۳-۶روش‌های گردآوری اطلاعات

گردآوری اطلاعات از طریق آمار و داده‌های موجود در پایگاه اطلاعاتی در بورس اوراق بهادار تهران و شرکت مدیریت فناوری بورس تهران و همچنین سیستم جامع اطلاع رسانی ناشران صورت می گیرد.
بدین ترتیب که داده‌های خام در نرم افزار Excel وارد شده و پس از محاسبه مؤلفّه‌های مورد نیاز برای برازش مدل رگرسیونی تحقیق، با بهره گرفتن از نرم‌افزارهای SPSS به تحلیل ارتباط بین متغیرها پرداخته می‌شود.

قلمرو تحقیق شامل کلّیۀ شرکت‌های پذیرفته‌شده بورس اوراق بهادر هستند که در دوره زمانی تحقیق که از ابتدای سال ۱۳۸۵ تا پایان سال ۱۳۸۹ می‌باشد، مورد بررسی و تحلیل قرار می‌گیرند

۳-۷جامعه و نمونه آماری

جامعه آماری این تحقیق شامل شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است که به روش حذفی (غربال گری) و بر اساس معیارهای زیر گزینش گردیده اند:

• • به منظور همگن شدن نمونه آماری در سالهای مورد بررسی، قبل از سال ۱۳۸۵ در بورس اوراق بهادار تهران پذیرفته شده باشند و تا پایان سال ۱۳۸۹ از بورس اوراق بهادار تهران خارج نشده باشند؛

• • به لحاظ افزایش قابلیت مقایسه، دوره مالی آن‌ها منتهی به اسفند ماه باشد؛

• • سود تقسیمی آنها در طول دوره مورد نظر شفّاف و مشخص باشد؛

• • جزء شرکتهای سرمایه گذاری و واسطه گری مالی و بانک ها، مؤسسات مالی و اعتباری و سایر نهادهای پولی نباشند. علّت حذف شرکت‌های فعّال در صنعت واسطه‌گری مالی این است که ماهیّت فعّالیت و ماهیّت اقتصادی ارقام حسابداری این‌گونه شرکت‌ها تفاوت قابل ملاحظه‌ای با شرکت‌های تولیدی و بازرگانی دارد، دارایی‌های شرکت‌های سرمایه‌گذاری عموماً از سهام سایر شرکت‌های فعّال در بازار بورس تشکیل شده و قیمت سهام آن‌ها متأثّر از قیمت سهام شرکت‌های سرمایه‌پذیرشان است؛ همچنین با توجّه به این که شناسایی درآمد این گونه شرکت‌ها منوط به نتایج عملکرد و سودهای تقسیمی توسط شرکت‌های سرمایه‌پذیرشان است، عموماً سال مالی این‌گونه شرکت‌ها متفاوت از سایر شرکت‌های پذیرفته شده در بورس (معمولاً ۳۰ آذرماه) است و طی دوره تحقیق سهام آن‌ها به طور فعّال معامله شده و به‌طور تخمینی سهام آن‌ها حداقل ۱۰۰ روز معامله شده باشد.

۳-۸روشهای مورد نظر برای تجزیه و تحلیل اطلاعات و آزمون فرضیه‏ها

۳-۸-۱ تحلیل آماری

آمار در یک معنا عبارت است از روشی علمی که برای جمع آوری، تلخیص ، تجزیه و تحلیل، تفسیر و به طور کلی مطالعه و بررسی مشاهدات به کار برده می شود. در معنای دیگر، آمار با “مشاهدات عددی” مترادف است. (آذر، مومنی، ۱۳۸۵، ۳)
آمار توصیفی صرفاً به توصیف جامعه می پردازد و هدف آن محاسبه پارامترهای جامعه است. چنانچه محاسبه مقادیر و شاخصهای جامعه آماری با بهره گرفتن از سرشماری تمامی عناصر آن آنجام گیرد آن را آمار توصیفی گویند.
آمار استنباطی با بهره گرفتن از مقادیر نمونه، آماره ها را محاسبه می کند. سپس به کمک تخمین و آزمون فرض آماری، آماره ها را به پارامترهای جامعه تعمیم می دهد. (آذر، مومنی، ۱۳۸۵، ۸)
از آنجایی که هدف از این تحقیق مطالعه میزان تأثیر متغیرهای مستقل بر متغیر وابسته و برآورد ضرایب متغیرهای مورد بررسی و در نهایت ارائه مدل به منظور پیش بینی می‌باشد، در این تحقیق برای آزمون فرضیه‌ها از رگرسیون چند متغیره با به کارگیری داده‌های ترکیبی استفاده گردیده است.
چنانچه هدف تحقیق فقط بررسی رابطه متغیر وابسته با متغیر (متغیرها‌ی) مستقل باشد، می‌توان با محاسبه ضریب همبستگی ، درجه‌ای را که یک متغیر به متغیری دیگر، از نظر خطی مرتبط است اندازه‌گیری نمود. در این تجزیه و تحلیل نمی‌توان رابطه علّت و معلولی در مورد متغیرها استنتاج نمود . ضریب همبستگی فقط میزان ارتباط بین دو متغیر وابسته و متغیر (متغیرهای) مستقل و بالعکس آن را مشخص می‌کند. در صورتی‌که علاوه بر تعیین رابطه همبستگی، اندازه‌گیری و بررسی میزان تغییر یک متغیر که قابل استناد به متغیر (متغیرهای) دیگر است نیز مدنظر باشد، از تجزیه و تحلیل رگرسیون استفاده‌ می‌شود. در این تجزیه و تحلیل ضمن تعیین رابطه همبستگی می توان ضرایب متغیرهای مستقل را برآورد نمود و مشخص کرد که تغییر یک واحد در هر یک از متغیرهای مستقل چه میزان بر متغیر وا‌بسته تأثیر می‌گذارد (آذر و مومنی،۱۳۷۷).

۳-۸-۲ رگرسیون چند متغیره

در برخی از مسائل پژوهشی، به ویژه آن‌هایی که با هدف ارائه مدلی برای پیش‌بینی انجام می‌شوند، تعیین همبستگی بین متغیر وابسته (که محقق قصد پیش‌بینی آن را دارد)، و متغیرهای پیش‌بینی کننده که هر کدام از آن‌ها تا حدودی با این متغیر همبستگی دارند، دارای اهمیت زیادی است. روشی که از طریق آن متغیرهای پیش‌بینی کننده ترکیب می‌شوند، “رگرسیون چند متغیره” نام دارد. در این روش، یک معادله رگرسیون چند متغیره محاسبه می‌شود که ارزش‌های اندازه‌گیری شده پیش‌بینی را در یک فرمول خلاصه می‌کند. ضرایب معادله برای هر متغیر، بر اساس اهمیت آن در پیش‌بینی متغیر ملاک محاسبه و معین می‌شود. درجه همبستگی بین متغیرهای پیش‌بینی کننده در معادله رگرسیون چند متغیره و متغیر وابسته، به‌وسیله ضرایب نشان داده می‌شود (دلاور، ۱۳۸۴: ۲۲۰).
مدل رگرسیون چند متغیره به شرح زیر است:
Y_i = α + β_۱ X_1,i + β_۲ X_2,i + … + β_n X_n,i + ε_n,i
که در آن :
Yi = i اُمین مشاهده متغیر وابسته
α = عرض از مبدأ (مقدار ثابت)
Xn,i = i اُمین مشاهده برای متغیرمستقل Xn (n=1,2,…,n)
β = ضریب متغیر مستقل
ε ‌= جزء اخلال
در چنین مدلی مفروضات اساسی زیر در نظر گرفته می‌شود:
۱- بین متغیرهای مستقل رابطه خطی وجود ندارد؛
۲- امید ریاضی خطاها معادل صفر و واریانس آن‌ها ثابت است (توزیع خطاها بایستی نرمال باشد)؛
۳- بین خطاهای مدل همبستگی وجود ندارد؛ و
۴- متغیر وابسته دارای توزیع نرمال است (مومنی، ۱۳۸۶).

۳-۸-۳ ضریب تعیین و ضریب تعیین تصحیح شده

ضریب تعیین مهم‌ترین معیاری است که با آن می‌توان رابطه میان متغیر (متغیر‌های) مستقل و متغیر وابسته را توضیح داد. مقدار این ضریب مشخص‌کننده آن است که چند درصد از تغییرات متغیر وابسته توسط متغیر (متغیر‌های) مستقل قابل توضیح است. مقدار  از رابطه زیر تعیین می‌شود (آذر و مومنی .۱۳۷۷).

که در آن:
SSE: تغییرات جمله خطا که توسط رگرسیون توضیح داده نمی‌شود.
SST: کل تغییرات در مقدار متغیر وابسته.
برای برطرف نمودن اریبی که در ضریب تعیین ناشی از حجم نمونه است، می‌توان از مقیاس دیگری به نام ضریب تعیین تصحیح شده استفاده نمود. این ضریب همان ضریب تعیین است که در آن مقادیر SSE و SST با درجات آزادیشان تصحیح شده‌اند. این ضریب در رگرسیون چند متغیره به صورت زیر محاسبه می‌شود (آذر و مومنی،۱۳۷۷):

۳-۸-۴ مفروضات رگرسیون خطی

تنها در صورتی میتوان از رگرسیون خطی استفاده نمود که شرایط زیر برقرار باشند:

1. 1. یکی از مفروضاتی که در رگرسیون مدنظر قرار می‌گیرد، عدم وجود خود‌همبستگی^[۹۷] یا همبستگی پیاپی بین خطاها (تفاوت بین مقادیر واقعی و مقادیر پیش بینی شده توسط معادله رگرسیون) است. در الگوی رگرسیون فرض می‌شود که خطاها یک متغیر تصادفی هستند و نسبت به یکدیگر هیچ رابطه‌ای نداشته (مستقل از یکدیگرند)، یا به عبارت دیگر:

E (u_iu_j)_i≠j=0
E (u_i,u_i+h)_h≠۰=۰
به عبارت دیگر، کوواریانس بین جملات خطا برابر با صفر خواهد بود.