Sb (ppm)

۰٫۹۵۹

۰٫۰۹۸

-۰٫۰۵۱

Cr (ppm)

-۰٫۴۴۲

۰٫۷۱

۰٫۱۳۸

Extraction Method: Principal Component Analysis.

Rotation Method: Varimax with Kaiser Normalization.

a. Rotation converged in 4 iterations.

فصل چهارم
بررسی زمین شیمی ترکیبات آروماتیک چندحلقه­ای(PAHs)در غبار خیابان

مقدمه
در دهه­های اخیر با پیشرفتهای صنعتی، مواد آلاینده­ محیط­زیست، افزایش چشمگیری یافته است(Wei et al., 2010). ترکیبات آروماتیک چندحلقه­­ای از جمله مهم­ترین آلاینده­های شناخته شده در محیط­های طبیعی می­باشد. بیش از ۵۰۰ ترکیب هیدروکربن‌ آروماتیک چندحلقه‌ای شناخته شده­است، با وجود این، تنها برخی از این ترکیبات به علت اثرات جهش­زایی و سرطان­زایی خود،اهمیت زیست­محیطی دارند. سازمان حفاظت محیط‌زیست ایالت متحده آمریکا در سال ۱۹۸۷ ، ۱۶ ترکیب از هیدروکربن‌های آروماتیک چندحلقه‌ای را به عنوان آلاینده‌های بسیار مهم معرفی کرد. سازمان حفاظت محیط­زیست آمریکا، از میان ۱۶ ترکیب یاد شده، هفت ترکیب شامل بنزو(a)آنتراسن، کرایزن، بنزو(a) پایرن، بنزو(b)فلورانتن، بنزو(k)فلورانتن، دی بنزو(a,h)آنتراسن و ایندنو(۱,۲,۳-cd) پایرن،را به­عنوان سرطان­زای احتمالی برای انسان معرفی کرده­ است(NTP, 2005).

نمونه­برداری
جنس بطری­های مورد استفاده برای نمونه­برداری از غبار­ خیابان به منظور تجزیه و بررسی ترکیبات آروماتیک چند حلقه­ای شیشه می­باشد. باید به این نکته توجه کرد که قبل از نمونه­برداری بطری­ها با آب و صابون شسته و پس از خشک کردن با محلولn هگزان کر داده شود، سپس بطری­ها با استون شسته و نهایتاً در آون در دمای ۱۸۰ درجه سانتی گراد به مدت سه ساعت حرارت داده می­ شود. درب شیشه­ها به­محض خروج از آون با محلول nهگزان شسته، و با فویل آلومنیمی پوشانده می­ شود.باید توجه کرد که قسمت کدر فویل به سمت درون شیشه باشد، تا ارتباط هوا با درون شیشه قطع شود. باید درب بطری­ها تا لحظه نمونه­برداری بسته بماند. به منظور جلوگیری از ورود نور به درون ظروف نمونه­برداری، باید با فویل آلومنیمی ضخیم پوشانده شود.نمونه­برداری بیشتر از خیابان­های اصلی و پر­تردد شهر، جمع­آوری شد برای این کار از یک جاروی دستی و خاک­انداز غیرپلاستیکی استفاده شد. نمونه­ها عمدتاً به صورت مرکب برداشته شدند، به­ طوری که هر نمونه از۱۰زیر­نمونه تشکیل می­ شود. نمونه­ها با بهره گرفتن از الک ۲ میلی­متری الک شدند تا سنگ، و سایر اضافات بزرگ­اندازه از نمونه­ها جدا شوند، سپس نمونه­ها به درون بطری­ها انتقال داده، و سر بطری­ها توسط فویل آلومنیمی ضخیم پوشانده، و نهایتاً درب پلاستیکی آنها بسته می­ شود. نمونه­ها پس از برچسب­گذاری با بهره گرفتن از یخ خشک در دمای ۴ درجه سانتی ­گراد نگه داشته ­شدند. در پایان هر روز، پس از اتمام نمونه­برداری، نمونه­ها بسته­بندی و به آزمایشگاه محیط­زیست مرکز تحقیقات و فن­آوری مواد معدنی ایران در کرج ارسال شدند. نمونه­های ارسالی در کمتر از ۲۴ ساعت پس از نمونه­برداری در آزمایشگاه استخراج و سپس تجزیه شده ­اند. قابل ذکر است که اکثر نقاط انتخاب شده برای نمونه­برداری غبار خیابان برای تجزیه و بررسی هیدروکربن­های آروماتیک چندحلقه­ای از همان نقاط نمونه­برداری غبار خیابان برای بررسی فلزات سنگین انتخاب شده ­است. جدول مختصات نقاط نمونه­برداری و شکل۴-۱ موقعیت نقاط نمونه­برداری از غبار خیابان برایPAH را نشان می­دهد.
شکل۴-۱- نقشه ایستگاه­های نمونه ­برداری از غبار خیابان در محدوده مطالعاتی.
شکل۴-۲- نمونه­برداری از غبار خیابان(ترکیبات آروماتیک چندحلقه­ای)
شکل ۴-۳- نمونه­برداری از غبار خیابان(ترکیبات آروماتیک چندحلقه­ای)
شکل۴-۴- آماده ­سازی ظروف، قبل از انجام نمونه‌برداری
شکل ۴-۵- شستشوی ظروف با محلول n-Hexan و سپس با محلول استون
شکل۴-۶- قرار دادن ظروف در آون در دمای ۱۸۰ درجه سانتیگراد به مدت ۳ ساعت
جدول ۴-۱-نام و مختصات محل نمونه­برداری غبار خیابان

ردیف

کد نمونه

X

Y

نوع نمونه

نام ایستگاه

۱