و آیودی می­باشد (شیروانی و دیگران، ۱۳۸۶). بنابراین با بهره گرفتن از وسایل پیشگیری از بارداری مطمئن و موثر می­توان میزان رشد بی­رویه جمعیت را کنترل کرد.
با توجه به این که استفاده از وسایل جلوگیری از بارداری، رفتاری عقلانی- اجتماعی است ویژگی‌های فردی و اجتماعی زوجین، اصلی­ترین نقش را در فرایند استفاده و انتخاب روش­های جلوگیری از بارداری ایفا می­ کند.
۱- ۳- اهمیت و ارزش تحقیق:

اهمیت بنیادین هر پژوهش این است که منجر به بضاعت علمی گردد (ساعی،۱۳۸۴: ۷۷). جستجو و بررسی زمانی انجام می‌گیرد که انسان در مقابل یک ابهام، نگرانی، سختی و… قرار دارد و برای فهم این موارد و نهایتاً یافتن راهی جهت خلاصی یا تخفیف آن‌ها، اقدام به بررسی یا جستجو می‌کند (ایمان، ۱۳۸۸: ۹).

تغییرات خانواده در زندگی روزمره بازتاب یافته و در این میان دخالت­های دین و دولت هم موثر بوده و روان شناسان، علمای علوم تربیتی، مورخان و جامعه شناسان نیز به آن توجه کرده ­اند که حاصل آن اصلاح نظام مفهومی در شناسایی تحولات اجتماعی ایران بوده است (آزاد ارمکی و دیگران، ۳۱:۱۳۸۴).
علی­رغم مباحث مقطعی که درباره دامنه واقعیت خطر افزایش جمعیت به عمل آمده و علی­رغم جبهه گیری­هایی در مورد راه و روش مواجهه با این خطر بروز کرده، لزوم رسیدن به یک رشد جمعیت متناسب و پایدار به عنوان یک اصل عمده از طرف اکثریت ملت­های جهان مورد قبول قرار گرفته است. از مهم­ترین اهداف برنامه ­های تنظیم خانواده در بسیاری از کشورها کاهش بارداری­های ناخواسته می‌باشد. تحقق این امر از طریق دسترسی آسان به وسایل جلوگیری از بارداری، علی­رغم آموز­ش­های لازم و استفاده دقیق از آن­ها وجود دارد. همواره سرویس­های تنظیم خانواده به وسیله جلوگیری از بارداری­های ناخواسته به حفظ و حراست از منابع ملی و سرمایه ­های کشور کمک موثری می­نماید.
خدمات تنظیم خانواده در ۱۵ سال اخیر یکی از اصلی­ترین اجزای خدمات بهداشتی اولیه را تشکیل داده و با برخورداری از حمایت سیاسی و ساختار مناسب اجرایی، موفقیت چشم­گیری را در زمینه کنترل موالید و ارتقای بهداشت باروری کسب نموده­ است (شهیدزاده و دیگران، ۲:۱۳۸۲). خدمات تنظیم خانواده در ایران یکی از حجیم­ترین خدمات ارائه شده به جامعه است. نزدیک به ۴ میلیون زن واجد شرایط تنظیم خانواده به طور مرتب از آن بهره می­برند و در صورت وجود مشکلی در این فرایند، پیامدهای وسیعی پدید خواهد آمد. به همین دلیل ضروری است که کیفیت ارائه خدمات تنظیم خانواده به طور مداوم ارزیابی و در صورت لزوم تصحیح گردد (حسن­پور و دیگران، ۳۴:۱۳۸۵). اگرچه تجربه فعالیت­ها و خدمات تنظیم خانواده در ایران مثبت و اثربخش بوده است؛ اما علی­رغم کاهش رشد جمعیت در ایران، به علت میزان باروری بالای کشور در دهه ۱۹۸۰، در آینده نزدیک، کشور دچار افزایش جمعیت خواهد شد. به علاوه نسبت بالای حاملگی­های ناخواسته در ایران به عنوان زنگ خطری به حساب می ­آید (نخعی و میراحمدزاده^[۱]، ۱۹۴:۲۰۰۵).
اما علی­رغم همه این­ها آنچه در این خصوص مورد سوال است این است که آیا انتخاب نوع روش و وسیله جلوگیری از بارداری بر اساس شناخت زنان از وسایل جلوگیری از بارداری می­باشد؟ هم­چنین گرایش به برنامه‌های تنظیم خانواده ناشی از تغییر در طرز تفکر و افزایش بنیادی آگاهی زوجین می‌باشد یا انتخابی آگاهانه و موقتی است؟ دیگر این که چه تعداد افراد با توجه به شرایطی که دارند روش مناسب برای جلوگیری از بارداری را برگزیده­اند؟ با توجه به نکاتی که در بالا مطرح شد این مطالعه فرصتی فراهم می­ کند تا عوامل اجتماعی (سن، تحصیلات، تفاوت سنی زوجین و…)، عوامل اقتصادی (شغل، میزان درآمد و…) و عوامل فرهنگی (ترجیح جنسی، ارزش­های دینی، رسانه­های جمعی و…) را بر روی برنامه ­های تنظیم خانواده و رفتار باروری بسنجیم و تاثیر زوجین را در تصمیم‌گیری در مورد اندازه خانواده و استفاده از وسایل جلوگیری مورد سنجش قرار دهیم که به لحاظ علمی باعث گسترش و تعیین الگوی روابط مورد مطالعه شود. و به لحاظ عملی (کاربردی) به برنامه‌ریزان و سیاست­گذاران در امر خانواده و بالاخص تنظیم خانواده کمک شایان نماید تا با توجه به فرهنگ حاکم بر منطقه برنامه­ ریزی خاصی را ارائه نماید که در جهت هماهنگی با تمایلات و ارزش­های فرهنگی آنان باشد و باعث توجه بیشتر پژوهش­های اجتماعی گردد.
۱- ۴- اهداف تحقیق
بر مبنای تعریف، هدف عبارت است از نتایج مورد استفاده­ای که فعالیت ما به سوی آن­ها جریان پیدا می­ کند (طالب، ۵۹:۱۳۸۰). و منظور از هدف نقطه­ای است که قصد وصول به آنجا را داریم و طبعاً اینک از آن نقطه فاصله داریم (همان: ۵۹).
اهداف تحقیقات اجتماعی به منظور روشن­سازی دلایل انجام طرح­های تحقیقات در رابطه با موضوع مورد بررسی بیان می­ شود. هر تحقیقی اهداف کلی و جزئی برای خود مد نظر قرار می­دهد. در این تحقیق:
۱- ۴- ۱- هدف کلی:
هدف کلی این تحقیق بررسی عوامل اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی مرتبط با تمایل زوجین به برنامه‌های تنظیم خانواده در شهرستان آران و بیدگل در سال ۱۳۹۳ می‌باشد.
۱- ۴- ۲- هدف جزئی:
- بررسی عوامل اجتماعی مرتبط با تمایل زوجین به برنامه ­های تنظیم خانواده در شهرستان آران و بیدگل
- بررسی عوامل اقتصادی مرتبط با تمایل زوجین به برنامه ­های تنظیم خانواده در شهرستان آران و بیدگل
- بررسی عوامل فرهنگی مرتبط با تمایل زوجین به برنامه ­های تنظیم خانواده در شهرستان آران و بیدگل
فصل دوم
پیشینه تحقیق
۲- ۱- مقدمه:
مطالعه تحقیقات گذشتگان به روشن شدن زوایای پیدا و پنهان موضوع کمک می­ کند، استفاده از دستاوردهای گذشتگان وسعت دید گسترده­تری را پیش روی محقق قرار می­دهد. بررسی تحقیقات انجام گرفته، راهنما و راه­گشا برای پژوهشگر است و او را قادر می­سازد تا با دقت و اطمینان بیشتری به مطالعه موضوع مورد تحقیق بپردازد، چرا که می ­تواند از نقاط قوت کارهای صورت گرفته بهره برده و از نارسایی­ها و نقص­های احتمالی آنان اجتناب ورزیده و در پی جبران آن­ها برآید، هم­چنین از روش­های موفقیت­آمیز بکار گرفته شده، استفاده نموده و از برخی دوباره­کاری­های غیرضروری پرهیز نماید. در این قسمت به بررسی چند کار تحقیقی که در ارتباط با برنامه ­های تنظیم خانواده انجام گرفته پرداخته می­ شود. در ابتدا تحقیقات داخلی و سپس تحقیقات خارجی مورد بررسی قرار می­گیرد.
۲- ۲- مروری بر تحقیقات داخلی و خارجی
۲- ۲- ۱- مطالعات انجام شده داخلی
عرفانی^[۲](۲۰۰۸) در تحقیقی تحت عنوان “نقش استفاده از وسایل جلوگیری و مذهب در کاهش نرخ سقط جنین در ایران” این مطالعه از داده ­های DHS سال ۲۰۰۰ استفاده کرده است و می­خواهد نقش استفاده از وسایل جلوگیری و مذهب را در نرخ سقط جنین بررسی کند. تخمین زده شده که نرخ کلی سقط جنین در ایران ۲۶/۰ درصد سقط در هر زن ازدواج کرده می­باشد. و نرخ کلی سالانه ۷/۵ درصد سقط در هر ۱۰۰۰ زن ازدواج کرده در سن ۴۹-۱۵ ساله می­باشد. یافته­های این تحقیق نشان داده است که تاثیر منفی استفاده از روش­های مدرن از وسایل جلوگیری بر روی نرخ سقط جنین ۳۱ درصد بیشتر از تاثیر مذهب می­باشد.
قدرتی (۱۳۸۷) مطالعه­ ای را در این زمینه با عنوان بررسی عوامل اقتصادی، اجتماعی و جمعیتی مؤثر بر رفتار باروری در زنان ۴۹-۱۵ ساله در مناطق روستایی شهرستان سبزوار انجام داده است هدف از این تحقیق بررسی عوامل اقتصادی، اجتماعی و جمعیتی مؤثر بر رفتار باروری در مناطق روستایی است. روش مورد استفاده در این پژوهش پیمایش و با تکنیک پرسشنامه ۴۰۰ نفر زن ازدواج کرده ۴۹-۱۵ ساله با نمونه گیری تصادفی ساده استفاده شده است. نتایج این مطالعه آن بود که تعداد مرگ و میر فرزندان، تعداد سقط جنین، تعداد فرزندان دلخواه، با باروری رابطه معناداری مستقیم داشته اند و متغیرهایی مثل سن ازدواج، تحصیلات والدین، درآمد، و البته شغل شوهر با میزان باروری رابطه معناداری معکوسی داشتند یعنی با افزایش آن باروری کاهش می­یابد.
ذوالفقاری­زاده کشکی (۱۳۸۶) در مطالعه­ ای با “عنوان بررسی عوامل اجتماعی و اقتصادی مؤثر بر میزان باروری زنان شاغل در دبیرستان­های شهر مرند” پرداخته و هدف از آن بررسی روابط موجود بین عوامل اجتماعی و اقتصادی همچون سن زن در اولین ازدواج، ترجیح جنسی به نفع فرزند پسر و میزان درآمد، شغل مرد و زن و… بر میزان باروری است. که با روش پیمایشی و استفاده از پرسشنامه به سؤالات بسته و نیز به روش اسنادی کتب پایان نامه است. نتایج این تحقیق نشان داده، که بین سن زن در اولین ازدواج و میزان درآمد والدین و ترجیح جنسی به نفع پسر با باروری رابطه معناداری وجود دارد. بین نوع شغل مردان با باروری رابطه معنادار وجود ندارد.
شیروانی (۱۳۸۶) در تحقیقی تحت عنوان “استفاده از روش­های طبیعی پیشگیری از بارداری و عوامل مرتبط با آن” این مطالعه به صورت مقطعی و با بهره گرفتن از نمونه گیری تصادفی سیستماتیک در مورد ۳۰۴ زن متاهل ۴۹-۱۵ ساله غیرباردار مراجعه کننده به مراکز بهداشتی درمانی شهری و روستایی قائم شهر انجام گرفته است. یافته­های این تحقیق نشان داده که نسبت استفاده از روش­های طبیعی و طبی به ترتیب ۳۹ و ۶۰ درصد بود. از بین روش­های دو گروه، نزدیکی منقطع با فراوانی ۳۷ درصد شایع­تر بوده است. مهم­ترین علل استفاده از روش­های طبیعی، ترس از عوارض روش­های دیگر، راحت­تر بودن، تمایل همسر و اطمینان از تاثیر مشابه با روش­های دیگر بوده است.
تورجیان­فر (۱۳۸۵) در تحقیقی تحت عنوان “بررسی رابطه عوامل اجتماعی و فرهنگی با نگرش مردان نسبت به مشارکت در برنامه ­های تنظیم خانواده” هدف این بررسی شناخت نگرش مردان نسبت به مشارکت در برنامه ­های تنظیم خانواده و هم­چنین بررسی رابطه عوامل اجتماعی و فرهنگی با نگرش نسبت به مشارکت انجام شده است. این مطالعه به شیوه پیمایشی و به وسیله پرسشنامه بر روی ۳۸۳ نفر مرد متاهل در سنین ۲۵ تا ۵۰ سال شهر شیراز صورت گرفته است. یافته­های این پژوهش در بخش توصیفی حاکی از آن است که ۵/۱۸ درصد از مردان دارای نگرش منفی نسبت به مشارکت در برنامه ­های تنظیم خانواده بوده اند و این درحالی است که ۶۴ درصد از افراد مورد مطالعه دارای نگرش میانه و ۷/۱۶ درصد از آن­ها نگرش مثبتی به مشارکت در این برنامه داشته اند و در بخش استنباطی این پژوهش نشان داده که سن مرد، شغل مرد و زن، بعد خانوار، تفاوت سنی، میزان درآمد خانواده، تحصیلات زن و مرد بر روی نگرش مردان نسبت به تنظیم خانواده تاثیر می­ گذارد.
منصوریان و خوشنویس (۱۳۸۵) تحقیقی تحت عنوان “ترجیحات جنسی زنان همسردار به رفتار باروری شهر تهران” داشته اند. هدف این تحقیق تاثیر ترجیحات جنسی زنان همسردار بر گرایش آن­ها به رفتار باروری بوده است. در این تحقیق از روش تحقیق پیمایشی، تکنیک مصاحبه حضوری و ابزار پرسشنامه استفاده شده است و داده ­ها از ۵۵۰ زن همسردار ساکن شهر تهران گردآوری شده است. یافته­های این تحقیق نشان داده که در سطح متغیرهای مربوط به خصوصیات فردی، متغیرهای سن زن و تحصیلات زن، در سطح متغیرهای جمعیت شناختی، متغیرهای تعداد کل فرزندان، مدت ازدواج، تعداد فرزندان دختر و ترکیب فرزندان دختر و ترکیب جنسی فرزندان و در سطح متغیرهای مربوط به نگرش­های ذهنی، متغیرهای ارزیابی ترکیب جنسی فرزندان بر اساس ترجیحات جنسی و تعداد فرزندان مطلوب در تبیین گرایش زنان به رفتار باروری نقش عمده­ای بر عهده دارند. تحلیل چند متغیره در الگوی رگرسیون لجستیک در سطح مجموع متغیرهای اصلی تحقیق نیز نشان داد که متغیرهای ارزیابی ترکیب جنسی فرزندان بر مبنای ترجیحات جنسی، سال­های ازدواج و محل تولد همسر در مجموع در پیش بینی گرایش زنان همسردار به رفتار باروری مشارکت دارند و در حدود ۸۴ درصد موارد وضعیت متغیر وابسته را به درستی پیش بینی می­ کنند.
عباسی شوازی و همکاران (۱۳۸۳) در تحقیقی تحت عنوان “علل انتخاب روش منقطع پیشگیری از بارداری در بین زنان سنین باروری در شهرستان رشت” در این مطالعه از دو روش کمی و کیفی در تبیین موضوع بهره گرفته شد. در بررسی کمی از داده ­های طرح تحولات باروری در ایران استفاده شد و در تحلیل داده ­ها از آزمون کای دو، آنالیز واریانس و رگرسیون لجستیک استفاده شده است؛ روش‌های کیفی در این مطالعه شامل مصاحبه عمیق و مصاحبه گروهی بود. از زنان تحت پوشش سه مرکز بهداشتی درمانی شهرستان رشت، ۲۷ زن که سابقه استفاده از روش نزدیکی منقطع را داشتند، به صورت تصادفی انتخاب و با آن­ها مصاحبه عمیق به عمل آمد. به علاوه دو مورد مصاحبه گروهی متمرکز با کارشناسان ستادی و اجرایی در شهر رشت برگزار شد. نتایج این تحقیق نشان داده که حدود ۷۰ درصد از زنان روستایی در مقابل ۵۷ درصد از زنان شهری از روش­های مدرن پیشگیری از بارداری استفاده می­کرده ­اند. آزمون آماری تفاوت معنی داری بین محل سکونت پاسخ­گویان و نوع روش پیشگیری از بارداری از روش نزدیکی منقطع را نشان داد. متغیرهای تعداد فرزندان، طول مدت ازدواج و طریقه آشنایی با روش­ها به عنوان متغیرهای مستقل معنی­دار در معادله شناخته شدند و سایر متغیرها از مدل حذف گردیدند. نتایج بررسی کیفی نیز نشان داد زوجین با بهره گرفتن از روش نزدیکی منقطع از عوارض جانبی همراه با روش­های مدرن اجتناب می­ کنند. هم­چنین استفاده گسترده از این روش را باید به ملاحظه و درک متقابل مردان از وضعیت سلامت همسرانشان نیز نسبت داد.
امین شکروی و هادن چاپمن (۱۳۸۳) در تحقیقی تحت عنوان “مطالعه عوامل موثر بر بارداری­های ناخواسته در گروهی از زنان باردار شهر تهران” این پژوهش به صورت توصیفی و مقطعی است. که با هدف تعیین و میزان و علل حاملگی­های ناخواسته و نحوه به کارگیری روش­های جلوگیری از بارداری و هم­چنین دستیابی به دلایل عدم استفاده از این روش­ها به منظور شناخت عوامل موثر بر حاملگی‌های ناخواسته و تعیین میزان نیازهای برآورده نشده که همگی در چگونگی کنترل رشد جمعیت تاثیر دارند، برنامه­ ریزی و اجرا شده است. داده ­ها از طریق پرسشنامه جمع­آوری شده است. یافته­های این تحقیق نشان داده است که از میان کل نمونه­های مورد مطالعه ۶۳ درصد سابقه استفاده از وسایل جلوگیری از بارداری را دارند. و از میان پاسخگویان ۳۱ درصد حاملگی ناخواسته داشته اند و ۶۸ درصد حاملگی با برنامه قبلی داشتند. ۴۹ درصد حاملگی ناخواسته به خاطر شکست روش­های جلوگیری از بارداری اتفاق افتاده است. از میان متغیرهای دموگرافیک مورد مطالعه، نسبت حاملگی‌های بدون برنامه در زنان زیر۲۰ سال و بالای ۴۰ سال افزایش داشته و در این دو گروه رابطه ضعیفی بین سن و نوع حاملگی مشاهده شده است. از میان متغیرهای زمینه ای تنها متغیرهای تعداد فرزندان پسر و دختر با تعداد حاملگی­های قبلی رابطه معنی­دار را نشان داده است.
گشتاسبی (۱۳۸۳) در تحقیقی تحت عنوان “الگوی بکارگیری روش های پیشگیری از بارداری در مناطق شهری استان کهگیلویه و بویراحمد” روش مورد بررسی تحقیق این بوده که با توجه به درصد بالای پوشش خانوارهای تحت نظارت مراکزبهداشتی- درمانی شهری استان کهگیلویه و بویراحمد ۱۵۴۰ نفر از بانوان متاهل به روش نمونه گیری تصادفی، از فهرست زنان موجود در هر مرکز انتخاب و در زمستان ۱۳۸۳ مصاحبه حضوری شدند. و از تکنیک پرسشنامه برای جمع­آوری داده ­ها استفاده شده است. یافته­های این تحقیق نشان داده که میانگین سنی جمعیت مورد مطالعه ۲۳ سال بود. میانگین تعداد بارداری ۷/۳ بار و تعداد فرزندان ۲/۳ به دست آمد. میانگین تعداد فرزندان خانوار با سطح تحصیلات و شغل بانوان دارای ارتباط معنی­دار آماری بود. هم­چنین بین میانگین تعداد فرزندان خانوار با میانگین تعداد مطلوب فرزندان از نظر شرکت کنندگان مورد مطالعه، تفاوت معنی­دار مشاهده شد. روش­های شایع جلوگیری از بارداری مورد استفاده توسط بانوان قرص و سپس بستن لوله­های رحمی بود. در خصوص آگاهی از انواع روش­های پیشگیری از بارداری در نمونه­های مورد مطالعه، بیشترین فراوانی در مورد قرص (۹۴ درصد)، کاندوم (۴۵ درصد) و سپس بستن لوله­های رحمی بود به ترتیب (۴۰ درصد و ۱۸ درصد) در خصوص آگاهی از روش­های پیشگیری از بارداری در نمونه­های مورد مطالعه بیشترین فراوانی تعداد زنان تک فرزند در گروه سنی ۲۱-۳۰ سال و زنان دارای دو فرزند و بیشتر در گروه سنی۴۰-۲۱ سال به دست آمده است.
حاجیان (۱۳۸۲) در تحقیقی تحت عنوان “الگوی انتخاب روش­های پیشگیری از باروری و رابطه آن با سن، تعداد فرزندان و میزان تحصیلات در زنان همسردار ۱۵-۴۹ ساله در جمعیت روستای بابل” هدف از این تحقیق تعیین رابطه بین روش­های پیشگیری از باروری با سن، تعداد فرزند و میزان تحصیلات زنان می­باشد. این مطالعه بصورت توصیفی- تحلیلی و به روش مقطعی با نمونه ­ای از ۴۰۰ نفر زنان واجد شرایط برنامه تنظیم خانواده (۱۵-۴۹) ساله در جمعیت روستایی بابل در سال ۱۳۷۹ انجام گردید. اطلاعات مربوط به نوع روش پیشگیری، سن، تعداد فرزندان و سطح تحصیلات زنان از پرونده ­های موجود تنظیم خانواده در مراکز بهداشتی و درمانی استخراج گردید. یافته­های این تحقیق نشان داده که در زنان تحت پوشش برنامه تنظیم خانواده، استفاده از روش­های مطمئن پیشگیری از بارداری (قرص، آیودی، کاندوم، توبکتومی و وازکتومی) ۹/۷۱ می‌باشد. در این خصوص بین نوع روش پیشگیری از بارداری با سن مادر، تعداد فرزندان و میزان تحصیلات از نظر آماری رابطه معناداری وجود داشته است. به طوری که زنان در سنین بالای ۴۰ سال، تعداد فرزند بیشتر و بیسوادی بیشتر از روش توبکتومی و زنان در سنین پایین­تر، تعداد فرزند کمتر و تحصیلات متوسط بیشتر از قرص آیودی و کاندوم استفاده می­ کنند و زنان با تحصیلات خوب و عالی بیشتر روش منقطع و وازکتومی را انتخاب می­ کنند.
غلام حسین­زاده (۱۳۸۲) در تحقیقی تحت عنوان “بررسی تعیین­کننده­ های استفاده از وسایل جلوگیری در استان گیلان” هدف از این تحقیق بررسی تعیین­کننده­ های استفاده از وسایل جلوگیری در استان گیلان می‌باشد. این پژوهش بر اساس داده ­های DHS وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی انجام گردیده است. تجزیه و تحلیل داده ­ها به وسیله شاخص­ های آماری توصیفی مانند توزیع فراوانی و نیز تحلیل رابطه دو متغیره و رگرسیون چند متغیره انجام گردید. یافته­های این تحقیق نشان داده است که بهترین تعیین­کننده­ های استفاده از قرص سن زن، تعداد فرزندان زنده که یک زن در طول زندگی خود به دنیا آورده است و نیز آگاهی و شناخت در مورد قرص بوده است. کاندوم به وسیله شناخت و آگاهی در ارتباط با کاندوم شناخت و آگاهی در ارتباط با آ­یودی تبیین شد. روش منقطع را دانش و آگاهی در زمینه آیودی و نیز ترجیح جنسی در ارتباط با توبکتومی و وازکتومی تعیین می­کرد بهترین تعیین ­کننده­ها استفاده از توبکتومی دانش و آگاهی در ارتباط وازکتومی، تعداد فرزندان زنده زن، سن زن در اولین ازدواج، ترجیح جنسی، تعداد حاملگی و تعداد پسران و دخترانی که با خانوار زندگی می­کردند بودند. روش وازکتومی را نیز شناخت و آگاهی در زمینه وازکتومی و تعداد فرزندان زنده تبیین کرد. آیودی توسط تعداد فرزندان و نیز شناخت و آگاهی در ارتباط با کاندوم تبیین می‌کرد. روش ریتمیک نیز توسط متغیرهای سن زن، تعداد فرزندان زنده به دنیا آمده زن و نیز آگاهی و دانش و شناخت در رابطه با آیودی تبیین می­کرد.
حاجیان (۱۳۸۲) در تحقیقی با عنوان “روند تغییرات هفت ساله در الگوی انتخاب روش­های پیشگیری از بارداری در جمعیت روستای بابل ۱۳۷۹-۱۳۷۳” این مطالعه با هدف مقایسه الگوی تغییرات هفت ساله در استفاده از روش­های پیشگیری از بارداری در جمعیت روستای بابل می­باشد. این مطالعه بر اساس اطلاعات موجود در پرونده و دفاتر تنظیم خانواده طی سال ۷۹-۱۳۷۳ و با نمونه‌ای از ۴۰۰ نفر از زنان ۴۹-۱۵ ساله واجد شرایط تنظیم خانواده در جمعیت روستایی تحت پوشش مرکز بهداشتی درمانی منطقه پایین گتاب بابل انجام گردیده است. و در کل ۲۸۰۰ پرونده طی هفت سال مورد ارزیابی قرار گرفت اطلاعات مربوط به نوع استفاده از روش­های پیشگیری از بارداری از دفاتر و پرونده ­ها استخراج گردید و با بهره گرفتن از آزمون Z و کای دو روند تغییرات مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته­های این تحقیق نشان داده که در طی روند هفت ساله تغییرات قابل ملاحظه وجود داشته است. توبکتومی از ۲/۲۶ درصد به ۷/۳۶ درصد افزایش معنی دار داشته و کاندوم از ۳درصد به ۵/۷ درصد و آیودی از ۵ درصد به ۵/۸ درصد افزایش داشته است. در حالی که بدون جلوگیری از ۵/۲۷ درصد در سال ۱۳۷۳ به ۷/۴ درصد در سال ۱۳۷۹ کاهش معنی­دار داشته است. ولی تغییرات معنی­دار در میزان استفاده از قرص و روش منقطع در طی هفت سال مشاهده نشده است.
علوی (۱۳۸۱) در تحقیقی تحت عنوان “دلایل عدم استفاده از روش­های مطمئن پیشگیری از بارداری در زنان استفاده کننده از روش منقطع در شهرستان آمل” به بررسی دلایل استفاده از روش‌های منقطع در بارداری پرداخته این تحقیق به روش توصیفی و بر روی ۳۷۹ زن متاهل ۴۵-۱۵ ساله ساکن شهر آمل که از روش منقطع استفاده می­کردند صورت گرفته است. نمونه گیری به صورت تصادفی و چند مرحله‌ای انجام گرفت. برای تحلیل داده ­ها از آمار توصیفی و ضریب همبستگی پیرسون جهت بررسی ارتباط بعضی از متغیرها استفاده گردیده است. سن افراد تحت مطالعه ۲۸ سال و مدت استفاده از روش منقطع ۵۳ ماه بوده و حداقل از ۳ ماه قبل تا به حال از روش منقطع استفاده کرده بودند و در رابطه با عدم استفاده از روش­های مطمئن پیشگیری از بارداری شامل ترس از عوارض جانبی، مخالفت همسر، ممنوعیت پزشکی، شیردهی و بی ­تفاوتی نسبت به حامله شدن می­باشد. شایع‌ترین دلیل استفاده از روش منقطع تمایل همسر، کم عارضه بودن روش، در دسترس بودن روش و مطمئن­ترین روش نسبت به سایر روش­ها بوده است و بین متغیرهای سن، مدت ازدواج، تعداد خانوار، تعداد فرزندان و سن آخرین فرزند با طول مدت استفاده از روش منقطع، ارتباط معناداری به دست آمده است.