1. 1. برنامه اجتماعی به اندازه برنامه تحصیلی اهمیت دارد.

1. 1. این که کودکان چگونه یاد می‌گیرند، به اندازه چرایی یادگیری مهم است.

1. 1. بیشترین رشد شناختی از طریق تعامل اجتماعی اتفاق می‌افتد.

1. 1. 1. برای موفقیت تحصیلی و اجتماعی به یک مجموعه از مهارت‌ها (همکاری، جرئت‌ورزی، مسئولیت‌پذیری، همدردی و خودکنترلی) نیاز است.

   

1. 1. توجه به ابعاد فردی، فرهنگی و رشدی به اندازه محتوای تدریس اهمیت دارد.

1. 1. آگاهی از شرایط خانواده دانش‌آموز و شریک کردن‌ آن ها در کار آموزش دارای اثرات مثبتی است.

1. 1. چگونگی همکاری بزرگسالان در مدرسه، به اندازه توانمندی‌های فردی آن ها مهم است(سلیمانی،۱۳۹۰: ۳۶).

چرنی^[۶۲] (۱۹۹۲) می‌گوید: بسیاری از کودکان در ابتدای ورود به مدرسه نمی‌دانند که چگونه به طور اجتماعی رفتار کنند. آنها غالباً برای آن که بتوانند انتظارات رفتاری را در کلاس درس برآورده کنند، به آموزش نیاز دارند. در نتیجه این آموزش محیط یادگیری راحتی برای دانش‌آموزان و معلم ایجاد می‌شود. او اعتقاد دارد که معلم نیاز دارد که شش هفته اول مدرسه، نه‌تنها بر مرور مواد درسی سال‌های گذشته، بلکه بر تدریس به کودکان درباره انتظارات کلاس درس بدون نگرانی، و درباره مقدار برنامه تحصیلی در حال اجرا، تمرکز داشته باشد.
رویکرد کلاس‌پذیر (پاسخ ده)، نمونه‌ای از رویکرد کلی پیش‌گیری جامع مدرسه و مداخله‌ای است که ساختار مهارت‌های اجتماعی، توانمندسازی تحصیلی و حمایت اجتماعی را یکپارچه می‌کند. این رویکرد آموزشی، تدریس مهارت‌های تحصیلی و اجتماعی را به عنوان قسمتی از زندگی روزانه در مدرسه و به صورت منسجم در نظر می‌گیرد و شامل شش بخش به این شرح است: ملاقات صبحگاهی؛ سازمان کلاس؛ قوانین و نتایج منطقی؛ اکتشاف هدایت شده؛ فرصت انتخاب تحصیلی؛ ارزیابی؛ گزارش‌دهی. مؤلفه‌های رویکرد کلاس‌پذیرا، از طریق تمرین‌های معلمان و محققان آموزشی ـ رشدی تکامل یافته و اصلاح گردیده‌اند(الیوت وهمکاران^[۶۳]،۲۰۰۱؛ به نقل ازحامدی فرد،۱۳۹۲).
ملاقات روزانه: با تمرین احوال‌پرسی شروع می‌شود دانش‌آموزان، پس از آن که اخبار و اطلاعات تحصیلی و اجتماعی را تبادل کردند، در فعالیت‌های انگیزشی شرکت می‌کنند و بر قسمت‌های شناختی روزی که پیش‌رو دارند، متمرکز می‌شوند. آن ها با معلمشان دایره‌‌وار می‌نشینند و حس تعلق، اهمیت و شادی را تجربه می‌کنند. ملاقات روزانه آهنگ خود را در کل روزهای مدرسه حفظ می‌کند. این آداب روزانه، حس اجتماعی و جو حمایتی پدید می‌آورد که موجب ورزیدگی در مهارت می‌شود. ملاقات روزانه، به عنوان تمرینی آشنا در ساختار منطقی کودک، موجب افزایش مهارت‌های ارتباطی او می‌شود.
سازمان کلاس: در این شیوه آموزشی، معلمان به سطوح رشدی دانش‌آموزان، تناسب مبلمان کلاس، امور روزمره کلاس، موقعیت قرارگیری دانش‌آموزان و عامل‌های زمانی متناسب با آن، توجه ویژه‌ای دارند. به علاوه، تمرین‌ها نکته اصلی در کلاس‌های مقدماتی و ابتدایی هستند و به دوره‌های بعدی گسترش پیدا می‌کنند (الیوت وهمکاران،۲۰۰۱؛ به نقل ازحامدی فرد،۱۳۹۲).
مؤلفه قوانین و نتایج منطقی: رویکردی انضباطی است که هدف آن ایجاد خودکنترلی در دانش‌آموزان است تا توانایی‌های آنها تقویت شود. در امور تحصیلی و انسانی استقامت پیدا کنند و راه‌های مراقبت از همسالان و بزرگسالان را یاد بگیرند در این شیوه، به دانش‌آموزان توصیه می‌شود قوانینی وضع کنند که برای همه اعضای کلاس،‌ امکان برآوردن اهداف کلاس را فراهم کنند. در پیامدهای منطقی تاکید می‌شود، مسئولیت رفتار نادرست با دانش‌آموز است، ولی به دانش‌آموز، اجازه یافتن رفتار درست و یادگیری از اشتباهات داده می‌شود (ضمن حفظ شأن دانش‌آموز) (الیوت وهمکاران،۲۰۰۱؛ به نقل ازحامدی فرد،۱۳۹۲).
فرصت انتخاب تحصیلی: دادن حق انتخاب به دانش‌آموز، به رشد حس مالکیت او کمک می‌کند. به دانش‌آموزان به طور منظم در مورد یادگیری‌شان فرصت انتخاب داده می‌شود (افزایش انگیزش دانش‌آموزان). در چنین کلاس درسی، تاکید بر الگودهی، تمرین و بازی نقش انتظارات رفتاری است (الیوت وهمکاران،۲۰۰۱؛ به نقل ازحامدی فرد،۱۳۹۲).۲۰۰۱: ۲۳).
روش اکتشافی هدایت شده: معرفی اطلاعات به شیوه‌ای که خلاقیت و مسئولیت‌‌پذیری را تشویق کند و مراحلی برای دامنه وسیعی از فعالیت‌های تحصیلی به وجود آورد. در این روش، برنامه‌ریزی دقیقی برای استفاده از توانمندی‌های بالقوه دانش‌آموزان انجام می‌گیرد. معلمان اجازه دارند، کلاس‌هایی ایجاد کنند که دانش‌آموزان بتوانند تعادلی در کارهای محول شده از جانب معلم و کارهایی که از طریق مجموعه توانمندی‌های خود انتخاب می‌کنند، پدید آورند. این انتخاب به دانش‌آموزان فرصت می‌دهد، استقلال و همکاری، تحقیق و مطالعه مهارت‌ها، تولید کار مداوم و ارائه کارها به هم‌سالانشان را تمرین کنند.و سرانجام، کلاس‌پذیرا معلمان را تشویق می‌کند، در مورد مجموعه روش‌های جای گزین ارزیابی کارهای دانش‌آموزان به کاوش بپردازد و این ارزیابی‌ها را با اندازه‌گیری‌های استاندارد ترکیب کند. همچنین، این رویکرد از گزارش پیشرفت دانش‌آموز به والدین (در یک پیوستار در مقایسه با نمره‌های مجزا) حمایت می‌کند. در این رویکرد، معلمان انتظار دارند که والدین و دانش‌آموزان در اهدافی که در ابتدای هر سال معین می‌کنند، درگیر شوند. بنابراین، رابطه‌ای معنی‌دار با تمرکز برآموزش و پرورش به وجود می‌آید. ویژگی‌های ساختاری کلاس پاسخ ده عبارت‌اند از: ساختمان مدرسه، موقعیت و شرایط طبیعی که در حفظ مهارت‌های اجتماعی معرفی شده نقش ایفا می‌کنند، و الگوها و روش‌های تدریس. به خاطر ماهیت فراگیر این برنامه، تعمیم‌دهی مهارت‌ها به محیط خارج از مدرسه نیز میسر است(الیوت وهمکاران،۲۰۰۱؛ به نقل ازحامدی فرد،۱۳۹۲).
برخی از مهارت‌های اجتماعی لازم برای زندگی
۱-مهارت تفکر انتقادی: منظور از تفکر انتقادی، انتقاد کردن از گوینده یا نویسنده یا خبر و نتیجه نیست، بلکه منظور نقد درست مطلب از طریق تحلیل قضایا و یافتن رابطه‌های علت و معلولی و کشف نکته‌های مثبت و منفی مرتبط با موضوع است. وقتی فرد از مهارت تفکر انتقادی برخوردار باشد، می‌تواند با سبک و سنگین کردن نقاط قوت و ضعف هر موضوع و در نظر گرفتن همه‌ی جوانب ممکن، بهترین قضاوت و داوری را نسبت به آن ارائه کند(مویس ورینولدز^[۶۴]،۱۳۹۰).
۲-مهارت تصمیم‌گیری: این مهارت به مهارت تفکر انتقادی وابسته است که خود به مهارت فردی در تحلیل قضایا وابسته است. تحلیل‌های درست، فرد را به شناخت درست نقاط قوت و ضعف رهنمون می‌شود و این شناخت درست در جای خود به تصمیم‌گیری صحیح فرد کمک می‌کند. فرد ماهر در این مرحله کسی است که بتواند با توجه به تحلیل درست موضوعات، رخدادها و پدیده‌ها و قضایا و در نظر گرفتن تمام جوانب مثبت و منفی مرتبط با موضوع، به تصمیمی منطقی و درست و عقلانی برسد(مویس ورینولدز،۱۳۹۰).
۳-مهارت حل مسأله: مسأله‌ها را از راه‌های گوناگون می‌توان حل کرد. بسیاری از مسأله‌ها را افراد گوناگون یکسان حل می‌کنند. یعنی از راهی آشنا، یاد گرفته شده و سهل‌الوصول استفاده می‌کنند. اما ضرورت آموزش و یادگیری قرن بیست و یکم، این است که افراد برای جست‌و‌جوی راه‌های بکر و خلاق و منحصر به فرد تربیت شوند. یافتن راه‌ حل ‌های خلاق برای حل مسائل اجتماعی، موجبات پیشرفت‌های اجتماعی را فراهم می‌کند. جست‌و‌جوی راه‌های بکر و خلاق برای حل مسائل، نشاط و شادی و ارضای فرد را نیز موجب می‌شود و خود انگیزی برای یادگیری‌های بعدی را به وجود می‌آورد(متسون واولندینگ،۱۳۸۴).
۴-مهارت برقراری ارتباط: زندگی اجتماعی بدون برقراری ارتباط ممکن نیست. اگر ارتباطات اجتماعی درست نباشد، انواع و اقسام مشکلات چه به صورت فردی و چه به صورت اجتماعی امکان بروز می‌یابند. لازمه‌ی تعامل درست و سازنده با دیگر افراد اجتماع، شناخت درست در چند بعد است: ۱. شناخت خود؛ ۲. شناخت دیگران؛ ۳. شناخت پدیده‌ها و واقعیت‌های اجتماعی. شناخت در هر یک از این سه زمینه، نیازمند یادگیری و آموزش درست و ممارست در تمرین آموخته‌هاست. شناخت واقع‌بینانه از مسئولیت‌ها، وظایف و حقوق خود، شناخت حقوق و مسئولیت‌های دیگران، شناخت شرایط، امکانات و پیش زمینه‌ها و پس زمینه‌های بروز اتفاقات و پدیده‌ها، لازمه‌ی اساسی و پایه‌ای برقراری ارتباط درست و مناسب است. دیگر لازمه‌های برقراری ارتباط درست عبارت اند از:

• • همراهی و همدلی: توجه به دیگران، نظر، افکار و ایده‌های آن‌ها، گوش سپردن به گفته‌های آنان و نزدیک شدن با آن‌ها از نظر فکر و روش کار، با جمع بودن، کنار جمع بودن و با جمع کار کردن، همه صورت‌هایی از همدلی و همراهی است. همکاری و اشتراک مساعی در انجام کارها از مهارت‌های بایسته‌ی امروزی است. لازمه‌ی همکاری و اشتراک مساعی پیش‌بینی هیجانات ناشی از کار جمعی، تنش‌های احتمالی و کنترل و مدیریت احساسات و هیجانات است. همدلی حاصل نمی‌شود، مگر با شناخت آسیب‌ها و آفت‌های برقراری آن و پیش‌بینی راه‌های مسالمت‌آمیز و سازنده.

• • شناخت آفت‌های ارتباط: هر نوع ارتباطی سه جزء دارد: برقرار کننده‌ی ارتباط، فرستنده پیام و گیرنده. هر نوع ارتباط، با ابزاری معین قابل برقراری است. ممکن است گفت‌و‌گو ابزار برقراری ارتباط باشد و یا هر رسانه‌ای که محمل ارتباط قرار گیرد. آن چه مهم است، سلامتی برقراری ارتباط است. سلامتی ارتباط همیشه به وسیله‌ی آفت‌هایی چند تهدید می‌شود؛ آفت‌هایی مثل: خشونت، خشم، حسد، رقابت ناسالم، زیاده‌خواهی، خودخواهی و خودپسندی، یکجانبه‌نگری، قدرت‌طلبی، یکه‌تازی، نادیده گرفتن افکار، ایده‌ها و نظرهای مخاطب و نادرست استفاده کردن از ابزارهای ارتباطی. سلامتی ارتباط هم به صبوری و بردباری، سعه‌ی صدر، گذشت، ایثار، رعایت حقوق دیگران، صمیمیت و مهربانی، مشارکت و تشریک مساعی نیاز دارد(متسون واولندینگ،۱۳۸۴).

۵-مهارت رقابت مثبت و سازنده: احساس رقابت در همه‌ی موجودات زنده وجود دارد. رقابت غریزه ای برای اثبات وجود است و می‌تواند هم نتایج خوب و هم نتایج بد به بار آورد؛ البته تا جایی که به خودنمایی و خودبینی مبدل نشود، مثبت و خوب است. به طور کلی، رقابت عامل مهم در نظام‌های آموزشی است، زیرا هر نظام آموزشی مایل است بهترین‌ها را گزینش کند و امتیازاتی را برای آن‌ها قائل شود. همین تمایل و همین الزام به گزینش، رقابت را برای گرفتن امتیاز بیشتر شدیدتر می‌کند. گاهی هم وجود شرایطی مثل ظرفیت کم و تقاضای زیاد، رقابت را الزام آور می‌کند. نوع شدت یافته‌ی رقابت وقتی است که با زیاده‌خواهی، رعایت نکردن حقوق دیگران و پرخاشگری همراه شود. صاحب‌نظران تعلیم و تربیت درباره‌ی ترغیب یا تکذیب رقابت در مدارس توافق ندارند. بعضی معتقدند که رقابت ضد همکاری گروهی، تعاون، وحدت، یکدلی و یکرنگی و مشارکت و تشریک مساعی است. اما گروه موافق معتقدند که رقابت بخشی از فرهنگ است و از آن جا که انتقال فرهنگ یکی از وظایف آموزش و پرورش است، بنابراین رقابت هم که جزئی از فرهنگ است، باید مورد توجه قرار بگیرد. رقابت دو صورت کلی دارد: ۱. رقابت بیرونی؛ ۲. رقابت درونی. در رقابت بیرونی، افراد با یکدیگر مقایسه می‌شوند و به دلایلی خاص موضوع گزینش حتی بین خوب‌ها و برترها مطرح است و الزاماً باید نخبه‌هایی انتخاب شوند. در رقابت درونی، فرد با خودش، با گذشته‌اش و با آن‌چه قبلاً بوده است، مقایسه می‌شود. یعنی توانمندی‌های فعلی او نسبت به توانمندی‌های گذشته‌اش ارزیابی می‌شود و در واقع فرد با خودش به رقابت می‌پردازد. در حالت اول یعنی رقابت بیرونی، کوشش‌های فرد بیشتر انفرادی است و سعی فرد در جهت پیشی گرفتن از توانمندی‌های دیگران است. امتیازات بر مبنای مقایسه‌ی توانمندی‌های افراد داده می‌شود. اما در حالت دوم یعنی رقابت درونی، کوشش‌ها هم به صورت فردی و هم به صورت جمعی قابل مدیریت است. امتیازات بر مبنای توانمندی‌های فردی و در مقایسه با معیارهای از قبل تعیین شده داده می‌شود. این نوع رقابت به هیچ وجه با کار گروهی مغایر نیست و به روحیه‌ی تعاون و مشارکت‌پذیری صدمه‌ای نمی‌زند. واقعیت این است که در دنیای امروز، پرورش هر دو نوع مهارت، به تناسب شرایط و الزامات، لازم است. دانش‌آموز امروزی باید با ویژگی‌های هر دو نوع رقابت آشنا باشد، مزایا و معایب هر کدام را بداند و بتواند به موقع در شرایط موجود از مزایای رقابت استفاده کند و از معایب آن بپرهیزد. آن چه از نظر معلمان و دانش آموزان و اولیاء باید حائز اهمیت باشد، این است که «سازمان دادن رقابت» روش و راهبردهای خاصی را می‌طلبد تا از مزایای آن در جهت رشد و پیشرفت استفاده شود و از بروز معایب آن، با اتخاذ شیوه‌های مطلوب، جلوگیری شود. اتخاذ روش مناسب، علاوه بر رعایت مراحل آماده سازی و اجرا، باید روی مرحله‌ی ارزشیابی تکیه‌ی خاصی داشته باشد و روش ارائه‌ بازخورد را به گونه‌ای طراحی کند که مزایای رقابت درونی را هدف بگیرد و معایب رقابت بیرونی را بنمایاند(مویس ورینولدز،۱۳۹۰).
نظر قرآن در مورد اجتماعی بودن انسان
انسان موجودی است که نیازمند روابط اجتماعی است و بدون حضور در اجتماع هیچ گاه از عهده پاسخگوئی به نیازهای متنوع زندگی خویش برنمی آید. طبیعی است که پذیرفتن هر محیط و اجتماعی به معنای متعهد شدن نسبت به شرایط و مقررات ویژه آن محیط است. زندگی اجتماعی نیز بر محور اصول و آداب و قوانین و روابطی تنظیم شده است، اسلام نیز به عنوان دینی که پاسخگوی نیازهای ضروری روحی و جسمی انسان ها در تمام عصرها و مکان هاست نه تنها روابط سازنده اجتماعی را مورد تأیید قرار داده و امضاء کرده است بلکه با پایه گذاری برخی از اصول در روابط اجتماعی اهمیت آنها را به جامعه ایمانی گوشزد کرده است. از آیات کریمه قرآن استفاده می شود که اجتماعی بودن انسان در متن خلقت و آفرینش او پی ریزی شده است. در سوره مبارکه حجرات آیه ۱۳ می فرماید: « یا ایها الناس انا خلقنا کم من ذکر و انثی و جعلنا کم شعوبا و قبائل لتعارفوا ان اکرمکم عندالله اتقیکم».ای مردم! شما را از مردی و زنی آفریدیم و شما را ملت ها و قبیله ها قرار دادیم تا به این وسیله یکدیگر را بازشناسید (نه اینکه به این وسیله بر یکدیگر تفاخر کنید).
در سوره فرقان آیه ۵۴ می‏فرماید : « و هو الذی خلق من الماء بشرا فجعله نسبا و صهرا». اوست که از آب، بشری آفرید و آن بشر را به صورت نسب ها ( رابطه‏های‏ نسبی ) و خویشاوندی دامادی ( رابطه‏های سببی ) قرارداد. این آیه کریمه نیز روابط نسبی و سببی را که مایه پیوند افراد با یکدیگر و پایه بازشناسی آن ها از یکدیگر است، به عنوان طرحی که در متن خلقت‏ برای حکمت و غایتی کلی قرار داده شده عنوان نموده است. در سوره مبارکه زخرف آیه ۳۲ می‏فرماید :« أهم یقسمون رحمه ربک ؟ نحن قسمنا بینهم معیشتهم فی الحیوه الدنیا و رفعنا بعضهم فوق بعض درجات لیتخذ بعضهم بعضا سخریا و رحمه ربک خیر مما یجمعون ». آیا آنها رحمت پروردگارت را تقسیم می‏کنند ؟ ( آیا کار خلقت به آن ها واگذار شده که هرچه را به هر که بخواهند بدهند و از هر که نخواهند باز گیرند ؟ ) ما مایه‏های معیشت و وسایل زندگی (امکانات و استعدادها)را میان آنها در زندگی دنیا تقسیم کردیم و برخی را بر برخی دیگر از نظر امکانات و استعدادها به درجاتی برتری دادیم تا به این وسیله، و به‏ صورت متقابل، برخی برخی دیگر را مسخر خود قرار دهند ( و در نتیجه همه‏ به طور طبیعی مسخر همه واقع شوند )، و همانا رحمت پروردگارت ( موهبت‏ نبوت ) از آنچه اینها گرد می‏آورند بهتر است.
به طور خلاصه می‏گوییم مفاد آیه‏ کریمه این است که انسان ها از نظر امکانات و استعدادها، یکسان و همانند آفریده نشده‏اند، که اگر چنین آفریده شده بودند، هر کس همان را داشت‏ که دیگری دارد و همان را فاقد بود که دیگری فاقد است و طبعا نیاز متقابلی و پیوندی و خدمت متبادلی در کار نبود. خداوند انسان ها را از نظر استعدادها و امکانات جسمی و روحی و عقلی و عاطفی، مختلف و متفاوت‏ آفریده است، بعضی را در بعضی از مواهب بر بعضی دیگر به درجاتی برتری داده است و احیانا آن بعض دیگر را بر این بعض، در بعضی دیگر از مواهب برتری داده‏ است و به این وسیله همه را بالطبع نیازمند به هم و مایل به پیوستن به هم‏ قرار داده و به این وسیله زمینه زندگی به هم پیوسته اجتماعی را فراهم‏ نموده است. این آیه کریمه نیز دلالت دارد بر اینکه زندگی جتماعی انسان‏ امری طبیعی است نه صرفا قراردادی و انتخابی و نه اضطراری و تحمیلی.
محورهایی که در موضوع مؤمن و روابط اجتماعی از دیدگاه قرآن مطرح است عبارتند از:

1. 1. مؤمن و التزام به آداب در مجالس عمومی

1. 1. مؤمن، تعاون و همکاری بر نیکی و تقوا

1. 1. مؤمن و کنترل چشم ها در روابط اجتماعی و پرهیز از زمینه سازی برای گناه

1. 1. مؤمن و تلاش برای وحدت، پرهیز از تفرقه، امر به معروف و نهی از منکر

1. 1. مؤمن و پرهیز از ناهماهنگی گفتار و رفتار

1. 1. مؤمن و پرهیز از آسیب پذیر کردن روابط سالم اجتماعی

1. 1. مؤمن و پرهیز از دوستی ها و روابط ایمان سوز

1. 1. مؤمن، مسئولیت در برابر خود و خانواده

1. 1. مؤمن و پای بندی به آداب در روابط اجتماعی(صغری،۱۳۷۰).

خداوند در مورد کنترل چشم ها در روابط اجتماعی و پرهیز از زمینه سازی برای گناه در سوره نور آیات ۳۰ و ۳۱می فرماید:« به مؤمنان بگو چشم های خود را از نگاه هوس آلودفرو گیرند و دامان خویش را حفظ کنند و زینت خود را جز آن مقدار که نمایان است آشکار ننمایند و اطرافروسری های خود را بر سینه خود افکنندتا گردن و سینه با آن پوشانده شودو زینت خود را آشکار نسازند مگر برای شوهرانشان یا پدرانشان یا پدر شوهرانشان یا پسران همسرانشان یا برادرانشان یا پسران برادرانشان یا پسران خواهرانشان یا زنان هم کیششان یا بردگانشان ( خدمتکاران زن) یا افراد سفیه که تمایلی به زن ندارند یا کودکانی که از امور جنسی مربوط به زنان آگاه نیستند و هنگام راه رفتن پاهای خود را به زمین نزنند تا زینت پنهانشان دانسته شودو صدای خلخال که بر پا دارند به گوش رسدو همگی به سوی خدا بازگردید و توبه کنید ای مؤمنان تا رستگار شوید». جامعه ایمانی آنگاه حرکتی رو به کمال و رستگاری دارد و آنگاه می تواند از لذات و رهاوردهای باشکوه ایمان بهره مند شود که در حرکتی همگانی زمینه های پیدایش رشد فضائل اخلاقی، و شکوفه های ایمانی را ایجاد کند و با تمام جدیت و توان با آفات و موانع به مقابله برخیزد.
و راجع به پرهیز از آسیب پذیر کردن روابط سالم اجتماعی در سوره حجرات آیه۱۱ می فرماید : « ای کسانی که ایمان آورده ایدنباید گروهی از مردان شما گروه دیگر را مسخره کنند، شاید آنها از اینها بهتر باشند و نه زنانی زنان دیگر را شاید آنان بهتر از اینان باشند و یکدیگر را مورد طعن و عیب جویی قرار ندهید و با القاب زشت و ناپسند یکدیگر را یاد نکنید، بسیار بد است که بر کسی پس از ایمان نام کفرآمیز بگذارید و آنها که توبه کنند ظالم و ستمگرند، یعنی انسان باایمان و جامعه ایمانی باید از هر کاری که حاکمیت دوستی و صمیمیت و اعتماد متقابل را از بین می برد یا آسیب پذیر می کند با جدیت پرهیز کند ودر صورت گرفتاری به این ناپاکی روحی از آن توبه کند تا عنایات الهی و رحمت بی کران حق مجدداً شامل آن ها شود.
عملکردتحصیلی^[۶۵]
مفهوم عملکرد تحصیلی
عملکرد تحصیلی، عبارت است از کلیه فعالیت ها و تلاش هایی که یک فرد در جهت کسب علوم و دانش و گذراندن پایه ها و مقاطع تحصیلی مختلف در مراکز آموزشی از خودنشان می دهد. عملکرد تحصیلی عبارتست از درجه و میزان موفقیت فرد در امتحانات پایان ترم تحصیلی مدارس که از نمره صفر تابیست تعیین می گردد(مارتین وهمکاران^[۶۶]،۲۰۰۶).
عوامل مؤثر در عملکرد تحصیلی
۱-عوامل فردی

ﺑﺮرﺳﻲ راﺑﻄﻪ ﺑﻴﻦ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ در ﮔﺮدش ﺑﺎ ویژگی‌های شرکت

CCC = (دوره پرداخت بدهی‌ها-(دوره وصول مطالبات+دوره گردش موجودی‌ها
INSTOWN:برای اندازه‌گیری درصد مالکیت سهامداران نهادی،

میزان سهامی که توسط این گروه از سهامداران
نگهداری می‌شود، بر کل سهام منتشره و به فروش
رفته شرکت در بازار تقسیم می‌گردد
INSTCON: مجموع سهام سه سهامدار عمده و با بیشترین میزان مالکیت به‌عنوان تمرکز مالکیت سهامداران نهادی در نظر گرفته می‌شود.
BRDSIZE: برابر با تعداد افرادی که عضویت هیئت‌مدیره سازمان را در اختیاردارند.
OUTD: از نسبت مدیران غیرموظف هیئت‌مدیره به‌کل اعضای هیئت‌مدیره برای سنجش میزان استقلال اعضاء هیئت‌مدیره استفاده شده است

رگرسیون خطی چند متغیره

یافته‌های پژوهش نشان‌دهنده آن است که سرمایه در گردش به‌شدت تحت تأثیر ویژگی‌های شرکت، نظیر سطح بدهی، اندازه و همچنین، رشد شرکت قرار می‌گیرد.

تاریخ

محقق

عنوان تحقیق

متغیرها و نحوه اندازه ­گیری

مدل

نتایج

۲۰۱۲

اوگاندیپ و همکاران

بررسی تأثیر مدیریت سرمایه در گردش بر عملکرد و ارزش شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار نیجریه

CCC = (دوره پرداخت بدهی‌ها-(دوره وصول مطالبات+دوره گردش موجودی‌ها
عملکرد =بازده دارایی‌ها (ROA)
ارزش شرکت=معیار کیوتوبین

رگرسیون خطی چند متغیره

نتایج مطالعه آنان نشان داد که ارتباط منفی و معناداری بین چرخه تبدیل وجه نقد و ارزش بازار و عملکرد شرکت وجود دارد. همچنین یافته‌های آنان نشان داد که نسبت بدهی ارتباط مثبتی با ارزش بازار و ارتباط منفی با عملکرد شرکت دارد.

۲۰۱۲

آجوی

بررسی ارتباط مدیریت سرمایه در گردش و وجه نقد در بانک‌های غنا

LEV:نسبت بدهی (جمع بدهی به‌کل دارایی)
CASH:پول نقد+معادل وجه نقد تقسیم‌بر خالص دارایی‌ها
SIZE: اندازه شرکت (لگاریتم طبیعی کل دارایی‌ها)
CCC = (دوره پرداخت بدهی‌ها-(دوره وصول مطالبات+دوره گردش موجودی‌ها

رگرسیون خطی چند متغیره

بین اندازه‌ی بانک‌ها، ساختار سرمایه و دوره‌ی تبدیل وجه نقد و دوره‌ی وصول مطالبات با میزان نگهداشت وجه نقد رابطه‌ی منفی معناداری وجود دارد؛ و بین دوره‌ی پرداخت بدهی با نگهداشت وجه نقد رابطه‌ی مثبت معناداری یافت شد.

تاریخ

محقق

عنوان تحقیق

متغیرها و نحوه اندازه ­گیری

مدل

نتایج

منبع: (۲۰۰۲:۳۳، Byslr et al)
۲-۴-۱۰ اهداف گرایش به مدیریت منابع انسانی الکترونیکی :
ذلیاک و انسل^[۲۵] به چهار عامل فشار در خصوص منابع انسانی مجازی اشاره می کنند که می توان آنها را از جمله اهداف گرایش به سمت مدیریت منابع انسانی الکترونیکی ذکرنمود:
از واحدهای منابع انسانی خواسته می شود که بر روی سوالات استراتژیک تمرکز کنند.
این واحدها نیاز دارند از نظر سیاست گذاری و اقدامات انعطاف پذیر باشند.
واحدهای منابع انسانی باید کاراتر بوده و نسبت به هزینه ها آگاه (حساس) باشند.
واحدهای منابع انسانی باید همواره استراتژی محور، انعطاف پذیر، کارا و مشتری مدار باشند.
با توجه به کمبود نیروی کار در بازار، فردگرایی جامعه، افزایش سطح تحصیلات شهروندان و جهت گیری تعادل قدرت در روابط استخدامی به سمت کارکنان ، خود می خواهند که مسیر شغلی شان را هدایت کنند. لذا بنا به نظر روئل و همکاران^[۲۶] ، حرکت به سمت مدیریت منابع انسانی الکترونیکی می تواند ابزاری برای حمایت از این تکامل (توسعه) باشد.

نتایج تحقیقات موسسه مشاوره واتسون ویات^[۲۷] نشان داد که سرمایه گذاری شرکت ها در مدیریت منابع انسانی الکترونیکی با هدف افزایش نقش استراتژیک منابع انسانی، کاهش هزینه های اداری منابع انسانی و بهبود رضایت کارکنان از خدمت منابع انسانی بوده است. طراحی مناسب فن آوری، کارکنان را قادر می سازد که خود بتوانند کارهای اداری مربوط به منابع انسانی را مدیریت کنند. آنها می توانند به اطلاعات ، سیاست ها و کارکردهای منابع انسانی دسترسی داشته باشند. اطلاعاتی مانند روزهای تعطیل کاری و قراردادی، قوانین و دستور العمل های مربوط به بازنشستگی، فرصت های شغلی و حرفه ای و صلاحیت های مورد نیاز حتی سطح مهارت های فنی آنها، می تواند در دسترس آنها قرار گیرد. کارکنان همچنین می توانند در هر زمان که خواستند کارهای اداری روزانه خود را بررسی کنند، چرا که استفاده از سیستم های خودکار به وقت اداری محدود نیست. اعتماد به فن آوری برای اجرای فعالیت های اداری منابع انسانی مزایای بسیاری دارد. فعالیت های منابع انسانی باید استاندارد شود و همین امر مانع تکرار می شود، هزینه ها را کاهش می دهد و اطمینان بخش تداوم کار است. چون کارکنان به راحتی می توانند به فعالیت های اداری منابع انسانی دسترسی داشته باشند، برداشت آنها از کیفیت خدمات بهبود می یابد. علاوه بر این دقت کار نیز بهبود می یابد. زیرا کارکنان می توانند خود را به روز نگاه دارند و اطلاعات مربوط به خود را اصلاح کنند. مدیران هم به اطلاعات مربوط به کارکنان ( نظیر آموزش و میزان حقوق) دسترسی دارند و شاید از این طریق بتوانند تصمیم های بهتری بگیرند.(سحرخیز،۱۳۸۹:۴۶)
۲-۴-۱۱ به کارگیری مدیریت منابع انسانی الکترونیکی:
بنابراین اهداف به کارگیری مدیریت منابع انسانی الکترونیکی را می توان در چهار بعد ذیل خلاصه نمود:
۱- بهبودکارایی.
۲- بهبودفرآیندهای اداری.
۳- بهبودخدمات مشتری.
۴- بهبود نقش استراتژیک منابع انسانی (عیسی خانی،۱۳۸۹:۱۰۱).
۲-۴-۱۲ پیدایش مدیریت منابع انسانی الکترونیک:
مدیریت منابع انسانی در ابتدای پیدایش به دو شکل ظهور و بروز پیدا کرد:
الف: تغییر در اهداف:
به طور کلی پیدایش مدیریت منابع انسانی مجازی نتیجه فشار فزآینده بر واحد منابع انسانی است که در جهت دست یابی به مزیت رقابتی، تلاش می کند. در راستای کسب مزیت رقابتی از طریق افراد، از واحد منابع انسانی انتظار می رود که چهار هدف متناقض را تامین کند.
کاملا استراتژیک باشد، بدین منظور در سال ۱۹۹۰ مبحث « شریک استراتژیک » مطرح شد و در مورد اهمیت مشارکت منابع انسانی در تدوین و اجرای استراتژی سخن بسیار گفته شد .
اما مطالعه انجام گرفته توسط هاکت^[۲۸] در سال ۱۹۹۸ در مورد ۱۰۵ شرکت نشان داد که هنوز متخصصان منابع انسانی کمتر از یک سوم وقت خود را صرف ابتکارات استراتژیک این حوزه می کنند و مابقی صرف فعالیت های تکراری می شود. بنابراین منابع انسانی برای شریک استراتژیک شدن هنوز راه زیادی پیش رو دارد.
۲- کارکردهای منابع انسانی باید انعطاف پذیری زیادی در برنامه ها، خط مشی ها، اقدامات و خدمات خود داشته باشد زیرا امروزه کسب تناسب استراتژیک به ندرت به معنی تناسب ایستا بوده و اصولا مدیریت استراتژیک به معنی مدیریت تغییر است.
۳- هزینه ها را کاهش دهد. در سازمان هایی که کارایی پایین است، هزینه سالانه نیروی انسانی دو یا سه برابر سازمان های کارآمد است. از مدیران این انتظار می رود که وظایف خود را اولویت بندی کنند و تا آنجا که امکان دارد از زمان، استعدادها و منابع خود بهتر استفاده کنند.
۴- در حالی که همه چیز در حال تغییر است از منابع انسانی^[۲۹] انتظار می رود که نقش خود را به عنوان ارائه دهنده خدمت به مدیران و کارکنان همچنان ادامه دهد.
ب- تغییر در نقش ها:
در سال های گذشته محققان شاهد تغییر در نقش های منابع انسانی بوده اند، بدین معنی که گرایشات عملیاتی، اداری و وظیفه های آن از موضعی منفعلانه به گرایش های بسیار استراتژیک مشاوره ای و فعال تغییر کرده است.
آلریج^[۳۰] در ۱۹۹۷ چهار نقش برای متخصصان منابع انسانی برشمرد:
اداره منابع انسانی استراتژیک: ایفای این نقش مستلزم آن است که متخصصان منابع انسانی قادر باشند استراتژی را اجرا نمایند و به یک شریک استراتژیک تبدیل شوند.
هدایت ساختارهای اداری از طریق تخصص اداری: یعنی فرآیندهای منابع انسانی مناسب و کارآمدی برای کارکردهای کارگزینی، آموزش جبران خدمات و غیره فراهم کنند.
مدیریت مشارکت کارکنان: متخصصان منابع انسانی تلاش می کنند تا تعهد و قابلیت های کارکنان را افزایش دهند. این کار از طریق نقش «قهرمان کارکنان» انجام می گیرد.
مدیریت تحول و تغییر: متخصصان به عنوان عامل تغییر در بازسازی سازمان نقش دارند. آنان باید این اطمینان را ایجاد کنند که سازمان ظرفیت و توانایی اداره فرهنگ سازمانی در هنگام تغییر را نیز دارا است. (۲۳:۱۹۹۸،Alreech)
۲-۴-۱۳ وظایف منابع انسانی الکترونیک:
آموزش کارکنان .
کارمندیابی و انجام برخی از فرآیندهای استخدام.
ارتباط بیشتر مدیریت و کارکنان.
بایگانی مدارک.
فعالیت های روزمره منابع انسانی.( قلی زاده، آذری وهمکاران،۱۳۸۹:۱۲).
۲-۴-۱۴ مدیریت منابع انسانی و ارتباط با فن آوری اطلاعات:
بسیاری از نظریه پردازان تغییر رویکرد سازمان ها به مدیریت منابع انسانی و هم راستایی آن با اهداف استراتژیک سازمان را نفوذ فن آوری اطلاعات در مدیریت منابع انسانی می دانند. زیرا محور توسعه منابع انسانی وجود اطلاعات کاربردی و جدید است. اما اطلاعات در یک فرایند منطقی به نام فن آوری اطلاعات می تواند به ایجاد و توسعه توانمندی های جدید در منابع انسانی کمک کند. یکی از مهم ترین عوامل اثر گذار در سازمان ها و کارکنان امروزی، تغییر فناوری است. برای این که نفوذ تکنولوژی و میزان پذیرش زیاد باشد و حاصل آن خلاقیت و تغییر شود، فن آوری اطلاعات به وسیله سیستم های اطلاعاتی در سازمان به مدیریت منابع انسانی کمک کرده و آن را با استراتژی سازمان منطبق می نماید. با حضور فن آوری اطلاعات، سازمانها دیگر مدیریت منابع انسانی را بخشی کوچک و مجزا در درون سازمان در نظر نمی گیرند، بلکه آن را در راستای اهداف خود می بینند و معتقدند که از طریق سیستم های اطلاعاتی منشعب از فن آوری اطلاعات می توان این امر را محقق ساخت.یکی از سیستم های اطلاعاتی که بسیار نوپا و تازه می باشد و به علت نفوذ چشمگیر فناوری اطلاعات مورد توجه قرار گرفته است، سیستم مدیریت منابع انسانی الکترونیک است که در قالب سیستم هم افزایی الکترونیک به سازمان عرضه می شود، که در ادامه توضیح داده خواهد شد.
۲-۴-۱۵ مدیریت منابع انسانی اثربخش در سازمان:
قبل از اینکه به بحث اثربخشی مدیریت منابع انسانی پرداخته شود بهتر است تا ادبیات مربوط به اثربخشی روشن و یکسان باشد ، بدین منظور در این مقاله از دو تعریف در خصوص اثربخشی استفاده شده است:
اثربخشی عبارت است از درجه و میزان نیل به اهداف تعیین شده . به بیان دیگر اثربخشی نشان می دهد که تاچه میزان از تلاشهای انجام شده، نتایج مورد انتظار را بدنبال داشته است (کاظمی،۱۳۸۴:۱۰).
پیتر دراکر^[۳۱] معتقد است اثربخشی یعنی انجام دادن کارهای درست . از نگاه دراکر، اثربخشی کلید موفقیت سازمان محسوب می شود(علاقه بند،۱۳۷۵:۱۷) .این تعاریف را می توان برای مدیریت منابع انسانی نیز بکار برد. اگر مدیریت منابع انسانی در تحقق اهداف خود موفق باشد می گوئیم مدیریت منابع انسانی اثربخش . اما قبل از آن بهتر است تا به وظایف مدیریت منابع انسانی بصورت خلاصه اشاره شود. برای دهها سال اجرای وظایف انتخاب ،آموزش و جبران خدمت کارکنان وظایف اصلی حوزه ای به نام مدیریت کارکنان بود.
(۲۰۰۱:۸۳، Sherman)
اما با ظهور مدیریت منابع انسانی در دهه ۱۹۸۰ فصل جدیدی در مدیریت منابع انسانی تکامل یافت . مدیریت منابع انسانی رویکردی جامع به مدیریت منابع کلیدی سازمان یعنی منابع انسانی است .مدیریت منابع انسانی نه تنها رویکردی از روی سودآوری به مدیریت کارکنان است بلکه رویکردی ویژه به روابط کارکنان با تأکید بر تعهد و دو طرفه بودن آن است.( ۳: ۱۹۹۳، Armstrong)
بیسالسکی^[۳۲] و ابسکر^[۳۳]و دیگر نظریه پردازان مدیریت مهمترین حوزه های مدیریت منابع انسانی همانطور که در شکل۱ آورده شده است را بشرح ذیل عنوان کرده اند:
استخدام، بکارگیری ، توسعه یا خروج نیروی کار، برنامه ریزی ، کنترل یا نظارت و اداره نیروی کار (پرسنل)
(۲۰۰۵:۶۲،Biesalski and others).
در سالهای اخیر با توجه به تحول نقش مدیریت منابع انسانی تعریف دیگری از مدیریت منابع انسانی صورت گرفته است که به آن اثربخشی مدیریت منابع انسانی می گویند. این مفهوم را می توان در مطالعات بسیاری از محققان دانست ، آنها در این تحقیقات، به دنبال بیان ارزش آنچه که متخصصان منابع انسانی برای حفظ سازمان انجام می دهند و چگونگی ارتباط فعالیتهای مدیریت منابع انسانی با نتایج مطلوب سازمانی هستند . حتی بسیاری اثربخشی مدیریت منابع انسانی را بعنوان یکی از عوامل موثر در عملکرد سازمان می دانند.
(۲۰۰۶:۲۵۲،Colakoglu).
نمودار ۲-۳ : ابعاد یا حوزه های منابع انسانی
مدیریت منابع انسانی
تجزیه و تحلیل نیازهای کارکنان
تجزیه و تحلیل درآمد کارکنان
نیازها
ابعاد تغییر

سطح معنی داری

۰۰۰/۰

تعداد

۳۷۳

با توجه به سطح معنی داری داده شده در جدول فوق که برابر ۰۰۰/۰ می باشد و مقایسه آن با میزان خطای مجاز ۰۵/۰ ( ۰۵/۰ > p ) با اطمینان ۹۵ درصد فرض  آماری که دال به عدم وجود رابطه بین میزان فروش و و عامل مکان(توزیع) می باشد رد می شود ، لذا با توجه به مقدار و علامت ضریب همبستگی اسپیرمن داده شده در جدول فوق که برابر ۵۸۲/۰ می باشد این رابطه از نوع مستقیم و مثبت می باشد بنابراین فرضیه پژوهشی فوق تأیید می گردد .

۴-۴-۴)فرضیه ۴
بین عامل ترفیع و میزان فروش رابطه معنی داری وجود دارد.
جدول ۴-۱۴ ضریب همبستگی اسپیرمن رابطه بین عامل ترفیع و فروش

عامل ترفیع

میزان فروش

ضریب همبستگی اسپیرمن

۶۳۴/۰

سطح معنی داری

۰۰۰/۰

تعداد

۳۷۳

با توجه به سطح معنی داری داده شده در جدول فوق که برابر ۰۰۰/۰ می باشد و مقایسه آن با میزان خطای مجاز ۰۵/۰ ( ۰۵/۰ > p ) با اطمینان ۹۵ درصد فرض  آماری که دال به عدم وجود رابطه بین میزان میزان فروش و عامل ترفیع می باشد رد می شود ، لذا با توجه به مقدار و علامت ضریب همبستگی اسپیرمن داده شده در جدول فوق که برابر ۶۳۴/۰ می باشد این رابطه از نوع مستقیم و مثبت می باشد بنابراین فرضیه پژوهشی فوق تأیید می گردد.
۴-۵) مقایسه فروش شرکت ها
بین میزان فروش شرکت های مورد مطالعه تفاوت معناداری وجود دارد .
در جدول زیر از ۱۰۰% فروش بین شش شرکت مذکور هر یک درصدی را به خود اختصاص داده اند که شرایط رتبه بندی را برای آنها فراهم آورده است و لازم به ذکر است با توجه به تولیدات متفاوت هر یک از این شش شرکت مقایسه میزان فروش آنها توسط پرسش نامه درک منطقی در اختیار ما قرار نمیدهد اما با رتبه بندی آنها می توان با میزان بالایی به بررسی تاثیر عناصر آمیخته بازاریابی ، دریافت که هر یک از شرکت ها تا چه میزان در جهت فروش محصولات خود موفق عمل کرده اند..
جدول ۴-۱۵ رتبه بندی شرکت ها از لحاظ فروش با در نظر گرفتن میزان تاثیر استفاده از آمیخته بازاریابی

شرکت ها

رتبه بندی ازلحاظ فروش

۱ .رز نخ(نخهای آنتی باکتریال)

۱۳%

۴-۲-۸- توصیف متغیر نگرش
داده های بدست آمده از پرسشنامه نشان می دهد که کمترین مقدار متغیر نگرش ۱ و بالاترین مقدار آن ۵،.میانگین ۵۲/۳ و انحراف معیار ۶۹/۰ و واریانس آن ۴۷/۰ است.
جدول ۴ ـ ۸- جدول توصیفی متغیر نگرش
نمودار ۴-۸- نمودار هیستوگرام متغیر نگرش
۴-۲-۹- توصیف متغیر هنجارهای ذهنی
داده های بدست آمده از پرسشنامه نشان می دهد که کمترین مقدار متغیر هنجارهای ذهنی ۱ و بالاترین مقدار آن ۵،.میانگین ۵۰/۳ و انحراف معیار ۷۶/۰ و واریانس آن ۵۷/۰ است.
جدول ۴ ـ ۹- جدول توصیفی متغیر هنجارهای ذهنی
نمودار ۴-۹- نمودار هیستوگرام متغیر هنجارهای ذهنی
۴-۲-۱۰- توصیف متغیر کنترل رفتاری ادراک شده
داده های بدست آمده از پرسشنامه نشان می دهد که کمترین مقدار متغیر کنترل رفتاری ادراک شده ۱ و بالاترین مقدار آن ۵،.میانگین ۵۳/۳ و انحراف معیار ۷۵/۰ و واریانس آن ۵۷/۰ است.
جدول ۴ ـ ۱۰- جدول توصیفی متغیر کنترل رفتاری ادراک شده
نمودار ۴-۱۰- نمودار هیستوگرام متغیر کنترل رفتاری ادراک شده
۴-۲-۱۱- توصیف متغیر تمایل به کارآفرینی سازمانی
داده های بدست آمده از پرسشنامه نشان می دهد که کمترین مقدار متغیر تمایل به کارآفرینی سازمانی ۱ و بالاترین مقدار آن ۵،.میانگین ۴۹/۳ و انحراف معیار ۸۰/۰ و واریانس آن ۶۴/۰ است.
جدول ۴ ـ ۱۱- جدول توصیفی متغیر تمایل به کارآفرینی سازمانی
نمودار ۴-۱۱- نمودار هیستوگرام متغیر تمایل به کارآفرینی سازمانی
۴-۳-آزمون نرمال بودن توزیع داده ها
قبل از استفاده از مدل یابی معادلات ساختاری دو فرض اصلی را باید بررسی کرد:

• • اندازه نمونه به میزان کافی باشد.

• • توزیع داده ها نرمال باشد( حمدی و دیگران، ۱۳۸۷، ۶۴).

با توجه به بزرگ بودن حجم نمونه، شرط اول رعایت شده است. در مرحله دوم می بایست از نرمال بودن توزیع داده ها اطمینان حاصل شود. برای آزمون نرمال بودن توزیع داده ها در این تحقیق از آزمون ناپارامتریک کولموگروف- اسمیرنوف استفاده شده است که نتایج آن در جدول ۴-۸ قابل مشاهده است. با توجه به جدول مشاهده می شود که داده های مربوط به تمامی متغیرهای تحقیق دارای توزیع نرمال می باشند، در نتیجه می توان از آزمون های پارامتریک برای بررسی روابط میان متغیرها استفاده کرد.

جدول ۴-۱۱- نتایج حاصل از آزمون کولموگروف- اسمیرنوف
۴-۴- ماتریس همبستگی بین متغیرها
یکی از روش های بررسی روابط علّی بین متغیرها مدل معادلات ساختاری می باشد. از این روش تحت عنوان مدل علّی یاد شده است. هنگامی که داده های به دست آمده از نمونه به صورت ماتریس همبستگی یا کوواریانس درآید و توسط مجموعه ای از معادلات رگرسیون تعریف شود، مدل را می توان با بهره گرفتن از نرم افزار لیزرل تحلیل نمود و برازش آن را برای جامعه ای که نمونه از آن استخراج شده آزمود ( آذر، ۱۳۸۱، ۶۰-۶۱). در واقع، اساس تحلیل در برنامه لیزرل بر مبنای ماتریس کوواریانس یا همبستگی بین متغیرها می باشد (وظیفه دوست و فرخیان، ۱۳۸۸، ۱۴۸). لذا در تحقیق حاضر، همبستگی میان متغیرهای تحقیق محاسبه گردید که نتایج آن در جدول ۴-۱۲ ارائه شده است. نتایج نشان می دهند که بین همه متغیرهای موجود در مدل تحقیق در سطح خطای ۵ درصد همبستگی وجود دارد. با توجه به وجود همبستگی بین متغیرهای مدل، در ادامه برای تعیین نوع و میزان اثر هر یک از متغیرها بر یکدیگر از روش مدل سازی معادلات ساختاری استفاده میشود.
جدول ۴-۱۲- ماتریس همبستگی متغیرهای تحقیق