• انواع بافت

۱-۹-۱-۱ بافت شهر
بافت شهری عبارت است از درهم تنیدگی فضاها و عناصر شهری که به تبع شرایط طبیعی بویژه توپوگرافی و اقلیم به طور فشرده یا گسسته و با نظم خاص در محدوده ی شهر یعنی بلوک ها و محلات شهری جایگزین شده اند.
(فرید، ۱۳۶۸:۹۶).
۱-۹-۱-۲ بافت تاریخی
مناطقی واقع در بخش های قدیمی شهرها هستند که تا قبل از آغاز قرن حاضر، یعنی شروع شهر نشینی جدی در ایران، سطح را تشکیل می دادند این گونه بافت ها که در زمان حاضر در مرکز شهرها واقع اند جایگاه وموقعیت
ویژه ای در شهر دارند سطح نسبتاً گسترده و عملکرد نیرومند (عملکرد فراشهریو در مقیاس منطقه ای و ملی) بر اهمیت آنها افزوده است. بازارهای سنتی شهری به عنوان مراکز داد و ستد و بناهای با اهمیت دیگر مانند مراکز مذهبی در این بافت ها واقع شده اند (میر میران، مجله معماری و شهر سازی: ۸۱:۸۳).
۱-۹-۱-۳ بافت قدیمی
این گونه بافت در اطراف هسته ی اولیه شهرها یعنی بافت تاریخی و پیوسته به آن شروع به شکل گیری کرد این بخش از شهر که در حد فاصل گذرا از شهر نشینی آرام به شهر نشینی سریع شکل گرفت، نه چندان تاریخی است و نه چندان جدید. حتی سازمان فضایی یابی فضایی آن چیزی در حد فاصل فضای بافت تاریخی و جدید است می توان تصور کرد که کالبد شهرهای ایران در سه دهه ی اول قرن ۱۴ از بافت تاریخی و قدیمی تشکیل شده بود .
(فلامکی، ۱۳۸۰:۱۰۸-۱۰۵).
۱-۹-۱-۴ بافت میانی
این بافت از حدود سال ۱۳۰۰ تا اوایل دهه ۴۰ گرداگرد بافت قدیم شهر شکل رفت. هرمزمان با رشد و گسترش شهرها، تغییرات کالبدی جدیدی در بخش قدیم شهرها صورت گرفت. احداث خیابان های جدید، نخستین نمودهای شهر سازی جدید است به دنبال آن، حاشیه خیابان ها تغییر شکل داده و بناهای تازه ای ساخته شد اما قسمت درونی بافت کمتر دچار تغغیر و تحویل شد. مرحله تخریب بافت قدیمی با ایجاد میدان هایی در مرکز شهرها و خیابان های عمود بر هم به شکل شطرنجی شروع شد. بافت میانی نیز به موازات این شبکه ی خیابانی رشد کرد و گسترش یافت. از خصوصیات بارز بافت میانی شهرها، ساخت و سازهای غیر بومی، پهن تر بودن کوچه ها ، وجود نشانه هایی از خیابان بندی ها به سبک مدرن و همچنین درخت کاری و ساخت پیاده روها و نماسازی مدرن در حاشیه خیابان هاست .(شماعی و پور احمد ۱۳۸۴:۸۷-۸۶).
۱-۹-۱-۵ بافت جدید
در اوایل دهه چهل شهرهای ایران سریع تر از دهه های پیشین و در اطراف بافت قدیمی آغاز شد و در ابتدا این رشد معمولاً در اطراف خیابان هایی که عناصر جدید را به شهر متصل می کرد صورت می گرفت و اگر در اطراف شهرها عناصر جاذب طبیعی، تاریخی و مذهبی وجود می داشت شهر به طرف آنها گسترش می یافت.( جوادی ۱۳۸۳: ۵۹).
۱-۹-۱-۶ بافت فرسوده
بافت فرسوده ی شهری به عرصه هایی از محدوده ی قانونی شهرها اطلاق می شود که به دلیل فرسودگی کالبدی، عدم برخورداری مناسب از دسترسی سواره، تاسیسات، خدمات و زیر ساخت های شهری آسیب پذیر بوده و از ارزش مکانی، محیطی و اقتصادی نازلی برخوردارند. این بافتها به دلیلی فقر ساکنان و مالکان آنها امکان نوسازی خود به خودی را نداشته و سرمایه گذران نیز انگیزه ای جهت سرمایه گذاری در آن ندارند. (شورای عالی شهر سازی و معماری ایران ۱۳۸۳:۴).
۱-۹-۱-۷ بافت پیرامونی
بافت هایی هستند که عمدتاً مهاجران روستایی و تهی دستان شهری را در خود جای داده اند و بدون مجوز خارج از برنامه ریزی رسمی و قاونی توسعه ی شهری (طرح های جامع و تفضیلی) در درون یا خارج از محدوده ی قاونی شهرها بوجود‌آمده اند .(همان منبع :۵).
۱-۹-۲ حفاظت
حفاظت، عبارت است از هر گونه کوششی که به منظور جلوگیری و متوقف ساختن ضایعات و یا نابودی انجام
می شود. حفظ و نگهداری مسمر از شواهد تاریخی و آثار فرهنگی و هنری ارزشمند (اعم از مرمت شده و یا نشده) و جلوگیر از فرسودگی ها و آسیب ها و نیز قابلیت ها و ارزش های اصیل آنها از آسیب ها و خدشه ها چارچوب و قالب حفاظت آن را تعریف می کند. ( پور احمد و شماعی، ۱۳۸۴:۴۶).
۱-۹-۳ نوسازی
نوسازی، فرایند و مداخله ای کالبدی، اقتصادی و اجتماعی است که با هدف توسعه و بارزنده سازی محیط شهری و احیای فضای زندگی و ساختار اجتماعی برای نجات بخشی از شهر و بهبود و بهینه سازی کالبد فرسوده و حفظ حقوق و خواسته های به هنگام مردم و ساکنین آن اجرا می شود.( پور احمد و شماعی، ۱۳۸۴:۴۶).

۱-۹-۴ باز سازی
مفهوم و نوع مداخله ی فرایند بازسازی عبارت از: دوباره سازی، تجدید سازمان ساختاری- اصلاح بنیادی فرایند باز سازی، می تواند دو نوع کلی باشد که عبارتند آز :۱- بازسازی تاریخی۲- بازسازی غیر تاریخی( سازماندهی). (شماعی ۱۳۸۰:۵۲ رساله دکترای دانشگاه تهران).
۱-۹-۴-۱ بازسازی تاریخی
دوباره سازی تاریخی و بازسازی اساسی کالبد و آثار ابنیه ی تاریخی و فرهنگی ارزشمد از بین رفته یا شدیداً آسیب دیده، مرمت بنیادی و ساختاری، به حالت اولیه در آوردن و مشابه سازی تاریخی، حداکثر سازی تاریخی، حداکثر بهسازی و مرمت حداقل نوسازی. بازسازی تاریخی ادامه و مکمل فرایند بهسازی است.
۱-۹-۴-۲ بازسازی غیر تاریخی
تخریب و سازماندهی کالبد ناهنجار و فرسوده ی فاقد ارزش تاریخی و فرهنگی، پاک سازی و پالایش کالبدی اصلاح ساختاری و بنیادی، حداکثر نوسازی، حداقل بهسازی. بازسازی غیر تاریخی ادامه و مکمل فرایند نوساز بوده و دارای ماهیت سازماندهی است.( نریمانی، ۱۳۷۹:۲۷-۲۳).
۱-۹-۴-۳ احیاء
به معنی باز گردانیدن آثار هنری خراب شده به وضع و حالت اولیه
آن می باشد به عبارت دیگر اقدام هایی که سبب بازگرداندن حالت وجودی، ذاتی و اصلی به بناء مجموعه یا فضای شهری می شود.( حبیبی و مقصودی، ۱۳۸۲:۸).
۱-۹-۴-۴ برنامه ریزی
فریدمن برنامه ریزی را نوعی تفکر در باره ی مسائل اجتماعی، اقتصادی تعریف نموده که جهت گیری و آینده نگری به صورت عملی، در روابط، اهداف و تصمیمات همه جانبه دارا بوده و بشدت در زمینه خط مشی و برنامه از جامعیت برخوردارباشد.
۱-۹-۴-۵ برنامه ریزی شهری
برنامه ریزی شهر ی عبارت است از تامین رفاه شهر نشینان، از طریق ایجاد محیطی بهتر، مساعدتر‌ و سالمتر (زیادی، ۱۳۸۳:۵۴). برنامه ریزی شهری با‌ آینده نگری خاصی که درجهت توسعه آینده شهر دارد بایستی به بهره گیری از آمار و اطلاعات و در دست داشتن نبض های اجتماعی، اقتصادی و فیزیکی شهر به تجزیه و تحلیلی مسائل شهر پراخته و با بهره گیری از امکانات و یا حداقل رسانیدن و یا کاهش محدودیت ها، با رائه طرحی جامع، دقیق و گویا، با در برداشتن کلی امکانان رفاهی، به پیشنهادات لازم بپردازد.( شیعه، ۱۰۳:۱۳۸۲).
فصل دوم
مبانی نظری تحقیق
۲-۱ مکاتب و دیدگاه‌های موجود در ارتباط با بافت قدیم شهری
بعد از انقلاب صنعتی و پیدایش ماشین و تکنولوژی جدید، نوع زندگی و شیوه معیشت تفاوت پیدا کرد ساختار قدیمی شهرها دیگر جوابگوی نیازهای روز که ماشین و تکنولوژی جدید بوجود آورنده آن بود نبودند در طی همین برهه از زمان، دیدگاه ها و نظریات متفاوتی برای بافت‌های قدیمی ارائه شد که در اینجا به طور خلاصه به مرور آنها می‌پردازیم.
۲-۱- ۱ مکاتب بهسازی و نوسازی بافت قدیم
۲-۱-۱-۱ فرهنگ گرایی
اگوستوس و لبی نورث مورپوژن (۱۸۵۲ – ۱۸۱۲) از بنیان گذاران این مکتب و منشأ موضع‌گیری مکتب فرهنگ
۲-۱-۱-۲ دیدگاه سازمندگرایان (۱۹۴۰-۱۹۰۰)
اصول پیشنهادی این گروه در رابطه با بافت قدیم بطور کلی عبارتست از : توجه به کلیت شهر، پیوند منسجم واحدهای شهری با یکدیگر، طرح‌های منسجم و وحدت یافته، شناخت سازمند شهرها و محلات، توجه به هماهنگی، تناسب، تقارن و ریتم فیزیکی کالبدی شهر. از نظریه پردازان و بزرگان این مکتب می‌توان به پاتریک گدس، مامفورد، کوین لینچ، ابرکرومبی و هیلایر اشاره کرد (حبیبی، ۱۳۷۵، ص : ۸۴).
۲-۱-۱-۳ دیدگاه توسعه پایدار شهری از دوره زمانی ۱۹۹۰ به بعد