۶- نگهداری و انجام امور مربوط به اوراق و اسناد بهادار
۷- انجام عملیات بورس
۸- صدور ضمانت نامه بانکی
۹- تنزیل اوراق تجارتی
۱۰- انجام معاملات ارزی(خرید و فروش)
۱۱- خرید و فروش سهام و اوراق قرضه و اسناد خزانه (عملیات برس)
۱۲- گشایش اعتبارات اسنادی و انجام عملیات دادوستد بین المللی
۱۳- سرمایه گذاری بانک ها در صنایع کشور
و بالاخره خدمات امانی که عبارتند از: قبول قیومیت، وصایت و وکالت.
۲-۲۸-۵تحول بانکداری در ایران
در آستانه پیروزی انقلاب، نظام بانکی ایران به کلی مضمحل و از هم پاشیده شد. عواملی نظیرانتقال سرمایه به خارج توسط سرمایه داران وابسته که خود مؤسس بانک های خصوصی و یا سهامدار عمده آنها بودند، سلب اعتماد مردم نسبت به بانک ها و هجوم آنان برای باز پس گرفتن سپرده های خود، لاوصول ماندن مطالبات بانک ها به علت فقدان اسناد و نامشخص بودن وضع بدهکاران عمده و رکورد در عملیات بانکی موجب توقف بسیاری از فعالیت های اقتصادی گردیدو بالاخره کاهش ارزش دارائیها اغلب بانکهای خصوصیرادروضعیقراردادهبودکهعلیرغمکمکهایبانکمرکزیعملیاتشانمتوقفشدهوباخطر ورشکستگی روبرو شده بودند. بطوریکه حتی قادر به پرداخت وجه چک های صادره با مبالغ جزئی هم نبودند.

در تاریخ هفده خرداد ماه ۱۳۵۸ طبق مصوبه شورای انقلاب برای حفظ حقوق صاحبان سپرده و سرمایه های ملی و بکار انداختن چرخ های تولیدی کشور و تضمین بازپرداخت سپرده ها و پس اندازهای مردم در بانک ها، بانک های ایران ملی اعلام شد.
ملی کردن بانک ها شاید یکی از اقدامات اساسی دولت بود که گروهی از مردم ایران خواستار آن بودند. در آن زمان این اقدام گام مؤثری در جهت حصول به استقلال اقتصادی و سیاسی و قطع وابستگی به سرمایه های خارجی بود. چه نفوذ سرمایه های خارجی از طریق مشارکت در سرمایه بانکها و همچنین تأسیس بانکهای متعدد بصورت شرکتهای سهامی توسط سرمایه داران بزرگ داخلی عملاً منجر به اعمال نفوذ شدید خارجیان و ایادی داخلی در تصمیم گیریهای بنیانی در رشته های مختلف تولیدی و اقتصاد کشور گردید و ترکیب نامتجانسی به شکل کلی و اساسی در اقتصاد کشور پدید آورد.
همزمان با اجرای طرح ملی کردن بانکها در سیستم بانکی کشور جمعا ۲۸ بانک مشمول این قانون شد. از این تعداد، در ۱۳ بانک سرمایه گذاران خارجی سهیم بودند و ۱۵ بانک بقیه متعلق به سرمایه گذاران ایرانی بود.
۲-۲۸-۵-۱ ملی شدن بانکها
هدف دولت از ملی کردن بانکها، بعهده گرفتن اداره امور بانکها تحت ضرورتهای اجتماعی و اقتصادی و حفظ منافع و مصالح جامعه و کشور بوده است. لذا لازم بود ملی کردن بانکهای مذکور مبتنی بر ضوابطی باشد که مجدداً شرایط نامساعد پولی گذشته بانکها بر مردم تحمیل نشود و ضمن تضمین بازپرداخت سپرده های مردم منتهی به استقرار یک روش صحیح بانکداری در کشور گردد تا این روش نوین بتواند بانکها را از جنبه صرافی و بهره کشی مطلق خارج ساخته و در راه پیشبرد هدفهای اقتصادی و اجتماعی قرار گیرد.
با توجه به شرایط فوق، لایحه ملی شدن بانکها در تاریخ ۱۷ خرداد ماه ۱۳۵۸ توسط شورای انقلاب اسلامی تصویب گردید. براساس لایحه مذکور ۲۸ بانک و ۱۶ شرکت پس انداز و وام مسکن و ۲ شرکت سرمایه گذاری ملی اعلام شد و مالکیت آنها از بخش خصوصی سلب و متعلق به دولت گردید.
قانون ملی شدن بانک
ماده ۱- برای حفظ حقوق و سرمایه های ملی و به کار انداختن چرخ های تولیدی کشور و تضمین سپرده ها و پس اندازهای مردم در بانکها، ضمن قبول اصل مالکیت مشروع مشروط و با توجه به:
- نحوه تحصیل درآمد بانک ها و انتقال سرمایه ها به خارج
- نقش اساسی بانک ها در اقتصاد کشور و ارتباط طبیعی اقتصاد کشور با مؤسسات بانکی
- مدیون بودن بانک ها به دولت و احتیاج آنها به سرپرستی دولت
- لزوم هماهنگی فعالیت بانک ها با سایر سازمان هایکشور
- لزوم سوق دادن فعالیت بانک ها در جهت اداری و انتفاعی اسلامی
از تاریخ تصویب این قانون، کلیه بانک ها ملی اعلام میگردد و دولت مکلف است بلافاصله نسبت به تعیین مدیران بانکها اقدام نماید.
ماده ۲- از این تاریخ تنها امضای مدیرانی که از طرف دولت برای بانکها معین میگردند، دارای اعتبار قانونی می باشد.
۲-۲۸-۵-۲اداره امور بانکها
در پی ملی شدن بانکها، تجدید نظر در ارکان بانکها مطرح گردید. لذا لایحه قانونی اداره بانکها در تاریخ سوم مهرماه ۱۳۵۸ به تصویب شورای انقلاب اسلامی رسید که به موجب این لایحه ارکان بانکها به شرح ذیل مشخص گردید:
۱- مجمععمومیبانکها
۲- شورایعالیبانکها
۳- هیأتمدیرههربانک
۴- مدیرعاملهربانک
۵- بازرسانقانونیهربانک
۲-۲۸-۵-۳شورای پول و اعتبار
وظایف شورای پول و اعتبار
شورای پول و اعتبار عالی ترین مرجع در سیستم بانکی بوده و به موجب ماده ۱۸ قانون پولی و بانکی کشور عهده دار وظایف ذیل می باشد:
رسیدگی و تصویب سازمان و بودجه و مقررات استخدامی و آئین نامه های داخلی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران
رسیدگی و اظهار نظر نسبت به ترازنامه بانک مرکزی جمهوری اسلامی برای طرح در مجمع عمومی
رسیدگی و تصویب آئین نامه های مذکور در این قانون
اظهار نظر در مسائل بانکی و پولی و اعتباری کشور و همچنین اظهار نظر نسبت به لوایح مربوط به وام یا تضمین اعتبار و هر موضوع دیگری که از طرف دولت به شورا ارجاع میشود
دادن نظر مشورتی و توصیه به دولت در مسائل بانکی و پولی و اعتباری کشور که به نظر شورا در وضع اقتصادی و بخصوص در سیاست اعتباری کشور مؤثر خواهد بود
اظهار نظر درباره هر موضوعی که از طرف رئیس کل بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در حدود این قانون به شورا عرضه میگردد.
۲-۲۸-۵-۴ادغام بانکها
در سالهای گذشته نظام بانکی ایران همواره با رونق فعالیت اقتصادی غیر منطقی عملیات و تشکیلات خود را گسترش داد، لکن این گسترش متناسب با نیازهای واقعی الگوی توسعه اقتصادی کشور نبود و بیشتر درجهت تأمین مقاصد سودجویانه سرمایه گذاران وابسته قدم برمی داشت.
هدف از ملی کردن بانکها دخالت و نظارت دولت در عملیاتی بود که می توانست موجبات نیل به استقلال اقتصادی و مالی را فراهم آورد. زیرا با قطع ایادی سرمایه گذاران وابسته از اداره نظام بانکی امکان برقراری یک سیستم پولی و اعتباری مستقل ملی بوجود آمد و با از بین بردن انگیزه های فردی در فعالیتهای بانکی و جایگزین نمودن فعالیتهای صحیح اقتصادی و تحصیل رفاه اجتماعی، زمینه مناسبی برای هدایت منابع حاصل از پس اندازها در مسیر اجرای برنامه های ملی جهت توسعه اقتصادی فراهم گردید. بدیهی است که انتقال مالکیت بانکهای خصوصی به دولت به تنهایی برای تجهیز نظام بانکی کشور و سوق آن در جهت تأمین هدفهای اقتصادی ملی کافی نبوده و برای جلوگیری از تشتت تصمیمات به محدود کردن تعداد مدیران و افزایش نظارت دولت بر عملیات بانکی پس از ملی کردن بانکها و مؤسسات اعتباری ادغام بانکها ضرورت یافت.
در اجرای ماده ۱۷ لایحه قانونی اداره بانکها مصوب ۳/۷/۱۳۸۵ شورای انقلاب اسلامی پیشنهاد ادغام ۹ بانک به شرح زیر به تصویب مجمع عمومی بانکها رسید:
بانکهای تجاری کشور به شرح زیر میباشند:

(منبع: هئو، ۲۰۱۲)
شکل ۷-۲ مدل مفهومی
(منبع: هئو، ۲۰۱۲)
یافته­ ها نشان می­ دهند که یکپارچه­سازی داخلی، یکپارچه­سازی خارجی را بهبود می­بخشد و این که یکپارچه­سازی داخلی و خارجی به صورت مستقیم و غیر مستقیم عملکرد شرکت را افزایش می­دهد. به علاوه، اثرات واسطه­ای جزئی و کامل در میان SCI و عملکرد شرکت شناسایی گردیده است.
پراژوگو و اولهاقر^[۴۲] (۲۰۱۲)، در مقاله­ خود بنام «یکپارچه­سازی زنجیره­ تأمین و عملکرد: اثرات بلند مدت روابط، به اشتراک­گذاری و فناوری اطلاعات و یکپارچه­سازی تدارکات» به بررسی یکپارچه­سازی­های مربوط به هر دو جریان اطلاعاتی و مواد بین شرکای زنجیره­ تأمین و اثرات آنان بر عملکرد عملیاتی اقدام کرده ­اند. به طور خاص، آنان به بررسی نقش رابطه بلندمدت تأمین­کننده به عنوان محرک یکپارچه­سازی با بهره گرفتن از داده ­های به دست آمده از ۲۳۲ شرکت استرالیایی پرداخته­اند.
یافته­ ها بیانگر اثر معنادار یکپارچه­سازی تدارکات بر عملکرد عملیاتی دارد. قابلیت ­های فناوری اطلاعات و به­اشتراک­گذاری اطلاعات هر دو اثرات معناداری بر یکپارچه­سازی تدارکات دارد. علاوه بر این، روابط بلندمدت تأمین­کننده اثرات مستقیم و غیرمستقیم معناداری بر عملکرد دارد که اثر غیر مستقیم از طریق اثر بر یکپارچه­سازی اطلاعات و یکپارچه­سازی تدارکات ایجاد می­گردد.
(منبع: پراژوگو و اولهاقر، ۲۰۱۲)
شکل ۸-۲ مدل مفهومی
جیمنز و همکاران^[۴۳] (۲۰۱۱)، در مقاله­ای با عنوان «یکپارچه­سازی زنجیره­ تأمین و عملکرد: اثر تعدیل­گری پیچیدگی تأمین» به بررسی اثربخشی یکپارچه­سازی زنجیره­ تأمین در بسترهای مختلف پرداخته­اند. به طور خاص، هدف آنان در این پژوهش نشان دادن این بوده است که یکپارچه­سازی زنجیره­ تأمین تنها در روابط خریدار- تأمین­کننده، که با پیچیدگی تأمین بالا مشخص شده است، مؤثر است. داده ­های تحقیق از میان بررسی تعداد ۱۴۵ تولیدکننده­ محصولات مختلف هلندی و اسپانیایی (۸۰ تولیدکننده هلندی و ۶۵ اسپانیایی) به دست آمده است.
نتایج نشان داده است که هنگامی که پیچیدگی تأمین بالا است، تعداد بیشتری از ابعاد یکپارچه­سازی زنجیره­ تأمین با بهبود عملکرد مرتبط می­گردند. به طور کلی در مورد فعالیت­های زنجیره­ تأمین، نتایج نشان می­دهد که:
صرف نظر از سطح پیچیدگی تأمین، آنها هیچ گونه تأثیری بر هزینه ندارند.
برخی از فعالیت­ها چندین معیار از عملکرد خدمات را در یک محیط با پیچیدگی تأمین بالا، بهبود می­بخشد، در حالی که تنها یک فعالیت (یکپارچه­سازی بسته­بندی) فقط دو معیار از عملکرد خدمات را در یک محیط با پیچیدگی تأمین پایین بهبود می­بخشد.
در خصوص الگوهای زنجیره­ تأمین نتایج حاکی از آن بوده است که آنها تنها در محیط­هایی با پیچیدگی تأمین بالا، عملکرد را تحت تأثیر قرار می­ دهند. نکته جالب توجه این است که در حالی که ارتباطات غیر ساختاری به بهبود عملکرد خدمات کمک می­ کنند، ارتباطات ساختارمند منجر به افزایش هزینه­ها می­گردند (در نهایت، راجع به نگرش­های زنجیره­ تأمین، نتایج حکایت از آن دارد که رفتار همکارانه تنها در سطح بالایی از یک محیط دارای پیچیدگی تأمین، چندین متغیر از عملکرد خدمات و هزینه را بهبود می­بخشد.
مِرلو و آی^[۴۴] (۲۰۰۹)، طی انجام تحقیقی با عنوان «اثرات جهت­گیری کارآفرینی، جهت­گیری بازار و تأثیر زیر مجموعه­ بازاریابی بر عملکرد شرکت» به بررسی چگونگی این که جهت­گیری کارآفرینی سازمان، اثر متقابل میان جهت­گیری بازار و تأثیر زیرمجموعه­ بازاریابی بر عملکرد شرکت را تعدیل می­ کند، پرداخته­اند. داده ­های مورد نیاز این تحقیق از بررسی بر روی ۶۰۰ سازمان بزرگ و متوسط از انواع مختلفی از صنایع نظیر صنایع مواد غذایی، شیمیایی، محصولات فلزی، ماشین­آلات صنعتی و تجهیزات کامپیوتری و الکترونیکی، صنایع چاپ و نشر، تولیدات پلاستیکی و دیگر صنایع به دست آمده و با روش تحلیل عامل تأییدی، مورد تحلیل قرار گرفته­اند.
شکل ۹-۲ مدل مفهومی
(منبع: مرلو و آی، ۲۰۰۹)
نتایج حاصل از آزمون فرضیه ­ها بدین صورت بوده ­اند که: جهت­گیری بازار اثر معناداری بر عملکرد شرکت ندارد. تعامل و تأثیر متقابل میان جهت­گیری بازار و تأثیر زیر مجموعه­ بازاریابی، مثبت و معنادار است. و در نهایت اثر متقایل منفی سه طرفه­ای تأثیر زیر مجموعه­ بازاریابی بر رابطه جهت­گیری بازار- عملکرد در سطوح بالای جهت­گیری کارآفرینی (در مقابل سطوح پایین) مشاهده گردیده است.
فلاین و همکاران (۲۰۰۹)، در پژوهشی با عنوان «اثر یکپارچه­سازی زنجیره تأمین بر عملکرد: رویکرد اقتضایی و وضعیتی» به بررسی رابطه میان سه بعد از SCI، عملکرد کسب و کار و عملیاتی با بهره­­گیری از دو رویکرد اقتضایی و وضعیتی پرداخته­اند. داده ­های تحقیق از تعداد ۱۳۵۶ نمونه از شرکتهای تولیدی در چین جمع­آوری گردیده است. در کاربرد رویکرد اقتضایی، رگرسیون سلسله­مراتبی به منظور تعیین تأثیر ابعاد فردی SCI (یکپارچه­سازی مشتری، تأمین­کننده و داخلی) و تأثیرات متقابل آنها بر عملکرد مورد استفاده قرار گرفته است. در رویکرد وضعیتی، تحلیل خوشه­ای به منظور توسعه­ شرکای SCI، که براساس قدرت و تعادل SCI آنالیز شده ­اند، استفاده گردیده است. یافته­ ها نشان­دهنده­ آن بوده ­اند که در هر دو رویکرد اقتضایی و وضعیتی SCI با هر دو عملکرد عملیاتی و کسب و کار رابطه دارد. علاوه بر این، یکپارچه­سازی مشتری و داخلی نسبت به یکپارچه­سازی تأمین­کننده رابطه قوی­تری با بهبود عملکرد دارند. فرضیه ­های ادعایی در این پژوهش بدین صورت بوده ­اند: ۱-۱ یکپارچه­سازی داخلی رابطه مثبتی با عملکرد عملیاتی تولیدکننده در بطن زنجیره تأمین دارد، ۲-۱ یکپارچه­سازی داخلی رابطه مثبتی با عملکرد کسب و کار تولیدکننده در بطن زنجیره تأمین دارد، ۱-۲ یکپارچه­سازی مشتری و تأمین­کننده، مفروض به رابطه میان یکپارچه­سازی داخلی و عملکرد عملیاتی، رابطه مثبتی با عملکرد عملیاتی تولیدکننده در بطن زنجیره تأمین دارد، ۲-۲ یکپارچه­سازی مشتری و تأمین­کننده، مفروض به رابطه میان یکپارچه­سازی داخلی و عملکرد کسب و کار، رابطه مثبتی با عملکرد کسب و کار تولیدکننده در بطن زنجیره تأمین دارد، ۱-۳ یکپارچه­سازی مشتری و تأمین­کننده رابطه میان یکپارچه­سازی داخلی و عملکرد عملیاتی را تعدیل خواهد کرد، ۲-۳ یکپارچه­سازی مشتری و تأمین­کننده رابطه میان یکپارچه­سازی داخلی و عملکرد کسب و کار را تعدیل خواهد کرد، ۴- طبقه ­بندی جدید تولیدکنندگان می ­تواند براساس شرکاهای یکپارچه­سازی تأمین­کننده، داخلی و مشتری، توسعه داده شود، ۱-۵ الگوهای SCI با عملکرد عملیاتی تولیدکننده در بطن زنجیره تأمین رابطه دارد، ۲-۵ الگوهای SCI با عملکرد کسب و کار تولیدکننده در بطن زنجیره تأمین رابطه دارد. با توجه به نتایج مربوط به تحلیل رگرسیون و تحلیل خوشه­ای بیشتر فرضیه ­ها به غیر از ۲-۲ و ۲-۳، مورد تأیید قرار گرفته است.
قوناسِکاران و نِقای^[۴۵] (۲۰۰۴)، در پژوهشی با نام «سیستم­های اطلاعاتی در یکپارچه­سازی و مدیریت زنجیره تأمین» بیان داشته اند که در قرن بیست و یک، مدیریت زنجیره تأمین استراتژی عملیاتی جهانی برای رقابت سازمانی به حساب می ­آید. شرکتها در تلاش هستند تا روش­های را برای بهبود قابلیت انعطاف­پذیری و پاسخگویی و در نتیجه داشتن قدرت رقابت بیابند که این کار را از طریق تغییر در استراتژی­ های عملیاتی، متدها و فناوری­های خودشان که شامل پیاده­سازی پاردایم مدیریت زنجیره تأمین و فناوری اطلاعات می­گردد، انجام می­ دهند. آنها در این تحقیق، پیشینه و ادبیات موجود در خصوص فناوری اطلاعات در مدیریت زنجیره تأمین با بکارگیری شاخص­ های مناسب، طبقه ­بندی کرده و سپس با مرور آن به ارائه چارچوبی برای مطالعه­ فناوری اطلاعات در مدیریت زنجیره تأمین پرداخته­اند.

ناراسیم­هام و کیم^[۴۶] (۲۰۰۲)، در مطالعه­ ای با عنوان «تأثیر یکپارچه­سازی زنجیره تأمین بر رابطه میان تنوع و عملکرد: شواهدی از شرکتهای ژاپنی و کره­ای» بیان داشته اند که استراتژی­ های زنجیره تأمین و فعالیت­های مرتبط نتنها به ماهیت کسب و کار، محیط رقابتی و سطح فن­آوری محصول بستگی دارند، بلکه به خصوصیات و مشخصه­های محصول و بازار نیز وابسته است. در نتیجه استراتژی­ های یکپارچه­سازی زنجیره تأمین (SCI) بایستی در پرتو استراتژی­ های بازار و محصول شرکت، مورد ارزیابی قرار گیرند. آنان در این مطالعه به بررسی اثر SCI بر رابطه میان تنوع و گوناگونی و عملکرد رقابتی شرکت پرداخته­اند. نتایج حکایت از آن داشته است که استراتژی SCI رابطه میان تنوع و عملکرد را تعدیل می­ کند. علاوه بر این، چنین استنباط شده است که استفاده­ هماهنگ از استراتژی­ های SCI و تنوع اثر معناداری بر عملکرد شرکت دارد.
H3
H2
H1
یکپارچه­سازی داخلی در طول زنجیره تآمین
یکپارچه­سازی خارجی با عرضه­کنندگان و مشتریان
شکل ۱۰-۲ مدل مفهومی
(منبع: ناراسیم­هام و کیم، ۲۰۰۲)
این مطالعه­ نمونه ­ای ۶۶۸ نفری از مدیران کره­ای و ژاپنی (۲۶۵ کره­ای و ۴۰۳ ژاپنی) را مورد بررسی قرار داده است. نتایج تحلیل رگرسیون انجام شده بر روی سه مدل مختلف برای آزمون فرضیه ­های این مطالعه نشان داده است که یکپارچه­سازی داخلی در طول زنجیره تأمین و یکپارچه­سازی خارجی با عرضه­کنندگان و مشتریان به صورت مثبت رابطه­ های منحنی مانند به ترتیب میان تنوع محصول و عملکرد و میان IMD و عملکرد، را تعدیل می­ کند. همچنین نتایج تحلیل رگرسیون برای زیر گروه ­های طبقه ­بندی شده بر حسب نوع SCI نشان می­دهد که سطح افزایش SCI، اثر یکپارچه­سازی تنوع محصول و IMD بر عملکرد معنادار است، بنابراین این امر نشانگر آن است که SCI امکان دارد که جانشینی برای نقش یکپارچه­سازی بین تنوع محصول و IMD، به عنوان تعدیل­گر و واسطه رابطه مثبت میان تنوع و عملکرد، باشد.
۲-۱۵-۲- مطالعات داخلی
هر چند در ایران نیز مطالعات و تحقیقات متعددی در خصوص زنجیره تأمین و متغیرهای مرتبط صورت گرفته است. اما در مورد یکپارچگی زنجیره تأمین تحقیقات کمی صورت گرفته است.
رادفر و همکاران (۱۳۹۱)، در پژوهشی با عنوان ارائه الگویی جهت شناخت تأثیر عوامل چابک بر عملکرد زنجیره تأمین در صنعت خودرویی ایران، انجام داده­اند. که رابطه بین چابکی زنجیره تأمین و عملکرد زنجیره تأمین را مورد بررسی قرار داده­اند. جامعه مورد مطالعه آنها زنجیره تأمین شرکت ساپکو بود و نتایج نشان می­دهد که بین چابکی زنجیره تأمین و عملکرد زنجیره تأمین رابطه مستقیم، معنادار و قابل توجهی وجود دارد. مدل مفهومی این پژوهش:
شکل ۱۱-۲ مدل مفهومی چابکی زنجیره تأمین
عملکرد تحویل
عملکرد انعطاف­پذیر
عملکرد کیفیت
عملکرد هزینه
سرعت
انعطاف پذیری
شایستگی
پاسخگویی
عملکرد زنجیره تأمین
چابکی زنجیره تأمین
(منبع: رادفر و همکاران، ۱۳۹۱)
رجب زاده و همکاران (۱۳۸۹)، در پژوهشی با هدف ارائه مدل عوامل ایجاد ریسک در زنجیره تأمین الکترونیکی، و تأثیر این ریسک بر عملکرد مالی و غیرمالی سازمان، به شناسایی این عوامل و مؤلفه­ های آنان پرداخته و با بررسی شاخص های عملکرد مناسب مالی و غیرمالی، تأثیر ریسک زنجیره تأمین الکترونیکی را برعملکرد شرکتهای فعال در حوزه مخابرات و الکترونیک بررسی کرده ­اند. سنجش همبستگی و مدل­سازی ساختاری در این تحقیق پیشنهاد می­ کند که شناسایی و مدیریت ریسک زنجیره تأمین الکترونیکی تأثیر بسزایی بر بهبود عملکرد سازمان دارد. مدل مفهومی این پژوهش:
فروش به کل دارایی
حقوق سهامداران به بدهی
محیط
به هنگامی
کارایی بودجه
اثربخشی محصولات

نوآوری رفتاری: تعریف عملیاتی این بعد، از مجموع نمرات کارکنان در گویه های (۳۸ تا ۴۱) بدست می آید و با شاخصهای تعریف شده اندازه گیری می شود.
نوآوری فرایندی: تعریف عملیاتی این بعد، از مجموع نمرات کارکنان در گویه های (۴۲و۴۶) بدست می آید.
نوآوری استراتژیک: تعریف عملیاتی این بعد، از مجموع نمرات کارکنان در گویه های (۴۳و۴۴) بدست می آید.
جدول(۱-۱) متغیرها به همراه ابعاد و شاخصها

مفهوم	ابعاد	شاخص
مدیریت دانش	عملکرد نوآوران	تسهیل تبادل اطلاعات در سازمان به وسیله تقسیم کار انتقال دانش بر اساس مقررات سازمانی و آیین نامه ها آزادی عمل در انتقال دانش در سازمان توسط افراد اهمیت اجرای ایده های افراد در سازمان بوسیله تقویت اعتماد به نفس تسهیل هماهنگ کردن پروژه ها در بخشهای سازمان تمایل همکاران به تبادل اطلاعات و دانش در سازمان استفاده افراد از نشریات تخصصی حاوی اطلاعات و دانش روز در سازمان استقبال از نظرات و پیشنهادات افراد در سازمان ترغیب کارکنان به انجام کارهای پژوهشی توسط مدیران سازمان انتقال دانش و اسناد مکتوب نگهداری شده در سازمان اتخاذ تصمیمات سازمان بر اساس دانش روز تبادل داش در سازمان بصورت غیر رسمی توجه به کیفیت پشتیبانی از سیستمها و شبکه ها در سازمان توانایی انطباق سیستمهای جدید با سیستمهای نرم افزاری سازمان مدت زمان دستیابی به دانش مورد نیاز در سازمان برای حل مشکلات توجه به حاکمیت تفکر خلاق و انتقادی در فرهنگ سازمان بعنوان یک ارزش

ادامه جدول(۱-۱) متغیرها به همراه ابعاد و شاخصها

شخصیّت‌ها:
ـ اصلی: حضرت سلیمان (ع) و خارپشت.
ـ فرعی: جبرائیل، جنّ و انس و همه‌ی حیوانات از جمله سگ و اسب.
الگوی داستان: واقعی.
عناصر محیطی: ـــــ .
پیام داستان: مشورت کردن در کارها.
پی‌رنگ: در آن زمان که جبرئیل برای سلیمان پیامبر (ع)، آب حیات آورد، به او گفت: در نوشیدن آن اختیار دارد که بنوشد و عمر جاودان یابد یا ننوشد. پس او با همه‌ی جن و انس و حیوانات مشورت کرد و همگی گفتند: بنوش، جز خارپشت که به او پندی داد و گفت: اگر فقط تو به تنهایی باید بنوشی، ننوش چون در فراق عزیزانت جهان بر تو ناخوش می‌شود. پس سلیمان نظر او را پسندید و آن را ننوشید.

حوادث اصلی: آوردن جام آب حیات توسّط جبرئیل برای سلیمان (ع)، مشورت کردن سلیمان (ع) با همه‌ی خلایق و مثبت بودن رأی آن‌ها، مشورت با خارپشت و پسندیده بودن رأی خارپشت بر ننوشیدن آب.
حوادث فرعی: فرستادن اسب به دنبال خارپشت و نیامدن او، رفتن سگ به دنبال خارپشت و آمدن او نزد سلیمان (ع).
زمان داستان: پادشاهی حضرت سلیمان (ع).
گفتگوی داستان: بین سلیمان (ع) و جبرائیل، بین سلیمان (ع) و جنّ و انس و همه‌ی حیوانات، بین سلیمان (ع) و خارپشت.
۵-۱-۲۰٫ حزم و دور اندیشی
با حزم و دوراندیشی می‌توان از بروز تنش‌های احتمالی پیشگیری کرد و با اندیشه‌ی منطقی و معقول، پایان راه را به میل خویش انتظار کشید. (فقیهی، ۱۳۹۱: ۱۳۵)
در کتاب گزیده‌ی جوامع‌الحکایات، حدوداً چهارده حکایت به این موضوع اختصاص یافته است، که در این میان به بررسی ساختار و عناصر نمونه‌ای از آن‌ها می‌پردازیم.
۵-۱-۲۰-۱٫ زهر در دامن فراغت:
نقل کرده‌اند که: یکی از حاجیان در صحرا از قافله‌اش بازماند و سرگردان می‌رفت تا به خانه‌ی پیرزنی رسید و حال خود را با او گفت. پیرزن به او گفت: در این بیابان مار زیاد است، برو آن‌ها را بگیر و بیار تا برای تو آن‌ها را بپزم. آن مرد از انجام این کار ناتوان بود. پس پیرزن، با او همراه شد و چهار یا پنج مار گرفتند و سر و دم آن‌ها را زد و در آتش پخت و مرد حاجی آن‌ها را خورد. چون طلب آب کرد، پیرزن به او گفت: در پشت خانه‌ی من چشمه‌ای هست، از آن بخور. آن آب، گل‌آلود و بدمزّه بود. وقتی بازگشت، به پیرزن گفت: در این‌جا با این ناخوشی چگونه ساکن شده‌ای؟ پیرزن گفت: بهتر از این‌جا، جایی نیست. مرد گفت: در ولایت ما آب‌های روان و باغ‌های پر میوه و نوشیدنی‌های بسیاری است و ما هرگز نمی‌دانستیم که می‌توان مار را خورد! پیرزن گفت: جایی که این نعمت‌ها باشد، حتماً کسی هم هست که بر شما ظلم کند و شما از او در ترس باشید؟ گفت: بله، پادشاهانی هستند که بر زیردستان خود ظلم می‌کنند و مالیات می‌گیرند. پس پیرزن گفت: آن نعمت‌ها، با ظلم و ستم آن‌ها بدتر از هر زهر است و زهر در آسایش و امنیّت، بهتر از همه‌ی آن نعمت‌هاست.
نوع داستان: واقعی.
شخصیّت‌ها:
ـ اصلی: پیرزن و یک مرد ناشناس حاجی.
ـ فرعی: ـــــ .
الگوی داستان: واقعی.
عناصر محیطی: بیابان و نداشتن امکانات معیشتی و فقر و تنگدستی.
پیام داستان: نرفتن زیر بار ظلم و بیان غیرمستقیم واقعیّت‌ها که شاید تلنگری به پادشاه بود.
پی‌رنگ: مهمان کردن مرد حاجی توسّط پیرزن با مارهای بیابانی و آب گل‌آلود، راضی بودن پیرزن از تحمّل این رنج‌ها چون از ظلم و ستم شاهان بهتر است.
حوادث اصلی: گم شدن یکی از حاجیان در بیابان، پذیرایی پیرزن از او با مارهای بیابانی، رضایت پیرزن از زندگی در جایی که ظلم و ستم پادشاه نباشد.
حوادث فرعی: رفتن پیرزن برای شکار مار همراه با مرد، نشان دادن چشمه‌ای که آب گل‌آلود داشت، تعجّب مرد از چگونگی زندگی کردن با این همه رنج.
زمان داستان: نامعلوم.
گفتگوی داستان: بین پیرزن و مرد حاجی که راه را گم کرده بود.
۵-۲٫ رذایل اخلاقی و ساختار و عناصر حکایت
۵-۲-۱٫ حرص و طمع
هنگامی که صفتی چون قناعت در وجود انسان نباشد، یکی از نتیجه‌های نامطلوب آن، حرص خواهد بود که از موانع تهذیب نفس است. بنابراین، در گزیده‌ی جوامع‌الحکایات، حدود شانزده حکایت در این مورد آورده شده است که به شرح ساختار و عناصر آن می‌پردازیم.
۵-۲-۱-۱٫ مور و زنبور:
زمانی زنبور، مورچه‌ای را دید که با هزار حیله، دانه‌ای را به خانه برده و خیلی حرص می‌خورد. به او گفت: ای مورچه! چه رنجی است که به خود می‌دهی، بیا تا غذای من را ببینی که از هر غذایی خوشمزه‌تر است و تا از من زیاد نیاید، به پادشاهان نمی‌رسد. هر جا که دلم بخواهد، می‌نشینم، هرچه بخواهم می‌خورم. پس پرید و در دکّان قصّابی بر روی گوسفند سر بریده نشست. قصّاب با کارد بر او زد. دو تکّه شد و بر زمین افتاد. مورچه آمد و پای او را گرفته و می‌کشید. زنبور گفت: مرا به کجا می‌بری؟ پس مورچه به او گفت: هر که هر جا که دلش خواست، بنشیند، او را به جایی می‌برند که دوست ندارد.
نوع داستان: تمثیلی.
شخصیّت‌ها:
ـ اصلی: زنبور و مورچه.
ـ فرعی: قصّاب.
الگوی داستان: تمثیلی و اخلاقی.
عناصر محیطی: دکّان قصّابی.
پیام داستان: داشتن قناعت و دوری از حرص و طمع.
پی‌رنگ: ماجرای زنبوری که مورچه را به خاطر رنج فراوان سرزنش می‌کرد و به او می‌گفت: من هر جا دلم بخواهد می‌روم و هر چه بخواهم، می‌خورم. پس در دکّان قصّابی، روی گوشتی نشست. کارد قصّاب، او را دو نیم کرد. مورچه نیمی از او را برداشته، می‌برد و چنین می‌گفت: هر کس قانع نباشد، او را به جایی می‌برند که نمی‌خواهد.
حوادث اصلی: سرزنش کردن مورچه توسّط زنبور، رفتن زنبور به قصّابی و دو نیم شدن او توسّط قصّاب.
حوادث فرعی: نشستن زنبور روی گوشت گوسفند، حمل زنبور کشته شده توسّط مورچه.
زمان داستان: نامعلوم.
گفتگوی داستان: بین زنبور و مورچه.
۵-۲-۱-۲٫ پادشاهی بر خود:
زمانی که سقراط حکیم در حکمت پیشی گرفت، گوشه‌گیری اختیار کرد و در غار تنها روزگار می‌گذرانید تا اینکه برای پادشاه زمانی بیماری پیدا شد و طبیبان نتوانستند او را درمان کنند. پس فرستاده‌ای به غار رفت، امّا بقراط با او نیامد. وزیر، خودش به آنجا رفت و از او خواهش کرد. بقراط گفت: من از بودن با مردم دوری گزیده‌ام و بعد از این، اطراف پادشاهان نخواهم آمد و به وزیر توجّهی نکرد. پس وزیر با ناراحتی گفت: اگر تو خدمت پادشاه می‌کردی، خوراک و لباس تو از گیاه نبود. بقراط خندید و گفت که: اگر تو می‌توانستی گیاه بخوری، دیگر خدمت سلطان نمی‌کردی! فایده‌ی این حکایت این است که، هر کس بر خود پادشاه باشد، بندگی کردن پادشاهان برای او ننگ است.

از دید فلسفی، در مفهوم مشارکت اندیشه­هایی راستین و راهبر جای دارد. بنیادی‌ترین اندیشه‌های زیرساز مشارکت عبارتند از:

1. 1. 1. پذیرش اصل برابری ارزش انسان‌ها: انسان­ها هر گاه در پیوند با یکدیگر از اهمیت و ارزش برابر برخوردار شوند، آن‌گاه مشارکت میان آنان می ­تواند برای همه سود و بهره­مندی­های بسیار فراهم آورد.

   

1. 1. مشارکت یک فراگرد است که از طریق آن کارکنان به دگرگونی‌هایی دست می‌‌یابند و خود را جزئی از تحولات به شمار می‌آورند و به آن تعهد و دلبستگی دارند. مفهوم فراگردی بودن مشارکت بر سه ارزش بنیادی زیر تأکید دارد:

الف) سهیم کردن افراد در قدرت و اختیار؛
ب) راه دادن افراد به نظارت بر سرنوشت خود؛
ج) گشودن فرصت­های پیشرفت به روی افراد .

3. 3. ساختن انسان به‌صورت خود‌فرمان که در سراسر هستی، زندگی را چنان می­پیماید که از پشتیبانی و نگهبانی دیگران بی‌نیاز می‌شود، راه زندگی خود را درست‌تر ترسیم کرده و درست­تر می‌پیماید. (طوسی،۱۳۷۲، ۸-۵)

فرایند مشارکت این فرصت را به وجود می‌آورد تا کسانی که بیشترین آگاهی را دارند، در تصمیم ­گیری­های سازمانی مشارکت نمایند، بنابراین تصمیم‌های بهتری گرفته می­ شود و میزان تعهد افراد نسبت به اجرای تصمیم­ها افزایش می‌­یابد. (رابینز، ۱۳۷۴، ۴۰۱) مشارکت­دهی کارکنان در تصمیم ­گیری­های خرد و کلان سازمان یکی از اصول مؤثر و زمینه‌ساز بهبود جوّ سازمانی در مؤسسات آموزش عالی است که در صورت تحقق آن، مؤسسات آموزش عالی را در پیشبرد اهداف متعالی خود یاری خواهد کرد. (گلستان هاشمی، ۱۳۹۰)
۲-۳-۳٫ ریشه ­های مشارکت
ریشه ­های مشارکت را می‌توان در تئوری دموکراسی، تئوری سوسیالیستی و در تئوری­های نئوکلاسیک و انسان­گرایانه مدیریت یافت. سنت و فرهنگ دموکراتیک بر مشارکت مساوی همه افراد در تمامی امور و تصمیم ­گیری­ها تأکید می­ کند. فرضیه اصلی تئوری دموکراسی این است که وقتی که دانش تک‌تک افراد به یکدیگر ملحق و از آن به‌طور جمعی استفاده شود، انسان می ­تواند با خردمندی و هوشیاری بیشتری تصمیم بگیرد. بنابراین مشارکت یکی از ارکان اصلی تئوری دموکراسی است و تلاش برای ایجاد مدیریت مشارکتی، تلاش برای معرفی و وارد کردن مفاهیم دموکراتیک در فعالیت­های مختلف اجتماعی است و این امر باعث می‌شود رئیس و مرئوس هر دو در چاره‌جویی‌ها، تصمیم‌گیری­ها و مسئولیت ­ها با یکدیگر سهیم شوند. انسان‌گرایانی چون هرزبرگ^[۸۰] و مزلو^[۸۱] معتقدند که برآوردن نیازهای اساسی افراد، نقش مهمی در رضایتمندی، کارایی و تولید آن­ها ایفا می­ کند و شرکت داشتن کارمند در تصمیم ­گیری­ها و “مطرح بودن” او از جمله این نیازهای اساسی به شمار آمده است. در حالی‌که در سوسیالیسم و بر اساس نوشته­ های مارکس و دورکهایم، مسئله مشارکت در چهارچوبی وسیع­تر و به‌عنوان مکانیسم و حربه­ای در مبارزه طبقه کارگر علیه طبقه کار‌فرما مطرح می­ شود. از دیدگاه انسان­گرایان، مشارکت، توزیع قدرت در سازمان و مکانیسمی است که به ­وسیله آن مدیریت در پی تأمین هر چه بیشتر منابع هر دو گروه کارفرما و کارگر است. به‌طور خلاصه، بر خلاف مکتب سوسیالیسم که هدف از مشارکت، تحول در رشد کلی جامعه است، هدف انسان­گرایان در پشتیبانی از مشارکت کارکنان، رشد و شکوفایی طبیعی فرد در چارچوب سازمان است. انسان­گرایان معتقدند که مشارکت افراد در امور و تصمیم ­گیری­ها می ­تواند به یکپارچگی گروه ­های کاری بیفزاید، باعث تقویت روحیه کارکنان شود و در آن­ها نسبت به اهداف سازمانی تعهد بیشتری ایجاد کند. مکتب نئوکلاسیک نیز مشارکت را یکی از مؤلفه‌های اصلی سازمان و مدیریت به‌شمار می ­آورد و بر فردیت انسان و همچنین برای گروه و فعل و انفعالات درون گروهی ارزش زیادی قائل است. محققانی که مطالعات هاثورن را انجام داده­اند نیز بر مشارکت و اهمیت آن پی بردند. (سعادت، ۱۳۷۲، ۱۸۵)
در پی پیدایش مکتب نظریه­ های سیستمی و اقتضایی و رواج و گسترش جنبش روابط انسانی، سرانجام “مشارکت” نیز بسان یکی از اندیشه­ های غالب در مدیریت و سازمان و روشی کارساز و وسیله­ای مناسب برای انگیزش افراد و تلفیق بینش و ارزیابی کارکنان و مدیریت، جایگاهی ویژه و استوار در طرح­ها و اندیشه‌های نوین علم مدیریت به خود اختصاص داد. به بیانی دیگر، طبق این نظریه، ضمن اینکه تصمیم‌گیری‌های نهایی و قطعی به عهده مدیران و در حیطه مسئولیت آنان است، توجه به دیدگاه­ های کارکنان (بسان مهم­ترین سرمایه دولت­ها و نظام­ها و تشکیل‌دهنده ساختار اصلی سازمان که در صف مقدم مواجهه با معضل‌های سازمان قرار دارند) یکی از ضرورت­های اصلی شیوه نوین مدیریت مشارکت­جویانه قلمداد شده است.
۲-۳-۴٫ فرایند مشارکت
مشارکت یک فراگرد است و نه کوششی که به‌طور قطع باید به نتیجه یا هدف برسد. مشارکت فرایندی است تعاملی، نه فقط فرایندی برای کسب اطلاع، هنگامی که مشارکت به‌عنوان فراگرد در نظر گرفته می‌شود و بالندگی ذهنی و نو شدن نگرش­ها اهمیت پیدا می­ کند. در چنین دیدگاهی، مشارکت هرگز به معنای دست‌یابی به نتیجه یا فرآورده ­های محسوس و قابل اندازه ­گیری نیست. به عبارت دیگر، مشارکت چیزی نیست که بتوان به‌آسانی آن را اندازه ­گیری یا به نتیجه ملموس آن اشاره کرد. افراد در فراگرد مشارکت از طریق تبادل اندیشه، نکته­های تازه می­آموزند و به متحول کردن ذهن خود اقدام می‌کنند و از حالت ایستایی به حالت پویایی می­رسند. (جواهری و همکاران، ۱۳۸۹) در این معنا، مشارکت به عنوان فرایندی به‌شمار می‌آید که فرصت مشارکت برای حل مسائل سازمانی را در اختیار افراد قرار داده و از این طریق در آن‌ها نسبت به تصمیم‌های سازمانی تعهد و تعلق ایجاد می‌کند.
۲-۳-۵٫ شرایط مشارکت
موفقیت در مشارکت به سازگاری و تناسب با بعضی از حالات و شرایط وابسته است که برخی از این عوامل عبارتند از: طرز تلقی­ها، توانایی­های افراد، امکان برقراری روابط متقابل، فرصت و هزینه مشارکت. هرسی و بلانچارد^[۸۲] شرایط مناسب مشارکت را شامل این موارد می­دانند:

1. 1. افراد از لحاظ بلوغ کاری و روانی در سطح بالایی قرار داشته باشند.

1. 1. نیازهای ثانویه افراد غالب باشد.

1. 1. عوامل انگیزشی در سطح سازمان مطرح باشد.

1. 1. سیکل تغییر در سازمان در مراحل تغییر رفتار و تثبیت دوباره رفتار باشد.

1. 1. از لحاظ مراوده‌ای، افراد در حالت “من والدینی پرورشی” و “من بزرگسالی” باشند.

1. 1. سازمان از لحاظ رشد در مرحله همکاری و واگذاری باشد (حمیدی، مهرزاد، آصفی، ۱۳۸۹)

تاننبوم و ماساریک ^[۸۳] شرایط زیر را برای مشارکت مفید می‌دانند:

1. 1. زیردستان باید توانایی آن را داشته باشند که از نظر روانی در فعالیت­های مشارکتی درگیر باشند.

1. 1. زیردستان باید فعالیت­های مشارکتی را مطلوب و سودمند بدانند.

1. 1. زمان، عامل بحرانی نباشد. داشتن زمان کافی برای کسب آمادگی در برنامه مشارکت لازم و ضروری است، زیرا تصمیم ­گیری تدریجی به دخالت و علاقه‌مندی مشارکت‌کنندگان منجر می­ شود.

1. 1. هزینه­ های مشارکت به اندازه­ای نباشد که ارزش­های مثبت آن را خدشه­دار کند. یکی از هدف­های مهم برنامه مشارکت، کاهش هزینه است.

1. 1. افراد برای مشارکت احساس امنیت کنند و مطمئن باشند امنیت شغلی‌شان تهدید نمی‌شود.

1. 1. مدیران نباید احساس کنند که مشارکت موقعیت آنان را تهدید می­ کند.

1. 1. به‌منظور دست‌یابی به مشارکت مؤثر و مفید باید کانال­های ارتباطی به‌طور پیوسته در دسترس افراد باشد.

1. 1. زیردستان برای مشارکت باید تحت پوشش آموزش‌های لازم قرار گیرند. (هوی و میسکل، ۱۳۷۶)

۲-۳-. برنامه‌های مشارکت
برنامه‌های مشارکت از آسان­ترین تا پیچیده­ترین آن‌ها را می‌توان به شکل زیر تقسیم­­ کرد:
۲-۳-۶-۱٫ مدیریت مشورتی
مدیریت مشورتی نوعی برنامه مشارکت است که مدیرها طی آن اغلب درباره موضوع­هایی مشورت می کنند که با کار و زندگی کاری کارکنان مرتبط است. در این شیوه، مدیر در پذیرش نظرهای کارکنان آزاد است. این روش موجبات علاقه ­مندی کارکنان به کار خود را در سازمان فراهم می­سازد و مدیریت را از نظرهای کارشناسی صاحب­نظران بهره­مند می­ کند.
۲-۳-۶-۲٫ مدیریت مردم سالاری
در این شیوه، مدیریت شرایطی فراهم می­ کند تا کارکنان در مورد موضوع های مهم و عمده سازمان به صورت پیوسته و بر اساس الگویی مشخص تصمیم ­گیری کنند. از طریق مدیریت مردم­سالار سازمان می ­تواند از اندیشه­ها و یاری­های فکری و نفوذ جمعی کارکنان در پیشبرد برنامه­ ها استفاده کند و راه داد و ستد افکار و اندیشه را میان گروه ­های مختلف سازمان باز گشاید.
۲-۳-۶-۳٫ حلقه­های کیفیت
حلقه­های کیفیت متشکل از گروه ­های کوچکی از کارکنان است که داوطلبانه در این گروه­ ها عضو می‌شوند و هفته­ای یک بار گرد هم آمده و به بررسی، تحلیل و حل مشکلات مربوط به کیفیت کار می‌پردازند. این گروه­ ها اغلب از هشت تا دوازده نفر تشکیل شده ­اند.