جدول ۲-۹……………………………………………………………………………………………. ۳۸
جدول ۲- ۱۰ ………………………………………………………..………………………………۳۹
جدول ۲-……………………………………………………………………………………………… ۴۰
جدول ۲-۱۲………………………………………………………………………………………… ۴۹
جدول ۲-۱۳ ………………………………………….……………………………………………..۵۱
جدول ۲-۱۴………………………………………………………………………………………… ۵۵
جدول ۲-۱۵………………………………………………………………………………………… ۵۶
جدول ۲-۱…………………………………………………………………………………………… ۶۶
جدول ۴-۱………………………………………………………….………………………………… ۷۲
جدول ۴-۲ …………………………………………………………………………………………….۸۳
جدول ۴-۳ …………………………………………………………………………………………..۸۷
جدول ۴-۴………………………………………………………………………………………….. ۸۷
جدول ۴-۵ …………………………………………………………………………………………..۸۸
جدول ۴-۶………………………………………………………………………………………….. ۸۹
فهرست تصاویر و نمودارها
نمودار ۲-۱………………………………………………………………………………………….. ۱۵
نمودار ۲-۲ …………………………………………………………………………………………..۱۶
نمودار ۲-۳ ……………………………………………………………………….………………….۵۶
نمودار ۲-۴ …………………………………………………………………………………………….۶۲
نمودار ۲-۵……………………………………………………………………………………………. ۶۷
نمودار ۴-۱ …………………………………………………………………………………………….۸۴
نمودار ۴-۲……………………………………………………………………………………………. ۸۸
فصل اول
مقدمه و کلیات تحقیق
۱-۱مقدمه
موثر ترین راه برای کنترل کیفی محصولات ، روش های آماری می باشد که تصویری از وضعیت کل تولید را ارائه می دهد. در واقع تغییر پذیری به عنوان یک پدیده دائمی و جزء لاینفک محصولات تولیدی ، دلیل اصلی استفاده از روش های آماری برای بررسی و کنترل این تغییرات است . در واحد های صنعتی ، تا زمانی که از مواد ، ماشین آلات ، افراد و روش ها برای تولید استفاده شود مشکل تغییر کیفیت نیز وجود خواهد داشت و تا زمانی که این مشکل وجود داشته باشد ، روش های آماری کنترل کیفیت نیز لازم خواهند بود .

گرچه روش های چند متغیره برای داده های چند متغیره مناسبتر هستند ولی در عمل در صنایع ما معمول نیستند. از آنجا که کنترل کیفیت چند متغیره^[۱] از محاسبات پیچیده تری برخوردار است اکثر کارشناسان کیفیت از روش های ساده تر و در عین حال با کارایی کمتر استفاده می کنند، این در حالیست که با رشد روزافزون استفاده از کامپیوتر در صنایع بسیاری از این محاسبات به راحتی امکان پذیر است.
از بزرگترین مزایای حالت چند متغیره نسبت به تک متغیره وارد کردن ماتریس همبستگی (واریانس-کوواریانس) در محاسبات است که از این طریق تاثیر متغیرها بر هم بررسی شده و بدین ترتیب دید جامعتر و بهتری به داده ها خواهیم داشت.
مهمترین کار در این زمینه توسط Hotelling در سال ۱۹۴۷ انجام شده است. وی روش را توسعه داد و ازآن در نمودارهای کنترل استفاده نمود.در سال ۱۹۶۰ با پیشرفت تکنولوژی کامپیوتر ، کنترل آماری فرایند چند متغیره بسیار مورد توجه قرار گرفت و بحث کنترل همزمان چندین مشخصه کیفی در سطح وسیعی مطرح شد.نمودار در کشف یک وضعیت خارج از کنترل بسیار خوب عمل می کند.نقطه ضعف عمده این نمودار آن است که علی رغم اینکه می تواند به درستی یک وضعیت خارج از کنترل را نشان دهد،در تعیین مشخصه های کیفی منحرف شده کمبود دارد.
۱-۲ هدف تحقیق
هدف اصلی از این تحقیق معرفی عملی کنترل کیفیت چند متغیره وکمک به گسترش روش های چندمتغیره در کنار روش های تک متغیره است تا با امید به پروردگار صنایع کشور با سرعت بیش از پیش ترقی کرده و به نقطه ای برسد که لایق جوانان این خاک و بوم باشد.
۱-۳ ضرورت تحقیق
همانطور که در چند دهه اخیر روش های تولید از کارهای جز که کارگران به سادگی انجام می دادند به سمت کارهای تخصصی رفته است کنترل کیفیت از روشی فقط برای کاهش محصولات معیوب به روشی برای بهبود فرایند برای افزایش کیفیت در زمینه تولید و حتی خدمات و در نهایت افزایش رضایت مشتریان تغییر موضوع داده است ، این تغییر رویه خصوصا در دو دهه اخیر به وضوح قابل مشاهده است، یکی از بارزترین این تغییرات،تغییر دید نسبت به متغیرهای معرف کیفیت است که سابقا به صورت مجزا پایش می شدند و همبستگی بین آن ها نادیده گرفته می شد ولی اینک مجموع آنها با هم پایش شده و نتایج به دست آمده واقعی تر و مستندتر هستند.
۱-۴ سوال تحقیق
سوالاتی که پیش می آیند به قرار زیر است:
۱- آیا می توان روش های چند متغیره را جایگزین حالت تک متغیره کرد؟
۲- آیا این دو روش مستقل از هم کارایی یکسانی دارند؟
۳- چگونه می توان با کاهش تعداد متغیرها تقریب خوبی از کیفیت را برآورد کرد؟
۱-۵ مفروضات مساله
۱- داده ها توزیع نرمال دارند.
۲- داده ها به ترتیب زمانی جمع آوری و ارزیابی می شوند.
۳- هر بار نمونه گیری مستقل از سایر نمونه هاست.
۱-۶ کلمات کلیدی و تعاریف مربوط
نمودار هتلینگ^[۲]
این نمودار نظیر نمودار شوهارت تک متغیره است و بسیاری از محقان آن را نمودار شوهارت چندمتغیره می نامند (گرچه شوهارت هیچ نقشی در تعریف و گسترش آن نداشته است) و روند داده های چند متغیره را در طول زمان را نشان می دهد
اجزاء اصلی^[۳]
در این روش به هریک از متغیرها مقداری تخصیص داده می شود که در نهایت سهم هر متغیر در مقدار را تعیین می کند و این امکان را فراهم می کند که بتوان با متغیر های کمتر عوامل تغییر پذیر را شرح داد و زمانی کاربرد بیشتری دارد که تعداد متغیر ها زیاد باشد (مثلا بالای ۵ متغیر).
تغییر پذیری درونی و کلی نمونه ها و فاصله از هدف
فاصله از مقدار هدف را با و تغییر پذیری درون نمونه را با نشان می دهند که حاصل جمع این دو تغییر پذیری کل یا را نتیجه می دهند. کارکرد آنها متناظر با نمودار یا است.
۱-۷ قلمرو زمانی،مکانی و موضوعی
۱-۷-۱ قلمرو موضوعی
این تحقیق بر موضوع آشنایی عملی کارشناسان کیفیت با مباحث پایه کنترل کیفیت چندمتغیره تمرکز دارد، ابتدا به بیان این مباحث می پردازیم،سپس با مثالی عملی مراحل اجرای آن را نشان می دهیم و در آخر به مقایسه این رویه ها با رویه های تک متغیره می پردازیم.
۱-۷-۲ قلمرو زمانی

دجّال: در فرهنگ ها به معنی کذّاب و دروغ باف آمده است و برخی هم آن را ضدّ خدا و ضدّ مسیح معنی کرد‌ه‌اند. درفرهنگ اسلامی، نام مردی کذّاب مکنی به ابویوسف است که درآخرالزمان وپیش ازظهور مهدی(ع) پیدا می‌شود و در دوره‌ی چهل روزه یا چهل ساله خود دنیا را پراز ظلم و کفرمی‌نماید و سرانجام ، مهدی او را دفع می‌کند و دنیا پر از عدل می‌شود . اصل دجّال را از اصفهان یا سجستان می‌دانند . عامه‌ی مردم هم معتقدند در آخر دنیا، از محل یا دکّان عطّاری معروف به چاه دجّال در اصفهان بیرون می‌آید . طبری در نقل از کتابی به نام « فتن » آورده است که دجّال و یأجوج و مأجوج و مهدی و فرود آمدن عیسی از آسمان همه به مقدار یک سال باشد. (یاحقی، ۱۳۸۸: ۲۵۵ - ۲۴۹)
۵۵ - که بود آن کس که پیل آورد وقتی بر درکعبـه
که مرغش سنگ باران کرد و دوزخ شد سرانجامش
معنی و مفهوم : چه کسی بود آنکه روزی با فیل به خانه‌ی خدا حمله کرد و قصد ویرانی کعبه را داشت و پرندگانی که خدای متعال مأمور کرده بود او و لشکرش را سنگ باران کرد و همگی راهی جهنّم و آتش شدند .
آرایه‌های ادبی: کل بیت تلمیح به ماجرای حمله‌ی ابرهه به خانه‌ی کعبه و سنگ باران شدنش به وسیله‌ی پرندگان دارد که اشاره‌ای به آیات سوره‌ی فیل است .
توضیحات :
پیل و کعبه: فیل به کعبه آوردن و سنگباران مرغان ، در قرآن به روایت اصحاب فیل( گروهی که به سرکردگی ابرهه سوار بر پیلان قصد ویرانی کعبه را داشتند ) آمده است: خدا بر ایشان پرندگانی فرستاد فوج فوج ، که بر آن‌ها سنگ انداختند و از میانشان بردند . ابرهه با پیلان متعدّد به قصد خراب کردن کعبه وارد مکه شد ولی فیل عظیم الجثّه‌ی نجاشی که وی بر آن سوار بود روی زمین خوابید و به جانب کعبه پیش نرفت، ناگاه پرندگانی عجیب از جانب دریا ظاهر شدند که هر کدام دو سنگ در چنگال و یکی در منقار داشتند و سنگ ها را فرو ریختند و همه‌ی آن قوم را هلاک کردند نام هر کسی که قرار بود هلاک شود بر سنگی که به منقار مرغان بود نوشته شده بود. ( یاحقی ، ۱۳۸۸: ۶۸ )
۵۶ - گرفتم کاتش ناب است قدح حاسدان در وی
چو آتـش نام او دانـد،کجا سـوزاند اندامـش
واژگان : قدح : طعن کردن در نسب کسی ، عیب کردن مقابل مدح. (معین)
معنی و مفهوم: فرض کردم که طعن و عیب دشمنان در حقّ ناصرالدّین ابراهیم همچون آتش محض است، آتش کجا اندام ابراهیم را می‌سوزاند وقتی که نام ابراهیم را می‌داند .
آرایه‌های ادبی: قدح به آتش تشبیه شده است. بیت اشاره به ماجرای در آتش انداختن حضرت ابراهیم و گلستان شدن آتش بر وی دارد.
توضیحات :
ابراهیم و آتش : ابراهیم ، نمرود را از بت پرستی نهی می‌کرد ، از این رو نمرود خواست تا او را در آتش بسوزاند . برخی گفته‌اند چون آذر پدر ابراهیم ، وزیر نمرود بود ابراهیم را در زندان نگاه داشتند تا آذر درگذشت آنگاه به دستور نمرود آتشی عظیم افروختند . گرما و شدّت آتش به حدّی بود که هیچ کس نتوانست جلو رود و ابراهیم را در آتش اندازد. ابلیس به نمرودیان منجنیق ساختن را بیاموخت، به وسیله‌ی منجنیق ابراهیم را به آتش انداختند، آتش به امر خداوند بر ابراهیم گلستان شد چنان که در سوره‌ی انبیاء آیه‌ی ۶۹ می‌فرماید :« قُلنا یا نارُ کُونی بَرداً وَ سَلاماً عَلی اِبراهیم » یعنی : گفتم ای آتش باش سرد و سلامت بر ابراهیم.( شمیسا، ۱۳۸۷: ۸۲ -۸۰ )
۵۷ - من اندر طالعش دیدم سعادت‌ها و می‌دانم
که گر ادریس زنده‌استی همین گفتی ز احکامش
واژگان: طالع : برآینده ، طلوع کننده، جزوی از منطقه البروج (برج) که در افق شرقی است، حین ولادت مولود یا سؤال سائل، اثر هر طالع از بروج دوازده‌گانه در نحوست و سعادت علی‌حده است، پیش‌گویی سرنوشت کسان.(معین) احکام : علم پیش‌گویی حوادث آینده از اوضاع کواکب، دانش زایچه ، معرفت طالع.(معین)
معنی و مفهوم: من در طالع ناصرالدّین ابراهیم نشانه‌های بخت و سعادت دیدم و یقین دارم که اگر ادریس نیز زنده بود در طالع او همین احکام را مشاهده می‌کرد .
آرایه‌های ادبی: طالع، سعادت و احکام با هم تناسب دارند. مصراع دوم تلمیح دارد به زندگی ادریس پیامبر که می‌گویند واضع علم نجوم بود.
توضیحات :
ادریس: بیشتر نویسندگان عرب، لفظ ادریس را مشتق از درس دانسته‌اند که بواسطه‌ی کثرت علم ، نام ادریس به وی داده شده است. عدّه‌ای می‌گویند که چون ادریس از چشم مردم ناپدید شد نام وی از دروس به معنی ناپدید شدن اشتقاق یافته … ادریس پادشاه و پیامبر بود و به لحاظ نبوت، سی صحیفه‌ی آسمانی به او وحی گردیده و از نظر سلطنت بر مصر مسلّط گشته و با نواده‌های قیتان که در مصر به فساد دست زده بودند جنگیده و اوّلین کسی است که برای جهاد در راه خدا بر اسب سوار شده است … او اوّلین کسی است که خط نوشته و لباس دوخته پوشیده و نخستین کسی است که شهر بنا کرده و علم نجوم و تقویم نیز به وسیله‌ی او شروع شده است.( اردلان جوان ، ۱۳۷۳: ۱۷۷ - ۱۷۶ )

۵۸ - چه باک ار یک جهان خصم است آن کس راکه گرخواهد
جهانی نـو پدیـدآرد جـهان دار از پی کامــش
معنی و مفهوم: آن کس که آرزوی جهانی نو و تازه در دل داشته باشد در قدر و منزلت به درجه‌ای است که خداوند خواسته‌اش را برآورده می‌کند و اگر تمام اهل عالم با او دشمن باشند هیچ بیمی بر او راه نمی‌یابد.
آرایه‌های ادبی: جهان مجاز به علاقه‌ی حال و محل یعنی اهل جهان.
۵۹ - دریغا گنجه‌ی خرّم که اکنون جای ماتم شد
کـه از فرّ چنیـن صـدری فراق افتـاد فرجامـش
واژگان: فر: طبق مندرجات زامیادیشت (اوستا) فر چنین تعریف می‌شود، فر فروغی است ایزدی، به دل هر که تابد از همگان برتری یابد، از پرتو این فروغ است که شخص به پادشاهی رسد و شایسته‌ی تاج و تخت گردد ، آسایش گستر و دادگر شود و همواره پیروزمند باشد ، شأن، شوکت ، حسن و زیبایی.(معین) صدر: بزرگ ، مهتر ، رئیس.(معین)
معنی و مفهوم: افسوس و آه از گنجه‌ی خرّم و سرسبز که اکنون به ماتم سرایی تبدیل شده و سرانجام از شکوه و شوکت شخص بزرگی چون ناصرالدّین ابراهیم جدا مانده است.
آرایه‌های ادبی: فر و فراق و همچنین فرو فرجام جناس زاید دارند .
توضیحات:
گنجه: شهر بزرگی است که قصبه‌ی بلاد ارّان و اهل ادب آن را جَنزه می‌نامند. شهری است از ولایات ارّان در اواخر آذربایجان ، منسوب بدان جا را گنجوی گویند ، این شهر تا سال ۱۲۱۹ق ( ۱۸۰۴م ) گنجه نامیده می شد ، روس‌ها بعد از اشغال آن را یلی زاوت پل یا الیزابت پل خواندند و بعدها کیروف آباد نامیده شد.(فرهنگ لغات )
۶۰ - اگر در جنبش آید باز خاک او عجب نبود
گر این کـوه شریعـت بود چنـدین گاه آرامش
معنی و مفهوم: اگر خاک گنجه دوباره به حرکت در بیاید (زلزله رخ دهد) شگفت نیست ؛ چرا که آرامش و سکون گنجه در این چند مدّت از وجود ناصرالدّین ابراهیم بوده است .
آرایه‌های ادبی: کوه شریعت اضافه‌ی تشبیهی و استعاره از ناصرالدّین ابراهیم . اشاره به این که وجود کوه‌ها از زلزله پیشگیری می‌کنند و حافظ زمین و شهرها هستند.
زمیـــن از تـــب لـــرزه آمـــــد ســـــتوه
فــــرو کــــوفــت در دامنـــش میــــخ کــــوه
(بوستان سعدی،۱۳۷۰: ۴۱)
۶۱ - نباتـش هر زمانی از زبـان حـال مـی‌گویـد
کسی کـان ابر ما گم کرد،گم باد از جهان نامش
معنی و مفهوم: گیاه رسته در گنجه، همواره از زبان حال خویش می‌گوید: کسی که ابر باران زای ما (ناصرالدّین) را از این‌جا برد نامش در دنیا باقی نماند .
آرایه‌های ادبی: نبات استعاره مکنیه از نوع تشخیص به انسانی مانند شده است که سخن می‌گوید . ابر استعاره مکنیه از ناصرالدّین ابراهیم .
۶۲ - زهی صدری که خصمت را گیا نفرین همی‌خواند
نگر کانکس که جان دارد چه نفرین بر زبان راند

بین جو باز و میزان خلاقیت دانش‌آموزان نیز رابطه مثبت وجود دارد، اما بین جو بسته و میزان خلاقیت دانش‌آموزان رابطه منفی است.
مدارس دارای جو باز، از میزان خلاقیت بالاتری برخوردارند و رابطه مثبتی بین جو باز مدارس و میزان خلاقیت دانش‌آموزان مشاهده شده است (فراغت، ۱۳۸۱).
خضری (۱۳۸۵)در پژوهشی رابطه جو سازمانی وخلاقیت را در ۳۸۴ نفر از کارکنان شرکت صنایع مس شهید باهنر کرمان بررسی کردونتیجه گرفت که:بین خلاقیت وجو سازمانی رابطه‌ی مثبت ومعنی‌داری وجود داردوخلاقیت ونحوه‌ی ارتباط آن درسازمان رابطه‌ی مثبت و معنی‌داری وجود دارد (خضری، ۱۳۸۱).
شیرزادی (۱۳۸۵) در بررسی رابطه‌ی جو سازمانی مدرسه با روحیه کارآفرینی در دانش‌آموزان دوره‌ی متوسطه شهر اصفهان نتیجه گرفت که بین متغیرهای خلاقیت، عزت نفس، انگیزه پیشرفت، منبع کنترل درونی، آینده‌نگری و خطرپذیری و جو سازمانی رابطه‌ی مثبت و معنی‌داری وجود دارد. بر اساس تحقیق وی که بر روی ۱۸۰ مدیر و دبیر زن شاغل، ۱۵۰ دانش آموز دختر در مقطع دوم و سوم دبیرستان در شهر اصفهان این پژوهش داد، مشخص شد که جو مدارس دخترانه مقطع متوسطه در شهر اصفهان در سال تحصیلی ۸۵-۸۴ بیشتر گرایش به بازبودن دارد. شاخص‌های روحیه کارآفرینی (خلاقیت، عزت نفس، انگیزه پیشرفت، منبع کنترل درونی، آینده‌نگری و خطرپذیری) در دانش‌آموزان بالاتر از میانگین است. میان شاخص‌های جو سازمانی (صمیمیت، عدم جوشش، بازدارندگی) با روحیه کارآفرینی رابطه‌ی معناداری وجود دارد، اما میان سایر شاخص‌های جو سازمانی (روحیه، کناره‌گیری، نفوذ، تأکید بر تولید، مراعات) با روحیه کارآفرینی رابطه‌ای معنادار وجود ندارد (شیرزادی، ۱۳۸۵).
عابدزاده (۱۳۸۷) در تحقیقی با عنوان رابطه جو سازمان مدرسه با روحیه کارآفرینی (خلاقیت، توفیق‌طلبی، استقلال‌طلبی، انگیزه درونی، مخاطره‌پذیری) در دانش‌آموزان دوره متوسطه‌ی شهر کرمان که روش آن توصیفی از نوع همبستگی و جامعه آماری آن کلیه مدیران و دانش‌آموزان دبیرستان دخترانه شهر کرمان و نمونه: ۱۸۰ مدیر و دبیر زن شاغل، ۱۵۰ دانش آموز دختر با ابزار: پرسشنامه جو سازمانی (OCDQ) و پرسشنامه محقق‌ساخته روحیه‌ی کارآفرینی به این نتیجه رسید که بین جو سازمانی و روحیه کارآفرینی رابطه مثبت و معنی‌داری وجود دارد (عابدزاده، ۱۳۸۷).
نتایج تحقیق گودرزی در سال ۱۳۸۷ در ارتباط با بررسی رابطه خلاقیت مدیران و جو سازمانی در دانشگاه فردوسی نشان می‌دهد: ۱٫بین جو سازمانی و میزان خلاقیت دانش‌آموزان رابطه مثبت و معنی‌دار وجود دارد.؛ ۲٫بین خلاقیت مدیران با تعاملات سازمانی کارکنان رابطه مستقیم و معنی‌دار وجود دارد؛ ۳٫بین خلاقیت مدیران با رفتار حرفه‌ای کارکنان، رابطه‌ی مستقیم و معنی‌داری وجود دارد؛ ۴٫بین خلاقیت مدیران با رفتار متعهدانه و صمیمی کارکنان رابطه‌ی مستقیم و معنی‌دار وجود دارد.
مردانی حموله (۱۳۸۸) به بررسی رابطه‌ی جوسازمانی باویژگی‌های شخصیتی کارکنان بیمارستان فاطمه‌الزهرانجف‌آباد پرداخت.هدف این پژوهش تعیین ارتباط جو سازمانی با ویژگی‌های شخصیتی کارکنان بیمارستان فاطمه‌الزهرانجف آباد بود.روش بررسی:این پژوهش یک مطالعه توصیفی همبستگی است.نمونه‌ی آماری ۱۲۰نفر از کارکنان بیمارستان که از طریق نمونه‌گیری در دسترس از کارکنان آن بیمارستان انتخاب شدند.ابزارهای مورد استفاده پرسشنامه شخصیت آیزنک در ابعاد چهارگانه درون‌گرایی، برون‌گرایی،ثبات هیجانی وروان‌رنجوری وپرسشنامه جوسازمانی درابعاد شش‌گانه حمایتی،دستوری، تحدیدی، همکارانه، متعهدانه و غیرمتعهدانه بود. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از آمار توصیفی استفاده گردیده است.یافته‌ها:بین ویژگیهای شخصیتی کارکنان درهریک ازابعاد چهارگانه با جوسازمانی رابطه‌ای وجودنداشت.بین ابعاد چهارگانه شخصیت باابعاد جوسازمانی به جز بعدغیرمتعهدانه رابطه‌ای مشاهده نگردیده است.در واقع یافته‌ها بیانگروجودرابطه بین ابعاد چهارگانه شخصیت با یکدیگر بوده است (مردانی حموله، ۱۳۸۸).

زارع (۱۳۸۹) رابطه‌ی جو سازمانی با استرس شغلی و خلاقیت کارکنان اداری آموزش و پرورش استان آذربایجان غربی را بررسی نمود. این تحقیق توصیفی- تحلیلی به شیوه‌ی همبستگی انجام شد. تعداد ۴۷۸ نفر از کارکنان اداری آموزش و پرورش استان آذربایجان غربی در تحقیق شرکت داده شدند. ابزار پژوهش شامل پرسشنامه جو سازمانی هالپین و کرافت، استرس شغلی رایس و آزمون مداد- کاغذی و خلاقیت عابدی بود. نتایج کسب شده عبارت بودند از: تأثیر جو سازمانی بر استرس شغلی و خلاقیت معنی‌دار است. در جو باز شاخص‌هایی چون صمیمیت، ملاحظه‌گری، نفوذ و پایایی می‌تواند باعث خلاقیت کارکنان شود و در جو بسته عواملی چون فاصله‌گیری، بی‌علاقگی، تأکید بر تولید و مزاحمت خلاقیت کارکنان را پایین و استرس آنان را افزایش دهد (زارع، ۱۳۸۹).
خلاصه تحقیقات خارجی در نگاره (۲-۱۴) ارائه گردیده است.

۱۰۱۴

۵.۳۱

۶

دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

۹۲۵

۴.۸۴

۷

دانشگاه صنعتی اصفهان

۸۵۸

۴.۴۹

۸

مرکز مطالعات نظری فیزیک و ریاضی

۷۶۷

۴.۰۱

۹

دانشگاه تبریز

۶۳۹

۳.۳۴

۱۰

دانشگاه صنعتی امیرکبیر

۵۳۸

۲.۸۱

۲-۸-۲-۲ترکیه
دانشمندان ترکیه ۸۲۴۰۷ مقاله در نشریات (ISI)در فاصله سال­های (۲۰۰۵ –۱۹۹۵) منتشر کرده ­اند که بالاترین رقم در میان کشورهای اسلامی است. الگوی بازده تحقیقاتی این کشور به طور متوسط نشانگر ۱۰۰۰۵ مقاله درهر سال است که رقم انتشارات در این ده سال رشد تدریجی داشته و از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۵ به بیش از ۵۰% رسیده است. حداکثر همکاری بین ­المللی با دانشمندان آمریکائی، انگلستان، ایتالیا، آلمان و فرانسه مشاهده شده است. در بین ده مؤسسه­ی علمی برتر دهه(۲۰۰۵ –۱۹۹۵) دانشگاه حاجت­تپه^[۱۴]دارای بیشترین مقاله پژوهشی می­باشد(۸۹۷۹)، دانشگاه استانبول با ۶۴۸۸ مقاله، مقام دوم و دانشگاه آنکارا با ۵۹۸۲ مقاله، رتبه سوم را دارد.ترکیه به نرخ سواد ۵۰/۸۶%،۳/۸۵% مردان و ۷/۸۷% زنان دست یافته است (آمار ۲۰۰۳).
۳-۸-۲-۲مصر
. نرخ سواد دراین کشور ۷۰/۵۷% است که نرخ سواد مردان ۳/۶۸% و نرخ سواد زنان ۹/۴۶% است. دانشگاه­ها و مؤسسات تحقیقاتی این کشور۲۷۷۲۳ مقاله در نشریات ISIدر فاصله سال­های (۲۰۰۵ –۱۹۹۵) منتشر نموده ­اند. الگوی بازده تحقیقاتینشان­دهنده به طور متوسط ۲۸۶۳ مقاله در هر سال می­باشد. نسبتاً اکثر مقاله­ها با همکاری دانشمندانی از آلمان، آمریکا و عربستان سعودی ارائه شده ­اند. سه دانشگاه برتر دهه(۲۰۰۵ –۱۹۹۵) عبارتند از: دانشگاه قاهره (۴۹۷۷ مقاله)، عین­الشمس (۳۱۲۹ مقاله) و مرکز تحقیقات ملی (۲۶۵۱ مقاله).
۴-۸-۲-۲کویت
نرخ سواد در کویت۵۰/۸۳% برای کل جمعیت می­باشد.۱/۸۵% مردان و ۷/۸۱% زنان این کشور باسوادند. دانشگاه­ها و سازمان­های تحقیقاتی این کشور،در فاصله سال­های (۲۰۰۵ –۱۹۹۵) ۵۹۳۰ مقاله در نشریات ISI به چاپ رسانده­اند. الگوی بازده­ی تحقیقاتی این کشور به طور متوسط نشانگر ۵۸۱ مقاله در هر سال است. دانشمندان کویت تقریباً اکثر مقاله­ها را با همکاری دانشمندان کشورهای آمریکا، هند و مصر ارائه داده­اند. اکثر مقاله­ها در زمینه ­های پزشکی و مهندسی شیمی بوده است. سه مؤسسه برتر دهه(۲۰۰۵ –۱۹۹۵­)عبارتند از: دانشگاه کویت (با ۴۴۹۵ مقاله)، مؤسسه­ی تحقیقات علمی کویت (۵۳۷ مقاله) و وزارت بهداشت (۱۵۰ مقاله)

۵-۸-۲-۲عربستان سعودی
نرخ سواد در عربستان سعودی ۸۰/۷۸% برای کل جمعیت می­باشد. ۷/۸۴% مردان و ۸/۷۰% زنان این کشور باسوادند. دانشگاه­ها و سازمان­های تحقیقاتی این کشوردر فاصله سال های (۲۰۰۵ –۱۹۹۵)، ۱۷۴۷۲ مقاله در نشریات ISI به چاپ رسانده­اند. الگوی بازده­ی تحقیقاتی به طور متوسط نشانگر ۱۶۴۴ مقاله در هر سال است. دانشمندان این کشور، تقریباً اکثر مقاله­ها را با همکاری دانشمندان کشورهای آمریکا و مصر ارائه داده­اند. اکثر مقاله­ها درزمینه­های پزشکی و ریاضیات کاربردی بوده است. مؤسسات و دانشگاه­ های برتر دهه(۲۰۰۵ –۱۹۹۵) عبارتند از: دانشگاه ملک سعود (با ۴۳۳۶ مقاله)، دانشگاه صنعت نفت و معدن ملک فهد (۳۳۲۳ مقاله) و مرکز تحقیقاتی و بیمارستان تخصصی ملک فیصل
۶-۸-۲-۲لبنان
میزان سواد کل جمعیت ۴۰/۸۷%،نرخ سواد مردان ۱/۰۹۳% وزنان ۲/۸۲% است. مؤسسات تحقیقی این کشور ۵۳۴۱ مقاله درنشریاتISI به چاپ رسانده­اند. اکثر این مقالات در زمینه ­های پزشکی، بیوتکنولوژی وزیست­شناسی مولکولی است. الگوی بازده­ی تحقیقاتی به طورمتوسط ۵۸۱ مقاله را در هر سال نشان می­دهد. همکاران پژوهشی بین ­المللی این کشور عمدتاً از کشور آمریکا هستند. در میان فعالترین مؤسسات تحقیقی، دانشگاه آمریکایی بیروت دارای بیشترین مقاله بوده است (۲۵۶۸) . دانشگاه سینت ژوزف^[۱۵] با ۳۹۹ مقاله و دانشگاه لبنان با ۳۵۵ مقاله­ منتشره در مقام­های دوم وسوم قرار دارند.
۷-۸-۲-۲امارات متحده عربی
نرخ سواد این کشور ۷۸%، میزان سواد مردان ۱/۷۶% و زنان ۷/۸۱% است (آمار ۲۰۰۳). دانشگاه­ها ومؤسسات تحقیقاتی این کشور ۴۳۸۹ مقاله در نشریات ISI درفاصله سال­های (۲۰۰۵ –۱۹۹۵) منتشر نموده ­اند. الگوی بازده تحقیقاتی به طور متوسط ۴۶۸ مقاله پژوهشی در هر سال است. همکاران پژوهشی بین المللی این کشور آمریکا وانگلستان می باشند. اکثر مقاله­ها در زمینه ­های زیست­شناسی و میکروبیولوژی نوشته شده ­اند. سه مؤسسه­ی برتردانشگاه امارات متحده عربی(۲۴۷۸)، بیمارستان توأم (۲۳۸) و دانشگاه آمریکایی شارجه (۲۱۰ ) هستند.
۸-۸-۲-۲مالزی
نرخ کل سواد این کشور ۷۰/۸۸% نرخ سواد مردان ۹۲% وزنان ۴/۸۵% می­باشد ( آمار ۲۰۰۳)، مؤسسات مالزی در فاصله سال­های (۲۰۰۵ –۱۹۹۵) ۱۰۶۷۴ مقاله در نشریات ISI به چاپ رسانده­اند اکثر این مقالات در زمینه ­های بلور شناسی، مهندسی برق، الکترونیک وشیمی هستند. الگوی بازده پژوهشی نشانگر متوسط ۱۱۶۸مقاله منتشره در هر سال است. دانشمندان این کشور با همکاری دانشمندانی از چین وژاپن اقدام به انتشار مقاله نمودهاند. در دهه(۲۰۰۵ –۱۹۹۵)، دانشگاه مالایا ^[۱۶](۲۸۶۲مقاله )، دانشگاه سینزمالزی^[۱۷] (۲۴۰۲مقاله) و دانشگاه پوترا^[۱۸](۱۶۲۳مقاله) به ترتیب سه مؤسسه­ی برتر شناخته شده اند.
۹-۸-۲-۲ازبکستان
نرخ کل سواد این کشور ۸/۹۹% نرخ سواد مردان ۶/۹۹%وزنان ۹۹ %می باشد ( آمار ۲۰۰۳). این کشور دارای آموزش عالی و زیرساخت­های تحقیقاتی منظمی استدر فاصله سال های (۲۰۰۵ –۱۹۹۵)،دانشمندان این کشور ۳۹۲۴ مقاله در نشریات ISI به چاپ رسانده­اند. نسبت بیشتری از مقاله­ها در مقایسه با کشورهای دیگر با همکاری دانشمندان روسی منتشر می­ شود. اکثر مقاله­ها در زمینه ­های شیمی و فیزیک کاربردی نگارش می­شوند. سه مؤسسه برتر در طی این سالها به ترتیب آکادمی علوم ازبک با ۲۱۶۹ مقاله، دانشگاه ملی تاشکند با ۳۹۹ مقاله و دانشگاه ملی سمرقند با ۲۵۸ مقاله می­باشند.
جدول ۲-۲ وضعیت جمعیت، مساحت، تولید ناخالص ملی (GDP)^[19]، نرخ سواد و تعداد مقالات در فاصله سال های (۲۰۰۵ –۱۹۹۵) برای نه کشور برتر اسلامی نشان می­دهد.(همان منبع).
جدول ۲-۲ فهرست کشور­های برترمنطقه از نظر تولید علم(۲۰۰۵-۱۹۹۵)

ردیف

نظام پاداش در برابر عملکرد
شور و مشورت
سعه صدر
روابط صمیمی و دوستانه
هدایت و حمایت مدیریتی
احترام به قانون
تنظیم شعائر اسلامی
۲۵- تلاش برای بهبود کیفیت و ارائه خدمات بهتر

۲-۲۰-۲۳ مدل پویای فرهنگی مری جو هچ (Merry Joe Hatch Model)
هچ^[۸۶] به تکمیل نظریه شاین پرداخته است. به عبارتی، عنصر «سمبل ها و نمادها» به مدل شاین اضافه شده است. دراین مدل که به گونه ای مدور است ، چهار مرحله مطرح شده است: تجلی، تحقق، نمادسازی و تاویل (هچ ، ۱۹۹۷)
فرایند تجلی بیانگر این مفهوم است که چگونه انتظارات مختلف و بایدها و نبایدها در فرهنگ مطرح می شوند. به عبارت دیگر، این فرایند بیانگر این مفهوم است که چگونه ارزشها از مفروضات اساسی پدید آمده و به گونه ای ارزش خود را به فرهنگ تحمیل می کنند. در فرایند تحقیق باید در نظر داشت که شاین مصنوعات و ساخته های دست بشر را که در فرهنگ اثر گذارند، قابل درک ترین و قابل لمس ترین بخش فرهنگ می داند.
در فرایند نماد سازی باید توجه داشت که نمادها مصنوع دست انسان اند. انسانها با توجه به مفروضات و ارزشهای خود چیزی را پدید می آورند که بیانگر مفهوم خاصی از یک فعالیت و رفتار می گردند .مطالعه فرایند نماد سازی در مدل پویایی فرهنگی بیانگر درگیری مستقیم است. در این مرحله در فرهنگ ها و سازمانها، انحصار به روش های خاص و با نمادهای خاص، واقعیت های شکل گرفته برای خود را بیان می کنند .
مثلاً در مفهوم اجرای عدالت ممکن است مدیر سازمان خود را به شکل کارکنان درآورده و همانند آنان خواهان رفتارهای مساوی می شود . چنین عملی با ایستادن در صف انتظار غذا و یا دریافت حقوق و غیره تجلی می یابد.
در فرایند تاویل، پژوهشگر به این نکته می پردازد که چگونه نمادها شکل می گیرند و قالب بندی می شوند و بر اساس راه های موجود و استدراکات اعضاء فرهنگ باید توجه داشت که در همین جاست که رویارویی فرهنگها با یکدیگر موجب گسترش مفهومی فرهنگها شده و به آنان توانایی بیشتر تاویل نمادها را داده، فرهنگ را به سوی تکامل سوق می دهد (فرهنگی، ۱۳۸۰)
ارزشها
مصنوعات
مفروضات
سمبل ها
۴
۱
۱- تحقق ۲- سمبل سازی (نمادسازی) ۳- مفروضات(تفسیر) ۴- تجلی (نشانه)
شکل۲-۱۲: مدل پویای فرهنگ
۲-۲۰-۲۴ مدل دنیسون( Denison Model)
یکی از جدیدترین و در عین حال کامل ترین مدلهای فرهنگ سازمانی، مدل دنیسون است که چون روش سنجش فرهنگ سازمانی این تحقیق، مدل مذکور می باشد به طور مفصل به توضیح مدل و کاربردهای آن پرداخته می شود.
«دانیل آر دنیسون»^[۸۷] پروفسور رفتار سازمانی دانشگاه میشیگان آمریکا در سال ۱۹۸۴ مطالعات گسترده ای را در زمینه فرهنگ سازمانی آغاز نمود.
ثمره مطالعات وی کتابهای «فرهنگ و اثر بخشی سازمانی (۱۹۹۰)»، «تغییر فرهنگ سازمانی (۱۹۹۷)» و مقالاتی از جمله: «فرهنگ سازمانی و اثر بخشی سازمانی: آیا آسیا متفاوت از سایر نقاط جهان است؟(۲۰۰۳)». «نقش رهبران در شکل دهی فرهنگ سازمانی (۲۰۰۵)» «سرمایه اجتماعی در سازمان ها (۲۰۰۷)» و ده ها مقاله است که در مجلات معتبر دنیا به چاپ رسیده است .
نتایج پژوهشهای مختلف انجام گرفته توسط دنیسون و همکاران وی، روشنگر این موضوع است که فرهنگ سازمانی اثر مستقیمی بر مقیاس های مختلف اثر بخشی و عملکرد سازمان ها دارد ودر نتیجه داشتن شناختی عمیق از فرهنگ موجود سازمان، جهت بهبود اثر بخشی آن از اهمیت بالائی برخوردار است.
۲-۲۱ ویژگیها، شاخصها و ابعاد فرهنگ سازمانی بر اساس مدل دنیسون
دنیسون برای به تصویر کشیدن فرهنگ سازمان از یک مدل استفاده نموده است. این مدل (شکل ۲-۱۲) در برگیرنده چهار ویژگی اصلی فرهنگ سازمانی یعنی: درگیر کار شدن، سازگاری، یکپارچگی، و مأموریت. که این ویژگیها در قالب عبارتهایی از مجموعه فعالیتهای مدیریت^[۸۸] بیان می شوند. فعالیتهای مدیریت شامل عملکردهای روشنی هستند که با چهار ویژگی فرهنگ سازمانی مرتبط می باشند و از اعتقادات ، ارزشها و مفروضات مسلط بر سازمان نشأت گرفته و به وسیله آنها نیز تقویت می شوند. این فعالیتهای مدیریتی به وسیله استفاده از ۱۲ شاخص^[۸۹] که مدل را تشخیص می دهند اندازه گیری می شوند. به عبارتی دیگر هر یک از ویژگیهای فرهنگ به وسیله سه شاخص فعالیت مدیریتی مورد سنجش قرار می گیرد و هر یک از شاخصها نیز به نوبه خود به وسیله ۵ سؤال اندازه گیری می شود ودر نهایت برای سنجش تمامی شاخصها از یک پرسشنامه ۶۰ موردی استفاده می شود پس از سنجش تمامی ویژگیها و شاخصها و قرار دادن امتیاز هر یک از آنها در مدل، شکل حاصل را در «شمای سازمانی»^[۹۰] می نامند.
ماموریت
سازگاری
یکپارچگی
درگیر کار شدن
شکل ۲-۱۳ : مدل فرهنگ سازمانی دنیسون
ویژگی «درگیر کار شدن» چیست؟
فرهنگ سازمانی که ویژگی آن «درگیر شدن بالای کارکنان درکار» باشد، به طور قوی درگیری و مشارکت کارکنان را در فعالیتهای مختلف سازمان مورد تشویق قرار می دهد و حس مالکیت ومسؤولیت را در آنها به وجود می آورد، حس مالکیت موجب ایجاد تعهد بیشتری به سازمان شده وقابلیت های استقلال را در کارکنان افزایش می دهند. در این گونه فرهنگ ، کارکنان به سیستم های کنترل ضمنی و داوطلبانه تأکید دارند تا به سیستم های رسمی، روشن و بروکراتیک و سازمان به طور پیوسته کارکنان خود را توانمند می سازد و قابلیت‌های آنها را در تمامی سطوح سازمان ارتقا می دهد.
شاخصهای ویژگی درگیر شدن عبارتند از:
* توانمند سازی^[۹۱]
* تیم گرایی^[۹۲]
* توسعه قابلیت‌ها^[۹۳]
هر کدام از این شاخصها دارای ۵ سوال در پرسشنامه فرهنگ سازمانی دنیسون هستند.
افراد توانمند دارای اختیار، خلاقیت و توانایی اداره کار خود هستند. توانمند سازی موجب ایجاد حس مالکیت و مسؤولیت نسبت به سازمان می شود.
فرهنگ تیم گرایی به میزان ارزشی که برای مشارکتی در جهت اهداف مشترک و برای این که تمامی کارکنان احساس مسؤولیت دو گانه نمایند ، اطلاق می شود (دنیسون و همکاران ۱۹۹۶).
سازمان ها به این سبب بر روی توسعه قابلیت‌های کارکنان سرمایه گذاری می کنند که همچنان رقابتی بمانند و نیازهای مداوم کاری را برطرف.
ویژگی «یکپارچگی» چیست؟
یکپارچگی عبارتست از ارزشها و سیستمهایی که مبنای یک فرهنگ قوی را تشکیل می دهند سازمانهای یکپارچه به سبب برخورداری از یک فرهنگ با ثبات ، هماهنگ و منسجم گرایش بالایی به اثر بخشی دارند.
یکپارچگی، فرهنگی قوی بر مبنای سیستمی مشترک از اعتقادات، ارزشها و نشانه ها را به وجود می آورد که کاملاً توسط اعضای سازمان قابل فهم است.
یکپارچگی، افراد را قادر می سازد تا واکنش مناسبی را در شیوه ای قابل پیش بینی به یک محیط غیر قابل پیش بینی (با تاکید بر اصولی بر مبنای ارزشها) از خود نشان دهند.
شاخصهای ویژگی یکپارچگی عبارتند از :
* هماهنگی و انسجام^[۹۴]
* توافق^[۹۵]