1. 1. آیا میان رتبه بندی صندوق های سرمایه گذاری بر مبنای صرفاً نرخ بازده و رتبه بندی صندوق های سرمایه گذاری بر مبنای معیارهای جنسن و سورتینو، رابطه معنا داری وجود دارد؟

1. 1. آیا بین رتبه بندی صندوق های سرمایه گذاری بر اساس بتای سنتی و رتبه بندی صندوق های سرمایه گذاری بر اساس بتای نامطلوب هارلو- رائو و استرادا ، رابطه معنا داری وجود دارد؟

1. 1. آیا بین رتبه بندی صندوق های سرمایه گذاری بر اساس ریسک نامطلوب(نیم انحراف معیار) و رتبه بندی آنها بر اساس ریسک کل(انحراف معیار) رابطه معناداری وجود دارد؟

1. 1. آیا بین سن صندوق های سرمایه گذاری و رتبه بندی آنها بر اساس شاخص های سورتینو و جنسن، رابطه معناداری وجود دارد؟

۱- ۵ فرضیه های تحقیق
فرضیات تحقیق را در یک تقسیم بندی کلی میتوان به دو گروه تقسیم کرد. گروه اول از فرضیات این تحقیق، به بررسی عملکرد صندوق های سرمایه گذاری و تفاوت در رتبه بندی آنها و بررسی عوامل مؤثر بر عملکرد صندوق های سرمایه گذاری میپردازند. این فرضیات عبارتند از:

1. 1. به نظر می رسد رتبه بندی صندوق های سرمایه گذاری بر اساس شاخص های هفت گانه یکسان نباشد.

1. 1. به نظر میرسد میان رتبه بندی صندوق های سرمایه گذاری بر مبنای نرخ بازده سالانه و رتبه بندی آنها بر اساس مدل جنسن و سورتینو رابطه معنا داری وجود نداشته باشد.

1. 1. به نظر می رسد عامل سن صندوق، تأثیری در رتبه بندی صندوق های سرمایه گذاری بر اساس شاخص جنسن و سورتینو نداشته باشد.

دسته دیگر از فرضیات تحقیق به بررسی ارتباط بین دو نظریه مطرح در بین شاخص های ارزیابی عملکرد ، یعنی تئوری مدرن پرتفوی و تئوری فرا مدرن پرتفوی، می پردازد. در این گروه از فرضیات محقق به دنبال این مطلب است که آیا میان شاخص های ارزیابی عملکرد مبتنی بر نظریه های مدرن و فرامدرن پرتفوی ارتباط معناداری وجود دارد. این گروه از فرضیات عبارتند از :

1. 1. به نظر می رسد میان رتبه بندی صندوق های سرمایه گذاری بر اساس شاخص شارپ و سورتینو همبستگی معنا داری وجود داشته باشد.

1. 1. به نظر می رسد میان رتبه بندی صندوق های سرمایه گذاری بر اساس ریسک کل و ریسک نامطلوب رابطه معنا داری وجود داشته باشد.

1. 1. به نظر می رسد میان رتبه بندی صندوق های سرمایه گذاری بر اساس شاخص ریسک سیستماتیک در هر دو نظریه رابطه معنا داری وجود داشته باشد. به عبارت دیگر این فرضیه ارتباط میان رتبه بندی صندوق های سرمایه گذاری بر اساس بتای سنتی و بتای نامطلوب هارلو- رائو و استرادا را بررسی می نماید.

۱- ۶ تعاریف واژه ها و اصطلاحات
۱- ۶- ۱ صندوق های سرمایه گذاری: صندوق های مشترک سرمایه گذاری به عنوان یکی از انواع شرکتهای سرمایه گذاری از جمله واسطه های مالی هستند که با فروش سهام خود به عامۀ مردم ، وجوهی را تحصیل و در ترکیب متنوعی از اوراق بهادار شامل سهام،اوراق قرضه،ابزارهای کوتاه مدت بازار پول و دارایی های دیگر با توجه به هدف صندوق، به طور حرفه ای سرمایه گذاری میکنند.
۱- ۶- ۲ ارزش خالص دارایی ها^[۲] (NAV): صندوق های سرمایه گذاری، پیوسته سهام جدید منتشر می کنند تا از محل وجوه حاصل از فروش سهام جدید، در سایر اوراق بهادار سرمایه گذاری نمایند. سرمایه این صندوق ها متغیر بوده و صندوق هر لحظه آمادگی بازخرید سهام منتشره خود را به قیمت ارزش خالص دارایی ها دارد. ارزش خالص دارایی های صندوق با محاسبه ارزش بازار پرتفوی صندوق به قیمتهای پایانی بازار در هر روز تعیین میشود.
۱- ۶- ۳ بازده سرمایه گذاری : هر سهم و یا هر پرتفویی از سهام، اگر در فاصله خاصی از زمان خریداری، نگهداری و فروخته شود، عایدی خاصی نیز نصیب دارندۀ آن می نماید. این عایدی، شامل تغییر در قیمت و منافع حاصل از مالکیت است. اصطلاح «نرخ بازده» یا نرخ عایدی، برای توصیف نرخ افزایش یا کاهش سرمایه گذاری در طول دورۀ نگهداری دارایی به کار می رود.(راعی و تلنگی، ۱۳۸۳)

۱- ۶- ۴ ریسک سرمایه گذاری: بازده سهام در دوره های متفاوت، متغیر است و روند ثابت و یکنواختی را به همراه ندارد. بنابراین نوسان و تغییر پذیری، جزء لاینفک بازدهی سهام در طی زمان است. با توجه به تغییر پذیری و نوسان، بازده دوره های آتی نیز قابل اطمینان نیستند. عدم اطمینان نسبت به بازده های آتی سهام، سرمایه گذاری را با ریسک همراه می نماید. سرمایه گذار همواره به دنبال کاهش ریسک و افزایش اطمینان بازدهی است. (راعی، ۱۳۷۷)
امروزه اکثر پژوهشگران ریسک سرمایه گذاری را با انحراف معیار نرخ بازده، مرتبط می دانند؛ یعنی هر قدر بازده سرمایه گذاری بیشتر تغییر کند، سرمایه گذاری مزبور، ریسک بیشتری خواهد داشت.(هاگن^[۳]، ۱۹۹۷)
«ریسک سرمایه گذاری»، احتمال وقوع بازدهی واقعی، به غیر آنچه انتظار می رود است. لذا، هر اندازه تغییر پذیری نتایج، بیشتر باشد، سرمایه گذاری ریسک دار تر خواهد بود.(راعی و تلنگی،۱۳۸۳).
۱- ۶- ۵ ریسک سیستماتیک: در سرمایه گذاریها ، نیروهایی که کنترل نشدنی و خارجی اند و اثر آن گسترده است، منابع ریسک سیستماتیک نامیده می شوند. به عبارت دیگر ریسک سیستماتیک توسط وقایع اقتصادی، اجتماعی و سیاسی که بازده اوراق را تحت تأثیر قرار میدهند، ایجاد میشود.(هرینگتون، ۱۹۸۷)
۱- ۶- ۶ ریسک غیر سیستماتیک: این ریسک که به ریسک خاص نیز معروف است، مختص سرمایه گذاری در سهام خاصی است و با افزایش تنوع سهام موجود در یک پرتفوی، می توان از آن اجتناب کرد . در اصطلاح فنی تر، این ریسک نشان دهنده آن قسمت از بازدهی سهام است که با حرکات بازار ارتباطی ندارد
۱- ۶- ۷ ریسک نامطلوب: به طور کلی در مورد ریسک دو دیدگاه مجزا وجود دارد:
در دیدگاه اول هرگونه نوسان(منفی یا مثبت) احتمالی بازده اقتصادی درآینده به عنوان ریسک محسوب میشود و با بهره گرفتن از انحراف معیار حول میانگین به دست می آید. درحالی که در دیدگاه دوم مفهوم ریسک تغییر میکند و به عنوان انحرافات نامطلوب و نامساعد نسبت به میانگین یا نرخ بازدهی هدف تعریف میشود به گونه ای که نوسانات بالاتر از میانگین (یا نرخ بازدهی هدف) مساعد و در عوض نوسانات پایین تر از میانگین (یا نرخ بازدهی هدف) نامطلوب یا نامساعد تلقی میشود. ریسک نامطلوب به عنوان شاخص اندازه گیری ریسک، تنها نوسانات منفی بازدهی اقتصادی درآینده را در محاسبه ریسک به کار میگیرد و به دو شیوه، نیم واریانس^[۴] زیر نرخ میانگین و نیم واریانس زیر نرخ بازده هدف تعریف و محاسبه می گردد. منطبق بر دیدگاه اول شاخص شارپ و منطبق بر دیدگاه دوم شاخص سورتینو، معیارهای مناسب برای ارزیابی عملکرد می باشند.(عبده تبریزی و شریفیان، ۱۳۸۷)
فصل دوم :ادبیات موضوع و پیشینه تحقیق
مقدمه :
ارتباط مستقیم و تاثیر مثبت و معنی دار توسعه بازارهای مالی بر رشد و توسعه اقتصادی مبین این مطلب است که بدون داشتن بازارهای مالی سازمان یافته رقابتی و کارآمد ، امکان داشتن اقتصادی توسعه یافته بعید به نظر می رسد . بنابراین فراهم کردن زمینه وجود بازارهای مالی پویا ، رقابتی وکارآمد به منظور تجهیز منابع پس اندازی و هدایت و تخصیص بهینه آن، بین فعالیت های متعدد اقتصادی، باید جزء مبانی پایه ای و اصولی در هرنظام اقتصادی و در کانون توجه مسئولان و سیاست گذاران قرار گیرد.
اهمیت صندوق های مشترک سرمایه گذاری را می توان از منظر شرکتهای سرمایه پذیر، سرمایه گذاران، بازار بورس و کل اقتصاد، مورد توجه قرار داد. از منظر شرکتهای سرمایه پذیر، جایگزینی مالکیت عمده، از سرمایه گذاران انفرادی به سوی صندوق های سرمایه گذاری، مطلوب تر می باشد.زیرا سرمایه گذاران در قالب اشخاص حقوقی قادرند تصمیمات سرمایه گذاری، تأمین مالی و عملیاتی بهتری را اتخاذ نمایند. این در حالی است که، سرمایه گذاران جزء، غالباً تفکر بلند مدت و مشخصی ندارند. از منظر سرمایه گذاران نیز توان صندوق های سرمایه گذاری در کسب بازده های اضافی نسبت به بازار سرمایه، تمایل آنها را در خرید واحدهای سرمایه گذاری این صندوقها بیشتر میکند. از سوی دیگر، سرمایه گذاری از طریق صندوق های سرمایه گذاری، سبب خواهد شد که تصمیمات تخصصی تر و بهینه تری اتخاذ شود تا از نوسانات شدید قیمت سهام در بازار سرمایه جلوگیری شود و از این لحاظ، صندوق های سرمایه گذاری نقش برجسته ای در اقتصاد کشور ایفا میکنند.
تحقیق حاضر تلاش می کند تا مسئله نمایندگی را در قالب بررسی عملکرد صندوق های سرمایه گذاری، مورد آزمون قرار دهد. صندوق های سرمایه گذاری به این دلیل که مؤسسات مالی هستند که با پس انداز سرمایه گذاران و از جانب آنها اقدام به خرید و فروش و تشکیل پرتفوی می نمایند، نقش نمایندگی روشن و بی بدیلی را ایفا میکنند. بنابراین، بررسی عملکرد این صندوق های سرمایه گذاری میتواند شواهد روشنی را در راستای نحوۀ ایفای وظیفه نمایندگی و مباشرت این واسطه های مالی برای مالکان و سایر استفاده کنندگان فراهم کند.
در این فصل مباحث نظری پیرامون صندوق های مشترک سرمایه گذاری و پیشینه تحقیق در مورد بررسی عملکرد این واسطه های مالی، آورده شده است. همچنین در این بخش معیار های لازم جهت ارزیابی عملکرد صندوق های سرمایه گذاری به طور کامل تبیین شده است.در بخش مربوط به پیشینه تحقیق نیز سعی شده تا تحقیقات معتبر و مشهوری که توسط پژوشگران در زمینه بررسی عملکرد صندوق های سرمایه گذاری وجود دارد، آورده شود.
مروری بر ادبیات موضوع
۲- ۱ تاریخچه و سیر تاریخی صندوق های مشترک سرمایه گذاری
صندوق های سرمایه گذاری مشترک به عنوان یک طرح سرمایه گذاری اشتراکی^[۵] ، برای اولین بار در سال ۱۸۲۲ در هلند مطرح شدند. ایده اصلی این صندوق ها ، مشارکت دادن منابع مالی به صورت دسته جمعی و در عین حال سرشکن کردن ریسک سرمایه گذاری برای سرمایه گذاران بود. این صندوق ها، حتی برای سرمایه گذاران خرد این امکان را فراهم میکردند که با حداقل سرمایه، در این صندوق ها سرمایه گذاری کنند و از امکان تنوع بخشی مناسب در سرمایه گذاری برخوردار شوند.در ظرف مدت بسیار کوتاهی این ایده در سراسر اروپا رواج یافت و در کمتر از یک قرن حدود ۵۰۰ صندوق سرمایه گذاری مشترک در اروپا تأسیس شد. اما فروپاشی بازار در سال ۱۹۲۲، عاملی شد تا تعداد این صندوق ها به سرعت تقلیل یابد.پس از آن زمان، کنترل و نظارت برای محافظت از منافع سرمایه گذاران در بازار صندوق های سرمایه گذاری، شدت گرفت و کمیسیون بورس اوراق بهادار در آمریکا^[۶] تأسیس شد. این کمیسیون با قوانین نظارتی که وضع می نمود ، موجب شفافیت بیشتر معاملات در بازار شد و در نتیجه امکان محافظت بیشتر از سرمایه گذاری ها را در بازار صندوق های مشترک سرمایه گذاری را فراهم نمود.
صنعت صندوق های سرمایه گذاری با این تدابیر مجدداً در سال ۱۹۶۰ به سرعت رونق یافت.در آن زمان، بالاترین منافع به سرمایه گذاران از طریق سرمایه گذاری در سهام صندوق های با سود سرمایه بالا^[۷] که به صندوق های رشدی^[۸] معروف هستند،تخصیص یافت.در پایان دهه ۱۹۶۰، بار دیگر بازار دچار رکود گشت و این رکود به صنعت صندوق های سرمایه گذاری نیز سرایت پیدا کرد و وجوه و سرمایه ها به سرعت از بازار خارج شدند.بعد از این رکود، سرمایه گذاران یک بار دیگر مجبور شدند به بازار اعتماد کنند. در دهه ۸۰ و ۹۰ ، صندوق های سرمایه گذاری با الگویی متفاوت، توانستند تنوع بیشتری در پرتفوی ها ایجاد نمایند.در این زمان بازار ، سرمایه گذاران را بیشتر و بیشتر ، جذب کرد تا این که رکود دیگری به دلیل حباب قیمتی که در ابتدای این قرن ایجاد شد، شکل گرفت. (کرازیستو دادو و پائلو باتیوک^[۹]، ۲۰۰۹)
به نظر میرسد این رکود و رونق بازار همانند یک سیکل تجاری، بعد از یک دوره معین تکرار میشود. همانند بحران مالی که هم اکنون به طور وسیع بازارهای جهانی را ناپایدار نموده است. ۲- ۲ تعریف صندوق های سرمایه گذاری مشترک
صندوق های مشترک سرمایه گذاری به عنوان یکی از انواع شرکتهای سرمایه گذاری از جمله واسطه های مالی هستند که با فروش سهام خود به عامۀ مردم ، وجوهی را تحصیل و در ترکیب متنوعی از اوراق بهادار شامل سهام،اوراق قرضه،ابزارهای کوتاه مدت بازار پول و دارایی های دیگر با توجه به هدف صندوق، به طور حرفه ای سرمایه گذاری میکنند.
هر واحد سرمایه گذاری^[۱۰] که در صندوق های سرمایه گذاری فروخته میشود، نماینده نسبت متناسبی از پرتفوی اوراق بهاداری است که صندوق سرمایه گذاری به وکالت از سهامداران خود اداره مینماید.
بند۲۰ از ماده ۱ قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران صندوق سرمایه گذاری این چنین تعریف نموده است : « نهادی مالی است که فعالیت اصلی آن سرمایه گذاری در اوراق بهادار میباشد و مالکان آن به نسبت سرمایه گذاری خود، در سود و زیان شریک اند»
شکل زیر می تواند فرایند سرمایه گذاری در یک صندوق مشترک سرمایه گذاری را به خوبی نشان دهد.