به موقع بودن سود
در این تحقیق به موقع بودن با تاخیر گزارشگری از تاریخ پایان سال مالی تا تاریخ مجمع عمومی صاحبان سهام اندازه گیری می‌شود.
۳-۶-۳-۱ متغیرتعدیل گر
متغیر تعدیل گر متغیری است که دارای تاثیری قوی بر رابطه بین متغیر مستقل و متغیر وابسته می‌باشد، یعنی حضور یک متغیر سوم، رابطه مورد انتظار اصلی اولیه بین متغیر های مستقل و وابسته را تغییر می‌دهد. به عبارت دیگر، هرگاه رابطه بین متغیر مستقل و وابسته مشروط به متغیر دیگری شود، آن متغیر سوم در واقع نقش تعدیل گری را ایفا می کند (سنگر ۱۹۹۶، ۶۷)^[۶۰]. در این تحقیق از متغیر فرصت‌های رشد به عنوان متغیر های تعدیل گر استفاده شده‌است که به وسیله نسبت ارزش بازار بر ارزش دفتری سرمایه اندازه گیری می‌شود:
GROWOP = P_ij / BV_ij
:GROWOP فرصت رشد
: ارزش بازار سرمایه شرکت
: ارزش دفتری سرمایه شرکت
۳-۷- روش تجزیه و تحلیل داده‌ها
پس از آنکه پژوهشگر داده‌ها را گردآوری و طبقه‌بندی کرد باید مرحله بعدی فرایند پژوهش، که به مرحله تجزیه و تحلیل داده‌ها معروف است، را آغاز کند. این مرحله در پژوهش اهمیت زیادی دارد زیرا نشان دهنده تلاش‌ها و زحمات فراوان گذشته است. در این مرحله، پژوهشگر اطلاعات و داده‌ها را در جهت آزمون فرضیه و ارزیابی آن مورد بررسی قرار می‌دهد. در مرحله تجزیه و تحلیل، آن چه را در جهت آزمون فرضیه و ارزیابی آن مورد بررسی قرار می‌دهد. در مرحله تجزیه و تحلیل، آن چه مهم است این است که پژوهشگر باید اطلاعات و داده‌ها را در مسیر هدف پژوهش، پاسخ‌گویی به سوالات پژوهش و نیز ارزیابی فرضیه‌های پژوهش خود، مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد(حافظ نیا ۱۳۸۵، ۲۳۱). پس از جمع‌ آوری اطلاعات، نخستین گام محاسبه آماره‌های توصیفی از متغیرهای مورد استفاده می‌باشد. این آماره‌ها شامل میانگین، میانه، انحراف استاندارد و سایر اطلاعات مورد استفاده است. پس از بررسی آماره‌های توصیفی، جهت انجام آزمون‌های آماری از ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون و تحلیل واریانس که دارای خطای معیار کمتری در مقایسه با سایر روش‌های آماری می‌باشند استفاده شده‌است. در ادامه به موارد ذکر شده اشاره می‌گردد.
۳-۷-۱ همبستگی
تحلیل همبستگی ابزاری است آماری که به وسیله آن می‌توان درجه‌ای که یک متغیر به متغیری دیگر، از نظر خطی مرتبط است اندازه‌گیری کرد. روش همبستگی برای دو هدف عمده به کار می‌رود:

۱- کشف همبستگی بین متغیرها
۲- پیش‌بینی یک متغیر از یک یا چند متغیر دیگر.
به طور کلی هدف پژوهش همبستگی عبارت است از درک الگوهای پیچیده رفتاری از طریق مطالعه و همبستگی بین این الگوها و متغیرهایی که فرض می‌شود بین آن‌ها رابطه وجود دارد. مزیت عمده روش همبستگی این است که به محقق اجازه می‌دهد که متغیرهای زیادی را اندازه‌گیری کند و همزمان، همبستگی درونی بین آنها را محاسبه نماید. امتیاز دیگر روش همبستگی در این است که می‌تواند درباره درجه همبستگی بین متغیرها مورد مطالعه، اطلاعات لازم را فراهم سازد و روش همبستگی یا درجه همبستگی را در کل دامنه یا محدوده معین مشخص کند. همبستگی را معمولاً با تحلیل رگرسیون به کار می‌برند. در همبستگی درباره دو معیار بحث می‌شود: ضریب تعیین و ضریب همبستگی.
۳-۷-۱-۱ ضریب تعیین و ضریب تعیین تعدیل شده
ضریب تعیین مهم‌ترین معیاری است که با آن می‌توان قوت رابطه میان متغیر مستقل(x) و متغیر وابسته (y) را تشریح کرد. مقدار این ضریب در واقع مشخص کننده آن است که چند درصد از تغییرات متغیر وابسته توسط متغیر مستقل توضیح داده می‌شود. ضریب تعیین همواره بین صفر و یک است؛ اگر یک باشد نشان می‌دهد که خط رگرسیون به طور دقیق توانسته است تغییراتy را به تغییرات x نسبت دهد و اگر ضریب تعیین برابر صفر باشد نشان می‌دهد که خط رگرسیون هرگز نتوانسته است تغییراتy را به تغییرات x نسبت دهد. مقدار ضریب تعییین از رابطه زیر تعیین می‌شود:

با این حال اغلب ترجیح داده می‌شود که از مقیاس دیگری به نام ضریب تعیین تصحیح شده^[۶۱] برای بررسی نیکویی بر ارزش مدل رگرسیون استفاده کنند. این ضریب به صورت زیر محاسبه می‌شود:

که در آن n تعداد مشاهدات و k تعداد متغیرهای مستقل است. در واقع هدف بکارگیری  تسهیل در مقایسه نیکویی بر ارزش^[۶۲] چندین معادله رگرسیون است که از نظر تعداد متغیرهای مستقل توضیحی متفاوتند.
۳-۷-۱-۲ ضریب همبستگی
اگر از ضریب تعیین، ریشه دوم بگیریم، به مقدار به دست آمده ضریب همبستگی می‌گوییم و آن را R نشان می‌دهیم. ضریب همبستگی شدت رابطه و همچنین نوع رابطه (مستقیم یا معکوس) را نشان می‌دهد. از آن جا که  همواره بین ۰ و ۱ است، ریشه دوم آن یعنی R نیز همواره بین ۱ و ۱- است. همبستگی مثبت از صفر تا ۱+ نوسان می‌کند در حالی که، دامنه همبستگی منفی از ۱- تا صفر می‌باشد و در صورت عدم وجود رابطه بین متغیرها برابر صفر خواهد بود. هرچه عدد بدست آمده به یک نزدیک‌تر باشد، همبستگی قوی‌تر است. در واقع علامت ضریب همبستگی ® همان علامت شیب خط رگرسیون (b) است. ضریب تعیین نسبت به ضریب همبستگی معیار گویاتری است. برای محاسبه همبستگی بین متغیرها روش‌های مختلفی وجود دارد که با توجه به مقیاس اندازه‌گیری بایستی روش مناسب انتخاب شود. در این پژوهش برای محاسبه ضریب همبستگی از آزمون همبستگی پیرسون استفاده می‌شود. فرمول محاسبه ضریب همبستگی به قرار زیر می‌باشد:

توجه به این نکته ضروری است که در رگرسیون چندگانه، به جای ضریب همبستگی معمولی، ضریب همبستگی چندگانه داریم. این ضریب نشان می‌دهد که شدت رابطه بین متغیرهای مستقل به کلی با متغیر وابسته به چه میزان است.
۳-۷-۲ رگرسیون
تحلیل رگرسیون، فن و تکنیکی آماری برای بررسی و به مدل در آوردن ارتباط بین متغیرها است. برای آزمون فرضیه‌های تحقیق از مدل‌های رگرسیونی استفاده می‌شود. مدل رگرسیون تغییرات مشاهده شده در متغیر وابسته که توسط تغییرات متغیرهای مستقل ایجاد شده‌اند را توضیح می‌دهد. در واقع رگرسیون به دنبال برآورد رابطه‌ای ریاضی و تحلیل آن می‌باشد، به طوری که بتوان به کمک آن کمیت متغیری مجهول را با بهره گرفتن از متغیر یا متغیرهای معلوم تعیین کرد.
۳-۷-۲-۱ رگرسیون خطی ساده
در رگرسیون خطی یک متغیره، مدل   معرف خط رگرسیون جامعه بوده که به وسیله معادله   برآورد می‌شود. اگر۰<b باشد نشان دهنده رابطه مستقیم بین دو متغیر است. اگر ۰>b باشد نشان دهنده رابطه معکوس بین دو متغیر است. همچنین، اگر ۰=b باشد یعنی شیب صفر باشد، نشان می‌دهد که دو متغیر x و y رابطه خطی ندارند و مستقل هستند (آذر و مؤمنی، ۱۳۸۵: ۱۸۳).
۳-۷-۲-۲ رگرسیون چند متغیره
در برخی از مسائل پژوهشی، به ویژه آنهایی که هدف پیش بینی دارند، تعیین همبستگی بین متغیر ملاک(که قصد پیش‌بینی آن را داریم) و ترکیب متغیرهای پیش‌بینی کننده، که هر کدام از آن‌ها تا حدودی با این متغیر همبستگی دارند، دارای اهمیت زیادی است. روشی که از طریق آن متغیرهای پیش‌بینی کننده ترکیب می‌شوند، «رگرسیون چند متغیری» است. در این روش، یک معادله رگرسیون چند متغیری محاسبه می‌شود که ارزش‌های اندازه‌گیری شده پیش‌بینی را در یک فرمول خلاصه می‌کند. ضرایب معادله برای هر متغیر، بر اساس اهمیت آن در پیش‌بینی متغیر ملاک محاسبه و معین می‌شود. درجه همبستگی بین متغیرهای پیش‌بینی کننده در معادله رگرسیون چند متغیری و متغیر ملاک، به وسیله ضریب نشان داده می‌شود(دلاور ۱۳۸۶، ۲۲۰). مدل رگرسیون چندگانه به شرح زیر می‌باشد:

رگرسیون چند متغیری دارای روش‌های مختلفی است. تفاوت روش‌های آن در نحوه انتخاب متغیرهای پیش‌بینی کننده است. برای تعیین رگرسیون چندگانه از معادله زیر استفاده می‌گردد:

۳-۷-۳ آزمون هم خطی^[۶۳]
کاربرد و تفسیر یک مدل رگرسیون چندگانه به صورت آشکاری به برآورد ضرایب رگرسیون بستگی دارد. در برخی موارد در تحلیل رگرسیون خطی با این پدیده روبرو می شویم که میان متغیر های مستقل، رابطه ای خطی وجود دارد. هم خطی خود بر دو نوع است:
۱-هم خطی کامل(دقیق): این حالت زمانی به وجود می‌آید که یکی از متغیر های مستقل ترکیب خطی از دیگر متغیر های مستقل باشد که در این حالت ماتریس متغیر های مستقل دارای رتبه ای کمتر از مرتبه آن بوده و معکوس پذیر نیست.
۲- هم خطی تقریبی: در عمل کمتر اتفاق می افتد که میان متغیر های مستقل یم رابطه هم خطی کامل وجود داشته باشد و در اکثر موارد، این رابطه هم خطی ناقص است که به آن هم خطی تقریبی گفته
می­ شود.
از جمله مشکلاتی که در هنگام هم خطی بودن به وجود می آید، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱- کواریانس مثبت هم خطی باعث می‌شود که تغییرات جزئی در داده‌ها ( افزودن و یا حذف یک یا چند مشاهده)، سبب تغییرات قابل ملاحظه در ضرایب برآوردی می‌شود.
۲- کواریانش مثبت میان متغیرهای مستقل، باعث وجود کواریانس منفی میان ضرایب رگرسیون برآوردی خواهد شد.
۳- وجود پدیده هم خطی باعث می‌شود که تغییرات جزئی در داده‌ها (افزودن و یا حذف یک یا چند مشاهد)، سبب تغییرات قابل ملاحظه در ضرایب برآوردی می‌شود.
با وجود پدیده هم خطی، برآورد جداگانه ای از هر یک از ضرایب رگرسیون به سبب واریانس نمونه قابل ملاحظه، قابل برآورد نیست، اما معمولا تابعی از پارامترها( ضرایب) می‌توان یافت که امکان برآورد آن وجود دارد، چنین تابعی را «تابع قابل برآورد» می گویند. همچنین با وجود پدیده ی هم خطی، اگر چه برآورد جداگانه پارامتر ها امکان پذیر نیست ولی میانگین متغیر وابسته یعنی   به طور منحصر به فرد قابل تخمین است یا به عبارت دیگر می‌توان از رگرسیون برای پیش بینی استفاده کرد. یکی از ساده ترین و رایج ترین شیوه‌های برخورد با پدیده هم خطی، انجام رگرسیون های متعدد با حذف یک یا چند متغیر مستقل است بدین گونه، واریانس نمونه پارامترها کاهش یابد. یکی از معیارهای که می‌توان با بهره گرفتن از آن این مسئله را بررسی نمود، دو شاخص تولرانس و عامل تورم واریانس (VIF)^[64] می‌باشد. عامل تورم واریانس به صورت زیر تعریف می‌شود:
در این تعریف ضریب تعیین حاصل از رگرسیون زدن   روی باقیمانده متغیر های رگرسیونی است. این روش منسوب به مارکوارت(۱۹۷۰)^[۶۵] است.VIF از ۵ یا ۱۰ بیشتر باشد، نشان دهنده برآورد ضعیف ضریب رگرسیونی مربوطه است، که علت آن جند هم خطی است. اگر هر دو آماره هم خطی (تولرانس و عامل تورم واریانس) برای متغیرهای مستقل بسیار نزدیک به عدد یک باشند، بیانگر عدم وجود هم خطی و نشان دهنده برآورد خوبی از ضریب رگرسیونی مربوطه است. راه حل هایی که برای رفع مشکل هم خطی توصیه می‌شود به صورت زیر است:
۱-با افزایش تعداد نمونه ها یا استفاده از نمونه ی جدید، یعنی با حرکت به سمت جامعه آماری با افزایش حجم نمونه، می‌توان مشکل هم خطی را تا حدودی برطرف نمود.
۲- با طراحی مدل رگرسیون که حاوی متغیرهای مستقل کمتری باشد، می‌توان مشکل هم خطی را تا حدودی برطرف نمود.
۳-۸- معرفی نرم افزار EVIEWS
نرم افزار Eviewsیک نرم افزار اقتصادسنجی می باشد که توسط بانک جهانی طراحی و ارائه شده‌است. واژه Eviews نیز مخفف Econometric Views است. این نرم افزار در واقع شکل پیشرفته تر و کاملتر نرم‌افزار Micro TSP بوده که تحت سیستم عامل Windows اجرا می‌شود و استفاده از آن نیز آسان‌تر و سریع تر صورت می گیرد. اگرچه ایده طراحی Eviews ابتدا توسط اقتصاددانان شکل گرفته و هدف از آن تهیه ابزاری جهت استفاده در موضوعات اقتصادی بوده است، اما مانعی برای استفاده در تحلیل های مالی، هزینه و پیش بینی فروش وجود ندارد (شیرین بخش و خوانساری، ۱۳۸۴).
۳-۹- انواع داده‌ها
داده‌ها و مشاهدات متغیرهای موجود در یک مدل معمولاً در سه نوع مختلف می‌تواند وجود داشته باشد: داده‌های سری زمانی، داده‌های مقطع زمانی و داده‌های تلفیقی یا پنل.
داده‌های سری زمانی، مقادیر یک متغیر را در نقاط متوالی در زمان، اندازه گیری می‌ کند. این توالی می‌تواند سالانه، فصلی، ماهانه، هفتگی یا حتی به صورت پیوسته باشد. داده‌های سری زمانی به طور کلی موضوع کار «اقتصادسنجی کلان» است که روش­های اقتصادسنجی را در سطح کلان بررسی می‌ کند. در اقتصاد کلان عموما از سری زمانی های سالانه یا فصلی استفاده می‌شود چرا که جمع‌ آوری اطلاعاتی مانند حسابهای ملی در فواصل کوتاه‌ تر با دشواری‌های زیادی همراه است. اما در اقتصادسنجی مالی که داده‌ها در هر زمان به آسانی قابل گزارش هستند، استفاده از سری‌های زمانی ساعتی یا حتی دقیقه ای نیز امری غیرمعمول نیست. معمولاً از اندیس t برای داده‌های سری زمانی استفاده می‌ کنند.

از مخاطب بخواهید لیست تمام مواد غذایی (وعده های غذایی و میان وعده) روز گذشته که در طول روز و شب خورده را بنویسد. شروع با اولین غذا/ مصرف نوشیدنی در دیروز صبح.
جستجو برای میان وعده های خورده شده بین غذای اصلی .

بررسی و جستجو برای غذاهای خاص داده شده به کودکان و زنان باردار .
بررسی برای غذاهایی که اضافه شده است مانند قند در چای، روغن در غذاهای مخلوط و یا غذاهای سرخ شده.
اگر یک ظرف غذای مخلوط شده خورده شده باشد ، همه مواد غذایی تشکیل دهنده ظرف را پرسیده شود.
پس از تمام شدن یاد آوری ها، با بررسی های انجام شده در گروه های غذایی عدد “۰” را در ستون سمت راست گروه هایی که در آن هیچ غدایی خورده نشده باشد قرار می دهیم.
لازم نیست نام دقیق مواد غذایی برای مخاطب خوانده شود ، اما اگر توسط مخاطب درخواست شد (برای مثال) در مورد میوه ها، سبزیجات و یا غده بهتر است خوانده شود..
روش یادآوری در مقایسه با روش خواندن در هر گروه مواد غذایی در پرسشنامه از چندین مزیت برخوردار است البته اگر توسط مخاطب خورده شده باشد:
۱) زمان کمتری طول می کشد،
۲) برای مخاطب کمتر خسته کننده است و از گفتن بله یا خیر در هر یک از گروه های مواد غذایی سریعتر است
۳) به طور فعال شامل مخاطب در فرایند مصاحبه می شود .
۳-۷- تجزیه و تحلیل داده ها در شاخص تنوع رژیم غذایی
امتیاز تنوع غذایی با جمع تعدادی از گروه های مواد غذایی مصرفی در خانواده و یا مخاطب فردی، در طول دوره یک فراخوان۲۴ ساعته یا هفتگی محاسبه می شود.
محاسبه شاخص رژیم غذایی فردی با خانواده متفاوت است، زیرا نمرات برای مقاصد مختلف استفاده می شود. شاخص رژیم غذایی خانواده به معنای ارائه نشانه ای از دسترسی اقتصادی خانواده به غذا، در نتیجه مواردی که خانواده برای به دست آوردن آن نیاز به منابعی از قبیل چاشنی، قند و غذاهای شیرین و نوشیدنی داشته که امتیاز آن شامل میشود. امتیاز شاخص تنوع غذایی فردی نشان دهنده کفایت مواد مغذی از رژیم غذایی و گروه های غذایی در نظر گرفته شده است در امتیاز دهی این شاخص تاکید بیشتر بر مصرف ریزمغذی ها است. برای محاسبه از شاخص های متفاوتی است استفاده می شود اما دو شاخص تنوع غذایی بری و آنتروپی کاربرد بیشتری دارد (استوارت و هریس ۲۰۰۵ ، تیله و ویس ۲۰۰۳ ، ون تریپ و استنکمپ ۱۹۹۲ ، لی ۱۹۸۷).
۳-۷-۱- شاخص بری
شاخص بری که به شاخص لیمپسون نیز معروف است توسط کاتانودا و همکاران (۲۰۰۶)، به منظور محاسبه شاخص تنوع غذایی و تغییرات سالانه آن مورد استفاده قرار گرفته است. شاخص بری (BI) با بهره گرفتن از رابطه زیر به دست می آید :
(۳-۱) BI = 1 - ∑ s_i²
که در این رابطه، BI شاخص بری و si سهم کالای i از مقدار کل غذای مصرف شده می‌باشد.
۳-۷-۲- شاخص آنتروپی:
پاتیل و تایلیه (۱۹۸۲)، در مورد شاخص های تنوع مختلف و خواص آنها بررسی هایی انجام داده اند. شاخص تنوعی که بیشترین کاربرد را داشته است توسط هاناه و کی (۱۹۷۷)، ارائه شده است. شکل عمومی این شاخص به صورت زیر می باشد:
(۳-۲) ^۱/(۱-α) 
که در این رابطه، DTF شاخص تنوع غذایی، Si سهم i امین کالا در مجموع غذای مصرف شده و α پارامتر تنوع می‌باشد. مقدار ۰≤α و ۱≠α می‌باشد. در صورتی که مقدار α به ۱ نزدیک شود، رابطه (۱) به صورت شاخص آنتروپی درخواهد آمد که به صورت زیر نوشته می شود.
(۳-۳) EI = - ∑ S_i Ln S_i
که در آن، EI، شاخص آنتروپی و Ln لگاریتم طبیعی می‌باشد (تائور،۱۹۹۲). شاخص عمومی آنتروپی به شکل همزمان نشان دهنده تعداد آیتم های غذایی و سهم هر کدام از آیتم‌های غذایی در کل کالری مصرف شده می‌باشد (تائور و سلکا، ۱۹۹۴).
مقدار هردو شاخص بری و آنتروپی بین ۰ و ۱   قرار دارد. مقدار این شاخص‌ها در صورتی که تعداد غذاهای مصرف شده (n)، افزایش یابد، افزایش می‌یابد. مقدار برابر صفر، نشان دهنده این مطلب است که فرد تنها یک ماده غذایی را مصرف نموده و مقدار ۱، نشان دهنده وضعیتی است که فرد سهم برابری از همه مواد غذایی تحت بررسی را مصرف می کند (تیله و ویس، ۲۰۰۳).
۳-۸- چگونگی محاسبه امتیاز غذاهای ترکیبی
الف) ایجاد متغیر جدید گروه مواد غذایی برای گروه های مواد غذایی که نیاز به جمع آوری دارند . برای مثال در تنوع غذایی فردی گروه غذایی “نشاسته غنی شده” که ترکیبی از “غلات” و “ریشه سفید و غده” است یک متغیر جدید نامیده می شود. “نشاسته غنی شده” را باید به عنوان یک گزینه ترکیبی از “غلات” و “ریشه سفید و غده ” در نظر گرفت . این موضوع می تواند با بهره گرفتن از دستور منطقی زیر انجام شود :
نشاسته غنی شده = ۱ اگر q1(غلات) =۱ یا q2 (ریشه سفید وغده) =۱
نشاسته غنی شده = ۰ اگر q1(غلات) =۰ یا q2 (ریشه سفید وغده) =۰
جدول ۳-۷- مثال نمونه ای از یک پرسشنامه و محاسبه امتیاز آن :

۴-۱- مقدمه
تجزیه وتحلیل داده ها فرآیندی چند مرحله است که از طریق بکارگیری ابزارهای جمع آوری درنمونه)جامعه(آماری فراهم آمده اند، خلاصه، کدبندی و دسته بندی و در نهایت پردازش می شوند تا زمینه برقراری انواع تحلیل ها و ارتباط ها بین این داده ها به منظور آزمون فرضیه ها فراهم آید. در واقع تحلیل اطلاعات شامل سه عملیات اصلی می باشد: ابتدا شرح وآاماده سازی داده های لازم برای آزمون فرضیه ها، سپس تحلیل روابط میان متغیرها، ودر نهایت مقایسه نتایج مشاهده شده با نتایجی که فرضیه ها انتظارداشتند )کامپنهود و دیگران،۱۳۸۷). در این فرایند داده ها هم از لحاظ مفهومی و هم از لحاظ تجربی پالایش می شوند و تکنیک های گوناگون آماری نقش بسزایی در استنتاج هاو تعمیم ها به عهده دارند. برای بررسی صحت و سقم فرضیات برای هر نوع تحقیق از اهمیت خاصی برخوردار است.داده های خام با بهره گرفتن از نرم افزار آماری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و پس از پردازش به شکل اطلاعات در اختیاراستفاده کنندگان قرار می گیرند. برای تجزیه و تحلیل داده های جمع آوری شده آمارتحلیلی به دو صورت آمار توصیفی و استنباطی مطرح می گردد.در ابتدا با بهره گرفتن از آمار توصیفی ،شناختی از وضعیت و ویژگی های جمعیت شناختی پاسخ دهندگان حاصل شده و در ادامه در آمار استنباطی این تحقیق به بررسی روابط علی بین متغیرهای موجود درمدل مفهومی تحقیق پرداخته شد.

۴-۲- آمار توصیفی
در این بخش به تشریح آمارتوصیفی افراد پاسخ دهنده به پرسشنامه در جامعه آماری که متغیرهایی چون جنسیت، سن ،وضعیت تحصیلی، وضعیت شغلی، وضعیت تاهل ودرآمدخانواده می باشد، پرداخته شده است.
۴-۲-۱- جدول فراوانی مشخصات پاسخگویان
جنسیت
جدول ۴-۱: توزیع فراوانی افراد مورد مطالعه بر حسب جنسیت

جنسیت

فراوانی

درصد

مرد

۱۶۹

۵۶.۳۳

زن

۱۳۱

۴۳.۶۷

کل

۳۰۰

۱۰۰

همانطور که جدول فوق نشان می دهد،۱۶۹ نفراز افراد مورد مطالعه مرد بوده که این رقم معادل ۵۶.۳۳ درصد است و۱۳۱نفر زن که معادل ۴۳.۶۷ درصد می باشد.
نمودار ۴-۱: توزیع فراوانی افراد مورد مطالعه بر حسب جنسیت
سن
جدول ۴-۲: توزیع فراوانی افراد مورد مطالعه بر حسب سن

سن

فراوانی

درصد

زیر ۳۰ سال

۶۶

۲۲

۴۰-۳۱

۹۸

بهترین محل برای نصب یا ساخت دستگاه بادی کجاست؟ میانگین سرعت باد برای به صرفه بودن تبدیل انرژی باد به برق حدود ۲۳ کیلومتر در ساعت است. میانگین سرعت باد در برخی از کشورها۱۶ کیلومتر در ساعت است. به علت دسترسی آسان به باد با دوام و همیشگی، برخی شرکت‌ها نصب ماشینها را در مناطق و دور از ساحل مدنظر دارند.

دانشمندان از وسیله‌ای به نام آنمومتر^[۲] برای اندازه‌گیری سرعت باد استفاده می‌کنند. آنمومتر شبیه یک بادنمای هواشناسی با ظاهری مدرن است. این وسیله سه پره با فنجان‌هایی در سر آن ها و روی میله چرخانی که با وزش باد می‌چرخد دارد. این وسیله به متری وصل است که سرعت باد را نشان می‌دهد. یک بادنما جهت باد را نشان می‌دهد اما سرعت باد را نشان نمی‌دهد. براساس یک قانون طبیعی سرعت باد در نواحی پهناور و بدون وقفه در وزش باد، با عرض جغرافیایی افزایش می‌یابد. مکانهایی مناسب برای دستگاه های بادی بالای تپه‌های گرد و صاف، دشت یا سواحل باز و فواصل کوهی که مثل قیف عمل می‌کنند، هستند .

شکل ۱-۲ آنمومترجهت اندازه گیری سرعت باد
۱-۶ تولید باد
چقدر می‌توانیم از باد انرژی بدست آوریم؟ دو اصطلاح وجود دارد که تولید پایه برق را توضیح می‌دهد. عامل کارایی و عامل گنجایش. کارایی به این موضوع بر می‌گردد که چقدر می‌توان انرژی مفید (در این مورد، برق) از منبع انرژی کسب کرد. یک ماشین انرژی صد درصد کارا، می‌تواند تمام انرژی را به انرژی مفید تبدیل کند و هیچ انرژی را هدر نمی‌دهد هیچ ماشین با کارایی یا بهره وری صد درصد وجود ندارد. بعضی انرژی‌ها همیشه وقتی که شکلی از انرژی به شکل دیگر تبدیل می‌شود، از دست می‌روند. انرژی هدر رفته معمولاً به شکل گرمای پراکنده شده در هوا است و نمی‌توان از آن بهره اقتصادی مجدد برد. ماشین‌های بادی چقدر کارایی دارند؟ ماشینهای بادی تنها به اندازه دستگاه های دیگر مانند دستگاه های زغال بهره وری دارند. ماشین‌های بادی معمولا ۲۰ تا ۴۰ درصد انرژی متحرک باد را به برق تبدیل می‌کند، یک دستگاه مولد نیروی زغال سوز، حدود ۳۰ تا ۳۵ درصد انرژی شیمیایی زغال را به الکتریسیته قابل استفاده تبدیل می‌کند
واژه گنجایش به توانایی دستگاه نیرو در تولید برق بر می‌گردد. یک دستگاه نیرو با گنجایش صد درصد تمام روز و هر روز هفته با تمام نیرو کار می‌کند. در چنین شرایطی هیچ وقتی برای تعمیر یا سوختگیری صرف نمی‌شود که اینچنین چیزی برای هر دستگاهی غیرممکن است. مشخصاً دستگاه های زغالی اگر تمام روزهای سال و بطور شبانه روزی کار کنند، دارای ظرفیت ۷۵ درصد خواهند بود.
دستگاه های نیروی باد متفاوت از دستگاه های مولد نیروی سوخت سوز هستند. بهره‌وری آنها به میزان باد و میزان سرعت باد بستگی دارد. بنابراین ماشین‌های بادی نمی‌توانند در طول سال بطور ۲۴ ساعته کار کنند. یک توربین بادی در یک مزرعه بادی شاخص در ۶۵تا ۸۰ درصد زمان کار می‌کند، اما معمولاً کمتر از گنجایش کامل خود، زیرا سرعت باد همیشه در بیشترین مقدار خود نیست. بنابراین عامل گنجایش ۳۰ تا ۳۵ درصد است.
یک ماشین بادی می‌تواند ۵/۱ تا ۴ میلیون کیلو وات ساعت برق در سال تولید کند. این میزان برق برای ۱۵۰ تا ۴۰۰ خانه در سال کافی‌ست.
در سه سال گذشته گنجایش باد کل جهان بیش از دو برابر شده است. متخصصان انتظار دارند در چند سال بعد، تولید انرژی از ماشینهای بادی، سه برابر شود. چین، هند و بسیاری از کشورهای اروپایی در حال برنامه‌ریزی برای تأسیس صنایع بادی جدید هستند. سرمایه گذاری روی انرژی بادی به علت هزینه کم و تکنولوژی در حال پیشرفتش در حال افزایش است. باد در حال حاضر یکی از رقابتی‌ترین منابع برای تولید است.
نشانه امیدوار کننده دیگر برای صنعت بادی تقاضای مصرف کننده برای انرژی‌های سبز انرژی‌هایی که به محیط زیست آسیبی نمی‌رسانند است. بسیاری از شرکت‌های خدماتی به تازگی به مصرف کنندگان اجازه داده که به طور داوطلبانه برای برق تولید شده از منابع تجدیدپذیر پول بیشتری بدهند.
۱-۷ ضریب ظرفیت
تا زمانی که سرعت باد ثابت نباشد تولید سالیانه انرژی الکتریکی توسط نیروگاه بادی هرگز برابر حاصل ضرب توان تولیدی نامی در مجموع ساعت کار آن در یک سال نخواهد شد. نسبت میزان توان حقیقی تولید شده توسط نیروگاه و ماکزیمم ظرفیت تولیدی نیروگاه را ضریب ظرفیت می‌نامند. یک نیروگاه بادی نصب شده در یک محل مناسب در ساحل ضریب ظرفیتی سالیانه‌ای در حدود ۳۵٪ دارد. برعکس نیروگاه‌های سوختی ضریب ظرفیت در یک نیروگاه بادی به شدت به خصوصیات ذاتی باد وابسته‌است. ضریب ظرفیت در انواع دیگر نیروگاه‌ها معمولاً به بهای سوخت و زمان مورد نیاز برای انجام عملیات تعمیر بستگی دارد. نیروگاه‌هایی که از توربین‌های گاز طبیعی برای تولید انرژی الکتریکی استفاده می‌کنند به علت پر هزینه بودن تامین سوخت معمولاً تنها در زمان اوج مصرف به تولید می‌پردازند. به همین دلیل ضریب ظرفیت این توربین‌ها پایین بوده و معمولاً بین ۵-۲۵٪ می‌باشد.
بنا به یک تحقیق در دانشگاه استنفورد که در نشریه کاربردی هواشناسی و اقلیم‌شناسی نیز به چاپ رسیده در صورت ساخت بیش از ده مزرعه بادی در مناطق مناسب و به طور پراکنده می‌توان تقریباً از یک سوم انرژی تولیدی آنها برای تغذیه مصرف کننده‌های دائمی استفاده کرد.
۱-۸ محدودیت‌های ادواری و نفوذ
میزان انرژی الکتریکی تولیدی توسط نیروگاه‌های بادی می‌تواند به شدت به چهار مقیاس زمانی ساعت به ساعت، روزانه و فصلی وابسته باشد. این میزان به تحولات آب و هوایی سالیانه نیز وابسته‌است اما تغییرات در این مقیاس زیاد محسوس نیستند. از آنجایی که برای ایجاد ثبات در شبکه، میزان انرژی الکتریکی تامین شده و میزان مصرف باید در تعادل باشند از این جهت تغییرات دائم در میزان تولید این ضرورت را به وجود می‌آورد که از تعداد بیشتری نیروگاه بادی برای تولیدی متعادل‌تر در شبکه استفاده شود. از طرفی ادواری بودن طبیعی تولید انرژی باد موجب افزایش هزینه‌های تنظیم و راه اندازی می‌شود و (در سطوح بالا) ممکن است نیازمند اصول مدیریت تقاضای انرژی یا ذخیره‌سازی انرژی باشد.
از ذخیره‌سازی با بهره گرفتن از نیروگاه‌های آب تلمبه‌ای یا دیگر روش‌ها ذخیره سازی برق در شبکه می‌توانند برای به وجود آوردن تعادل در میزان تولید نیروگاه‌های بادی استفاده کرد اما در مقابل استفاده از این روش‌ها موجب افزایش ۲۵٪ هزینه‌های دائم اجرای چنین طرح‌هایی می‌شوند. ذخیره‌سازی انرژی الکتریکی موجب به وجود آمدن تعادل بین دو بازه زمانی کم مصرف و پر مصرف خواهد شد و از این جهت میزان صرفه‌جویی عاید از ذخیره‌سازی انرژی هزینه‌های اجرای آن را جبران می‌کند. یکی دیگر از راهکارهای ایجاد تعادل در تولید و مصرف سازگار کردن میزان مصرف با میزان تولید با بهره گرفتن از ایجاد تعرفه‌های متفاوت زمانی برای مصرف‌کننده‌هاست.
۱-۹ پیش‌بینی پذیری
با توجه به تغییرات باد قابلیت پیش‌بینی محدودی (ساعتی یا روزانه) برای خروجی نیروگاه‌های بادی وجود دارد. مانند دیگر منابع انرژی تولید باد نیز باید از قابلیت برنامه ریزی برخوردار باشد اما طبیعت باد این پدیده را ذاتاً متغیر می‌کند. گرچه از روش‌هایی برای پیش‌بینی تولید توان این نیروگاه‌ها استفاده می‌شود اما در کل قابلیت پیش‌بینی پذیری این نیروگاه‌ها پایین است. این عیب این گونه نیروگاه‌ها معمولاً باستفاده از روش‌های ذخیره سازی انرژی مانند استفاده از نیروگاه‌های آب تلمبه‌ای تا حدودی بر طرف می‌شود.
۱-۱۰ باد و محیط زیست
در سال ۱۹۷۰، ذخایر نفت بر توسعه منابع جایگزین انرژی فشار آورد. در سال ۱۹۹۰، از دیدگاه تجدیدپذیری محیط زیست، در برابر مطالعه دانشمندان که نشان دهنده تغییرات بالقوه آب و هوای جهانی درصورت افزایش استفاده مداوم از سوخت‌های فسیلی فشاری نیز بوجود آمد. انرژی بادی یک گزینه اقتصادی و راهبردی برای دستگاه های نیروی سنتی در بسیاری از نواحی کشور ارائه می‌دهد، باد سوخت پاکی است و مزارع بادی از آنجا که هیچ سوختی را نمی‌سوزانند، هیچ آلودگی آبی یا هوایی نیز ایجاد نمی‌کنند.
جدی ترین آسیب زیست محیطی ماشینهای بادی شاید تأثیر منفی آنها روی جمعیت پرندگان وحشی و بر خود دیداری غیرطبیعی در چشم انداز محیط زیست باشد، برای برخی افراد، برق زدن تیغه‌های آسیابهای بادی در افق می‌تواند آزار دهنده باشد و برای برخی دیگر آنها جایگزین زیبایی برای دستگاه های نیروی سنتی هستند. برخی از توربین‌های بادی موجب کشته شدن پرنده‌ها به ویژه پرنده‌های شکاری می‌شوند البته مطالعات نشان می‌دهد که تعداد پرنده‌های کشته شده توسط توربین‌های بادی در مقابل عوامل انسانی دیگر کشته شدن پرندگان مانند خطوط برق، ترافیک، شکار، ساختمان‌های بلند و به ویژه استفاده از منابع آلوده انرژی تعداد بسیار ناچیزی است؛ برای مثال در انگلستان که در آن چندین هزار توربین بادی وجود دارد تقریباً در هر سال تنها یک پرنده در هر توربین کشته می‌شود در حالی که تنها در اثر آثار مخرب استفاده از خودروها هر سال در حدود ۱۰ میلیون پرنده کشته می‌شوند. در ایالات متحده توربین‌ها هر سال در حدود ۷۰٬۰۰۰ پرنده را می‌کشند که در مقابل ۵۷ میلیون پرنده کشته شده در اثر استفاده از خودروها یا ۹۷٫۵ میلیون پرنده کشته شده در اثر برخورد با شیشه‌ها مقدار اندکی است. مقاله‌ای در رابطه با طبیعت اظهار داشته که هر توربین به طور متوسط هر سال ۰٫۰۳پرنده یا به عبارتی ۱ پرنده در طول ۳۰ سال می‌کشد.
۱-۱۱ انتشار آلودگی
توربین‌ها بادی برای راه‌اندازی و بهره‌برداری نیاز به هیچ گونه سوختی ندارند و بنابراین در قبال انرژی الکتریکی تولید آلودگی مستقیمی ایجاد نمی‌کنند. بهره‌برداری از این توربین‌ها دی‌اکسید کربن, دی‌اکسید گوگرد, جیوه، ذرات معلق یا هیچ گونه عامل آلوده کننده هوا تولید نمی‌کند. اما توربین‌ها بادی در مراحل ساخت از منابع مختلفی استفاده می‌کنند. در طول ساخت نیروگاه‌های بادی باید از موادی مانند فولاد, بتن, آلمینیوم و… استفاده کرد که تولید و انتقال آنها نیازمند مصرف انواع سوخت‌هاست. دی‌اکسید کربن تولید شده در این مراحل پس از حدود ۹ ماه کار کردن نیروگاه جبران خواهد شد.
نیروگاه‌های سوخت فسیلی که برای تنظیم برق تولیدی در نیروگاه‌های بادی مورد استفاده قرار می‌گیرند موجب ایجاد آلودگی خواهند شد: بعضی از اوقات به این نکته اشاره می‌شود که نیروگاه‌های بادی نمی‌توانند میزان دی‌اکسید کربن تولیدی را کاهش دهند چراکه برق تولیدی از طریق نیروگاه بادی به دلیل نامنظم بودن همیشه باید به وسیله یک نیروگاه سوخت فسیلی پشتیبانی شود. نیروگاه‌های بادی نمی‌توانند به طور کامل جایگزین نیروگاه‌های سوخت فسیلی شوند اما با تولید انرژی الکتریکی مبنای تولیدی نیروگاه‌های حرارتی را کاهش داده و از تولید آنها می‌کاهند که به این ترتیب میزان انتشار دی‌اکسید کربن کاهش می‌یابد.
۱-۱۲ مزارع بادی
انتخاب مکان مناسب برای نصب نیروگاه بادی و جهت نصب توربین‌ها در محل از نکات حیاتی برای توسعه اقتصادی این گونه نیروگاه‌هاست. گذشته از دسترسی باد مناسب در محل مورد بحث، عوامل مهم دیگری مانند دسترسی به خطوط انتقال، قیمت زمین مورد استفاده، ملاحظات استفاده از زمین و مسائل زیست محیطی ساخت و بهره‌برداری نیز در انتخاب یک محل برای نصب نیروگاه‌ها موثر است. از این رو استفاده از نیروگاه‌های بادی در مناطق دور از ساحل ممکن است هزینه‌های مربوط به ساخت یا ضریب ظرفیت را با بهره گرفتن از کاهش هزینه‌های تولید برق جبران کنند.
۱-۱۲-۱ استفاده از زمین
توربین‌های بادی باید ده برابر قطرشان در راستای باد غالب و پنج برابر قطرشان در راستای عمودی از هم فاصله داشته باشند تا کمترین تلفات حاصل شود. در نتیجه توربین‌های بادی تقریباً به ۰٫۱ کیلومترمربع مکان خالی به ازای هر مگاوات توان نامی تولیدی نیازمند هستند. معمولاً برای نصب این توربین‌ها نیازی به پاکسازی درختان منطقه نیست. کشاورزان می‌توانند برای ساخت این توربین‌ها زمین‌های خود را به شرکت‌های سازنده اجاره می‌دهند. در ایالات متحده کشاورزان حدود ۲ تا ۵ هزار دلار به ازای هر توربین در هر سال دریافت می‌کنند. زمین‌های مورد استفاده قرار گرفته برای توربین‌های بادی همچنان می‌توانند برای کشاورزی و چرای دام مورد استفاده قرار بگیرند چراکه تنها ۱٪ از زمین برای ساخت پی توربین و راه دسترسی مورد استفاده قرار می‌گیرد و به عبارت دیگر ۹۹٪ زمین هنوز قابل استفاده‌است.
توربین‌های بادی عموماً در مناطق شهری نصب نمی‌شوند چراکه ساختمان‌ها جلوی وزش باد را سد می‌کنند و قیمت زمین نیز معمولاً زیاد است. با این حال پروژه نمایشی تورنتو اثبات کرد که نصب توربین‌های بادی در چنین مکان‌هایی نیز ممکن است.
۱-۱۳ برق بادی در مقیاس‌های کوچک
تجهیزات تولید برق بادی در مقیاس کوچک (۱۰۰ کیلووات یا کمتر) معمولاً برای تغذیه منازل، زمین‌های کشاورزی یا مراکز تجاری کوچک مورد استفاده قرار می‌گیرد. در برخی از مکان‌های دور افتاده که مجبور به استفاده از ژنراتورهای دیزلی هستند مالکان محل ترجیح می‌دهند که از توربین‌های بادی استفاده کنند تا از ضرورت سوزاندن سوخت‌ها جلوگیری شود. در برخی موارد نیز برای کاهش هزینه‌های خرید برق یا برای استفاده برق پاک از این توربین‌ها استفاده می‌شود.
برای تغذیه منازل دورافتاده از توربین‌های بادی با اتصال به باتری استفاده می‌شود. در ایالات متحده استفاده از توربین‌های بادی متصل به شبکه در رنج‌های ۱ تا ۱۰ کیلووات برای تغذیه منازل به طور فزاینده‌ای در حال گسترش است. توربین‌های متصل به شبکه در هنگام کار نیاز به استفاده از برق شبکه را از بین می‌برند. در سیستم‌های جدا از شبکه یا باید از برق به صورت دوره‌ای استفاده کرد و یا از باتری برای ذخیره‌سازی انرژی استفاده کرد.
در مناطق شهری که امکان استفاده از باد در مقیاس‌های زیاد وجود ندارد نیز ممکن است از انرژی بادی در کاربردهای خاصی مانند پارک مترها یا درگاه‌های بی‌سیم اینترنت با بهره گرفتن از یک باتری یا یک باتری خورشیدی استفاده شود تا ضرورت اتصال به شبکه از بین برود.
۱-۱۴ پتانسیل انرژی بادی در محیط های شهری
در این بخش، پتانسیل انرژی بادی برای تولید برق در مناطق مسکونی مورد توجه قرار می گیرد. تا ابتدای قرن ۲۱ تولید برق بادی محدود به مناطق غیر مسکونی و دارای سرعت میانگین باد بالا بوده است ولی در دهه گذشته صنعت دیگری با نام صنعت توربین های بادی کوچک^[۳] در اروپا به وجود آمده و گسترش قابل ملاحظه ای یافته است. تولید برق در محل مصرف آن و در نتیجه حذف هزینه های انتقال نیرو و تلفات ناشی از شبکه از مهمترین مزایای این ایده به حساب می آید. علاوه بر این نیاز به برق در مناطق شهری و قابلیت استفاده از سازه های موجود به عنوان برج توربین جذابیت این صنعت را افزایش می دهد.
جریان باد در محیط های شهری به دلیل وجود موانعی مانند درختان و ساختمان ها همواره آشفته بوده و تفاوت های بسیاری با جریان در مناطق غیر شهری دارد. در پژوهش های انجام شده میزان افزایش آشفتگی ۵۰ تا ۲۰۰% گزارش شده است [۱]. توربین های محور افقی عملکرد مناسبی در جریانات بادی مغشوش ندارند[۲]. این جریان مغشوش و تغییرات مداوم جهت باد باعث افزایش ۷۵% خستگی در توربین های محور افقی می شود[۳]. هم چنین میزان بار وارد بر توربین های کوچک ۲۵% بیش از توربین های معمول است[۴]. از این رو استفاده از توربین های محور قائم که مقاومت بیشتری در مقابل پدیده خستگی داشته مناسب تر به نظر می رسد. به خصوص که این توربین ها سرعت چرخش کمتر و در نتیجه صدای کمتری تولید می کنند و آشفتگی جریان تاثیر چندانی در عملکرد مدل های مختلف آنها به ویژه توربین های درگ ندارد.
سرعت شروع به کار توربین^[۴] یکی دیگر از پارامتر هایی است که در توربین های بادی کوچک مورد توجه قرار می گیرد، چرا که سرعت میانگین باد در مناطق شهری کمتر از مناطق غیر مسکونی بوده و توربین های نصب شده باید بتوانند در این سرعت پایین به تولید برق بپردازند. طبق تحقیق انجام شده در مرجع [۵] این امر باعث می شود توربین های محور افقی در ۲۱% طول سال ساکن باشند. از سوی دیگر از آنجایی که اکثر توربین های بادی کوچک فاقد سیستم کنترل زاویه پره ها^[۵] می باشند، شتاب گیری و چرخش پره های توربین محور افقی به صورت محسوسی به تاخیر می افتد. در یک تحقیق آزمایشگاهی مشخص شده است که به طور میانگین توربین های محور افقی در سرعت باد ۶/۴ متر بر ثانیه شروع به چرخش می کنند، اگر چه مقدار دقیق آن بین ۵/۲ و ۷ متر بر ثانیه در نوسان است[۵]. این مسئله یکی دیگر از مزایای توربین های محور قائم را نشان می دهد چرا که در تحقیق مذکور شروع به کار توربین های محور قائم بین ۵/۲ و ۴/۵ متر بر ثانیه عنوان شده است.
۱-۱۵ وضعیت برق بادی در جهان
میزان ظرفیت تولید برق بادی در سراسر جهان در سال های مختلف طبق گزارش انجمن انرژی بادی جهان^[۶] در شکل ۱-۳ نشان داده شده است. گرم شدن کره زمین به سبب استفاده زیاد از انرژی های فسیلی و نیز با پایان گرفتن منابع انرژی های فسیلی در چند دهه آینده و آثار نا مطلوبی که در حال حاضر این انرژی ها بر محیط زیست دارند، بشرمجبور خواهیم شد از انرژی های نو وتجدیدپذیر استفاده کند که پایان ناپذیر و فاقد آثار نامطلوب زیست محیطی هستند. یکی از ویژگی های انرژی های تجدید پذیر، پراکندگی و گستردگی آنها روی کره زمین است، بر خلاف انرژی های فسیلی که در بعضی نقاط جهان یافت می شوند[۶]. استفاده از برخی از منابع انرژی های تجدید پذیر، در مقایسه با انرژی های فسیلی نیاز به فناوری های پیچیده و پر هزینه ای ندارند لذا برای کشورهای در حال توسعه از جاذبه بیشتری برخوردار است. در این بین انرژی بادی به عنوان یکی از قابل اعتماد ترین انواع انرژی های تجدیدپذیر شناخته می شود. استفاده از این انرژی دارای پیشینه ای کهن بوده که در چند دهه اخیر به منظور ساخت نیروگاه های عظیم به روز شده است. علاوه بر سادگی و ارزان بودن این منبع انرژی، مزایای زیست محیطی آن جذابیت استفاده از انرژی بادی را افزایش داده است و همانطور که در شکل پیداست میزان ظرفیت بادی نصب شده از ۶۱۰۰ مگاوات در سال ۱۹۹۶ به ۲۸۲۵۸۷ مگاوات درسال ۲۰۱۲ رسیده است [۷].

شکل ۱-۳ میزان ظرفیت بادی نصب شده از سال ۱۹۹۶ تا سال ۲۰۱۲ در جهان
همچنین در شکل ۱-۴ پیش بینی ظرفیت نصب شده تا سال ۲۰۱۷ به تفکیک قاره های مختلف بیان شده است. همانطور که مشهود است در سال ۲۰۱۲ قاره اروپا دارای بیشترین ظرفیت نصب شده می باشد در صورتیکه طبق پیش بینی های انجام شده قاره آسیا از سال ۲۰۱۴ گوی سبقت را ربوده و دارای بیشترین مفدار ظرفیت نصب توربین بادی می باشد.

شکل ۱-۴ پیش بینی ظرفیت نصب شده تا سال ۲۰۱۷ به تفکیک قاره های مختلف
۱-۱۶ مساله مورد بحث در پایان نامه ، اهداف و نحوه انجام تحقیق
در این پایان نامه به ساخت یک نمونه از این توربین بادی محور قائم از نوع روتور ساونیوس و تست آن در تونل باد پرداخته می شود. همچنین با بهره گرفتن از نرم افزار فلوئنت به مطالعه ی عددی آیرودینامیک آن با بهره گرفتن از روش های اغتشاش k-ω و k-epsilon و مقایسه این روش ها با نتایج آزمایشگاهی پرداخته می شود. گشتاور ایجاد شده، ضریب عملکرد، توزیع فشار و توزیع تنش برشی بر روی دیواره ها به صورت سه بعدی، از مجهولات وخواسته های این تحقیق می باشند.
.روش انجام این تحقیق بدین صورت است که گردآوری اطلاعات و بررسی برآیرودینامیک توربین های بادی ساونیوس با توجه به مشخصات فنی آن و مروری بر پژوهش های سابق موجود صورت می گیرد. سپس طرح توربین به وسیله نرم افزار Gambit مدلسازی شده وجهت شبیه سازی و بررسی جریان سیال اطراف توربین با نرم افزار Fluent با روش های مختلف عددی و انتخاب بهینه ترین روش مورد مطالعه قرار می گیرد. در مرحله بعد نمونه ای آزمایشگاهی از توربین طراحی، ساخته و مورد بررسی در تونل باد قرار می گیرد تا با مقایسه نتایج عملی و تئوری بدست آمده میزان صحت و دقت طراحی تعیین شود. سپس به تحلیل نتایج و بررسی اصول دینامیک سیالاتی آن پرداخته می شود.
در فصل اول این پایان نامه ابتدا مقدمه ای از انرژی بادی و مفاهیم کاربردی و ابتدایی در مورد اهمیت آن بیان می شود. درفصل دوم به بررسی آیرودینامیک توربین های بادی و معرفی انواع پرکاربرد آن ها و مختصری از پیشینه ی ادبیاتی در مورد توربین های مورد بررسی در این پایان نامه پرداخته می شود. نمونه های آزمایشگاهی ساخته شده و سیستم و نحوه اندازه گیری های آزمایشگاهی در فصل سوم شرح داده شده اند. در فصل چهارم توضیحاتی در مورد جزئیات شبکه بندی توربین مورد مطالعه و دامنه محاسباتی که در تحلیل عددی مورد استفاده قرار می گیرد بحث می شود. نتایج عددی و تحلیل های آیرودینامیکی در فصل پنجم که فصل پایانی این تحقیق می باشد مورد بررسی قرار گرفته اند.
فصل دوم
آیرودینامیک توربین های بادی ومعرفی انواع آن ها
۲-۱ مقدمه

• • ژئوپولیتیک خاورمیانه

مفهوم منطقه در ژئوپلیتیک: دراین مورد، کوهن دونوع منطقه را مطرح می‎کند:
۱) منطقه ژئو استراتژیک: که نمایاننده نوع ویژه‎‎ای از کنشها و واکنشها در بخش بزرگی از جهان است.
۲) منطقه ژئوپلیتیک: که به بخشهای جغرافیایی کوچکتر در داخل مناطق ژئواستراتژیک گفته می‎شود.‎‎این بخشهای کوچکتر معمولا از تجانس‎یا هماهنگی‎های بیشتری دریک‎یا همه زمینه‎های فرهنگی، اقتصادی وسیاسی برخور دارند.
مناطق ژئواستراتژیک عبارت اند از دو نیمکره سیاسی که هریک زیرنفوذ‎یکی از ابرقدرتهاست. کوهن‎‎این دومنطقه استراتژیک را« دنیای کرانه وابسته به بارزگانی» و« دنیای قاره‎‎ای اوراسیا» نام داده است. کوهن، آسیای جنوبی را‎یک منطقه ژئواستراتژیک بالقوه می‎شمارد.
کوهن دومنطقه ویژه را میان دونیمکره ژئواستراتژیک مشخص می‎کند وآنها را« مناطق درهم» می‎خواند که عبارت انداز خاورمیانه وآسیای جنوب شرقی. به گفته وی‎‎این دو منطقه ژئوپلیتیک ویژه از دید سیاسی، نامتجانس هستند وهردو منطقه ژئواستراتژیک جاپایی درآنها دارند.
کوهن درمدل تجدید نظر شده خودش، ژاپن، چین واروپا را قدرت‎های جهانی نوین می‎خواند که درصف‎‎ایالات متحده وقدرتهای دیگر قرار می‎گیرند. دیگر قدرت‎های پدیدار شونده را در نظام سلسله مراتبی را قدرتهای درجه دوم می‎خواند که رفته رفته درمنطقه خود برتری می‎گیرند مانند هند، برزیل،‎‎ایران، نیجریه و۲۴ کشور دیگر که امکان گسترش نفوذ در ورای مرزهای خود دارند.

• • خاورمیانه:

کوهن درمدل اصلی خود،‎‎ایران، ترکیه، مصر واسرائیل را، قدرتهای درجه دوم جهانی درخاورمیانه معرفی می‎کند. درعین حال، خاورمیانه، بخشی از جهان را شامل می‎شود که سرشارازتضاد‎های گوناگون وتقریبا خالی از هرگونه هماهنگی‎یا تجانسی است که باید میان پدیده‎های ترکیب کننده‎یک محیط سیاسی وجود داشته باشد.‎‎این بخش از نه لحاظ استراتژیک، سیاسی، اقتصادی ونه ازنظر فرهنگی دارای هماهنگی نیست ازچهار قدرت‎یاد شده، ترکیه، مصر واسرائیل، هریک با منطقه مورد دلبستگی سیاسی- استراتژیک متفاوت، ازکشورهای مدیترانه‎‎ای محسوب می‎شوند.
مهمترین کانون توجه ژئوپلیتیک ترکیه، قبرس و روابط با‎ی‎ونان و پیوستن به بازار مشترک اروپا است. طبیعی ترین توجهات مصر به گسترش وادامه نفوذ در شمال آفریقا وکشورهای علیای نیل« سودان واتیوپی» ونیز ذخایر نفتی لیبی است وبیشترین توجه اسرائیل به کشورهای عربی همسایه، به ویژه سوریه، لبنان واردن معطوف است.
تنها قدرت باقی مانده که هیچ گونه همگنی دربر داشتهای ژئوپلیتیک و اولویت‎های استراتژیک با سه قدرت‎یاد شده ندارد،‎‎ایران است. تنها منطقه‎‎ای که برای‎‎ایران اهمیت داشته ودارد، منطقه خلیج فارس است که ادامه آن ازنظر ژئوپلیتیک به سوی خاور تا پاکستان وافغانستان کشیده می‎شود. با توجه به دگرگونی‎های که در اتحادیه شوروی سابق به وجود آمد، منطقه مهم دیگری را درمعادلات ژئوپلیتیکی‎‎ایران مطرح ساخته است.‎‎این منطقه شامل کشورهای استقلال‎یافته از اتحاد شوروی سابق در ما ورای قفقاز وآسیای میانه است. تاجیکستان که کشورفارسی زبان است، آذربایجان که‎یک شیعی مذهب وترکمنستان درهمسایگی‎‎ایران قرار دارد وهمگی همراه با ازبکستان، دارای پیوند‎های عمیق فرهنگی وتاریخی با کشورایران می‎باشد.

هیچ‎یک ازاین منطقه‎های ژئوپلیتیک‎‎ایران با منطقه‎های ژئوپلیتیک مورد نظر ترکیه، مصر واسرائیل تداخل نمی‎یابند. در حقیقت، مهمترین منطقه ژئوپلیتیک‎‎ایران،‎ یعنی خلیج فارس، نه تنها‎یک منطقه ژئوپلیتیک جداگانه ومتمایز ازدیگر مناطق است، بلکه هیچ گونه هماهنگی وتجانس استراتژیک، سیاسی، اقتصادی وفرهنگی با آنچه خاورمیانه خوانده می‎شود، ندارد.
اصطلاح خاورمیانه ‎یا خاورنزدیک، درچند ده اخیر به کارگرفته شده وحدود جغرافیایی آن هرگز وضع مشخص ویکنواختی پیدا نکرده است. گاه‎‎ این اصطلاح شامل همه سرزمین‎های واقع در بخشی ازجهان می‎شود که از شمال آفریقا تا حدود هندوستان امتداد می‎یابد.‎‎ این بخش گسترده که آشکارا هماهنگی وتجانسی در پدیده‎های محیطی آن دیده نمی‎شود« پدیده‎هایی که تجانس وهماهنگی آنها دربخشی ازجهان،‎ یک منطقه ژئوپلیتیک را به وجود می‎آورد مانند عوامل استراتژیک، سیاسی، اقتصادی وفرهنگی» نمی‎تواند به عنوان‎یک منطقه ژئوپلیتیک واحد مورد بحث قرار گیرد. آنچه خاورمیانه خوانده می‎شود، درحقیقت مجموعه‎‎ای است از چند منطقه ژئوپلیتیک جداگانه و متمایز مانند خلیج فارس، شامات، شمال آفریقا وغیره که هریک به دلیل هماهنگی موجود در پدیده‎های محیطی خود،‎یک منطقه مشخص ومستقل از دیگر مناطق به شمار می‎رود. با چنین نا هماهنگی گسترده‎‎ای است که کوهن خاورمیانه را‎ یک «منطقه درهم» می‎خواند.
پرسش که مطرح می‎شود‎‎این است که با چنین نا هماهنگی وعدم تجانس محیطی،‎‎ایا ضرورت دارد که چنین بخشی پهناوری را به عنوان‎یک منطقه ژئوپلیتیک بشناسیم؟. درپاسخ حتی کوهن دچار تردید می‎شود. وی می‎گوید: مناطق ژئوپلیتیک ومناطق استراتژیک، نه ازپیش تعیین شده اند ونه تغییرناپذیرند. کوهن‎یا آور می‎شود که قدرتهای درجه دوم باظهور درعرصه سیاست جهانی، مناطق ژئوپلیتیک خود را آنگونه که مصلحت می‎دانند، تشخیص می‎دهند وتعیین می‎ کنند.
بنابراین می‎توان مفهوم منطقه ژئوپلیتیک را‎‎این گونه تعریف کرد: به منطقه گفته می‎شود که از لحاظ فرهنگی، استراتژیک، سیاسی، اقتصادی و… میان محیط آن‎ها هماهنگی وتجانسی باشد.
خاورمیانه، در تقاطع آسیا، اروپا و آفریقا، به گفته جی. بی. کرسی چهار راه مهم و حیاتی برای‎‎این سه قاره به شمار می‌آید، و از نظر ژئوپولیتیک و ژئواستراتژیک، اهمیت ویژه‌ای دارد. بوردیس فون لوهازن، ژنرال اتریشی، بر‎‎این باور است که خاورمیانه مرکز دنیای قدیم است؛ مرکزی که در دل آن خلیج فارس قرار دارد.
اگر نگاهی به نقشه جهان بیندازیم، در می‌یابیم که در هیچ جای دیگر دنیا، اقیانوس‌ها به اندازه خاورمیانه در خشکی فرو نرفته اند. اقیانوس هند، با دو بازوی خود‎ یعنی دریای سرخ و خلیج فارس؛اقیانوس اطلس از راه مدیترانه و دریای سیاه در خشکی نفوذ و مهم‌ترین گذرگاه‌ها و آبراه‌های استراتژیک دنیا را در‎‎این ناحیه پدید آورده‌اند. مانند تنگه‌های هرمز، بوسفر، دار دانل، باب المندب، کانال سوئز و با اندکی فاصله، تنگه جبل الطارق. بنابراین نفوذ و تسلط بر منطقه استراتژیک خاورمیانه امتیاز مهم و راهبردی به شمار می‌آید. چنانکه آلبوکرک، دریادار پرتقالی مهاجم به خلیج فارس در سال ۱۵۰۷م. عقیده داشت هر دولتی که بر سه تنگه مهم هرمز، باب المندب و مالاکا، تسلط داشته باشد، بر جهان تسلط دارد.
برای آشنایی با اهمیت ژئوپولیتیک آبراه‌های بین المللی و استراتژیک خاورمیانه، هر کدام به طور گذرا، بررسی می‌شود:

1. 1. ژئوپولیتیک تنگه هرمز:

تنگه هرمز که کلید دریای نیمه بسته خلیج فارس به شمار می‌آید، حداقل ۲۱ مایل پهنا، ۱۰۰ مایل درازا و ۶۷ تا ۹۱ متر ژرفا دارد. و حتی ۲۱۳ متر ژرفا نیز گفته اند. از طرف شمال به‎‎ایران و از طرف جنوب به جزیره مسندم عمان محدود می‌شود. باریک ترین بخش آن، میان جزیره‎‎ایرانی لارک و جزیره عمانی قویین بزرگ ۲۱ مایل پهنا دارد. و روزانه حدود هشتاد کشتی از‎‎این آبراه بین المللی رفت و آمد می‌کنند.
تنگه هرمز در نظریه‌های ژئوپولیتیکی، جایگاه ویژه‌ای دارد. بر پایه نظریه اسپایکمن، تنگه هرمز ریملند است و بخش‌های شمالی، جنوبی، شرقی و غربی ریملند را به همدیگر پیوند می‌دهد. طبق نظریه ریملند کنترل تنگه هرمز به معنای کنترل چهار بخش ریملند خواهد بود.
نیاز اروپا به نفت خلیج فارس و بازارهای ثروتمند مصرفی خاورمیانه، باعث شده است که تنگه هرمز، بخش مهم و حساسی از شبکه حمل و نقل دریایی اروپا را تشکیل می‌دهد و به همین دلیل خلیج فارس در فضای ژئواستراتژیک اروپای غربی قرار دارد. آمریکا، ژاپن و استرالیا نیز به نفت خلیج فارس و آبراه تنگه هرمز نیاز دارند. بنابراین،‎‎این منطقه، فضای ژئواستراتژیک برای آنان نیز به شمار می‌آید.
تنگه‌های هرمز، باب المندب و کانال سوئز، سه نقطه دفاعی شبه جزیره عربستان است. در‎‎این میان تنگه هرمز هم برای نیروی دریایی، در برابر نیروی زمینی و هم برای نیروی زمینی در برابر نیروی دریایی نقش دفاعی مناسبی دارد. برای همین بعد از جنگ ۱۹۹۱م. خلیج فارس، نیروی دریایی آمریکا، پیرامون‎‎این سه نقطه جابه جا شدند و شبه جزیره را در حصار خود گرفتند.
نزدیکترین راه ارتباطی اقیانوس هند، به داخل فلات‎‎ایران، از بندرعباس و شمال تنگه هرمز می‌گذرد. بندرعباس پایگاه و تکیه گاه دریایی‎‎ایران است. حذف تنگه هرمز از نقشه‎‎ایران،‎یا کنترل آن به واسطه نیروهای بیگانه،‎‎ایران را به‎یک نیروی محروم از دریا بدل می‌کند.
نیروهای دریایی و زمینی، در خلیج فارس و کشورهای منطقه نیاز به تدارکات بادوام دارند. معمولا، تأمین نیرو و تدارکات مانند مهمات، اسلحه، غذا و. . . با ناوگان دریایی به سرانجام می‌رسد. بنابراین تنگه هرمز در پشتیبانی عملیات نظامی، به عنوان‎یکی از ارکان استراتژی نظامی‎نقش مهمی‎دارد.

2. 2. ژئوپولیتیک تنگه باب المندب

برای درک و فهم اهمیت ژئوپولیتیک تنگه باب المندب و کانال سوئز سزاوار است، نخست با ژئوپولیتیک دریای سرخ آشنا شویم. دریای سرخ‎یا دریای افسانه‌ای قلزم، میان کشورهای عربستان سعودی،‎ی‎من و قاره آفریقا، واقع شده است. دریای سرخ، دریای باریک جدا شده از اقیانوس هند است که دو هزار و چهار صد کیلومتر درازا دارد. در شمال آن شبه جزیره سینا، در شمال شرق آن، خلیج عقبه و در شمال غرب آن، کانال سوئز واقع شده است و از جنوب به واسطه تنگه باب المندب و خلیج عدن، به اقیانوس هند، می‌پیوندد. کشورهای مصر، سودان، ارتیره، جیبوتی، اسراییل، اردن، عربستان و‎ی‎من بر کرانه آن، واقع شده اند.
تنگه باب المندب، در ورودی دریای سرخ با پهنای حداقل ۷۵/۱۰، درازای ۳۵ مایل و ژرفای ۱۰ تا ۱۸۳ متر واقع شده است. بسیاری از کشتی‌هایی که از کانال سوئز رفت و آمد می‌کنند، باید از‎‎این تنگه عبور کنند. اهمیت حمل و نقل تنگه باب المندب اگر چه به اهمیت دهه ۱۹۶۰ میلادی نمی‌رسد، زیرا خط لوله نفت سراسری عربستان سعودی که در سال ۱۹۸۱م. راه اندازی شد، انحصار انتقال نفت را از‎‎این تنگه گرفت اما باب المندب برای کشورهای ساحلی مانند‎ی‎من، اتیوپی، اردن و سودان که هیچ راه دیگری به دریا ندارند، همچنین برای اروپا، که کشتی‌های نفتکش آن پس از خروج از خلیج فارس، باید وارد‎‎این تنگه شوند، تا از کانال سوئز عبور کنند، همچنان از اهمیت استراتژیک، برخوردار است. کنش‌ها و واکنش‌های ابر قدرت‌ها در دوره جنگ سرد، که پیرامون باب المندب را به‎یکی از آشوب زده ترین مناطق جهان تبدیل کرده بود حکایت از اهمیت‎‎این تنگه دارد. ابر قدرت‌ها برای تحکیم نفوذ خود در شاخ آفریقا و شبه جزیره عربستان در رقابت بودند. آشوب‌های دیر پای محلی، فرصت‌های مناسبی برای گسترش طرح‌های ژئواستراتژیک ابرقدرت‌ها فراهم کرده بود. کودتای نظامی‎۱۹۸۷م. در اتیوپی برای اتحاد جماهیر شوروی پیشین فرصتی پدید آورد تا در آن کشور، تسهیلات و پایگاه نظامی‎به دست آورد و از نزدیک تنگه باب المندب را زیر ذره بین قرار دهد. در واکنش به‎‎این عمل، واگذاری پایگاه شوروی در موگادیشو پایتخت سومالی، از سوی دولت آن کشور به نیروی دریایی آمریکا و درگیری گاه و بیگاه‎ی‎من‌های جنوبی و شمالی پیشین به نیابت از ابر قدرت‌ها، باعث شده بود که دریای سرخ و کرانه‌های آن، در ناآرامی‎پایدار به سر ببرد.

3. 3. ژئوپولیتیک کانال سوئز

دریای سرخ، قبل از کندن کانال سوئز اهمیت بازرگانی زیادی نداشت، اما بعد از آن بر اهمیّت ‎‎این دریا افزوده شد. عملیات کندن کانال توسط فردیناند دولسپس فرانسوی، در سال ۱۸۵۹م. آغاز و در سال ۱۸۶۹ به پایان رسید و کانال به طور رسمی‎افتتاح شد. کانال سوئز حدودا ۱۷۲ کیلومتر درازا دارد. در آغاز بین ۸۰ تا ۱۵۰ متر پهنا داشت، اما با فراخ کردن کانال؛ پهنای آن به ۱۵۰ تا ۲۰۰ متر افزایش‎یافت. آب نشین کانال در آغاز ۳۸ پا بود و می‌توانست کشتی‌هایی را با حداکثر ۶۰۰۰۰ تن بار از خود عبور دهد اما با توسعه کانال، آب نشین آن به ۵۳ پا و در مراحل بعدی به ۶۷ پا رسید. رفت و آمد کشتی‌ها از کانال سوئز، موجب صرفه جویی در وقت و هزینه سوخت شده است. مسافت سفر از کانال سوئز در مقایسه با عبور از دماغه امیدنیک، در جنوب آفریقا ۴۰ تا ۵۰% کاهش‎یافته است. اهمیت استراتژیک کانال سوئز، برای یگان‌های دریایی اهمیت دارد. طول سفر‎ی‎گان‌های دریایی از مدیترانه، به اقیانوس هند، ۱۷ تا ۱۸ روز کوتاه تر از دماغه امیدنیک، شده است.

4. 4. ژئوپولیتیک تنگه‌های دار دانل و بوسفر

تنگه‌های دار دانیل و بوسفر، به ترتیب با پهنای حداقل ۷۵% و ۳۳ مایل درازای ۳۶ و ۱۷ و ژرفای ۹۱-۴۶ و ۴۹ متر، در دریای مرمره ترکیه واقع شده اند. شناورهایی که بین دریای اژه و سیاه در رفت و آمدند، ناچارند بیش از ۳۲۰ کیلومتر راه را در آب‌های ترکیه به سر ببرند. در زمان جنگ سرد و رقابت پیمان‌های نظامی‎ناتو و ورشو، به طور میانگین هر ۳۶ ساعت‎یک ناوجنگی و هر ۲۰ روز کشتی‌های تجاری شوروی، از‎‎این تنگه‎ها، عبور می‌کردند و‎‎ این تنگه‌ها تنها راه خروجی کشتی‌های ناوگان دریای سیاه اتحاد جماهیر شوروی پیشین بود.‎‎این موقعیت، امتیاز بزرگ و ویژه‌ای را نصیب پیمان ناتو کرده بود که تحرکات ناوگان‌های رقیب را در طول ۳۲۰ کیلومتر، زیر نظر کشور ترکیه به عنوان‎یکی از اعضای ناتو قرار بدهد. بعید نیست که همین موقعیت استراتژیک،‎ یکی از دلایل و عوامل عضویت ترکیه در پیمان ناتو بوده باشد.
پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و پایان جنگ سرد، دار دانل و بوسفر همچنان از جایگاه راهبردی، برای روسیه و پیمان ناتو برخوردار است. روسیه به عنوان میراث دار اتحاد جماهیر شوروی، همچنان از راه‌های سریع الوصول به اقیانوس هند، محروم است. زیرا ناوگان شمالی آن کشور، باید از کرانه کشور نروژ و از گذرگاه‎‎ایسلند- فارو عبور کند تا به اقیانوس اطلس شمالی برسد. ناوگان بالستیک باید از تنگه باریک دانمارک عبور کند تا به دریای شمال برسد. ناوگان خاور دور برای رسیدن به اقیانوس‌های آرام و هند، در محاصره جزایر ژاپن قرار دارد. بنابراین تنگه‌های ترکیه برای جمهوری فدراتیو روسیه در تحولات منطقه خاورمیانه از اهمیت فراوانی برخوردار است.

۴-۴ اهمیت ژئوپلیتیکی خاورمیانه

خاورمیانه در طول تاریخ همواره از اهمیت ژئوپلیتیکی بالایی برای قدرت‎های بزرگ برخوردار بوده است. اما شاید مهمترین دلیل اهمیت خاورمیانه و عامل اتصال دهنده‎‎ این منطقه به تمامی‎مناطق دنیا را بتوان عامل انرژی دانست. با نگاهی به آمار به سادگی می‌توان دریافت که بیشترین میزان ذخایر اثبات شده نفت جهان در خاورمیانه قرار دارند. به واقع در میان ۱۰ کشور اصلی که بیشترین منابع اثبات شده انرژی جهان را به خود اختصاص داده اند، ۷ کشور در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا و ۵ کشور نیز صرفاً در خلیج فارس قرار دارند. (۴)
هرچند عرف رایج بر‎‎این است که خاورمیانه را به دلیل منابع سرشار نفتی که در خود جای داده دارای اهمیت بدانیم ولی در مورد دیگر حامل انرژی مثل گاز نیز‎‎این منطقه دارای اهمیت ویژه‎‎ای است. (۵)‎‎این واقعیت‌ها باعث شده است که خاورمیانه اهمیت ویژه‌ای در اقتصاد جهانی که اتکای شدیدی به انرژی و به ویژه نفت دارد، داشته باشد.
خاورمیانه اسلامی
منطقه خاورمیانه که به زعم بسیاری از کارشناسان مهم ترین زیر سیستم جهان به شمار می‎رود و از آن به عنوان منطقه‌ی‎هارتلند و‎یا از بخشی از آن نام می‎برند، همواره کانون توجه مراکز استعماری جهان بوده است و از دیرباز نقش بسیار مهمی‎در راهبرد امنیتی ‎‎این کشورها بویژه‎‎ایالات متحده امریکا داشته است.