۳-« نظر کارشناس اماره ی قضایی نیست. در اصل، ارزش اثباتی ادله در مقام تعارض با همدیگر مشخص میشود. و علیالقاعده هر گاه دو دلیل همسنگ و همسان باشند، در مقام تعارض باید همدیگر را ساقط نمایند. حال آنکه نظریهی کارشناسی در مقام تعارض با امارهی قضایی نه تنها توان مقابله و تساقط آن را ندارد، بلکه خود نیز ساقط میگردد».^[۱۱۶۳]و حتی امارهی قانونی هم نیست؛ زیرا امارات قانونی در قانون احصاء شده است و در هنگام تردید، اصل عدم اماره بودن نظریهی کارشناس جاری میشود.
در صورتی که نظر کارشناسی امارهی قضایی تلقی شود، در تعارض با امارهی قانونی ، بر آن مقدم خواهد شد؛ زیرا امارهی قضایی(همانطور که قبلاً بیان شد) از امارهی قانونی قویتر است تا جایی که دلیل نامیده شده است. و در تعارض نظر کارشناس با یک امارهی قضایی، در صورت وجود مرجّح ، امارهی قویتر مقدم میشود و در فرض عدم مرجّح، هر دو تساقط میکنند.
و در صورت تعارض نظر کارشناسی با یک دلیل، در فرض اینکه نظر کارشناسی را امارهی قضایی بدانیم، دلیل مقدم میشود؛ زیرا اماره ی قضایی ضعیفتر از دلیل است و توان مقابله با آن را ندارد.

مبحث سوم : ماهیّت کارشناسی؛ یکی از دلایل اثبات دعوی(با ماهیتی مستقل)

برخی از حقوقدانان کارشناسی را دلیل اثبات دعوی با ماهیّتی مستقل میدانند. برای بررسی این نظر، ابتدا به تبیین ماهیت دلیل پرداخته خواهد شد.

گفتار اول : ماهیّت دلیل

۱ـ تعریف دلیل وبررسی آن:

در تعریف اصطلاحی دلیل ^[۱۱۶۴]در مادهی ۱۹۴ آیین دادرسی مدنی آمده است: «دلیل عبارت از امری است که اصحاب دعوی برای اثبات یا دفاع از دعوی به آن استناد مینمایند».
البته تعریف فوق جامع و کامل نبوده و تنها دلیل در امور ترافعی را شامل میشود، لذا در تعریف دلیل میتوان گفت:
«امر معلومی است که برای آشکار ساختن حقیقت امر مجهول به کار می رود و در دعاوی غالباً توسط یکی از اصحاب دعوی در مراجع قضایی برای اثبات مورد ادّعا و یا در مقام دفاع ، مورد استناد قرار میگیرد؛ خواه موجب اقناع وجدان قاضی یا کشف مجهولی باشد یا صرفاً حل دعوی مورد توجه باشد».

۲-تفاوت ادلّه:

۲- ۱ تفاوت ادلّهی اثبات دعوی و جرم با ادلّهی اثبات حکم:

ادلّهی اثبات دعوی و جرم عبارت است از دلایل و وسایلی که به هنگام اختلاف و منازعه برای ائبات ادعا در دعاوی حقوقی و انتساب جرم به متهم در دعاوی کیفری مورد استناد قرار میگیرند.
«اما ادلّهی اثبات حکم … به معنای مستندات قانونی قاضی در هنگام صدور رأی است…».^[۱۱۶۵]

۲ـ ۲ تفاوت دلیل در امور کیفری ^[۱۱۶۶]با دلیل در امور حقوقی:

۱-اهمیت دلیل در امور جزایی بیشتر از دلیل در امور حقوقی است، چون زمانی متهم محکوم به جرم انتسابی میشود که تمام دلایل اثبات و احراز جرم فراهم آمده باشد.
۲-درامور کیفری بار دلیل بر عهدهی مرجع قضایی بوده و«قاعدهی منع تحصیل دلیل در امور مدنی تبدیل به قاعدهی وظیفهی ضابطین و قضات دادگستری و مأمورین کشف و تعقیب در جمع آوری دلایل میگردد ( البته این مانع از تحصیل دلیل توسط شاکی نیست)».^[۱۱۶۷]
اما «در امور حقوقی هیچ دادگاهی نباید برای اصحاب دعوی تحصیل دلیل کند بلکه فقط به دلایلی که اصحاب دعوی تقدیم یا اظهار کردهاند رسیدگی میکند…».^[۱۱۶۸] البته منع تحصیل دلیل در امر حقوقی به این معنا نیست که دادرس برای کشف حقیقت نمیتواند به طور مثال رأساً و بدون درخواست اصحاب دعوی قرار ارجاع به کارشناس صادر نماید؛ زیرا بدون اینگونه اعمال رسیدگی ناقص خواهد بود.
۳- در رسیدگی به جرائم، دلایل حصری نیست.^[۱۱۶۹] یعنی علاوه بر دلایلی که در امور حقوقی قابل استفادهاند (مانند اقرار، اماره، تحقیق محلی، معاینهی محلی، سوگند، شهادت و کارشناسی) و در حقوق جزا نیز کاربرد دارند، به دلایل و وسایل فراوان دیگری نیز برای ادله اثبات مجرمیت متهم استناد میشود.
۴-دلیل را در دعوای حقوقی نمیتوان تجزیه کرد، اما در دعاوی کیفری قابل تجزیه است، به طور مثال قاضی میتواند اقرار متّهم را تجزیه کند و فقط قسمتی از آن را در صدور رأی مورد استناد قرار دهد.^[۱۱۷۰]
۶-در دعاوی حقوقی گاه میتوان دلیل را قبل از اقامهی دعوی تحصیل کرد، مانند تأمین دلیل، اما در دعاوی کیفری تقریباً این امر غیرممکن به نظر میرسد.

۳-اقسام دلیل:

۳-۱ تقسیم دلیل به اعتبار منشأ:

«۱- ادلهای که منشأ آن خود اصحاب دعوی هستند شامل: اقرار، اسناد و سوگند میباشد.
۲- ادلهای که منشأ آن اشخاص ثالث میباشند شامل: گواهی و شهادت، تحقیق محلی و کارشناسی است.
۳- ادلهای کـه منشاء آن ادراک مستقیم قاضی است و شامل: معاینــهی محل و امارات قضایی میباشد.
۴-ادلهای که منشأ آن فرض قانونی است که عبارت از امارات قانونی میباشد».^[۱۱۷۱]
منشأ کارشناسی غالباً اشخاص ثالثند، و گاهی رأساً توسط دادرس به کارشناس ارجاع میشود.

۳-۲ دلیل مستقیم و غیرمستقیم:

«هرگاه دلیل، امری را که سبب پیدایش یا سقوط حق مورد ادعا شده، بیواسطه اثبات نماید «مستقیم» شمرده می شود، مانند سفتهای که به امضای خوانده بوده و طلب ادعایی خواهان را اثبات میکند…».^[۱۱۷۲]بعضی معتقدند دلایل مستقیم دلایلی هستند که به قاضی اجازه میدهد تا اعتقاد باطنی خود را بر دلایلی استوار سازد که خود شخصاً تحصیل نموده است».^[۱۱۷۳]
«دلیل غیرمستقیم» اموری را اثبات مینماید که اگرچه دلالت مطابقی یا تضمنی به حق ادعایی ندارند اما نوعاً با آن ملازمه داشته و یا با آن در پیوند میباشند، مانند «امارهی قانونی تصرف» که در مادهی ۳۵ قانون مدنی آمده است». ^[۱۱۷۴]
۳-۳ در یک تقسیمبندی دیگر دلیل به «دلیل از پیش فراهمشده و دلیل اتفاقی تقسیم میشود. «دلیل از پیش فراهمشده» دلیلی است که شخص پیش از به وجود آمدن هر اختلافی برای خود فراهم میآورد که معمولاً به صورت سند یا گواهی است … «دلیل اتفاقی» دلیلی است که به صورت اتفاقی و در زمان اختلاف وجود داشته یا پس از وقوع آن تهیه و تدارک میشود…». کارشناسی گاه به عنوان دلیل از پیش فراهمشده (در قالب تأمین دلیل) و گاهی نیز به عنوان دلیل اتّفاقی (در اثنای دادرسی) مورد استناد قرار میگیرد.

گفتار دوم : دیدگاه های مبتنی بر نظریهی دلیل بودن کارشناسی

در نظریهی ادارهی حقوقی قوهی قضاییه آمده است: «نظر کارشناس یکی از ادله اثبات دعوی است …».^[۱۱۷۵]
دکتر لنگرودی در بیان جدول مستندات قضایی در شمارش ادله اثبات دعوی «کارشناسی» را نیز ذکر کرده^[۱۱۷۶] ، اما در جایی دیگر کارشناسی را دلیل بینـام دانسته ^[۱۱۷۷] و میگوید: «… دلیل بینام را نمیتوان به عنوان دلیل اثبات دعوی، مورد استفاده و استناد قرار داد مگر آنکه ارزش اثباتی آن خالی از شبهه باشد…».^[۱۱۷۸]
دکتر مدنی نیز در جایی که انحصاری بودن دلایل را ذکر میکند نظر کارشناس را در زمرهی دلایل دانسته است.^[۱۱۷۹]
در قانون آیین دادرسی مدنی، مبحث کارشناسی در فصل دهم- رسیدگی به دلایل آمده است. شاید بتوان ذکر کارشناسی در مبحث رسیدگی به دلایل را مؤیّدی بر دلیل بودن کارشناسی محسوب کرد. البته برخی معتقدند: «(این امر را) نمیتوان قرینهای بر ادله و یا وسیله ی اثبات دعوی بودن آن دانست؛ زیرا این فصل کلیات رسیدگی به موضوع دعوی و نحوهی اجرای آن را بیان مینماید و هیچ دلالتی ندارد که بتوان ادله و یا وسیله بودن نظریهی کارشناسی را از آن برداشت نمود».^[۱۱۸۰]
در فرض اینکه کارشناسی دلیل اثبات دعوی با ماهیتی مستقل باشد، کارشناسی از ادله‌ی اثبات وقایع خارجی بوده که منشاء آن اشخاص ثالث و گاه ادراک مستقیم قاضی بوده و جزء مشاهدات او به شمار می‌رود. کارشناسی گاه دلیل مستقیم (اثبات دعوی یا جرم) است (یعنی امری را که سبب پیدایش یا سقوط حق مورد ادعا شده، بی‌واسطه اثبات مینماید) و گاهی در زمره‌ی دلایل غیرمستقیم قرار می‌گیرد. همچنین کارشناسی گاه به عنوان دلیل از پیش فراهم شده (تأمین دلیل) و گاه دلیل اتّفاقی (کارشناسی طاری) مورد استناد قرار میگیرد.

گفتار سوم : آثار دلیل بودن کارشناسی

چنانچه کارشناسی دلیل اثبات دعوی تلقی شود، آثاری بر این امر مترتّب خواهد شد که به شرح ذیل میباشد:
۱- از آنجا که قواعد ادله اثبات دعوی مربوط به نظم عمومی نیست، اصحاب دعوی میتوانند با تراضی به طور ضمنی از آن عدول کرده و وسیلهی سادهتری ارائه کنند.
بنابراین طرفین دعوی میتوانند قبلاً توافق کنند که در صورت وقوع اختلاف و بروز حادثهی احتمالی، نظر کارشناس، دلیل اثبات دعوی باشد.
۲- کارشناسی باید عناصری را که هر دلیل اثبات دعوی دارا است، در خود داشته باشد:
«۱- قابلیت اثبات مجهول قضایی. ۲-ایجاد علم عادی یا قطع متعارف که متعارف مردم در برخورد با قضایا و حوادث، پیدا میکنند».^[۱۱۸۱]
۳-دلیل بودن یک امر (به طور مثال کارشناسی) به معنای پذیرش مطلق نیست بلکه بعد از پذیرش اولیه، مورد ارزیابی دادگاه قرار گرفته و حتی ممکن است مورد قبول واقع نشود.
۴- در تعارض کارشناسی با ادله دیگر، ابتدا باید ماهیت کارشناسی را تشخیص داد (اینکه از باب شهادت است یا اماره و یا دلیلی مستقل) و سپس قواعد حل تعارض را جاری کرد.

مبحث چهارم : ماهیت کارشناسی؛ وسیله و طریق اثبات دعوی

برخی از حقوقدانان، کارشناسی را وسیلهی اثبات دعوی و اقدامی تحقیقی - علمی میدانند که بر اساس سوابق تجربی و اطلاعات عملی و علمی نسبت به موردی صورت میپذیرد.^[۱۱۸۲] در الوسیط معاینه و کارشناسی به عنوان دو طریق (وسیلهی) مستقیم اثبات دعوی ذکر شده است.^[۱۱۸۳]
دکتر کاتوزیان نیز از کارشناسی به عنوان یکی از مهمترین وسایل احراز اوضاع و احوال خصوص مورد دعوی نام برده^[۱۱۸۴] و معتقد است: «هر چند که کارشناسی در حقوق سنتی نقش چندانی در اثبات نداشته و دارای ماهیت مستقلی در کنار سایر ادله نیست؛ اما باید علم و تجربه در خدمت عدالت قرار گرفته تا کارشناسی نیز در شمار دلایل اثبات درآید و وجود مستقلی پیدا کند».^[۱۱۸۵]

10. 10. خیار تأخیر: مشتری پول جنسی را که نقدا خریده تا سه روز ندهد و فروشنده هم جنس را تحویل ندهد، که اگر مشتری شرط نکرده باشد که دادن پول را تأخیر بیندازد و شرط تأخیر جنس هم نشده باشد، فروشنده می‏تواند معامله را به هم بزند. ولی اگر جنسی را که خریده مثل بعضی از میوه‌ها باشد که اگر یک روز بماند ضایع می‏شود، چنانچه تا شب پول آن را ندهد و شرط نکرده باشد که دادن پول را تأخیر بیندازد و شرط تأخیر جنس هم نشده باشد، فروشنده می‏تواند معامله را به‏هم بزند. به عبارت دیگر خیار تأخیر عبارت است از تسلّط فروشنده بر فسخ عقد پس از سه روز در صورتی که خریدار در این مدّت بهای کالا را نپردازد.

احکام خیار تأخیر:
فروشنده ‏ای که کالایی را فروخته ولی هنوز آن را به خریدار تحویل نداده و بهای آن را نیز نگرفته است چنانچه شرط تأخیر پرداخت بها و کالا، هرچند به مقدار یک ساعت، نشده باشد، معامله تا سه روز لازم است و در صورت پرداخت بها از سوی خریدار در این مدّت، کالا تحویل وی می‏گردد؛ اما اگر سه روز بگذرد و بها پرداخت نگردد، فروشنده حق خیار دارد؛ یعنی بین فسخ عقد و بین امضای آن با مطالبه بهای کالا مخیر است. خیار تأخیر به بیع و فروشنده اختصاص دارد (جواهر الکلام ج۲۳، ص۵۱-۵۵).
در اینکه آغاز سه روز از زمان عقد است یا از زمان جدا شدن دو طرف معامله از یکدیگر، اختلاف است (المکاسب ج۵، ص۲۳۲). مدّتِ سه روز بنابر مشهور همه انواع کالا- اعم از حیوان و غیر حیوان- را در بر می‏گیرد. برخی قدما برای کنیز، مدّت را یک ماه دانسته‏ اند (جواهر الکلام ج۲۳، ص۵۶).

در اینکه خیار تأخیر فوریت دارد یا تراخی، اختلاف است. بنابر قول دوم، با تأخیر در اعمال حقّ خیار، خیار ساقط نمی‏شود (همان، ص ۵۷).
اسباب سقوط خیار:
اسقاط خیار پس از سه روز. در سقوط خیار تأخیر با اسقاط آن در بین سه روز، بحث است.
اشتراط سقوط خیار در عقد.
پرداخت بهای کالا از سوی خریدار پس از سه روز بنابر قول برخی. برخی دیگر، آن را موجب سقوط خیار ندانسته ‏اند. مطالبه بهای کالا از سوی فروشنده پس از سه روز موجب سقوط خیار نمی‏شود، مگر آنکه بیانگر رضایت او از معامله باشد (جواهر الکلام ج۲۳، ص۵۷).

11. 11. خیار حیوان: هنگامی که معامله در مورد حیوان باشد صدق می‌کند و مشتری تا ۳ روز از هنگام عقد اختیار فسخ معامله را دارد. البته با نظر به‌اینکه سقوط آن را شرط نکرده باشند یا مشتری در حیوان تصرف نکرده باشد. به عبارت دیگر، موضوع خیار حیوان، خرید و فروش هر موجود ذی روح، و مدّت آن بنابر مشهور- بلکه بر آن ادعای اجماع شده- سه روز و دو شب است (جواهر الکلام ج ۲۳، ص ۲۳). آغاز خیار حیوان، زمان عقد است (کتاب المکاسب ج ۵، ص ۹۲). برخی قدما مبدأ آن را زمان جدا شدن دو طرف معامله از یکدیگر دانست‌هاند (کتاب المکاسب ج ۵، ص ۹۲).

اختصاص خیار حیوان به خریدار: خیار حیوان بنابر مشهور - بلکه بر آن ادعای اجماع شده- به خریدار اختصاص دارد و فروشنده، در صورتی که بهای پرداختی، حیوان باشد از آن برخوردار نیست (جواهر الکلام ج ۲۳، ص ۲۴).
اسباب سقوط خیار حیوان:
شرط سقوط آن در عقد.
اسقاط آن پس از عقد.
تصرف در حیوان یا نقل آن از ملک خود به عقد لازم همچون بیع یا غیر لازم همچون هبه و یا به غیر نقل.
سپری شدن مدّت خیار (کتاب المکاسب ج ۵، ص ۹۷).

12. 12. خیار تعذر تسلیم: فروشنده نتواند جنسی را که فروخته تحویل دهد، مثلا اسبی را که فروخته فرار نماید، که در این صورت مشتری می‏تواند معامله را به هم بزند. به عبارت دیگر، خیار تعذّر تسلیم،‌ ثبوت حقّ خیار برای خریدار به سبب عدم امکان تحویل عوض می‌باشد.

احکام خیار تعذر تسلیم:
هرگاه فروشنده پس از عقد نتواند کالایی را که فروخته، تحویل دهد، مانند آنکه اسبی که فروخته قبل از تحویل فرار کند، خریدار بین فسخ عقد و باز پس گرفتن بهای پرداختی و بین امضای آن و دریافت بهای کالا از فروشنده مخیر است (الروضه البهیه ج۳، ص۵۰۹- ۵۱۰). در ثبوت خیار، تفاوتی بین آنکه عین موجود باشد یا تلف شده باشد نیست (البیع، ج ۵، ص ۵۸۷).
موارد جریان خیار تعذر تسلیم:
خیار تعذّر تسلیم، علاوه بر بیع در دیگر عقود لازم مالی همچون اجاره، صلح، مزارعه و مساقات جاری می‌شود؛ از این رو، در صورت ناتوانی اجیر از انجام دادن کار مورد اجاره، مستأجر می‌تواند اجاره را فسخ کند (تحریر الوسیله ج۱، ص ۳۹۵ ).

13. 13. خیار تفلیس: عبارت است از تسلّط طلبکار بر فسخ معامله به سبب یافتن عین مال خود در اموال مفلس. هرگاه حاکم شرع حکم به محجوریت ورشکسته کند، اموال او- جز آنچه استثنا شده- پس از فروش، بین طلبکاران به نسبت طلبشان تقسیم می‌شود؛ اما طلبکاری که عین مال خود را- که با عقدی همچون بیع، صلح یا قرض به مفلس منتقل کرده- در میان اموال مفلّس یافته، حقّ خیار دارد؛ یعنی می‌تواند با فسخ عقد پیشین، مال خود را بردارد یا با امضای آن، با دیگر طلبکاران به نسبت طلب خود در اموال مفلّس شریک گردد.

بنابر قول مشهور، در ثبوت خیار تفلیس تفاوتی بین وجود مالی دیگر برای مفلّس و عدم آن نیست (الروضه البهیه ج ۳، ص ۵۱۱، جواهر الکلام ج ۲۵، ص ۲۹۵- ۲۹۶).
شرط ثبوت خیار تفلیس:
شرط ثبوت خیار تفلیس آن است که دَین هنگام حجر، نقد باشد.
احکام خیار تفلیس:
در صورت زمان دار بودن آن، خیار ثابت نیست. در ثبوت خیار در فرض حالّ شدن بدهی پیش از تقسیم اموال مفلّس، اختلاف است (جواهر الکلام ج ۲۵، ص ۲۹۹).
در اینکه خیار تفلیس فوری است و با تأخیرِ اعمال آن، ساقط می‌شود یا با تراخی هم ثابت است و با تأخیر در اقدام ساقط نمی‌شود، اختلاف است (جواهر الکلام ج ۲۵، ص۲۹۸).
خیار تفلیس تنها در عقود معاوضی محض، مانند بیع، صلح و قرض جاری می‌شود و در عقود شبه معاوضی همچون نکاح و خلع جریان ندارد (جواهر الکلام ج ۲۵، ص ۲۹۹).
نقش دولت در بازار اسلامی
علاوه بر اینکه در بازار اسلامی افراد خودشان به دلیل پایبندی به اسلام، از بروز برخی مشکلات جلوگیری می کنند، دولت اسلامی هم از طریق نظارت بر بازار در افزایش کارایی بازار نقش موثری دارد. به عنوان مثال می‌توان وظایف زیر را برای ناظر و متولی بازار اسلامی برشمرد:
ممانعت از احتکار
نظارت بر کیفیت کالاهای عرضه شده و کنترل قیمت‌ها و قیمت گذاری در صورت نیاز
نظارت بر توزین دقیق
برخورد شدید با کسانی که به حریم بازار تجاوز می کنند یا بازاریانی که از محدوده بازار خارج می شوند
ممانعت از ورود افرادی که به هر دلیل صلاحیت تجارت یا شغل خاصی را ندارند.
نظارت بر سلامت کالاهایی که به فروش می رسد و حفظ بهداشت عمومی
ممانعت از فروش کالاهای حرام و جلوگیری از انجام معاملات حرام
رسیدگی به امور تجار و حل و فصل مخاصمات
راهنمایی افراد گمشده در بازار
کمک به افراد ضعیف و ناتوان و ستاندن حق مظلوم (نظرپور، ۱۳۸۰)
مبازره با انحصار
کنترل تبلیغات تجاری
آموزش احکام اسلامی؛ تعیین تکلیف در احکام متغیر، نظارت بر اجرای قوانین ثابت (وسائل الشیعه ج۱۲ص۳۱۵حد ۱۳، ج ۱۲ص۲۸۲، نهج البلاغه نامه ۵۳).
با توجه به آنچه گفته شد، به نظر می رسد احکام اسلامی در بازار به گونه‌ای بوده که زمینه را برای تحقق شرایط رقابت در بازار فراهم کرده است؛ برای نمونه جلوگیری از غش و تقلب در معاملات، خود به شفافیت بازار و دسترسی به اطلاعات درست، کمک شایانی می‌کند (نظرپور، ۱۳۸۰).
از طرف دیگر، اعتقاد به مبدأ و معاد و راهبردهای سمت عرضه و پیوند قوی بین جهان بینی، اهداف و راهبردها موجب می‌شود. انگیزه‌های معنوی که دقیق‌تر از انگیزه‌های مادی عمل می‌کنند، ظهور پیدا کرده، مانع اسراف و اتلاف منابع گردیده و بهره‌وری عوامل را بالا ببرند. راهبردهایی چون منع اسراف و تبذیر مانع اتلاف منابع می‌گردد و عوامل معنوی مؤثر بر بهره‌وری، بازده نیروی کار را افزایش می‌دهد. در نتیجه، هزینه‌ها کاهش می‌یابد و ناکارایی ناشی از عدم تقارن اطلاعات که از طریق کاهش بهره وری اثر خود را بر بازار می گذارد، در این شرایط تا حد زیادی کاهش می یابد. (رجایی،۱۳۸۹).
دولت نیز در کنار احکام و آموزه‌های موجود در بازار، از طریق نقش نظارتی و کنترل شرایط حاکم بر بازار می‌تواند در کاهش عدم تقارن اطلاعات و افزایش کارایی بازار نقش بسزایی ایفا نماید.

پلیمریزاسیون رادیکالی وینیل­کلراید و تبدیل آن به پلی­وینیل­کلراید
پلی­وینیل­کلراید را به دلیل پایداری گرمایی^[۳۰] خیلی کم و گرانروی مذاب^[۳۱] زیاد به تنهایی نمی­ توان فراورش کرد. بنابراین ضروری است، به منظور ایجاد گستره وسیع و متغیری از خواص، با تعدادی از افزودنی­های مناسب ترکیب شود تا کاربردهای بسیار متنوعی در استفاده نهایی آن مهیا گردد. دوام زیاد همراه با قیمت مناسب باعث شده است تا این پلیمر پس از پلی اتیلن دومین پلیمر با بیشترین مقدار کالای تولیدی محسوب شود. PVC پلیمری گرمانرم است، بدین معنی که با گرم شدن، نرم یا ذوب شده و با سردشدن، سخت می­گردد. مواد گرمانرمی که به نحوه درستی فرمول بندی شده باشند، می­توانند بدون تغییر شیمیایی قابل ملاحظه­ای بارها تحت چندین فرایند قرار گیرند. پلی­وینیل­کلراید ساختاری بی­شکل دارد، یعنی این پلیمر فاقد نظم موقعیتی در مقیاس مولکولی است و پایداری ابعادی در بالای دمای انتقال شیشه ­ای (T_g)، مقاومت خزشی، جمع شدگی کم، مقاومت به ضربه، اما حساسیت به شکاف و شفافیت خوبی نشان می­دهد. T_g دمایی است که پلیمر شیشه ­ای مانند پلی­وینیل­کلراید، به فاز لاستیکی نرم می­ شود، بدین منظور زمانی­که نواحی بی­شکل به اندازه کافی انرزی گرمایی بدست آورند، با سرعت محسوسی به خمیر لغزنده تبدیل می­شوند. برای پلی­وینیل­کلراید این حالت تقریبا در دمای ۸۰ درجه سانتی ­گراد قرار دارد. این پلیمر به دلیل بی­شکل بودن دمای ذوب معینی ندارد، اما ۱۸۰-۱۷۰درجه سانتی ­گراد محدوده تقریبی دمایی است که این پلیمر تحت تاثیر تغییرات محسوسی قرار می­گیرد.

۲-۱-۱-تاریخچه

وجود مونومر پلی­وینیل­کلراید توسط لیبیگ و ریگنالت در سال ۱۸۳۵ میلادی گزارش شد، اما قابلیت این مونومر برای پلیمر شدن در آن زمان شناخته نشده بود. بعدها در سال ۱۸۷۸ میلادی، اثر نور خورشید روی وینیل­کلراید توسط بایومان بررسی شد، زمانی که این دانشمند در نتیجه اثر نور خورشید تشکیل ماده سفید رنگ چقرمه­ای را مشاهده کرد.
پیشرفت­های بسیار اندکی تا سال های ۱۹۱۶-۱۹۱۲ میلادی انجام شده بود، تا اینکه فریتز کلات، اساس تولید پلی­وینیل­کلراید را کشف کرد. ثبت اختراع­هایی برای ساخت وینیل­کلراید از واکنش گاز هیدروژن کلرید با استیلن در دمای ۱۸۰درجه سانتی ­گراد و در مجاورت کلریدهای فلزی به عنوان کاتالیزور واگذار شد.
پس از ثبت اختراع ها برای پلی­وینیل­کلراید، اولین تولید تجاری این پلیمر در دهه ۱۹۲۰ میلادی در آمریکا آغاز شدو تا دهه ۱۹۳۰ میلادی ادامه یافت. تولید نیمه صنعتی رزین پلی­وینیل­کلراید در سال ۱۹۳۱ میلادی در آلمان شروع شد. تولید این پلیمر به عنوان محصول مفید از لحاظ فناوری، پس از افشای ثبت اختراع سیمون و رید در سال­های ۱۹۳۴-۱۹۳۳ میلادی آغاز شد.
در گذشته فراورش پلی­وینیل­کلراید به روش­های آمیزه­کاری، ورقه سازی، قالب گیری فشاری و اکستروژن انجام می­شد که این روش­ها برای فراورش لاستیک و سلولوئید بکار می­رفت. در سال ۱۹۸۰ میلادی، ۲۰ شرکت مختلف PVC را تولید کردند.

۲-۱-۲-شکل شناسی پلی­وینیل­کلراید

پلی­وینیل­کلراید ذاتا به حالت ذره وجود دارد و بسته به فرایند مورد استفاده در دو اندازه مختلف یافت می­ شود. در پلیمر شدن تعلیقی و جرمی، ذرات یا دانه­هایی با قطر ۱۰۰ تا ۱۸۰ میکرومتر بدست می ­آید، درحالیکه در فرایند امولسیونی، لاتکسی با اندازه ذرات ۰٫۱ تا ۰٫۳ میکرومتر بدست می ­آید. لاتکس خشک می­ شود و ساختار دانه مانند شکننده با اندازه ۵ تا ۵۰ میکرومتر بدست می ­آید.
زنجیر پلی­وینیل­کلراید طی پلیمر شدن رشد یافته و زمانی­که طول زنجیر به بیش از ۱۰ واحد برسد، در مونومر وینیل­کلراید نامحلول می­ شود. به طوری که این پلیمر ضرورتا در مونومر خود نامحلول است و فرایند جزء پلیمرشدن تعلیقی رسوبی دسته بندی می­ شود. به هر حال پلی­وینیل­کلراید متورم شده و به طور جزیی به مقدار ۲۷درصد وزنی به وسیله مونومر حلال­پوشی می­شودکه این موضوع به طور عمده روی پلیمر شدن و به همان اندازه روی خواص و کاربردهای نهایی این پلیمر اثر می­ گذارد. از این رو، روش جداشدن پلی­وینیل­کلراید از مونومر، مکانیسم رشد بعدی آن، تورم پلیمر به وسیله مونومر در تشکیل، کارکردن با آن و در نتیجه فراورش PVC بسیار مهم است.

۲-۱-۳-تنوع پلی­وینیل­کلراید

پلی­وینیل­کلراید نامی عمومی است. در صنعت از مقدار k و گرانروی برای نشان دادن وزن مولکولی استفاده می­ شود و اغلب تولیدکنندگان این پارامتر را در کدهای درجه بندی شده به منظور تعیین محصولات مختلف به کار می­برند.
مقدار k با دمای پلیمر شدن ارتباط معکوس دارد، به طوری­که به هر میزان که دمای پلیمرشدن کمتر شود، مقدار k افزایش و وزن مولکولی پلیمر نیز بیشتر می­ شود. پلی­وینیل­کلراید با مقدار k برابر ۶۸-۶۶ در فرمول بندی قطعات صلب فرایند می­ شود و در ساخت لوله­ها، ورقه­ها و پروفیل­های پنجره به­کار می­رود. پلی­وینیل­کلراید با مقدار k بین ۷۱-۶۵ در فرمول بندی قطعات انعطاف پذیر مانند ورقه­های انعطاف پذیر، کف پوش­ها، کاغذهای دیواری، پوشش کابل­ها، شیلنگ­ها، تیوپ­ها و وسایل پزشکی استفاده می­ شود. PVC با مقدار k بین ۶۰-۵۵ در فرمول بندی هایی برای قالبگیری تزریقی لوله و رابط­ها، دوشاخه­های برق و قالبگیری دمشی بطری­ها و سایر ظروف کاربرد دارد. پلی­وینیل­کلراید با مقدار k زیاد، موجب کاهش جلا در پلیمر می­ شود، زیرا بخشی از پلیمر کاملا به ژل تبدیل نشده و درنتیجه منجر به کدر شدن قطعه می­گردد.

۲-۱-۴-ساختار مولکولی پلی­وینیل­کلراید

وجود اتم حجیم کلر در ساختار این پلیمر ماهیت قطبی را در زنجیره پلیمر ایجاد می­ کند و در صورت بندی هم­آرایش واحد تکراری در زنجیره منجر به بلورینگی محدود پلیمر می­ شود.
این ویژگی­ها، خواص مکانیکی خوبی را به ویژه سفتی در ضخامت­های دیواره کم، گرانروی مذاب زیاد در وزن مولکولی نسبتا کم و قابلیت حفظ خواص مکانیکی خوب، حتی وقتی نرم کننده­ها به مقدار زیادی استفاده می­شوند در پی دارد و باعث حصول گستره وسیعی از محصولات با نرمی و انعطاف پذیری متفاوت می­ شود.

۲-۱-۵-خواص پلی­وینیل­کلراید

اجزای پلی­وینیل­کلراید، پلیمر و افزودنی­هایی هستند که به منظور کاربرد نهایی خاصی، فرمول بندی ضروری را فراهم می­ کنند. خواص پلی­وینیل­کلراید تحت تاثیر متوسط وزن مولکولی و توزیع وزن مولکولی پلیمر قرار می­گیرد. قرارداد برای ثبت غلظت افزودنی­ها، یک قسمت به ازای صد قسمت وزنی رزین ( phr ) پلی­وینیل­کلراید است.
ترکیبات پلی­وینیل­کلراید را می­توان، با بهره گرفتن از نرم کننده­ها به موادی انعطاف پذیر فرمول بندی کرد، که معمولا پلی­وینیل­کلراید نرم شده ( P-PVC ) نامیده می­شوند. ترکیب دیگری که برای P-PVC تشکیل می­ شود، مایعی به حالت خمیر یا مایع پراکنده است. ترکیب­های اختلاط خشک بدون نرم کننده، برای کاربردهای سخت به صورت U-PVC مشخص می­گردند.
اکسیژن و اوزون در دمای محیط پلی­وینیل­کلراید را مورد حمله قرار نمی­دهند، اما سامانه­های اکسنده قوی باعث شکستن زنجیره­های پلی­وینیل­کلراید می­شوند، به طوری که محلول­های غلیظ عوامل اکسنده از قبیل پتاسیم پرمنگنات، پلیمر را به طور سطحی تحت تاثیر قرار می­ دهند. هیدروژن پراکسید در هر غلظتی روی PVC بی­اثر است.
کلر اندکی روی این پلیمر اثر گذاشته، اما برم و فلوئور، حتی در دمای محیط به آن حمله می­ کنند. به استثنای سولفوریک اسید با خلوص بیش از ۹۰ درصد و نیتریک اسید با خلوص بیش از ۵۰ درصد، پلی­وینیل­کلراید در برابر اسیدها و بازهای آبکی مقاوم است. اما در دماهای بیش از ۶۰ درجه سانتی ­گراد، این اسیدها PVC را مورد حمله قرار می­ دهند.
پلی­وینیل­کلراید، به وسیله عوامل کاهنده قوی مثل لیتیم آلومینیم هیدرید احیا می­ شود و در اثر بازروانی در محلول دیوکسین با روی، کلر آن جدا می­ شود.
اسفنج پلی­وینیل­کلراید محدوده وسیعی از تغییر شکل فشاری همراه با مزایای عالی عایق رطوبت و بخار را دارد. اسفنج پلی­وینیل­کلراید از راه آمیزه­سازی انواع مختلف نرم کننده و کوپولیمر به دو روش فیزیکی و شیمیایی با خواص مختلف به­دست می ­آید. این نوع اسفج­ها به شکل نرم، سلول باز، بخشی سلول باز، نیمه سخت و سخت سلول بسته وجود دارند و بسته به مقدار نرم کننده می­توانند الاستومر یا صلب باشند.
اسفنج پلی­وینیل­کلراید سخت به عنوان عایق گرمایی دوبرابر گران­تر از اسفنج­های پلی­استیرنی و پلی­یورتانی است. در مقایسه با سایر پلاستیک­های سلول دار به کار رفته در عایق گرمایی، پلی­وینیل­کلراید انبساطی مقاومت زیادی دارد و بسیار سخت است. اسفنج پلی­وینیل­کلراید سخت، عایق گرمایی و صوتی بسیار خوبی است و نفوذ بخار و رطوبت در آن بسیار کم است.
به دلیل مقاومت برشی زیاد اسفنج پلی­وینیل­کلراید، سطح آن برای اعمال سیمان و گچ بسیار مناسب است. مزیت عمده اسفنج­های پلی­وینیل­کلراید کارآیی بهتر آنها در برابر آتش نسبت به سایر اسفنج­های پلیمری است.
تعدادی از اسیدها، انیدریدها، استرها، ترکیبات آروماتیک، ترکیب­های کلردار و کتون­ها جذب پلیمر شده و حتی ممکن است پلیمر را حل کنند.
جدول ۲-۱ ظرفیت گرمایی و خواص کششی PVC

1. 1. پارامترها و مشخصات مورد استفاده در این تحقیق همگی بر اساس مشخصات سد حوضیان می باشد.

1. 1. روش کاهش نشت پی سد،حفاری وتزریق درایجاد پرده آب بند است.

1. 1. باتوجه به ضخامت آبرفت روش آب بندی وکاهش نشت پی باتزریق بتن انتخاب می شود..

1. 1. آزمایش مورد استفاده آب اندازی پی(فشارآب)،لوژن است.

1. 1. میزان تزریق پرده آببند باتوجه به عمق نفوذ پرده می باشد.

1. 1. تعدادردیف گمانه ها باتوجه به میزان خورند آنها تعیین می شود.

1. 1. ابزاردقیق مورداستفاده درتعیین فشارآب منفذی ونشت پی سدحوضیان، ابزارالکتریکی پی(تارمرتعش)وابزارمکانیکی کاساگرانده(SP) است.

      1. 1. ساختار تحقیق

       

       

در این بررسی روش­های حفاری وتزریق در آب بند نمودن پی سد حوضیان است که روش مناسب تزریق باعیارهای لازم در پی سد خاکی وهمچنین اجرای نتایج تحقیق وجلوگیری از خسارت­های ناشی از کاربردمصالح اضافی در سازه­های آبی وصرفه اقتصادی مورد بررسی قرار گرفته است. بدین منظور، مطالب ارائه شده در این پژوهش با ساختار زیر ارائه گشته است. در فصل اول اهداف تحقیق آمده و در فصل دوم سوابق تحقیقاتی مرتبط با این پژوهش اعم از داخلی و خارجی و همچنین پروژه­ های مشابه گردآوری شده و به طور خلاصه ارائه گشته است. با رجوع به فصل سوم مشاهده می­گردد که فصلی با عنوان مواد و روشها جمع بندی شده و در آن شرحی از داده ­های مورد نیاز و استفاده شده در این پژوهش به نشر آمده است در این فصل ابتدا به معرفی انواع پی وتاثیر آن در روند طراحی سدهای خاکی سپس کلیات نشت وعوامل ایجاد مسیرهای تراوش وروشهای کاهش وکنترل تراوش (نشت)وسپس حفاری و تزریق وآزمایشات مورداستفاده وسپس ابزاردقیق و رفتارنگاری سدهای خاکی بیان شده است . به بررسی سدحوضیان می پردازیم،ابتدا مشخصات کلی سد سپس مشخصات پی وبعد روش های اصلاح پی بیان می شود ودر ادامه روش حفاری وتزریق اجراشده در این سدوسپس بررسی تزریق پذیری وآبگذری تکیه گاه ها وپی باتوجه به نتایج آزمایشات(فشارآب)لوژن ودرانتها ابزاردقیق سدراتشریح کرده وباتوجه به ابزارهای الکتریکی ومکانیکی نصب شده درپی،فشار آب منفذی ونشت رابررسی می کنیم. و در فصل چهارم نتیجه گیری و ارائه پیشنهادات و در نهایت در فصل پنجم مراجع و منابع این پژوهش آورده شده است.
فصل دوم
تئوری وسوابق مطالعاتی
۲-۱- تاریخچه
تاریخ و تمدن بشر نشان می‌دهد که اکثر شهرها و تمدنها تا حد امکان در کنار رودخانه‌ها یا سواحل دریاها بنا شده است. با افزایش جمعیت و افزایش‌ آگاهی‌ها، انسانها سعی نمودند در مناطق دورتر از رودخانه نیز از امتیاز آب بهره‌مند شوند. مهندسی سد از روش‌های ساخت ابتدایی و ساده به شکل پیچیده امروزی تکامل یافته است. سدسازی کهن را باید ارج نهاد چرا که یک هنر اولیه و آزمایشات منتج از تجارب و آزمونهای ساده بوده است که به تدریج طی قرنهای متمادی با علم درآمیخته است. سدهای خاکی ساخته شده در هزاران سال پیش از استحکام چندان برخوردار نبودند. لذا به راحتی به وسیله سیلاب شسته شده و از بین می‌‌رفتند. ولی ساخت سدهای با مصالح سنگی در بسیاری از نقاط دنیا رایج بوده است. یکی از اولین سدهای سنگریزه‌ای جهان سد الکفاره در وادی الغراوی نزدیکی حلوان در کشور مصر است. بقایای جامانده از این سد که زمان ساخت آن بین سالهای ۲۶۰۰ تا ۲۹۰۰ قبل از میلاد تخمین زده می‌شود، نظر هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند. این سد از نوع سنگریزه و به ارتفاع ۱۴ متر و طول ۱۱۵ متر با پوشش ساخته شده از سنگ تراشیده و هسته سنگ لاشه‌ای‌ـ شنی بوده است(۹و۶).
مهارت سازندگان سدها بتدریج در طول قرن‌های متمادی افزایش یافت. رومیان سدهای زیادی با مصالح بنایی و ملات بسیار بادوام احداث کردند که برخی از آنها هنوز هم مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد سرریزهای بزرگ آن سدها، گواه بر درک رومیان از مبانی مهندسی است. در ایران قدیم نیز سد مهمی در تنگه باریکی بر روی رودخانه کبار در حدود ۲۴ کیلومتری شهرستان قم ساخته شده است. تصور می‌شود این سد که قدمت آن به حدود ۱۲۰۰ سال قبل از میلاد می‌رسد قدیمی‌ترین سد قوسی می‌باشد که هنوز هم پابرجا مانده است. ارتفاع آن به حدود ۲۶ متر و طول آن به ۵۵ متر بالغ می‌شود. بدنه این سد از سنگ لاشه سخت و رویه آن از ملات ساخته شده و دو سر قوس سد به دیواره‌های تنگه قفل و بست گردیده است(۹و۶).
طراحی سدهای پشت‌بنددار با احداث سد البوئررادفریا (که به نام سد الجو نیز معروف است) در نزدیکی باداجو اسپانیا در سال ۱۷۴۷ پیشرفت نمود. این سد یک سازه سنگ لاشه‌ای‌ـ بنایی به ارتفاع ۵/۲۳ متر و طول ۱۷۰ متر می‌باشد. که سطح پایین دست آن به پشت‌بندها تکیه دارد. مفاهیم طراحی سدهای سنگی از اسپانیا به آمریکای شمالی و آمریکای جنوبی انتقال یافت در مکزیک سدهای سنگ لاشه‌ای‌ـ‌ بنائی در موارد زیادی انتخاب گردید. در حالی که معیار یک سوم میانی به طور عام برای تأمین مقاومت سدهای وزنی تحت بار متوسط در مقابل واژگونی پذیرفته شده بود، مهندسین به اهمیت فشار برکنش و لغزش پی می‌بردند. در این راستا در طراحی سد ویرنوی در انگلیس که طی سالهای ۱۸۸۲ تا ۱۸۹۰ ساخته شد یک سیستم زهکشی برای کاهش فشار برکنش پیش‌بینی گردید،(شکل ۲-۱).از اوائل قرن بیستم پیشرفت مهمی در فن‌آوری بستن سدها که شامل مخلوط‌های دقیقاً کنترل شده، لرزش، سیمان‌های مخصوص، انواع پوزولان، دانه‌ بندی شن و ماسه، هوادهی، سرمایش و مواد افزودنی می‌باشد به دست آمده است(۸و۶).

شکل(۲‑۱) مقطع تیپ یک سد خاکی غیرهمگن
در سالهای اخیر تعداد زیادی سد خاکی از مصالح درشت دانهُ نفوذپذیر که روی سطح شیبدار بالا دست آنها یک لایه یا غشای غیر قابل نفوذ قرار گرفته، ساخته شده‌اند.این غشاء معمولاً از جنس بتن یا بتن قیری (آسفالت) است. البته در مواردی نیز از غشاهای متشکل از ورقه‌های، فولادی، پلاستیکی ولاستیکی استفاده شده است.
۲-۲- مطالعات انجام شده
- مطالعات محمدشهودی وابوالفضل شمسایی(۱۴)
محمدشهودی وابوالفضل شمسایی درسال ۱۳۸۲ بابررسی تراوش از بدنه،پی وتکیه گاه های سدخاکی باشرایط مختلف به صورت سه بعدی،اثرتغییرات نفوذپذیری،عرض هسته وروشهای آب بندی برروی دبی عبوری رابااستفادهاز نرم افزار SEEP-3D بررسی کردندکه یکی ازقویترین نرم افزارهای تحلیل حرکت آب درخاک به صورت سه بعدی است که بااستفاده از روش المان های محدودوبافرض جریان اشباع- غیراشباع ودرحالت پایدارآب درتراز نرمال،انجام گرفته است.سدهادرسه اصل ساخته شده که نتایج ذیل را استخراج کرده اند:
الف): با افزایش نفوذپذیری هسته تانزدیکی نفوذپذیری پوسته مقدار دبی متاثراز آن افزایش می یابدوپوسته اثرچندانی نداردولی درنفوذپذیری های هسته نزدیک نفوذپذیری پوسته،نمودار از حالت خطی خارج شده وبا افزایش نفوذپذیری هسته تغییرکمی دردبی حاصل می شود.
ب): درروشهای آب بندی،دیواره آب بند عملکرد بهتری نسبت به پتوی رسی داردودرصورت وجود دیوارآب بند،پتوی رسی تغییر خاصی در دبی عبوری ایجاد نمی کند.این مساله درهسته بانفوذپذیریهای مختلف دیده شده است.
ج): تغییرات دبی عبوری نسبت به عرض هسته درپایین به صورت منحنی می باشدکه درابتدا شیب آن تندوبا افزایش عرض هسته،شیب آن کاهش می یابدوبه حالت خطی نزدیک می شود،باتوجه به اینکه عرض هسته درکف باحجم هسته رابطه مستقیم دارد وحجم هسته نیز باهزینه ساخت آن رابطه دارد،می توان عرض هسته بهینه راباتوجه به دبی عبوری بدست آورد.
- مطالعات الهام شریفی وبهزادعطایی آشتیانی(۱۴)
الهام شریفی وبهزادعطایی آشتیانی درسال ۱۳۸۲درمطالعه ای به بررسی تحلیل تراوش وزیرتراوش ازسدخاکی نمودند آنهابااستفاده از روش المانهای مرزی یک مدل عددی تهیه کردندکه قابلیت تحلیل تراوش دائم وغیردائم درسدخاکی ناحیه بندی شده همراه با پی لایه ای ودیوار آب بند را دارا است.یکی از مزایای مهم این مدل کاربرد المان مرز بی نهایت برای تحلیل زیر تراوش در پی است.به این طریق که رفتار مرز بی نهایت بررسی شده وبرای مرز نزدیک بکاربرده می شودکه دراین حالت می توان با مدل کردن طول کمی از پی به جواب های نسبتا دقیقی دست یافت،ازمزایای دیگر این مدل قابلیت تحلیل تراوش در حالت غیر دائم مانندآبگیری یا افت سطح آب است
- مطالعات نجم الدین نصراللهی ومحمودرضا عبدی(۱۴)
نجم الدین نصراللهی ومحمودرضا عبدی درسال ۱۳۸۲درمطالعه ای به چگونگی استفاده از بتن پلاستیک درپروژه های عمرانی بویژه دیوارآب بندسدها پرداختند.بتن پلاستیک بااضافه کردن ماده ای مثل بنتونیت ازگروه رس ها به بتن معمولی حاصل می شود.بنتونیت قابلیت جذب آب بالا ونفوذپذیری کمی داردوخاصیت پلاستیکی به بتن می دهد.استفاده ازاین بتن یکی از رایج ترین روش های آب بندی پی سدهای خاکی وسنگریزه ای می باشد.
- مطالعات روزبه شفیع پورنورافشان وفردین جعفرزاده(۱۴)
روزبه شفیع پورنورافشان وفردین جعفرزاده درسال ۱۳۸۱به بررسی تحلیل سه بعدی تراوش ازبدنه وپی سدخاکی غیرهمگن در دره تنگ درشرایط مختلف آب بندی پرداختند،همچنین مدل های دوبعدی تراوش این سدبااستفاده از روش های متداول تحلیل تراوش درطراحی سدهای خاکی تهیه ومقایسه شد.ومشاهده گردیدکه دبی تراوش درتحلیل سه بعدی خیلی بیشترازدبی تخمین زده شده درتحلیل های دوبعدی است.به عبارت دیگرسطح آزادآّب درمدل های سه بعدی درارتفاع بالاتری نسبت به مدل های دوبعدی قرارداردوعلت این اختلاف،انحراف خطوط جریان به سمت دره پایین دست درمدل های سه بعدی دردره تنگ سد می باشد.
-مطالعات سیدعلیرضاشاهنگیان وابوالفضل شمسایی(۱۴)
سیدعلیرضاشاهنگیان وابوالفضل شمسایی درسال ۱۳۷۹برای مطالعه تحلیل زه آب سدهای خاکی ازدو روش شبیه سازی مدل الکتریکی وحل عددی استفاده کرده اندتابا مقایسه نتایج حاصله ازآنهامیزان کارایی ودقت مدل های الکتریکی راتعیین کنند،همچنین پس ازاثبات دقت وکارایی مدل الکتریکی درمحاسبه میزان تراوش ازسدهای خاکی همگن وهمسان بااستفاده ازاین روش مقداردقیق سطح تراوش برای چندین سطح خاکی همگن وهمسان که فاقدفیلترمی باشند.درحالات مختلف محاسبه وجدول کلی مشابه با جدول کاساگرانده وبادقت بیشتری تهیه گردیده است.این دو برای حالت های مختلف تعیین میزان دبی زه آّب ازبدنه وفونداسیون سدخاکی درحالت با زهکش وبدون زهکش،همگن وهمسان وغیرهمسان درصد خطای مدل شبیه سازی الکتریکی رانسبت به روش حل عددی محاسبه کردندونتیجه گرفتندکه مدل شبیه سازی الکتریکی که کمتربروی آن کارشده است،برای محیط های همگن وهمسان از دقت خوبی برخورداربوده ودرنقاطی که امکان دسترسی به رایانه واستفاده از روش حل عددی وجود نداردمی توان از این روش باضریب اطمینان بالایی استفاده نمودوبرای محیط های غیرهمگن وغیرهمسان نیز ازروشهای عددی کمک گرفت.
- مطالعات عباس عجم وعلیرضاباقری(۱۴)

علامت‌گذاری نکات مهم را فراموش نکنید: وقتی نامه درخواست یا گزارشی را می‌خوانید جملات و عناوین مهم را مشخص کنید تا در بازخوانی یا استنادهای بعدی مجبور به خواندن مجدد همه مطلب نباشید و بتوانید به سرعت مطالب اصلی را بیابید.
مخاطبان خود را در دسترس داشته باشید: مشخصات ضروری افرادی را که ممکن است نیاز به تبادل ایمیل با آنها داشته باشید در قسمت مخاطبان صندوق پستی خود ذخیره نمایید. مواردی مانند نام، شماره تلفن، آدرس وب سایت و ایمیل از این جمله هستند. استفاده از این امکان کمک می‌کند که در زمان ارسال نامه، ناچار به تلفن کردن و پرسیدن آدرس ایمیل نباشید.
برای وقت خود ارزش قائل باشید: اجازه ندهید که دیگران وقت با ارزش شما را تلف کنند. در مقابل افرادی که با درد و دل و حرف‌های حاشیه‌ای می‌خواهند وقت شما را تلف کنند هوشیار باشید و با لحنی مودبانه بگویید که در حال حاضر گرفتار هستید و فرصت شنیدن صحبت‌های آنها را ندارید.

زمان صرف ناهار و صبحانه فرصت خوبی برای انجام مذاکرات کاری به شکل غیررسمی است. اصطلاح صبحانه کاری و ناهار کاری که مدتی است رایج شده دلالت بر همین موضوع دارد، پس سعی کنید از این فرصت‌ها به خوبی استفاده کنید. احتمال مقاومت و مخالقت در این زمان کمتر است.
زبان بدن را یاد بگیرید: با آموختن زبان بدن می‌توانید در مذاکرات یک گام جلوتر باشید؛ چرا که بیش از نیمی از پیام‌های ارتباطی انسان‌ها به وسیله حرکات بدن منتقل می‌شود. با درک صحیح از طرز نشستن، ایستادن، نگاه کردن و صحبت کردن طرف مقابل می‌توانید رفتار و گفتار خود را کنترل کنید.
تکنیک لیدز^[۵۴] LEADS
این تکنیک یکی از روش های نسبتاً ساده و قابل استفاده در مدیریت زمان است و این امکان را فراهم می‌آورد تا بتوانیم با صرف زمانی محدود برای برنامه‌ریزی کارهای روزانه، زمان بیشتری برای انجام کارهای ضروری در اختیار داشته باشیم. تکنیک لیدز شامل مراحل زیر است:
L: فهرست کردن وظایف؛ ابتدا لازم است فهرستی از کارهایی که باید انجام گردد تهیه شود.
E: برآورد زمانی مورد نیاز؛ مدت زمانی که هر وظیفه بدان نیاز دارد باید برآورد و نزدیک‌ترین زمان برای هر یک از فعّالیّتها در نظر گرفته شود.
A: در نظر گرفتن زمان برای وظایف خارج از فهرست؛ برای وظایفی که در فهرست موجود نیستند، زمان های خالی پیش‌بینی گردد. وقایع پیش‌بینی نشده، اتلاف کنندگان زمان و .. از جمله عواملی هستند که ما را وا می‌دارند تا جدول زمان‌بندی تعیین شده را رعایت نکنیم.
D: اولویت‌بندی کارها؛ در مورد اولویت و تفویض کارها تصمیم‌گیری می‌شود.
S: بازبینی برنامه روزانه در آخر هر روز (سیورت، ۱۳۷۵، ص ۵۷). انسان در زندگی روزمره خود با چهار حیطه کاری مواجه است که باید با مدیریت درست برنامه زمانی برای اجرای آنها تنظیم کند. این چهار حیطه عبارتند از: ۱٫ حیطه کاری مهم که اضطراری نیستند؛ معمولاً ۸۰درصد برنامه‌ریزی زمانی برای انجام کارهایمان در این حیطه قرار دارد. این برنامه‌ریزی معمولاً برای انجام کارهای دراز مدت و قبل از وقوع آنها تنظیم می‌شود. ۲٫ حیطه کارهایی که هم مهم و هم اضطراری است، حدود ۱۵ تا ۲۰درصد برنامه‌ریزی زمانی ما در این حیطه قرار دارد. اگر برای اجرای کارهای مهم از قبل برنامه‌ریزی نکرده باشیم در زمان اجرا حالت اضطراری پیدا کرده و ناچاریم در زمانی کوتاه برای اجرای آن کار، برنامه‌ریزی زمانی کنیم. ۳٫ حیطه کارهایی که مهم نیست ولی اضطراری است، برای این کار نمی‌توان برنامه‌ریزی زمانی کرد و به طور ناگهانی برای ما اتفاق می‌افتد. اینگونه کارهای اتفاقی می‌تواند تا ۱۵ درصد از زمان ما را به خود اختصاص می‌دهد. ۴٫ حیطه کارهایی که نه مهم است و نه اضطراری، یک تا ۲درصد زمان ما می‌تواند برای انجام کارها تلف شود. بنابراین براساس این جدول باید برای کارهایمان برنامه زمانی تنظیم کنیم تا از زمان خود استفاده کیفی ببریم و به اصطلاح از «کیفیت» استفاده کنیم.
غیر اضطراری اضطراری

اگر انسانی می‌خواهد از نظر مدیریت زمان موفق شود، هیچگاه نباید کارهای کم اهمیت را قبل از کارهای مهم انجام دهد. اگر بتوانید این اولویت‌ها را تشخیص دهید و طبق آن عمل نمایید، حتماً موفق می‌شوید (سروش، ۱۳۸۱، ص ۳۲).کلید موفقیت در مدیریت زمان آن است که به مهم‌ترین کارها، پیش از هر کاری رسیدگی شود، و تمرکز اصلی روی آن کار باشد و بقیه امور از ذهن جدا شود، و امتیاز و خصوصیت برنامه‌ریزی روزانه آن است که اولویتها مشخص می‌شود و فرد خود را مقید می‌داند که ذهن خود را بر آن چه مقدم است، متمرکز گرداند. (مکنزی، ۱۳۷۴، ص ۱۳۹).
قوانین مرتبط با مدیریت زمان
قانون پارتو^[۵۵]
پارتو اقتصاددان قرن نوزدهم به این نتیجه رسید که ۲۰ % جمعیت کشور ایتالیا، ۸۰ % ثروت این کشور را در اختیار دارند. بعدها براساس نکته فوق اصل ۲۰-۸۰ یا قانون پارتو در سایر زمینه‌ها مورد توجه قرار گرفت. (مالون^[۵۶]، ۱۹۹۷، ص ۱۴۵).این قانون اشاره دارد به اینکه اگر تمام کارها را بر حسب اهمیت‌شان طبقه‌بندی کنیم ملاحظه خواهد شد که ۸۰ % نتایج از ۲۰ % کارها عاید می‌گردد، در حالی که از ۸۰ % بقیه کارها فقط ۲۰ % نتیجه بدست می‌آید. قانون پارتو در بیشتر جنبه‌های زندگی قابل استفاده است و به کارگیری آن باعث ذخیره شدن مقدار زیادی وقت می‌شود. بنابراین هنگام مواجه شدن با فهرستی از کارها باید دانست که شاید فقط دو یا سه فقره از آنها حیاتی است. برای اثربخشی بیشتر لازم است بر آنها متمرکز شد. تمرکز فکری روی آنچه برای انسان با ارزش‌تر است، آرامش و اطمینان خاطر بیشتری در حین انجام دادن کار به انسان دست می‌دهد، حتی به قیمت نادیده گرفتن برخی از کارهای کم ارزش‌تر.
قانون پارکینسون^[۵۷]
قانون پارکینسون که براساس مطالعات محققی به همین نام شکل گرفته اشاره دارد به اینکه کارها با توجه به زمانی که ممکن است اشغال کنند گسترش می‌یابند و این گستردگی به میزان و ماهیت کار ارتباط چندانی ندارد (هرسی^[۵۸] و همکاران، ۱۹۹۶، ص ۱۴۵).
بنابراین، عادات نگهداشتن ارباب رجوع در آن سوی میز- بخصوص وقتی کارمند، کاری هم برای انجام دادن ندارد- موجب سوء استفاده از وقت آنان می‌شود و به مقدار زیادی به مشکلات عاطفی و ناراحتی‌هایشان دامن می‌زند. طبیعی است که می‌توان کار را در زمان بیشتر شاخ و برگ داد که این به کار اصلی ارتباطی ندارد، به اعتقاد پارکینسون همیشه برای پر کردن وقت کار وجود دارد.
قانون دقیقه نود
برخی از افراد عادت کرده‌اند هنگامی که کاری به آنان ارجاع می‌شود، آن را رها سازد و در دقایق پایانی مهلت انجام دادن کار،فشار زیادی بر خود و دیگران وارد می‌کنند. خطری که آنان را در این مواقع تهدید می‌کند. احتمال بروز اشتباه است. امکان اشتباه در فضایی که هراس و دل نگرانی وجود دارد، بسیار بیشتر می‌شود. هنگامی که کاری تا لحظات پایانی معطل می‌ماند، معمولاً در زمان باقیمانده کاری کم ارزش عرضه می‌شود و زمانی هم برای اصلاح اشتباهات احتمالی باقی نمی‌ماند. این مهم به خوبی در مورد دانش‌آموزانی که شب امتحان را برای شروع مطالعه بر می‌گزینند، ‌صادق است. (نصر اصفهانی، صص ۸۴-۸۳).
نسل های مدیریت زمان
مدیریت زمان در سه نسل رشد یافته است:
نسل اول مدیریت براساس «یادداشت، برداشتها» شکل گرفت. شرکت در جلسه‌ها و گزارش‌نویسی به صورت رویه درآمد و مدیریت زمان در حد نوشتن فهرست کارهایی بود که می‌خواستند انجام دهند و اگر برخی از آن کارها تا پایان روز به انجام نمی‌رسید، جزء فهرست کارهای روز بعد قرار می‌گرفت.
نسل دوم مدیریت زمان در پی «برنامه‌ریزی و آماده‌سازی» بود. «تقویمها» و «دفترچه‌های قرار‌گذاری» استفاده می‌شد. تأکید این نسل از مدیریت زمان بر «کارآیی»، «مسئولیتهای فردی»، «هدفگذاری»، «برنامه‌ریزی»، «تعیین فعالیتهای آتی» بود.
نسل سوم مدیریت زمان بیش از هر چیز به روشن ساختن «اولویتها»، «ارزشها» اهمیت می‌دهد.
رهیافت نسل سوم مدیریت زمان، «برنامه‌ریزی» و «اولویت‌بندی» و «کنترل» است.
این سه نسل مدیریت زمان در پی «انجام کار» «کسب نتیجه» بوده است. (شکوه، ۱۳۷۹، ص ۸۴).
اصول کلی مدیریت زمان در قالب ۱۰ فرمان به شرح زیر خلاصه می‌شود:
اهداف مورد نظر خود را برای سال، ماه و هفته جاری، با واقع‌بینی تعیین کنید.
کارهایی را که باید انجام بدهید به ترتیب اهمیت و نه به ترتیب فوریت، اولویت‌بندی کنید.
پر انرژی‌ترین ساعات روز خود را به انجام مهمترین کارهایی که به خلاقیت و اندیشه زیاد نیاز دارد اختصاص دهید.
زمانهایی را برای خود برنامه‌ریزی کنید که در آن زمانها، مزاحم شما نشود، تا بتوانید در آرامش و خلوت به کارهای مهم خود رسیدگی و برای امور مختلف برنامه‌ریزی کنید.
تا حد امکان در اجرای کارهای روزمره خود، از دیگران کمک بگیرید و به آنها تفویض اختیار کنید. به دیگران هم فرصت مشارکت در کارهای مدیریت را بدهید تا هم وقت شما به هدر نرود و هم نیروهای توانمندی برای آینده تربیت کنید.