۴

۴

پاراسورامان و دیگران، ۱۹۸۸

قابلیت اعتماد

۵

۵

پاراسورامان و دیگران، ۱۹۸۸

همدلی

۵

۵

پاراسورامان و دیگران، ۱۹۸۸

عوامل فیزیکی

۴

۴

پاراسورامان و دیگران، ۱۹۸۸

۱٫۶٫۳٫ روایی پرسشنامه
روایی از واژه « روا » به معنی جایز و درست گرفته شده است و روایی به معنی صحیح و درست بودن است (خاکی، ۱۳۸۷). مفهوم روایی^[۴۶] به این سؤال پاسخ می دهد که ابزار اندازه گیری تا چه حد خصیصه مورد نظر را می سنجد. بدون آگاهی از روایی ابزار اندازه گیری، نمی توان به دقت داده های حاصل از آن اطمینان داشت (سرمد و همکاران، ۱۳۸۳). در این تحقیق به منظور تعیین روایی پرسشنامه از روش روایی محتوا استفاده شده است.
روایی محتوا^[۴۷] نوعی روایی است که معمولاً برای بررسی اجزای تشکیل دهنده یک ابزار اندازه گیری به کار برده می شود. روائی محتوایی یک ابزار اندازه گیری به سؤال های تشکیل دهنده آن بستگی دارد. اگر سؤال های پرسش نامه معرف آن مفاهیم و ویژگی هایی باشد که محقق قصد اندازه گیری آن را دارد، در این صورت پرسش نامه دارای روایی محتوا می باشد (سرمد و همکاران، ۱۳۸۳).

در این تحقیق برای افزایش روایی محتوایی پرسشنامه اقدامات زیر صورت پذیرفته است:
شناسایی مصادیق هر متغیر با توجه به تعریف آن و ترجمه سوالات.
استفاده از نظرات اساتید بالاخص اساتید راهنما و مشاور، و نیز کارشناسان و کارکنان اداره کل
۷٫۳٫جمع آوری داده ها
۱٫۷٫۳٫ابزار اندازه گیری
ابزارهای مورد استفاده در این تحقیق پرسشنامه و مطالعات کتابخانه ای بوده است.
الف) پرسشنامه
پرسشنامه جمعیت شناختی: بخش اول پرسشنامه این پژوهش شامل سوالاتی در رابطه با مشخصات جمعیت شناختی (جنسیت، سن، تحصیلات، سابقه کاری) است.
پرسشنامه سروکوال: بخش دوم آن شامل سوالات تخصصی است که از پرسشنامه سروکوال با ۲۲ سوال استفاده شد. مقیاس سروکوال دارای ۲۲ سوال تخصصی در مورد پنج بعد کیفیت خدمات (قابلیت اعتماد، پاسخگویی،قابلیت اطمینان دهی، همدلی، عوامل فیزیکی) راجع به ادراکات و انتظارات می باشد. برای سنجش هر یک از سوالات پرسشنامه از طیف پنج گزینه ای لیکرت (کاملا مخالفم=۱، مخالفم=۲، تاحدودی موافقم=۳، موافقم=۴، کاملا موافقم=۵) استفاده شده است.
ب)مطالعات کتابخانه ای: از این روش برای جمع آوری اطلاعات در زمینه ادبیات و پیشینه تحقیق استفاده شده است که با مطالعه کتاب ها، مقالات، تحقیقات دیگر پژوهشگران و جستجو در اینترنت اطلاعات مورد نیاز جمع آوری گردیده است.
۲٫۷٫۳٫ روش جمع آوری داده ها
همانطور که در بخش قبل توضیح داده شد در این تحقیق از ابزار پرسشنامه برای جمع آوری داده ها استفاده شد که این پرسشنامه به میزان ۴۰۰ نفر در بین مراجعه کنندگان به اداره ورزش و جوانان کهگیلویه و بویراحمد توزیع شد. روش توزیع به شیوه تصادفی بود که توسط محقق انجام شد. در هنگام پخش پرسشنامه به کسانی اولویت تکمیل و جواب به سوالات داده می شد که بیش از سه بار به اداره کل ورزش و جوانان مراجعه کرده بودند. پس از توزیع پرسشنامه ها حدود ۳۸۵ پرسشنامه به صورت کامل جمع آوری و مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفتند.
۳-۸- روش های تجزیه و تحلیل داده ها
به منظور تجزیه و تحلیل داده ها در این پژوهش ابتدا در بخش اول از آمار توصیفی استفاده شده است. شاخص هایی از آماره توصیفی که در این پژوهش به کار رفته است عبارتند از:
جدول توزیع فروانی جهت سازماندهی داده ها و توصیف نمره های خام
نمودار ستونی جهت توصیف تصویری داده ها
در بخش دوم نیز به منظور آزمون فرضیه ها و سوالات تحقیق از آزمون کولموگروف- اسمیرنف، آزمون فریدمن و آزمون ویلکاکسون برای آزمون فرضیات استفاده شد.
در این قسمت به تشریح روش ها و تکنیک های استفاده شده برای آزمون فرضیات می پردازیم.
آزمون کولموگروف- اسمیرنف: برای انتخاب روش آماری مناسب آگاهی از توزیع داده ها از اولویت اساسی برخوردار است. برای همینمنظور در این پژوهش از آزمون معتبر کلموگروف- اسمیرنف برای بررسی فرض نرمال بودن داده های پژوهش استفاده شدهاست. این آزمون با توجه به فرضیات زیر به بررسی نرمال بودن داده می پردازد.
H₀: داده ها دارای توزیع نرمال هستند.
H₁: داده ها دارای توزیع نرمال نیستند.

Prob(F-statistic)

۰.۰۰۰۰۰۰

جدول ۴-۷- برآورد ضرایب مدل ARIMA
براساس مقادیر برآورد شده برای ضرایب مدل ARIMA می توان رابطه برآورد شده این مدل را به صورت زیر بازنویسی نمود.

معادله ۵

مرحله سوم ) کنترل تشخیص :
پس از انتخاب یک مدل خاص ARIMAوتخمین پارامترهای آن بدنبال این هستیم که آیا مدل انتخابی داده ها را به خوبی برازش می کند؟ به عبارت دیگر آیا مدل انتخابی مناسبت ترین مدل برای توصیف داده ها می باشد؟ زیرا ممکن است یک مدل ARIMA دیگر ، برازش بهتری از داده ها ارائه نماید.
آماره  حاصل شده برای این مدل برابر با ۸۶% حاصل شده است که حاکی از قدرت توضیح دهندگی قابل ملاحظه مدل برازش شده می باشد. به عبارت دیگر بر اساس این مدل در حدود ۸۶ درصد از تغییرات متغیر وابسته (شاخص پنجاه شرکت برتر بورس اراق بهادار تهران) توسط متغیرهای مستقل ملحوظ شده در این مدل که همان وقفه های خود متغیر و وقفه های مانده ها می باشد، توضیح داده می شود. که این امر نشانگر قدت بالای توضیح دهندگی مدل می باشد.
آماره t حاصل شده برای ضرایب به دست آمده بیانگر این است که از میان ضرایب برآورد شده ضرایب مربوط به وقفه اول، هشتم و دهم شاخص پنجاه شرکت برتر بورس اوراق بهادار تهران و وقفه اول، چهارم، هشتم، دهم، یازدهم، سیزدهم و پانزدهم جملات اخلال از نظرآماری معنی دار بود و حاکی از اثرگذاری قابل توجه این متغیرها بر روند شاخص پنجاه شرکت برتر بورس اوراق بهادار می باشد.
آماره F حاصل شده در سطح بالای احتمال معنی دار بوده و حاکی از معنی داری کلی ضرایب رگرسیون حاصل شده از نظر آماری می باشد.
جهت اطمینان از مناسب بودن الگوی استخراج شده بررسی بیشتر را بر روی پسماندهای حاصل از تخمین انجام می دهیم. بدین منظور آزمون مانایی را برای پسماندهای مدل انجام می دهیم که در صورت مانا بودن پسماندها می توان تا حد بسیار بالایی از مناسب بودن مدل اطمینان حاصل نمود. انجام این آزمون با بهره گرفتن از نمودارهای خود همبستگی و خود همبستگی جزیی و همچنین آزمون Q منجر به نتایجی شده است که در جدول ۴-۸ نشان داده شده است.
نتایج به دست آمده از آزمون مانایی پسماندها نشان می دهند که مقادیر مربوط به خود همبستگی و خود همبستگی جزیی مربوط به پسماندهای حاصل از الگوی ARIMA تفاوت معنی داری با صفر ندارند و این امر منجر به شکل گیری هیج نوع نمودار مشخصی برای این شاخص ها نگشته است. این نشان می دهد که پسمانده به طور سریالی با مقادیر گذشته خود همبسته نیستند و لذا پسماند حاصله یک متغیر مانا می باشد و می توان اطمینان حاصل نمود مدل استخراج شده یک مدل مناسب می باشد و نتایج حاصل از پیش بینی های آن می تواند تاحد بسیار بالایی قابل قبول باشد.

Date: 04/15/08 Time: 12:38

Sample: 12 3613

Included observations: 3602

Q-statistic probabilities adjusted for 22 ARIMA term(s)

Autocorrelation

Partial Correlation

AC

PAC

Q-Stat

Prob

| |

| |

۱

۰.۰۰۰

۰.۰۰۰

۸.E-05

«….اساس خرابی هر ملتی نادانی و جهالت بوده، چنانچه بنیان ترقی هر قوم از علم شده و تازیان پدر سوخته بی ادب کتاب‌های ایرانی را از حسد و جهل سوختند و علوم چندین هزار ساله اندوخته را پایمال کردند…»(همان، ۷۹).
میرزا آقاخان نیز همچون ملکم و به طور ویژه آخوندزاده با بحث از علم فرصتی می‌یابد تا به خط فارسی نیز ایراداتی وارد کند. البته بحث او در این زمینه به صورت عمیق و تخصصی، آنگونه که افراد فوق‌الذکر آن را پی گرفتند، نیست و البته همچنان با نگرش ضد عرب وی آمیخته است:
«من به درستی شهادت می‌دهم که تمامی این بی علم و دانشی اهالی ایران از استیلای زبان تازی بر زبان فارسی ناشی شده که آنقدر فارسی دشوار گردیده که تمام فارسی زبانان محتاج بدانستن و آموختن زبان دشوار عرب هستند….»(همان، ۱۶۱).
بر همین علت است که وی معتقد است سهولت خط فرانسه دلیل آسانی آموزش خواندن و نوشتن در میان فرانسویان است. بر این اساس است که وی اعتقاد دارد که خط فارسی نیز باید «اصلاح شود»(همان، ۱۶۰). البته همانطور که گفته شد، میرزا آقاخان همچون ملکم و آخوندزاده نیست که اقدام به ایجاد یک خط ابداعی کند و تنها تا اینجا پیش می‌رود که لزوم این کار را متذکر می‌شود. اما به ر حال اصلاح خط را در جهت پیشرفت و ترقی این ملک ضروری می‌داند.
تمام آنچه گفته شد بیانگر اهمیت ترقی و پیشرفت در اندیشه میرزا آقاخان کرمانی است. ترقی و پیشرفت در اندیشه میرزا آقاخان کرمانی آنچنان دارای اهمیت است که دلیل نگارش یکی از مهمترین آثار خود یعنی «آئینه اسکندری» را بررسی «اسباب ترقی و تنزل» گذشتگان می‌داند و بر این اعتقاد است که ملتی که از گذشتگان و اسباب ترقی و تنزل خود» مطلع نباشد کودکی را می‌ماند «که پدر و نیاکان خود رانشناسد»( کرمانی، ۱۳۲۴ق، ۱۲). از نظر او «اس اساس عالم بزرگ بر ترقی [بنا] شده» است(صد خطابه، خطابه سی و دوم).
۳-۶-عدالت و آزادی در اندیشه میرزا آقاخان کرمانی
میرزا آقاخان نیز همچون آخوندزاده به کرات از واژگان «دیسپوتیزم» و «فاناتیک» استفاده می‌کند. دلیل این امر نیز مخالفت وی با طبقه حاکمه ایران و همچنین روحانیت است. البته همانطور که گفته شد در مورد عامل دوم در اندیشه وی یک تناقص نمایان است و اندیشه وی از تمایل به همکاری با علما تا نفی دین فراز و نشیب دارد.
تعریف وی از مفاهیم «دیسپوت»، «فاناتیک» و «لیبرال»، همان تعاریفی است که آخوندزاده در «مکتوبات کمال‌الدوله» خود داشته است. بطور کلی، سه مکتوب میرزا آقاخان متأثر از این اثر آخوندزاده است. او نیز همچون آخوندزاده از ظلم و ستم شاهان می‌نالد. وی از زبان یک کلانتر مطلق العنانی پادشاه را این گونه به تصور می‌کشد:
«ایران ملک طلق شما و رعیتش خانه زادان شمایند و مال آنان مال شما است … هرچه می‌خواهید می‌گیرید و به هر که می‌خواهید می‌بخشید، دهن توپ می‌گذارید، شکم می‌درید، هر چه می‌کنید مختارید»(سه مکتوب، ۱۱۹).
عدالت: میرزا آقاخان کرمانی تحت تأثیر مستقیم جریان‌های اروپا، آغازگر بحث از سوسیالیسم است. او در تلاش بود تا از مساوات در ثروت، محدودیت مالکیت، رفع امتیازات اجتماعی و تأمین حقوق اجتماعی طبقه زحمتکش و کارگر به دفاع برخیزد. وی مقصد بالذات دولت را ایجاد نظمی می‌داند که خیر عامه و صلاح بیشتر رعایا در آن باشد. مصنفان جدید سیاست این را نمی‌پسندیدند که یکی بتواند از دیگری برتری جوید، بلکه ترقی دولت را در دارایی و دانایی و تساوی یکایک رعایا می‌دانستند(آدمیت،۱۳۸۷، ۲۷۱).
از این رو نگاه میرزا آقاخان به حکام ایرانی بسیار منفی است. این ناشی از تنش‌هایی است که او در مدت اقامت خود در ایران داشت. از همین روست که در رساله سه مکتوب خود بر آنان نام‌هایی همچون «سوسمارالدوله» و یا «وزغ الملک» می نهد. افرادی که از نظر او از بدو رسیدن به حکمرانی یک ناحیه در این اندیشه‌اند که «برای چاپیدن رعیت و خراب کردن مملکت» چه باید بکنند و یا در اندیشه این هستند که «چند نفر را باید زنده زنده پوست» بکنند و …(سه مکتوب،۱۱۵). او حتی تا آنجا پیش می رود که «استیلای پادشاهان جور و ظلم» را باعث تغییر اخلاق ایرانیان می‌داند(همان، ۱۰۲).

البته او به سبک ملکم و شاید با تأثیرپذیری از وی قصور را بیشتر از جانب محنت‌زدگان می‌داند که تن به ظلم می‌دهند و « به واسطه زندگی کثیف خویش قوه دم زدن ندارند» با اینکه «شماره مظلومان همواره از ظالمان بیشتر» است(صدخطابه، خطابه بیست و نهم). به همین دلیل است که او ضمن سخن از اینکه در این عصر آنارشیست‌ها، نهیلیست‌ها و سوسیالیست‌های دنیا «در کار برانداختن ریشه فقر و فاقه هستند که از شناعت و مناعت و ستمگری بی‌انصافان عالم پیدا شده» از علمای ایرانی انتقاد می‌کند به جای بحث از مباحث بیهوده تلاش خود را در این راه صرف کنند(صد خطابه، خطابه سی و یکم).
ظلم‌ستیزی میرزا آقاخان گاهی تا آنجا پیش می‌رود که دامن ملایان را نیز می‌گیرد(سه مکتوب، ۶۱). همانطور که گفته شد، نگاه میرزا آقاخان به مقوله دین و روحانیت دچار تناقضات اساسی است.
اوضاع اسفبار ایران و ظلم به رعیت که در دوره قاجار وجود داشت، باعث می‌شود تا میرزاآقاخان نگاهش را متوجه ایران باستان کند و در نگرش ناسیونالیستی تعصب‌گرایانه خود به تعریف و تمجید از آن دوران بپردازد. از نظر او در ایران باستان مالیات را در مکان‌های مخصوص از مردم می‌گرفتند و «دیگر به هیچ عنوان و اسمی از دولت به رعایا حواله براتی تحمیل » نمی‌شد. او در ادامه تشریح می‌کند که در آن دوران کشتن مجرم کار دشواری بود و حتی از عهده حاکم نیز خارج بود و سلطان حتی پس از تحقیق‌های گسترده باز از آن «ننگ و عار» داشت. «قطع اعضاء و مصله کردن و بریدن دست و پا که اصلاء حرام بود». او ایران را چنان کشور قانون‌گرایی معرفی می‌کند که در آن به طرز باور نکردنی‌ای «احکام سلاطین در صورت مطابقت با قوانین فرهنگ لازم الاجراء بود والا در بوته اجمال و تعلیل می ماند»(سه مکتوب، ۲-۳). نکته جالب اینکه میرزا آقاخان در جای دیگری به طرز تناقض آمیزی از «مورخین فرنگ» نقل می کند که «مردم ایران هیچ گاه نایل به ترقی و سعادت نبوده‌اند زیرا که وضع حکومت آن ملک …استبداد صرف است»(کرمانی،۱۳۲۴ق، ۱۲۰).
اینگونه است که حس عدالت‌خواهی میرزا آقاخان باعث می‌شود تا از زبان پیامبر اسلام با سلاطین ظالم سخن بگوید:
«ای سلاطین اسلام، ای ظالمان ستمکار، رشوه‌خواران خونخوار….
در ایام سلطنت شما اسم عدالت که بنای اسلام و اساس این دین بر آن بود گم شد و رسم و انصاف که در دین من شهره آفاق بود قصه و افسانه در زبان مردم گشت…»
«ای سیاه کنندگان زور مسلمین، در قرآن که مواد امانت و عدل و … محبت و انصاف است آیه مبارک ان الله بامرکم بالعدل و الاحسان را نخواندید. باز آیه فاحکم بین الناس بالحق را پسندید[نپسندیدید] از درکات نار که خداوند قهار برای ظالمان ستم کار آماده ساخته … نترسیدید»(سه مکتوب،۲۴-۲۵).
و اینگونه است که میرزا آقاخان به اندیشه و روزگار مزدک غبطه می‌خورد و او را اندیشمندی بزرگ می‌داند. زیرا وی «دو هزار سال قبل استعداد و تمدن ایران را به درجه‌ای دید» که بنای «جمهوریت و مساوات» را نهاد و «ریشه درخت ظلم و بن فقر را به کلی از میان ملت نجیب ایران برانداخت»(همان،۷۸).
میرزا آقاخان دو گروه را عامل سقوط مزدک و کشتن پیروان او می‌داند. یکی موبدان و دین‌شناسان و دیگر دولتمردان و مالداران. او شخص انوشیروان را محکوم می‌کند که برای بقای حکومت دیسپوتی خود «باعث عدم استقرار این اساس عدالت شد»(صد خطابه، خطابه هجدهم).
آزادی: به طور کلی دیدگاه روشنفکران قرن نوزدهم ایران درباره آزادی را می‌بایست متأثر از اندیشه جان استوارت میل دانست. همانطور که آخوندزاده رساله‌ای درباره آزادی از دیدگاه میل دارد و یا ملکم در رسالات خود از آن تأثیر پذیرفته و یا مستشارالدوله در یک کلمه خود از اندیشه آزادی میل متأثر است. اما در مورد میرزا آقاخان باید گفت دیدگاه وی «‌در حقوق فردی و آزادی ترکبیبی است از اجزاء لیبرالیسم با شیوه سوسیالیسم». از نظر وی آزادی آن است که «هیچ کس در هیچ عالمی، اعتراض بر دیگری نکرده، کسی را با کسی کاری نباشد و هیچ کس از دایره حدود شخصی خود تجاوز ننماید»(آدمیت،۱۳۵۷، ۲۵۹). او درباره تحدید حق آزادی نیز معتقد است که «گذشته از آنکه مناسبات میان افراد حتی برای حقوق مطلق آزادی ایجاد می‌کند» از دیدگاه وی از جهت دیگر نیز آزادی افراد محدود می‌شود. وی توضیح می‌دهد که «با تشکیل جامعه مدنی و به وجود آمدن دولت خواه ناخواه قسمتی از حقوق فرد ساقط می‌گردد و به دولت واگذار می‌شود. مثل حق دفاع که مسئولیت آن با حکومت خواهد بود»(همان، ۲۶۰). میرزا آقاخان همچنین حقوق آزادی را مرکب از این عناصر می داند: «آزادی فکر، قلم، بیان، دین، کسب و کار، لباس، مسکن، ازدواج، مال، آداب و رسوم، تابعیت»(همان، ۲۵۹).
خلاء وجود این آزادی‌ها در ایران است که وی را به این نتیجه رسانده که «امروز حمال و بقال فرنگستان» حریتی را دارایند که«اولیای دولت ایران دارای آن نیستند»(صد خطابه، خطبه سی و سوم). این در حالی است که به اعتقاد وی «ترقی هر ملت موقوف بر حریت افکار و اعمال است تا در سایه تجارت عدیده حقیقت را بدست بیاورند». همچنان که «عمده ترقی اروپا در سایه این افکار آزادی و مساوات حقوق حاصل شده» است. حال آنکه در ایران حاکمان مطلق العنان هستند و «رعیت او مقید به قید اسارت و از عالم آزادی محروم»(کرمانی،۱۳۲۴ق، ۵۱۹-۵۲۳).
میرزا آقاخان نیز همچون دیگر روشنفکران مورد بررسی این نوشتار غم آزادی زنان را نیز دارد. او زنان ایران را به اسراء تشبیه می‌کند که «از دانش مهجور» و «از همه چیز عالم بی‌خبرند» و علاوه بر همه اینها «از تمام هنرهای بنی آدم بی‌بهره» هستند. نگاه آزادی‌خواهانه میرزا آقاخان درباره زنان حاوی نگرش‌های ضددینی نیز هست. چنان که صراحتا” بیان می‌دارد «یک هزار [و] دویست[و] هشتاد سال است که در چادر مستورند و از معاشرت دور و در زاویه‌خانه‌های خراب مسکن دارند»(سه مکتوب، ۸). او حتی تا آنجا پیش می‌رود که «عادت رو گرفتن و معاشرت نکردن زنان با مردان» را در ایران باعث ایجاد «هزاران جهالت» می‌داند(همان، ۱۵). اودر رساله صد خطابه خود به تعدد زوجات حمله می‌برد و تعدد زوجات را «مایه فقر و اسباب پریشانی» می‌داند. وی دربحث از این مقوله یک بار دیگر به سراغ ایران باستان می‌رود و تاریخ باستان را عاری از تعدد زوجات می‌داند(همان، ۱۳۱-۱۳۲). نکته این که میرزا آقاخان فراموش می‌کند که اعتراف کند زنان ایرانی در زمان باستان نیز خود را می‌پوشاندند.
حمایت میرزا آقاخان از زنان جنبه های آموزشی و تربیتی نیز دارد. یعنی از این رو که آنها نقش مهم مادری را ایفا می‌کنند. او از رحم مادر به عنوان «مکتب اول اخلاق» یاد می‌کند. میرزا آقاخان استدلال می‌کند که «اخلاق و عدات در این جا داخل خون جنین می‌شود و دیگر تغییر و انحراف آن محال است» از همین رو است که ملاحظه و دقت در باب زنان را لازم می‌داند و متذکر می‌شود که می‌بایست «حقوق آنان را رعایت کرده تا اطفال بدخو و بدطبع نشوند و باطل و مهمل نگردند»(صد خطابه، خطابه بیست و نهم).
«خوانندگان کتاب اگر ایرانیان را دیده به راستی تصدیق خواهد کرد که زنان آن سامان از تمام حقوق بشریت و خطوط معیشت ممنوع و محروم است[هستند] … زنان ایران از حیوان بلکه از سگان فرنگستان خوارتر و از مردگان گورستان بی‌مقدارترند. هر نامرد بی‌غیرت و ستمکار بی‌مروت تمام درجه ظلم طبیعی و اخلاق شدادی و نمرودی خود را در خانه درباره زن پاشکسته خویش به مکار می‌برند. بزرگی و جلالت و صلابت خود را درحق او ظاهر می‌سازد…»(همان).
در میان چهار روشنفکر مورد بررسی این پژوهش، میرزا آقاخان بیش از همه از آزادی و حقوق زنان سخن به میان آورده است. سخن میرزا آقاخان از عدالت و آزادی، او را به سوی شکل مشروطه حکومت رهنمون می‌سازد. در واقع او هر گونه پیشرفت و ترقی ایران را در زمینه اندیشه مشروطه‌خواهی می‌بیند.
۴-۶-از عدالت و آزادی تا قانون خواهی و مشروطه خواهی

ج. گروه های مرجع و تعاملات اجتماعی:
برخی نویسندگان خاطر نشان ساخته اند که هر چه تعامل اجتماعی و ارتباط همسر با دوستان و خویشاوندان بیشترباشد میزان تصمیم گیری مشترک کاهش می یابد این امر بدین علّت است که در چنین حالتی برخی تصمیمات با مشاوره با دوستان و اقوام گرفته می شوند تا مشاور مصرف با همسر.سطح منحنی عمر: ماهیت تصمیم گیری خانواده در طول منحنی عمر تغییر می یابد برای مثال زنان دارای کودکان زیر ۷ سال در مقایسه دیگر زنان مسئولیت کمتری در قبال تصمیمات اقتصادی دارند. بعلاوه خانواده ها در سطوح منحنی عمر تصمیمات مشترک فراوانی می گیرند.

با این همه شواهد حاکی از آن است که تصمیم گیری مشترک در طول منحنی عمر کاهش می یابد. چنین تمایلاتی در قالب افزایش کارایی یا شایستگی همسران در تصمیم گیری خرید در خلال رشد و توسعه خانواده که قابل قبول یکدیگر نیز هست شرح داده می شوند.
تحرک: تحرک اجتماعی و جغرافیایی میزان ارتباطات درون خانوادگی و تصمیم گیری مشترک را افزایش می دهد.
موقعیت جغرافیایی: در تحقیقات اندکی که در زمینه تأثیر محلّ اقامت بر تصمیم گیری خانواده انجام شده مشخّص
شده است که خانواده های روستایی بیشتر از خانواده های شهرنشین تصمیمات مشترک می گیرند همچنین زنان نقش تأثیر گذاری ندارند.
کودکان: در یک تحقیق انجام شده در زمینه تأثیر گذاری کودکان بر تصمیمات خانواده تأثیر گذاری کودکان و فرزندان ۳ سال به پایین و ۱۳ سال به بالا مورد بررسی قرار گرفت. در این مطالعه ۲۵ کالا در ۵ قسمت تقسیم بندی شده:
۱-کالاهای مربوط به کودکان ۲- فعالیتهای خانواده ۳- تحصیلات کودکان ۴- کالاهای بادوام ۵- کالاهای کم دوام کودکان بیشترین تأثیر را در مورد کالاهای مربوط به آنها و کمترین تأثیر دارد مورد کالاهای کم دوام داشتند و بیشتر در مراحل اولیه تصمیم گیری درگیر بودند تا در مرحله نهایی همچنین مشخّص شد که کودکان به میزان بسیار اندکی تصمیم گیری مستقل می کنند .
چ. طبقه اجتماعی:
طبقه اجتماعی را می توان به صورت مجموعه ای از افراد با ویژگی های نسبتاً یکسان و دائمی در جامعه که از نظر مقام و موقعیت و ثروت- تحصیلات- والدین ها و ارزش ها متفاوت از دیگران هستند تعریف کرد.طبقه اجتماعی صرفاً یک معیار اقتصادی نبوده و در برگیرنده مفاهیم مختلفی از قبیل پرستید- مقام و حسی تعلّق داشتن مشترک می باشد عموماً اعضای یک طبقه اجتماعی تمایل دارند که به روش مشابهی زندگی کنند دیدگاه ها و فلسفه مشترک داشته باشند. ومهم تر از همه الگوهای مصرف یکسانی داشته باشند البتّه لزوماً الگوهای مصرف همواره مشابه هم نیستند. در بررسی رفتار مصرف کننده طبقه اجتماعی شاخص بسیار خوبی برای مشخّص کردن نوع مصرف است. در واقع برخی اعتقاد دارند اجتماعی بهترین شاخص رفتاری مصرف کننده در پاسخ وی به محرک ها و تبلیغات اگر چه اغلب این ایده که برخی افرادها جامعه بهتر از بقیه بوده و با آنها تفاوت دارند را دوست ندارند. امّا در واقع بیشتر مصرف کنندگان بر وجود طبقات اجتماعی و تأثیر عضویت در یک طبقه مصرف واقف هستند. و از آن جا که مصرف کنندگان طبقات مختلف ترجیحات مختلفی در مورد خرج کردن پول در زمان دارند.
طبقه اجتماعی مصرف کننده می تواند علّت خرید و مصرف تلقی شود. علاوه بر این طبقات اجتماعی- نوع مصرف را نیز تحت تأثیر خود قرار می دهد زیرا ما گزینه های مصرفی افراد در مورد آنها استنباط می کنیم. طبقه اجتماعی خواه اثر مصرف باشد در ارتباط نزدیک با رفتار مصرف کننده و روش هایی که کالاها بازاریابی می گردند می باشد.
مطالعات انجام شده حاکی از آن است که دلایل خرید بین طبقات مختلف با هم تفاوت می کنند. طبقاتی بالاتر به تنها به حکم ضرورت بلکه برای تدریج و لذّت نیز خرید می کنند. زنان متعلّق به طبقات بالاتر از فروشگاه های شیک و بزرگ وبرخی فروشگاه های خاص خرید می کنند. زنان متعلّق به طبقات پایین از فروشگاههایی خرید می کنند که قیمت کالاها در آن ها ارزانتر از بقیه است.
مصرف کنندگان متعلّق به طبقه کارگر- کالاها و خدمات محصولات را بیشتر از نظر مطلوبیت زایی بیشتر- استحکام و راحتی مورد ارزیابی قرار می دهند تا در نظر سبک- ظاهر و در نیازهای اجتماعی فوری تعیین کننده رفتار مصرف این افراد است در حالی که افراد در طبقات بالاتر بر اهداف بلند دولت تمرکز می کنند.
طبقات اجتماعی همچنین در نظر میزان جستجو برای اطّلاعات قبل و حین خرید با هم تفاوت دارند. مصرف کنندگان طبقات متوسّط و بالا قبل از خرید درگیر جستجوی اطّلاعات بیشتری هستند و به طور کلی طبقات پایین تر اطّلاعات کمتری راجع به محصولات دارند. مصرف کنندگان طبقات بالا از قیمت کمتر به عنوان شاخص کیفیت استفاده می کنند و کیفیت کالا را از روی عملکرد آن می سنجد. برخی اعتقاد دارند که درآمد شاخص واقعی تر بهتری برای پیش بینی رفتار خرید مصرف به نسبت طبقه اجتماعی است امّا برخی از محققین به این ایده با تردید می نگرند. شینگر در تحقیق خود به این نتیجه رسید که بهتر بودن شاخص بستگی به نوع کالاها و خدمات دارد. در خریدهایی که هزینه پایین بود امّا کالای مورد نظر از نظر نمادین بر سبک زندگی و ارزش ها دلالت داشته باشند طبقه اجتماعی شاخص بهتری برای پیش بینی است تأثیر عوامل روانی و فردی بر تصمیم گیری خرید. (روستا:۸۷:۱۳۸۵)

۲-۲-۱۱-۳ عوامل شخصی

تصمیمات یک خریدار تحت تأثیر خصوصیات فردی او نیز قرار می گیرد. این خصوصیات شامل سن، مرحله زندگی، شغل، وضعیت اقتصادی، سبک زندگی و شخصیت و تصور شخصی می شوند.
الف. سن و مرحله زندگی:
مردم در طول زندگی خود خریدار کالاها و خدمات متفاوتی هستند. در دوران طفولیت، مصرف کننده غذای کودک‌اند.در دوران رشد و بلوغ همه نوع مواد غذایی را مصرف می کنند و در سالهای واپسین زندگی احتمالاً به غذایی خاصی پناه می برند. سلیقه مردم در انتخاب لباس، اثاثیه و تفریحات شدیداً تحت تأثیر سن آنها قرار داد.

جدول ۲-۱ مراحل دوره زندگی خانواده

شکل ۱-۴: تظاهرات کلینیکی بیماریهای با عامل Hib بصورت درصد
به عنوان مثال برخی سویه های غیر کپسولدار گاهی قادر به ایجاد مننژیت در بزرگسالان هستند به خصوص در افراد ناتوان یا با ضعف سیستم ایمنی. علاوه بر آن می توانند در نوزادان ایجاد کننده سپسیس و در کودکان عامل عفونت های تهاجمی دستگاه تنفسی تحتانی باشند. دیگر سروتایپ های هموفیلوس آنفلونزا نیز به ندرت در انسان بیماریزا هستند (۱۰،۷۴).
۱-۶-۱: مننژیت
مننژیت مهمترین و خطرناکترین بیماری است که توسط هموفیلوس آنفلونزا ایجاد می شود. سروتایپ b از هموفیلوس آنفلونزا معمول ترین عامل مننژیت در بین کودکان بین ۳ ماه تا ۶ سال می باشد (۷۵). مننژیت ناشی از این باکتری شایع ترین شکل مننژیت سپتیک بوده که تقریبا در همه موارد به وسیله تیپ b ایجاد می شود(۸). بطور مشخص، مننژیت هموفیلوسی پس از بیماری ضعیف چند روزه رخ می دهد و علائم بیماری ممکن است قطع شده و دوباره پدیدار شود. مرگ و میر در ارتباط با هموفیلوسی حدود ۵-۳% می باشد(۲۵). علائم مننژیت ایجاد شده توسط این باکتری با سایر مننژیتهای باکتریایی در کودکان کمتر از ۳ سال تفاوتی ندارد و مفصل در موارد کمتری گرفتار می شوند(۹).
در طی بیماری مننژیت با عامل هموفیلوس آنفلونزا تیپ b، به دنبال کلونیزه شدن، تهاجم به جریان خونی و در نتیجه انتشار باکتریمی اتفاق می افتد. همچنین ارگانیسم در غشاء مخاط تنفسی شروع به تکثیر می کند.
از علائم این بیماری می توان سردرد، سفت شدن گردن^[۹]، تب وبی حالی، شوک و دیگر علائم رایج مننژیتی را نام برد(۲۰). عواقب دراز مدت مننژیتی ناشی از این باکتری پراهمیت می باشد. بازماندگان، قریب یک سوم عوارض عصبی و روانی از جمله کری، اختلال در بیان و ناهنجاری های رفتاری پیدا می کنند و درصد کمی از بیماران نیز شدیداً آسیب دیده و به مراقبت های ویژه نیاز پیدا می کنند(۸).
۱-۷:درمان:
۱-۷-۱: واکسن های موثر و مقایسه آنها
قبل از معرفی واکسن های موثر، تقریبا از هر ۲۰۰ کودک بین ۵-۱ سال، ۱ کودک مبتلا به بیماری های تهاجمی Hib می شد. اما امروزه در کشوری مثل آمریکا، این میزان به ۱ کودک در هر ۱۰۰۰۰۰ کودک تقلیل یافته است. که معمولا این میزان ابتلا نیز با عاملی غیر از سروتایپ b از این ارگانیسم رخ می دهد. اما متاسفانه هنوز در کشورهایی که توانایی اقتصادی برای واکسیناسیون عمومی موجود نیست، بیماری های با عامل Hib همچنان قربانی های زیادی دارد (۷۸).

اولین نسل از واکسن های علیه بیماری های Hib، شامل پلی ساکاریدی خالص از جنس PRP با وزن مولکولی بالا بود که در سال ۱۹۸۵ در آمریکا معرفی شد (۸۰). اما این واکسن که اولین واکسن تحت لیسانس به حساب می آید مانند دیگر واکسن های پلی ساکاریدی، پاسخ ایمنی به آن نیز وابسته به سن بود. بدین معنی که با وجود تاثیر قابل قبول در کودکان تازه به راه افتاده ، در نوزادان زیر ۱۸ ماه قادر به ایجاد حفاظت نبود. این واکسن در سال ۱۹۸۸ از دور فروش خارج شد (۷۶).
پس از ظهور کوتاه واکسن های پلی ساکاریدی ، نسل دوم واکسن های Hib به بازار آمد. این نسل از واکسن‌ها کونژوگه ای بود از پلی ساکارید PRP با یک حامل پروتئینی در حالت کوالانت بود.
اتصال پلی ساکارید به حامل پروتئینی ، به طور چشمگیری باعث افزایش توانایی سیستم ایمنی کودکان در شناسایی PRP و پاسخ به آن می شود (۷۹). امروزه سه نوع مختلف از واکسن های کونژوگه وجود دارد که در هر کدام یک نوع پروتئین در پروسه کونژوگه کردن استفاده شده است و شامل: توکسوئید تتانوس (PRP-T)، پروتئین موتانت دیفتری(PRP-D) و پروتئین غشاء خارجی مننگوکوکی گروه b (PRP-ompc) است.
PRP-D (کپسول همراه با توکسوئید دیفتری) در نوزادان، حتی بعد از تزریق ۳ دوز، از کمترین ایمنی زایی برخوردار بود. اما وقتی به عنوان یک بوستر در نوزادان ۱۲-۱۸ ماهه که در دوره اولیه سه تزریق آنها توسط PRP با کونژوگه دیگری بود، مورد استفاده قرار گرفت، ایمنی زایی خوبی را از خود نشان داد (۵۸).
PRP-ompc یا کپسول کونژوگه با پروتئین غشاء خارجی بدست آمده از مننگوکوک، تنها کونژوگه ای است که آنتی بادی بالایی را پس از اولین تزریق در نوزادان دوماه سبب می شود. دوزهای بعدی، افزایش نسبتا کمی را تولید کرده و آخرین تیتر حتی کمتر از بقیه.(۲۴)
واکسن PRP-T و واکسن کونژوگه کپسول به همراه توکسین به دست آمده از موتانت دیفتری، هر دو آنتی بادی کمی را پس از تزریق به نوزادان ۴-۲ ماه تولید می کنند. در حالی که میزان آنتی بادی بالایی را پس از تزریق در ۶ ماهگی تولید می کنند. بنابر این از نظر تئوری، یک تزریق اولیه PRP-ompc در ۲ ماهگی و تزریق دوم با PRP-T و یا با PRP متصل به توکسین موتانت دیفتری در سن ۶-۴ ماهگی و سومین تزریق با PRP-D در ۱۵-۱۲ ماهگی، می تواند پاسخ مطلوبی را به همراه داشته باشد (۵۰).
جدا از هر نوع واکسنی که برای دوزهای اولیه انتخاب می شوند، زمانی که کودک در کمتر از ۱۲ ماهگی است، تیترها به سرعت پایین می آیند، مگر در زمان یک تزریق مجدد (بوستر) که معمولا در ۱۵-۱۲ ماهگی صورت می پذیرد (۵۶).
به منظور کاهش تعداد دفعات ضروری تزریق واکسن به کودکان نسل سوم این واکسن ها به تایید سازمان بهداشت جهانی (WHO^[10]) رسیده که واکسنی پنتاوالانی (پنج ظرفیتی) است که ترکیبی از واکسن های مختلف از جمله دیفتری، تتانوس، سیاه سرفه و هپاتیت می باشد، اما هنوز مدارک و شواهد کافی در مورد تفاوت اثر این واکسن ها در مقایسه با واکسن های اختصاصی وجود ندارد (۷۶، ۷۷).
در مطالعه ای که بر روی نوزادان گامبیایی صورت گرفته است، اثر واکسن های کونژوگه Hib در این کشور در حال توسعه نشان دهنده کاهش بیماری و جلوگیری از اکثر موارد مننژیتی و پنومونی می باشد. بنابراین پیشنهاد شده است که این واکسن ها در کشور های در حال توسعه، مرگ و میر ناشی از این بیماری ها را در کودکان به طور قابل توجهی کاهش می دهد (۵۲).
شکل ۱-۵: کشورهایی که از سال ۱۹۹۷ تا ۲۰۱۲ به برنامه واکسیناسیون علیه Hib پیوستند(۳۶)
۱-۸: تشخیص:
تشخیص این باکتری در آزمایشگاه به طور معمول با بهره گرفتن از دو روش کشت و تست آگلوتیناسیون لاتکس^[۱۱] (LAT) انجام می شود. روش مولکولی PCR نیز قابل انجام است که به صورت روتین در آزمایشگاه های تشخیصی انجام نمی شود.
۱-۸-۱: روش کشت
کشت باکتریایی Hi بر روی آگار شکلاته به همراه فاکتور X ^[۱۲] و V ^[۱۳] در دمای ۳۷ درجه سانتی گراد و غنی از Co₂ انجام می شود. رنگ آمیزی گرم و مشاهده میکروسکوپی، باکتری را به صورت باسیل های گرم منفی نشان می دهد.
باکتری از نظر تولید آنزیم های اکسیداز و کاتالاز، مثبت است.
در ناحیه همولیتیک استاف اورئوس^[۱۴] در محیط بلاد آگار رشد می کند زیرا در این ناحیه به دلیل همولیز خون، فاکتورV وجود دارد.
در محیط لوینتال^[۱۵] سویه های کپسول دار کلنی های با نمای رنگین کمانی تولید می کنند. محیط فیلدز آگار^[۱۶] بهترین محیط برای جدا سازی این باکتری می باشد.
۱-۸-۲: روش آگلوتیناسیون لاتکس (LAT)
روش حساس تری نسبت به کشت می باشد زیرا این روش بر پایه آنتی ژن های باکتری های زنده انجام می شود که با آنتی بادی اختصاصی خود واکنش می دهد .
نتایج در این روش تحت تاثیر مصرف آنتی بیوتیک ها قرار نمی گیرد. همچنین این روش سریع تر از روش کشت بوده و قادر به تمایز سروتایپ های مختلف کپسول دار می باشد. با این حال نتایج آن نسبت به روش مولکولی از دقت کمتری برخوردار است (۳۵).
۱-۸-۳: روش مولکولی
واکنش زنجیره ای پلیمراز (PCR) بسیار حساس تر، اختصاصی تر و سریع تر از روش کشت و LAT می باشد (۳۵،۵۱). طراحی پرایمر برای شناسایی مولکولی سروتایپ های هموفیلوس آنفلونزا برای اولین بار در سال ۱۹۹۰ توسط وَن کِتِل^[۱۷] و همکاران انجام شد (۷۱). با این حال روش PCR هنوز به صورت روتین در آزمایشگاه ها مورد استفاده قرار نمی گیرد.
۱-۹: ژنوم هموفیلوس آنفلونزا:
هموفیلوس آنفلونزا اولین موجود زنده دارای توانایی تکثیر مستقل است که ژنوم آن به طور کامل تعیین توالی شد. پروژه ژنوم هموفیلوس آنفلونزا در سال ۱۹۹۵ توسط ونتر^[۱۸] همکاران انجام شد.
هموفیلوس آنفلونزا به این دلیل انتخاب شد که یکی از سرپرست های پروژه به نام همیلتون اسمیت^[۱۹] (برنده نوبل) یک دهه بر روی این میکروارگانیسم کار کرده بود و اطلاعات زیادی در مورد آن وجود داشت که برای موفقیت پروژه لازم بود.
ژنوم هموفیلوس آنفلونزا در یک کروموزوم حلقوی قرار گرفته که دارای ۱۸۳۰۱۳۷ جفت باز است. این تعداد نوکلئوتید تشکیل ۱۷۴۰ ژن کد کننده پروتئین، ۲ ژن کد کننده tRNA و ۱۸ ژن کد کننده RNA را می دهد.
برای توالی یابی ژنوم از تکنیک shutgun sequencing استفاده شد. این پروژه یک سال طول کشید و در این مدت ۲۴۳۰۴ قطعه به صورت مجزا توالی یابی و سپس توسط نرم افزار کنار هم قرار داده شدند(۷۲).
شکل ۱-۶: نقشه ژنتیکی حلقوی Haemophilus influenza Rd
۱-۹-۱: ژنوم مولد کپسول پلی ساکاریدی
انواع هموفیلوس آنفلونزای کپسول دار دارای ژن های مشترک برای تولید کپسول پلی ساکارید^[۲۰] مربوط به خود هستند که در جایگاه cap (cap locus) قرار گرفته اند(۴۲).
جایگاه cap یک منطقه ۱۸kb است که در همه سروتیپ ها دارای سه منطقه عملکردی جداگانه به نام های منطقه I,II.III می باشد (شکل ۱-۷).

شکل ۱-۷: ساختار ژنتیکی جایگاه cap در هموفیلوس آنفلونزا سروتایپ های a,b,c,d,e,f
منطقه I و III در همه سروتایپ های کپسول دار مشترک است و شامل ژن هایی است که برای تولید و ترشح کپسول پلی ساکاریدی ضروری هستند. مشابه این ژن ها در باکتری های گرم منفی دیگر از قبیل
Escherichia coli, Neisseria meningitides, Actinobacillus pleuropnumoniae, Mannheimia haemolytica, Pasteurella multocida دیده شده است. (۶۳)
۱-۹-۱-۱: منطقه I