۱۱/۱۱

۴

۱/۶

CCE، OC، EC_e، pH(1:5)، C/N به ترتیب ظرفیت تبادل کاتیونی، کربنات کلسیم معادل، کربن آلی، قابلیت هدایت الکتریکی عصاره اشباع، pH عصاره ۲ به یک آب به لجن و نسبت کربن به نیتروژن لجن هستند.
۴-۳- اثر لجن بر برخی از ویژگی­های خاک
پس از برداشت گیاهان، به منظور اثر لجن فاضلاب بر برخی ویژگی­های خاک، از خاک هر گلدان، نمونه­برداری صورت گرفت و پس از هوا خشک نمودن و عبور از الک ۲ میلی­متری، پارامترهایی نظیر pH ،قابلیت هدایت الکتریکی و کربن­آلی در نمونه­های خاک اندازه ­گیری شدند.
۴-۳-۱- تأثیر لجن فاضلاب بر کربن آلی خاک
کربن­آلی مهم­ترین پارامتر و شاخص برای کیفیت و تقویت حاصلخیزی خاک است (ریوز^[۴۶]، ۱۹۹۷). نتایج نشان­داد که با­ افزایش میزان کاربرد لجن، درصد کربن­آلی خاک افزایش معنی­دار یافته است (شکل ۴-۱). با توجه به جدول ۴-۳، بیشترین مقدار کربن آلی با افزایشی معادل ۴/۲ و ۸/۲ درصد به ترتیب در تیمارهای ۱۸۰ و ۳۶۰ تن در هکتار لجن مشاهده گردید که از لحاظ آماری تفاوت معنی­داری بین این دو تیمار مشاهده نشد ولی نسبت به شاهد تفاوت معنی­دار داشتند. همچنین بین تیمارهای ۵/۲۲ تن در هکتار و شاهد نیز تفاوتی مشاهده نشد.

سومار و همکاران (۲۰۰۳) گزارش کردند که کربن آلی در خاک­های تیمار شده با کمپوست پسماند شهری افزایش معنی­داری را نسبت به شاهد و خاک­های تیمار شده با کود­های شیمیایی داشت. در آزمایش دیگر نیز مقدار کربن آلی خاک از ۸۱/۰ درصد در تیمار شاهد به ۳۸/۱ درصد در تیمار حاوی مقادیر بالای لجن افزایش یافت (نواس و برمودز، ۱۹۹۸). همچنین فو و همکاران (۲۰۰۲)، الیویرا و همکاران (۲۰۰۲) نیز نشان داده­اند که کاربرد لجن فاضلاب، مقدار کربن آلی خاک را افزایش می­دهد.
مواد آلی به دلیل اثر سازنده­ای که بر ویژگی­های فیزیکی، شیمیایی، زیستی و حاصل­خیزی خاک دارند، به عنوان یکی از ارکان باروری خاک شناخته شده ­اند. افزایش ماده­آلی خاک سبب افزایش حلالیت عناصر کم­مصرف در خاک و هم چنین بهبود خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک شده و عملکرد گیاه را افزایش می­دهد (شریفی و همکاران، ۲۰۱۱). وجود این ترکیبات باعث پیدایش خلل و فرج فراوان در خاک می­ شود، وزن مخصوص ظاهری خاک را کاهش و پایداری خاکدانه­ها و حاصلخیزی خاک­را افزایش می­دهد. تحقیقات مختلف نیز نشان می­ دهند که پسماندهای آلی به­ دلیل دارا بودن مقادیر زیاد ترکیبات آلی می­توانند نقش به سزایی در تأمین ماده آلی خاک و نیز کاهش زیان­های ناشی از کمبود این مواد در خاک داشته باشند (دلگادو و همکاران، ۲۰۰۲؛ کید و همکاران، ۲۰۰۷؛ کرمی و همکاران، ۲۰۰۹؛ ساماراس و همکاران، ۲۰۰۸).
شکل ۴-۱- اثر سطوح مختلف لجن فاضلاب بر کربن آلی خاک
جدول ۴-۳- مقایسه میانگین‌های اثر کاربرد سطوح مختلف لجن فاضلاب بر کربن آلی خاک، pH و قابلیت هدایت الکتریکی

سطوح لجن فاضلاب

کربن آلی (%)

pH

قابلیت هدایت الکتریکی (دسی­زیمنس بر متر)

شاهد