1-5- فرض­های ساده­کننده تحقیق

در این تحقیق فرض‌های زیر درنظر گرفته شده است:
- در منطقه مورد مطالعه فرض شده است امکان عدم تأمین نیاز شرب و صنعت در طی تمام زمان برنامه­ ریزی وجود ندارد. لذا تأمین نیاز این دو بخش به صورت صد در صد صورت پذیرفته است.
- روستاهای حقابه­بر، به منظور مدیریت تخصیص آب، گروه­بندی شده ­اند و در نهایت چهار آببر به عنوان آببر کشاورزی درنظر گرفته شده است.
- فرض گردیده است مخزن سد به صورت یک تانک با اختلاط کامل عمل می­ کند.

1-6- نوآوری­های تحقیق

نوآوری­های این تحقیق در زمینه مدلسازی تخصیص آب به صورت زیر قابل بیان است:
1- مدلسازی کمی و کیفی سیستم­های رودخانه-مخزن با لحاظ سه شاخص پایداری، عدالت و بهره­وری.
2- بازتوزیع منافع حاصل از تخصیص کمی و کیفی با تدوین مدل بازی همکارانه FVLC
3- به کارگیری شاخص SPI^[8] جهت سناریوسازی در روند تحلیل سناریوها
4- تدوین مدل بهینه­سازی سناریویی تخصیص کمی وکیفی آب

1-7- ساختار پایان نامه

این پایان‌نامه در چهارچوب هفت فصل ارائه شده است. در فصل حاضر کلیات مرتبط با پایان‌نامه مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل بعد مروری بر کارهای پیشین و تحقیقات صورت گرفته در زمینه تخصیص کمی وکیفی آب و به کارگیری تئوری بازی‌ها در تخصیص منابع آب انجام گرفته است. نحوه عملکرد نرم‌افزارها و روش­های به کار گرفته شده در روند مدلسازی، در فصل سوم ارائه شده است. در این تحقیق مورد مطالعاتی جهت ارزیابی مدل ارائه شده، حوضه رودخانه رودبال می­باشد. مشخصات محدوده مذکور در فصل چهار مورد بررسی قرار گرفته است. ساختار مدل به کار گرفته شده و نتایج حاصل از کارگیری مدل در منطقه مورد مطالعه به ترتیب در فصل پنج و شش تشریح شده است. در نهایت در فصل هفتم نیز نتیجه ­گیری و پیشنهادات برای ادامه­ تحقیق ارائه شده است.

فصل دوم
مرور پیشینه مطالعات

2-1- مقدمه

کاهش منابع آبی در دسترس با کیفیت مطلوب از یک سو و افزایش نیازهای آبی از سوی دیگر، لزوم مدیریت همزمان کمی و کیفی بیش از پیش، توجه­ محققان و سیاستگزاران بخش آب را به خود جلب کرده است. در این بین توسعه­ پایدار با لحاظ توأمان خصوصیات اقتصادی و زیست­محیطی با لحاظ محدودیت‌های موجود می ­تواند به عنوان مبنای معتبری برای تصمیم‌گیری در مورد تخصیص منابع آب در نظر گرفته شده است. با توجه به کمبود منابع آبی و وجود تصمیم­گیرندگان و ذینفعان متعدد در یک حوضه­ آبریز، تخصیص منابع آب موضوع حساس و پیچیده­ای می­باشد و تاکنون مطالعات زیادی در این زمینه انجام گرفته است. در برخی از مطالعات موجود، تخصیص تلفیقی منابع آب سطحی و زیرزمینی و تئوری بازی‌ها برای حل مشکلات یاد شده در خصوص تخصیص منابع آبی به کار گرفته شده است، البته باید در نظر داشت که علاوه بر این مشکلات، عدم‌قطعیت­های تأثیرگذار در تخصیص نیز به خودی خود بر اهمیت و حساسیت مسأله می افزایند. با توجه به اهداف تحقیق پیش رو برخی از مطالعات و تحقیقات گذشته در زمینه­ تخصیص منابع آبی در دو بخش زیر آورده شده است :
- مدیریت تخصیص کمی و کیفی منابع آب در حوضه آبریز
- به کارگیری تئوری بازی‌ها در مدیریت کمی و کیفی منابع آب

2-2- پیشینه مطالعات در زمینه مدیریت منابع آب در حوضه آبریز

نخستين مطالعات در زمينه مدل‌های تخصيص آب از دهه 1950 آغاز شد و از سال 1960 تا 1970 پيشرفت‌هاي بسيار زيادی کرد. محققين زيادي، مدل‌سازی کيفي آب را در کنار لحاظ کميت آب، در تخصيص آب ضروری دانسته‌اند. دليل اين امر، لزوم توجه به توسعه پايدار با حداقل اثرات منفي روي منابع آبي بوده است (Griggn and Brgson, 1972). در ادامه برخی از مطالعات در زمینه­ مدیریت کمی و کیفی منابع آب آورده شده است.
Tang (1995) مدلی جهت تخصیص بهینه منابع آب در حوضه رودخانه ارائه داد. ایشان برای حل مدل خود از روش LHDP^[9] استفاده نمود. مدل پیشنهادی در حوضه رودخانه زرد چین مورد ارزیابی قرار گرفت. در این تحقیق مدیریت کیفی و عدم‎قطعیت مورد بررسی قرار نگرفت.
Takyi and Lence (1999) به منظور تخصیص کمی و کیفی از آب رودخانه،‌ يك مدل بهينه‌سازي چندهدفه را بر مبناي روش برنامه‌ريزي با محدوديت‌هاي شانسي^[10] تدوين نمودند. در اين تحقيق، ايشان از مدل شبكه‌هاي عصبي مصنوعي به منظور كاهش زمان محاسبات مدل غيرفصلي خود استفاده كردند.
De Azevedo et al. (2000) برای مدل‌سازی کمی و کيفی آب در رودخانه و مخزن از دو مدل MODSIM و QUAL2E-UNCAS استفاده کردند. همچنين در اين پژوهش، تحليل عدم قطعيت پارامترهای مدل نيز صورت پذيرفته است. ايشان، مدل پيشنهادي خود را در حوضه رودخانه Piracicaba در برزيل به‌کار ‌بردند. نتايج حاصل از اين پژوهش، نشان داد که می‌توان با افزايش راندمان تصفيه فاضلاب‌ها و همچنين افزايش جريان آب در رودخانه، مشکل کيفيت نامناسب آب در رودخانه‌ها را حل نمود.
Dai et al. (2001) برای اولين بار، مدل قطعی MODSIMQ را براي تخصيص همزمان کمی و کيفی آب ارائه نمودند. اين مدل، شبکه جريان را همانند MODSIM، مدل‌کرده ولی با افزودن محدوديت‌های کيفی، مدل‌سازی کيفيت آب را نيز انجام می‌دهد. ايشان اين مدل را در حوضه رودخانه Arkansas در Colorado آمريكا به‌کار ‌بردند. نتايج حاصل از سناريو‌های مختلف مديريتي نشان می­دهد که در صورت استفاده صحيح از منابع سطحی و زيرزمينی و همچنين کنترل شوری، مشکل تأمين آب در اين حوضه برطرف می‌شود. همان طور که اشاره شد در این مدل عدم‌قطعیت‌ها درنظر گرفته نشده است.
Cai et al. (2003) مدلی غیرخطی جهت تخصیص کمی وکیفی منابع آب ارائه دادند. در این مدلسازی سعی ‌شد تخصیص آب به تقاضاهای کشاورزی و دیگر تقاضاها بنحوی بهینه گردد که سود اقتصادی ذینفعان بیشینه شده و به نیاز زیست‌محیطی نیز پاسخ داده شود. ایشان مدل پیشنهادی خود را در تخصیص منابع آب حوضه دریای آرال به کار بردند. در این مدل عدم‌قطعیت لحاظ نشده است.
Kerachian and Karamouz (2007) مدل استوکستیک جهت تخصیص کمی و کیفی در سیستم مخزن-رودخانه ارائه دادند. ایشان در مدل خود عدم­قطعیت مربوط به آورد رودخانه را نیز درنظر گرفتند.
Shourian et al. (2008) با بهره گرفتن از ترکیب مدل شبیه‌سازی سیستم‌های آبی مُدسیم و الگوریتم تکاملیPSO^[11] ، قابلیت بهینه‌سازی چند-دوره‌ای را به مدل شبیه‌سازی برای کاربرد در تحلیل سیستم آبی حوضه آبریز سیروان افزوده‌اند. این مدل ترکیبی برای طراحی حجم مخازن سدها و ظرفیت سیستم انتقال آب در حوضه آبریز سیروان با هدف بیشینه‌سازی سود حاصل از تخصیص آب با احتساب هزینه ساخت سد و سیستم انتقال برای تخصیص دهنده آب به کار گرفته شده است. آنها به وسیله‌ی این مدل سناریوهای مختلف انتقال آب از حوضه آبریز سیروان به حوضه‌های مجاور، و ابعاد حجم مخازن و سازه‌های انتقال آب را برای هر سناریو با هدف بیشینه‌سازی سود حاصل از تخصیص آب را مورد بررسی قرار داده‌اند.
Zhang et al. (2010) مدلي قطعی براي تخصيص همزمان کمی و کيفی آب ارائه دادند. در اين مدل، انتقال آلودگی و فرآيند چرخه هيدرولوژيکی در حوضه رودخانه لحاظ شده است. ايشان مدل پيشنهادي خود را در حوضه رودخانه Jiojiang در چين به‌‌كار بردند. در این پژوهش عدم‌قطعیت بررسی نشده است.
Paredes et al. (2010) يک مدل قطعی کمی و کيفی را به منظور تخصيص آب در سطح حوضه آبريز ارائه نمودند. آن­ها جهت ­مدل­سازی کمی از مدل SIMGES که توسط اندرو و همکارانش^[12] در سال 1992 ارائه شد، بهره جستند و مدل­سازی کیفی را براساس مدل GESCAL، ارائه شده توسط پاردس و همکارانش^[13] در سال 2007، انجام دادند. تابع هدف مدل بهينه‌سازی تدوين‌شده توسط ايشان، یک تابع اقتصادی و به صورت حداقل‌کردن هزينه تأمين آب بوده است. ایشان، مدل خود را در حوضه رودخانه Jucarدر اسپانيا مورد ارزيابي قرار دادند.
Zhou et al. (2011) روش برنامه‌ريزی غيرقطعی فاکتوريل را برای مديريت منابع آب با لحاظ عدم‌قطعيت‌ها ارائه نمودند. چارچوب کلی برنامه‌ريزی غيرقطعی فاکتوريل در اين تحقيق، از تلفيق تحليل فاکتوريل و برنامه‌ريزی بازه­ای دو مرحله‌ای تشکيل می‌شود. در اين تحقيق، كيفيت آب لحاظ نگرديده و اثرات برقراري همكاري بين آببرهاي مختلف در تخصيص بررسي نشده است. در ضمن این مدل، در صورت افزایش تعداد پارامترهای غیرقطعی پاسخگو نیست.
Nikoo et al. (2012a) يک روش جديد غير قطعي برای تخصيص همزمان آب و بار‌آلودگی در رودخانه‌ها ارائه نمودند. ايشان از يک مدل بهينه‌سازي بازه‌اي غيرخطی برای لحاظ عدم‌قطعيت‌‌ ورودی‌ها و پارامتر‌های مدل تخصيص استفاده کردند. در اين مدل، عدم قطعيت‌های موجود در نياز آبي و آب قابل دسترس ماهانه و همچنين اثرات زيست‌محيطی و اقتصادی تخصيص آب در بخش کشاورزی لحاظ شده است. برای نشان دادن قابليت اجرا و کارايي مدل، اين مدل در رودخانه دز به‌کار ‌برده شده است. در اين تحقيق، تنها بار آلودگي شاخص كل جامدات محلول در نظر گرفته شده است و مدل براي چند بار آلودگي توسعه داده نشده است.
Nikoo et al. (2013a) روندی جدید براساس منطق فازی با در نظر گرفتن عدم‌قطعیت‌های مرتبط با تخصیص آب و بار آلودگی ارائه دادند. در این مدل­سازی کیفیت و مقدار زه‌آب ناشی از کشاورزی و سود ناشی از تخصیص آب به نیاز کشاورزی مورد بررسی قرار گرفته است. در این پژوهش جهت تخصیص عادلانه منابع آب از رویکرد بازی همکارانه فازی استفاده شده است. این مدل در رودخانه دز ارزیابی شده است.
Nikoo et al. (2013b) مدلی جهت تخصیص بهینه از رودخانه و مخزن در حوضه آبریز ارائه دادند. ایشان در تحقیق خود از روش بازه­ای غیرخطی جهت کمینه کردن کمبود در تأمین نیازها استفاده نمودند. در این مدل کیفیت آب و عدم­قطعیت در نیازها نیز درنظرگرفته شده است. در این تحقیق مدل پیشنهادی در حوضه آبریز زاینده­رود به کار گرفته شد ونتایج حاکی از آن است که در شرایط خشکسالی که مقدار آب سطحی در دسترس کمتر از 85 درصد از حالت نرمال و نیاز آبی 115 درصد از نیازهای درحال حاضر است، مقدار TDS^[14] در محل ورود به باتلاق گاوخونی که در پایین دست حوضه آبریز قرار دارد تا 50 درصد کاهش می­یابد.
Nikoo et al. (2013c) يک متدولوژي فازي را به منظور تخصيص آب و بار آلودگي در رودخانه‌ها، بر مبنای روش تبديل فازي (^[15]FTM) ارائه کردند. در اين تحقيق، مدل FTM به عنوان يک مدل شبيه‌سازي مناسب با رويکرد رياضيات فازي پيشرفته، در چهارچوب يک مدل بهينه‌سازي تخصيص آب و بار آلودگي مورد استفاده قرار گرفت.

2-3- پیشینه مطالعات در زمینه به کارگیری تئوری بازی‌ها در مدیریت کمی و کیفی منابع آب

نظریه بازی‌ها توسط نیومن و مرگنسترن^[16] (1944) ارائه شد. این نظریه یک مدل ریاضی ساده از رفتار اعضای یک مجموعه که بر سر کالای خاصی (مانند مقدار آب تخصیص داده شده) با یکدیگر رقابت می­ کنند، را ارائه می­دهد. به عبارت دیگر این نظریه زمانی به کار می ­آید که در تصمیم ­گیری در مجموعه ­ای، منافع یک عضو در گرو انتخاب و منافع اعضا دیگر باشد
(Stanford Encyclopedia of Philosophy, 2006). با توجه به ماهیت مسائل مدیریت منابع آب برخی از محققین در مطالعات خویش از این تئوری استفاده نموده ­اند. از جمله اولين مطالعات مربوط به كاربرد تئوري بازي‌ها در مديريت منابع آب مي‌توان به Rogers (1969) اشاره نمود. در اين مطالعه، از تئوري بازي‌ها جهت تدوین استراتژی بهره ­برداری از رودخانه­های Ganges و Brahmaputra، که در مرز پاکستان و هند واقع شده ­اند­، استفاده شده است. در این مطالعه تخصیص براساس همکاری بین دو کشور تعیین گردید و از تئوري بازي‌ها به منظور تعيين منافع طرفين شركت‌كننده در همكاري استفاده شده است. نتايج حاکی از آن است که در صورت همکاری بین دو کشور سود بیشتری عاید هر یک از آن­ها خواهد شد.
Bogardi and Szidarovszky (1976) به بررسي موارد مختلف قابل استفاده از تئوري بازي‌ها در مسائل مربوط به منابع آب پرداختند. از جمله كاربرد‌هاي اشاره ‌شده در اين تحقيق، مي‌توان به استفاده از تئوري بازي‌ها در مديريت كيفي منابع آب و مديريت سيستم‌هاي چند‌منظوره‌ منابع آب اشاره نمود.
Dinar and Wolf (1994) متدولوژي جديدي بر مبناي تئوري بازي‌ها، جهت طرح­های انتقال آب بین حوضه­ای^[17] ارائه کردند. ايشان جهت ارزیابی مدل پیشنهادی آن را در محدوده مطالعاتی شامل چهار کشور اسرائیل، مصر، نوار غزه و ساحل غربی رود اردن به کار گرفته و نشان دادند در صورت همکاری بین کشورهای مذکور، سود اقتصادی حاصله بیشتر است.
Özelkan and Duckstein (1996) متدولوژی را جهت حل یک مسئله اقتصاد منابع آب براساس روش تصمیم ­گیری چند معیاره ارائه دادند و ایشان كارايي چند روش‌ مختلف تصميم‌گيري چند‌معياره را در مدل پيشنهادي خود مورد بررسي قرار دادند. روش­های به کار گرفته شامل PROMETHEE^[18]-I, PROMETHEE-II، روش آناليز چند‌معياره‌ Q، ^[19]GAIA، بازي‌هاي همكارانه و CP^[20] می­باشند. ایشان به این نتیجه رسیدند که هیچکدام از مدل­ها برتری قابل ملاحظه­ای نسبت به دیگری ندارد.
Dinar and Howitt (1997) به بررسي روش‌هاي مختلف لحاظ معيارهاي پايداري و مقبوليت در بازتوزيع هزينه‌‌هاي حفاظت ‌زيست‌محيطي منابع آب بين آلوده‌كنند‌گان مختلف آن پرداختند. ايشان از شرط مقبوليت به عنوان شاخصي از معيار عدالت در بازتوزيع هزينه‌ها استفاده كردند. در اين تحقيق، از چهار روش Nash-Harsnayi، Shapley، Nucleolus و روش اختصاص نسبي هزينه به منظور بازتوزيع هزينه‌ها استفاده شده است. نتايج اين تحقيق، نشان‌دهنده اين بوده است كه بازتوزيع هزينه‌ها، وابستگي زيادي به شرايط طبيعي حاكم بر بازه‌ زماني مورد بررسي دارد. ايشان همچنين به اين نتيجه رسيدند كه روش‌هاي مختلف بازتوزيع هزينه‌ها، از نظر معيارهاي پايداري و مقبوليت با هم تفاوت دارند.
Frisbold and Caswell (2000) يك مدل بازي همكارانه را به منظور تعیین نحوه­ تخصیص منابع آبی مشترک تدوین نمودند. ایشان به وسیله­ این مدل، قابليت تئوري بازي‌ها در حل اختلاف بر سر منابع آبي مشترک بين دو كشور آمریکا و مکزیک مورد ارزیابی قرار دادند. در اين تحقيق، توانایی تئوري بازي‌ها در حل اختلاف بين طرفين، مشخص گرديده اما قياس مزاياي روش تئوري بازي‌ها با ساير روش‌هاي حل اختلاف معمول، صورت نپذيرفته است.
Kilgour and Dinar (2001) یک مدل بازی همکارانه را به منظور تعیین نحوه‌ی تخصیص آب از رودخانه‌‌ مشترک Ganges در مرز هندوستان و بنگلادش، تدوین نمودند. در اين تحقيق، پس از تعیین مقدار آب تخصیصی به هر یک از مصرف کنندگان براساس قوانین تخصیص تدوین شده، سود حاصله بین آببرهای مختلف براساس بازی همکارانه باز توزیع می­گردد. در این مدل عدم‌قطعیت­ها و کیفیت آب بررسی نشده است.
Loaiciga (2004) با بهره گرفتن از تئوري بازي‌ها، مدلي را به منظور بررسي و تحليل مسأله بهره‌برداري از منابع آب زيرزميني مشترک ارائه داد. در این مدل تابع هدف به صورت حداکثر نمودن سود ناشی از تخصیص آب می­باشد. ایشان تابع هدف مدل بهینه­سازی خود را به صورت حداکثر نمودن سود ناشی از تخصیص آب با قید رعايت مقدار ارتفاع افت مجاز در سطح سفره آب زيرزميني، تعریف نمود. مقدار سود خالص حاصله از بهره‌برداري از سفره آب زيرزميني نيز به صورت تابعي از هزينه پمپاژ، مقدار دبي پمپاژ، قيمت بازاري آب زيرزميني و زمان، در نظر گرفته شده است. نتايج اين تحقيق، نشان‌دهنده اين بوده است كه تدوين مدل بازي‌هاي همکارانه و برقراري همكاري بين ذينفعان، امکان برقراري بهره‌برداري پايدار از منابع آب زيرزميني مشترک را مهيا خواهد كرد.
Xiaokai et al. (2006) سه مدل جهت تخصیص آب رودخانه­ی زرد با بهره گرفتن از تئوری بازی‌ها معرفی نموده است. در این مدل­های تخصیص به ترتیب از سه روش زیر استفاده شده است:
1- سهميه‌ از پيش تعيين‌شده^[21] به هر مصرف‌کننده
2- برداشت تنظيم‌نشده‌ آب^[22]
3- مقدار حقابه‌هاي‌^[23] تعيين‌شده با در نظر گرفتن تجارت حقابه‌ها.
در اين تحقيق،‌ به منظور بازتوزيع منافع حاصله، با توجه به ذینفعان حاضر، از مدل چانه‌زني
Nash-Harsanyi کمک گرفته شده است. نتايج حاصله برتری روش سوم را تأیید می­ کنند. مدل ارائه‌شده در اين تحقيق، نيز عدم‌قطعيت‌ها را در مسأله تخصيص آب در نظر نگرفته است و كيفيت آب را نيز در تخصيص، لحاظ نمي‌كند.
Salazar et al. (2007) مدلي را به منظور حل اختلاف در بهره‌برداري مشترک از منابع آب زيرزميني با بهره گرفتن از نظريه بازي‌ها توسعه داده و اثرات زيست‌محيطي نامطلوب ناشي از افزايش برداشت از سفره آب زيرزميني به منظور افزايش سود حاصله از توليد محصولات كشاورزي را مورد بررسي قرار دادند. همچنين ايشان، افزايش بار آلودگي حاصله از ازدياد مصرف كود‌هاي شيميايي به منظور توليد محصولات كشاورزي بيشتر را نيز در مدل خود در نظر گرفتند. ايشان به منظور تعيين تخصيص‌هاي بهينه از بين 12 سناريوي مختلف برداشت آب از سفره آب زيرزميني، از تئوري بازي‌هاي همكارانه استفاده كردند. در اين تحقيق، به كمك چهار روش مختلف حل اختلاف بر مبناي تئوري بازي‌ها، سناريوي بهينه برداشت از سفره آب زيرزميني ايالت Guanajuato در مکزیک را تعيين نمودند. از جمله نكات قوت اين تحقيق، در نظر گرفتن همزمان دو معيار حداكثر‌سازي منافع اقتصادي و حداقل‌سازي مقدار آلودگي آب به نيترات، براي انتخاب سناريوي برتر برداشت آب بوده است.
McKinney and Teasley (2007) متدولوژی مناسب براساس بازي همکارانه براي بهره‌برداري از رودخانه­ی Syra Darya كه بين سه کشور قرقيزستان، ازبکستان و قزاقستان مشترك است، ارائه كردند. این سه کشور به منظورهای متفاوتی از یکدیگر از این رودخانه برداشت می­ کنند. کشور قرقیزستان که در بالادست رودخانه قرار دارد، بیشتر به منظور تولید انرژی برقابی از رودخانه برداشت می­ کند در حالی که دو کشور دیگر با توجه به آنکه پتانسیل تأمین انرژی از منابع دیگر را دارند، جهت مصرف شرب و کشاورزی از این رودخانه بهره ­برداری می­ کنند. محققان این تحقیق، پیشنهاد دادند با توجه به شرایط حاضر کشور ازبکستان و قزاقستان در ازای بهره ­برداری از رودخانه، منابع انرژی خود را در اختیار کشور قرقیزستان بگذارند. ایشان جهت تعیین مقدار پرداخت مالی به ازای آب رها شده از کشور قرقیزستان از بازی همکارانه Shaply استفاده نمودند. باید توجه داشت که این مدل کیفیت آب بازگشتی و عدم‌قطعیت­های موجود را درنظر نگرفته است.

در زیر منوی گزارشات : گزارشات سیستم که پیشتر به آنها اشاره کننده را یکجا جمع نمود. و اطلاعات در خواست را به صورت خلاصه شده از کاربر درخواست می نماید . برای مثال از زیر منوی گزارشات لیست پایانه بارها را به صورت خلاصه و کامل سیستم کلیه اطلاعات مورد نیاز را از کاربر درخواست نمود و کاربر با در اختیار داشتن لیست کلیه پایانه ها ، انواع بار، و نوع بارگیر با درج تاریخ … محل پایانه انواع بارگیر مورد نیاز خود را وارد می نماید و می تواند گزارشات کاملی از بارهای آینده دریافت نماید

تصویر ۳-۴- منوی گزارشات بارهای آینده[۶۳]
توجه : از راه های ورود به سامانه نام کاربری و شماره کارت هوشمند ذکر شده اما در حال حاضر سیستم بر سیستم صدور کارت هوشمند متصل نشده و عملا این امکان ورود با شماره کارت هوشمند در سامانه وجود ندارد اما برای توسعه آن باید هنگام درج شماره کارت هوشمند سیستم به سیستم صدور کارت هوشمند لینک شد تا درستی شماره وارد شده کارت هوشمند بررسی گردد. در صورتیکه سامانه به سیستم صدور کارت هوشمند لینک گردد نیازی به دستیابی جداگانه ای برای تایید و کارت هوشمند نمی باشد کاربر راننده می تواند با وارد کردن شماره کارت هوشمند از امکانات سایت که برای او تعریف شده است استفاده نماید.
همانطور که بیشتراشاره شد هر کاربر تا توجه به نام کاربر توجه به نام کاربر خود سطوح دسترسی متفاوتی ی را تجربه می نماید که این تعیین سطح دسترسی بر عهده مدیر سیستم می باشد. جایی که کاربر راننده برخی از دسترسی های فیلتر شده اجازه دسترسی دارد.
در صفحۀ اصلی وب سایت کاربر بدون نام کاربری می تواند از همان صفحه اصلی اطلاعاتی را درباره تعداد بارگیری موجود در کشور به تفکیک نوع و استان دریافت نماید . این به افراد کمک می کند تا آگاهی یابد بهتر است چه بارگیری را خریداری نمایند این سیستم می تواند در تصمیم گیری ها نقش موثر و مفیدی را داشته باشد. برای این منظور در صفحۀ اصلی ( بدون نیاز به نام کاربری ) گزینه انواع بارگیری را انتخاب نمود. در صفحه باز شده نوع بارگیری انتخاب کرده و سپس استان مورد نظر را نیز وارد می کند مشاهده را لیک می نماید سیستم تعداد بارگیری های موجود از نوع درخواستی را بر حسب استان مورد درخواست نمایش دهد همچنین سیستم تعداد بارگیر در سطح کشور را نیز نمایش می دهد.
وارد کردن بار توسط صاحبان کالا :
در این بخش کاربر با نام کاربری وارد سیستم شود. نام کاربری اختصاص یا حتی برای کارکنان گمرکات و یا سازمان بنادر و کشتی رانی که مراکز عمده تولید بار می باشند کاربر با ورود به این بخش منوی وارد کردن بار را کلیک می نماید این منو شامل دو بخش می باشد وارد کردن بار و گزارش گیری می باشد با کلیک به وارد کردن کاربر فیلدهای درخواستی را پر می نماید. در صورت صحت اطلاعات وارد شده تایید را کلیک می نماید در صورتیکه بنا به هر دلیلی بارهای وارد شده اشتباه بوده و یا لغو شده باشد در زیر لیستی که کاربر وارد کرده است دکمه حذف را کلیک نموده و بارهای مورد نظر خود را انتخاب و سپس حذف می نماید و در صورت نیاز به اضافه نمودن بار جدید اضافه را کلیک نموده و بارهای جدید را اضافه می نماید.
۹-۳-۴- خلاصه ای از انواع سطوح دسترسی برای کاربران :
انواع کاربران که با این سیستم در ارتباط هستند با این شرح می باشند
۱-مدیر سیستم و کارشناس حمل و نقل
۲-رانندگان
۳-متصدیان شرکت های حمل و نقل
۴-صاحبان کالا کاربران گمرکات
حدود دسترسی
موارد حقوقی در سامانه درگاه بار ملی بار باید بر اساس قانون های تجارت الکترونیک پیگیری شود زیرا که حمل بار و صنعت حمل و نقل نقش مهمی در تبادلات اقتصادی کشور ایفا می نمایند. همچنین ورود این سامانه ایجاد یک بازارگاه الکترونیک استفاده از قوانین تجارت الکترونیک می باشد بنابراین جایی که تبادلات مالی باشد حساسیت موضوع و امنیت سامانه ها بسیار ضروری می باشد بنابراین تعیین حدود دسترسی کاربران با توجه به نیازشان به سیستم و حفظ امنیت سیستم بسیار حیاتی و مهم است. در ادامه دسترسی های کاربران مختلف مورد بررسی قرار می گیرد.
۱-مدیر سیستم کارشناس حمل و نقل دسترسی کامل به کلیه بخش های سیستم جهت ثبت اعضای جدید فیلترها وارد کردن اطلاعیه ها ، اعلامیه ها ، گزارشات ، اطلاعات خواب ، انواع بارگیری … و مدیر سیستم یا کارشناس IT سازمان نقشی را که هر مدیر سیستمی در سیستم ایفا می کند را عهده دار می باشد.
۲-رانندگان : طریقه دسترسی رانندگان از دو طریق می باشد بدون نام کاربری و یا وارد کردن شماره کارت هوشمند که در این صورت رانندگان می توانند انواع گزارشات ، خواب بارگیرها ، بارهای آینده ، وضعیت آب و هوا ، اطلاعیه ها ، اعلان ها … را مشاهده نمایند اما در صورتیکه راننده قصد رزو بار را داشته باشد حتماً باید از طریق وارد کردن شماره کارت هوشمند خود را وارد سامانه کرد و در غیر این صورت امکان رزو بار بدون وارد کردن شماره کارت هوشمند یا نام کاربری میسر نمی باشد.
۳-شرکت های حمل و نقل : کاربران شرکت های حمل و نقل نقش پیچیده و مهمی را در این سامانه عهده دار هستند. آنها وظایف کنترل وضعیت بارها وارد شده را بر عهده دارند. بارهایی که گاهی بی دلیل لغو می شوند یا راننده متعهد نمی باشد وظیفه گزارش تخلفات راننده هایی که بار رزو کرده اند. بارهای کنسل شده بدلیل حوادث همه اینها را باید ساماندهی و گزارش نماید. این کاربران نام کاربری و رمز عبور خود را از مدیر سیستم دریافت کرده وحدود دسترسی شان مشخص می کرد. همچنین این کاربران قادر به استفاده از اطلاعات نرم افزارهای رد گیری مبتنی بر GPS می باشند تا هم بتوانند مکان ناوگان خود را دقیق بداند و هم زمان رسیدن ناوگان باری آگاهی یابند.
۴-صاحبان کالا :سیستم با اختصاص نام کاربری به صاحبان کالا که عمدتاً کارکنان گمرکات و سازمان بنادر و کشتی رانی هستند این امکان را فراهم می گردد که بارهای و کالاهای عمده که قابلیت برنامه ریزی را از طریق نمایندگان خود وارد سیستم نمایند. وجود چنین نام کاربری بسیار ضروری می باشد زیرا منبع اصلی تولید بار و اطلاع از بار گمرکات و سازمان بنادر و کشتی رانی می باشد بنابراین وارد کردن سیستم بار توسط این افراد بسیار مفید می باشد. و میتواند در رفع پدیده دلال گری موثر باشد .
کاربر شرکت :در مدل بهبود یافته درگاه ملی فرایند رزو بار اضافه خواهد شد این فرایند با وجود سودمندی بسیار که دارد با چالش هایی نیز همراه است. اگر راننده به تعهد خود پایبند نبود چه می شود ؟ راننده ای که بار را رزو کرد. هنگام رسیدن موعد مقرر در پایانه حاضر نیست و بار را تحویل نمی گیرد. در این صورت چرخه حمل ونقل مختل می شود. سیستم برای این مواقع جریمه ای برای کاربر مختلف در نظر می گیرد این راننده تا یک هفته نمی تواند از هیچ پایانه ای و یا دفتری بارنامه دریافت نماید. اما چگونه به سیستم اطلاع داده شود که راننده به تعهد خود پایبند نبود ؟ این کار توسط کاربر متصدی شرکت انجام خواهد شد این کاربر باید پیگیر بارهای رزرو شده باشد سیستم باید قابلیت حسابرسی را داشته باشد برای این منظور باید گزارشی از بارهای رزرو شده داشته باشد از منوی گزارشات گزارشات رزرو بار مشاهده می گردد. بارهای رزرو شده که تا ۴۸ ساعت قبل از موعد مقرر کنسل شده اند نیز در سیستم مشخص می شوند در جلو این بارها در جدول کنسل شد دیده می شود این بارها به خودی خود وارد لیست بارهای موجود خواهد شد لیست بارهای موجود باید بر اساس تاریخ نزدیک ترین زمان بارگیری مرتب شده باشد سیستم بارهایی را که ۴۸ ساعت به زمان موعد بارگیری آنها وقت باقی است را با رنگ قرمز نشان می دهد. این کار مانند الارمی به متصدی شرکت کمک می کند که پیگیر بارها رزرو شده باشد. اما در صورتیکه راننده در موعد مقرر به تعهد خود عمل نکند کاربر باید ازچندین جنبه به این موضوع رسیدگی کند. یکی اطمینان از عدم ورود راننده در موعد مقرر و ردیابی راننده از طریق نرم افزارهای مبتنی بر GPS دوم اعمال جریمه برای راننده متخلف سوم جایگزینی فوری برای حمل بار.کاربر از طریق نرم افزارهای ردیابی مبتنی بر GPS می تواند صحت ادعای راننده در صورتیکه راننده ادعا کند دچار حادثه شده است را ارزیابی نماید. و او را جریمه ننماید اما در صورتیکه راننده بدون دلیل موجه برای رسیدن به مقصد اهمال نماید کاربر باید گزارش این اهمال را در سیستم وارد نموده و به کاربر کارشناس حمل و نقل اطلاع دهد ، کاربر از منوی رزرو بار به بخش اعمال جریمه دسترسی دارد این قسمت کاربر متصددی شرکت شماره کارت هوشمند راننده را وارد سیستم کرده و سیستم از طریق لینک شدن به بارنامه آنلاین راننده متخلف را از گرفتن بارنامه به مدت یک هفته محروم می نماید کاربر همچنین مدت زمان محرومیت را مشخص می کند.
همچنین کاربر باید برای باری که رزرو شده ولی حمل نشده است را در سالن اعلان بار اعلام نماید.
گزارشات رزو بار : در این بخش بارهای رزرو شده با جمله رزرو شده در گزارشات بارها بر آینده نمایش داده می شوند متصدی شرکت حمل و نقل با کلیک رزرو بار می تواند تاریخ رزرو ، نوع بارگیری شماره کارت هوشمند داده شده و … را مشاهده نماید ، کاربر با در اختیار داشتن شماره کارت هوشمند راننده در صورتیکه راننده به تعهد خود عمل ننماید با بهره گرفتن از شماره کارت هوشمند او را جریمه می نماید .
-متصدی شرکت بعد از اطمینان از عدم تعهد راننده شماره کارت راننده را به کارشناس حمل ونقل ارسال کرده و کارشناس حمل و نقل اقدام به جریمه می نماید همچنین کاربر شرکت موظف به جایگزینی بارگیر برای بار می باشد.
۴-۴- نیازهای کارکردی سیستم
نیازهای کارکردی سیستم که در اینجا بیان می شود نیازهای درونی سیستم می باشند نیازهایی که یک دیتا بیس خوب می تواند داشته باشد نیازهایی که نشان دهنده کارایی بالای سیستم باشد. برخی از این نیازها می تواند برای خیلی از سیستم های موجود نیز ضروری باشد برخی از آنها کاملاً اختصاصی برای این سامانه باشند در ادامه نیازهای عملکردی سیستم را بیان می نمایم :

• • سیستم باید قادر باشد در محیط وب این ویژگی ها را برای کاربران خود ارائه نماید

• • تمامی رکودهای مربوط به شناسایی کاربران را در خود حفظ نماید

• • به کاربران بدون داشتن نام کاربری معتبر اجازه ورود به سیستم را ندهد

• • نام های کاربردی منحصر به فرد باشد

• • دسترسی ها بر طبق نام کاربری مشخص باشد

• • کاربران قادر به ارتباط با مدیر سیستم باشند و این ارتباط را از طریق پست الکترونیک فراهم شده باشد

• • سیستم قادر باشد به تفکیک و درستی اطلاعات درخواستی کاربران را بنا به سطوح دسترسیشان در اختیار آنها قرار دهد.

• • سیستم قادر به پردازش اطلاعات و دیتاها در زمانی کمتر از ۱ ثانیه باشد

• • سیستم امکانات جستجوی سریع برای کاربران فراهم نماید

• • سیستم قادر باشد گزارشات مربوط را در صورت دلخواه کاربر چاپ نماید

• • سیستم به راحتی قادر به ارائه گزارشات در قالب فایل های exls,word باشد

• • سیستم قادر باشد گزارشات را طبقه بندی شده ارائه نماید

• • سیستم از اعلامیه های مورد نیاز کاربران بدون نیاز به LOGIN در اختیار کاربران قرار گیرد.

• • سیستم قادر به نمایش آخرین استفاده کاربران عضو از سیستم باشد

• • کاربر قادر باشد امور مربوط به رزو بار خود را پیگیری نماید

• • کاربر قادر باشد امور مانند رزو قبل از ۴۸ ساعت به زمان بارگیری را انجام دهد

• • استفاده سریع و راحت از منوهای سیستم برای هر کاربری با توجه به سطوح دسترسی میسر بود و استفاده از منوها پیچیده نباشد ( زیرا کاربران این سیستم ممکن است سطح سواد بالایی برخوردار نباشند )

• • سیستم قادر باشد اطلاعات و سوابق رانندگان ، سوابق رزو بار ، حمل بار مواد در خود نگهداری کند

• سیستم گزارشاتی از قبیل مسیرهای حمل بار دفعات استفاده از راننده از برنامه رزو بار ، تخلفات راننده را ارائه نماید

۱۵- وجود اعمال تشریفاتی صریح در مجموعه قوانین، خصوصاً در قانون مدنی، تقسیمات عقود عینی به صراحت مذکور است. اقسام وصیتنامه در قانون امورحسبی در رعایت تشریفات در ماده۲۷۶ به بعد، نقل و انتقال سرقفلی در تبصره ۲ ماده ۱۹ ق روابط مؤجر و مستأجر سال ۱۳۵۶، نقل و انتقال سهم الشرکه شرکت با مسئولیت محدود.
تأسیس و تشکیل شرکتهای تجاری، صدور و امضاء اسناد تجاری و ده ها مصادیق قانونی همگی مبین قبول عقود تشریفاتی است هرچند استثنایی است ولی در فرض نص چاره ای جز قبول نیست. آیا نص مواد ثبتی مورد انکار است؟
۱۶- تشریع مقرراتی که دخالت دادگاه در اثبات مالکیت را اولا محدود به مواد خاص و ثانیا منحصر در موارد منصوص می کند، به عبارت دیگر اصل صلاحیت دادگاه، مقام تنازع وحل وفصل خصومت است و او صلاحیت ذاتی وعمومی برای اثبات مالکیت ندارد مگر به اقتضاء منازعه و لزوم فصل آن بنابراین صلاحیت استثنایی بدون منازعه وی نیز محدود به موارد مندرج در قوانینی مثل وقوع زلزله و جنگ و سیل و امثالهم که آثار ثبت املاک یا مدارک ثبت آن یا اسناد رسمی و مدارک ثبت رسمی مفقود و امحاء و ازبین رفته است می باشد.

مضافا مقنن مقامی خاص برای ثبت املاک و تثبیت مالکیت به عنوان ونام اداره ثبت اسناد و املاک و دفتر املاک و مقام خاص برای نقل و انتقال املاک و تنظیم عموم اسناد رسمی به عنوان دفتر اسناد رسمی و مأموری به نام سردفتر منصوب و معین کرده و اصولا و عموما دادگاه را واجد چنین صلاحیتی و چنین مأموریتی نکرده و نمی داند. لذا صلاحیت دادگاه از دو جهت مواجه با تحدید است. اولا به اقتضاء بروز نزاع و ثانیا به شرط لزوم فصل خصومت یا محدوده مصرحه قوانین خاص. بنابراین اکتفا به اقل و اقتصار به نص ضروری است در حالی که در مورد اداره ثبت و دفاتر اسناد رسمی برعکس است. اصل بر صلاحیت آنهاست و مصادیق مشکوک ملحق به اصل است.
خلاصه اینکه:
قائلین به «ثبوتی و اثباتی» معتقدند که تشریفات در نقل املاک ثبت شده رکنی شکلی و اضافه و علاوه بر ارکان ماهوی عقود است و بدون تحقق آن هیچ ماهیت حقوقی بوجود نیامده و در فرض عدم ایجاد ماهیت حقوقی نوبت به اثبات نمیرسد فلذا کلیه اسناد غیر رسمی حتی اسناد مشمول ماده ۱۰ ق.م قابلیت معارضه با سند رسمی را ندارند و عدم پذیرش ماده ۴۸ اعم از ثبوت و اثبات است و حتی اثبات به ادله دیگر نیز ممنوع و مردود است.
۲- عجایب و آثار نظریه ماهوی
۱-۲- عجایب نظریه ثبوتی و اثباتی
حضرت استاد دکتر کاتوزیان با وجود اعتقاد حضرتشان به نظریه مرقوم در حالی که اسناد عادی ناقله را قابل الزام به تنظیم سند رسمی(پذیرش و ترتیب اثر) نمی داند و از این حیث با تعهد به بیع یکسان می شمارد، ولی با اتخاذ مبانی خاصی اسناد و قراردادهای مشمول ماده ۱۰ ق.م را قابل قبول و ترتیب اثر و الزام به تنظیم سند رسمی می داند، جای تعجب است که سند عادی دال بر ایجاد و وقوع و تحقق عادی عقد را دارای اثر و قابل پذیرش نمی داند چرا و چگونه انعقاد آن بر طبق ماده ۱۰ قانون مدنی و تعهد به ایجادش را واجد چنین اثری می داند.!!
البته معظم له تقریبا آن را مبتنی بر قاعده «سوء استفاده از حق» مندرج در اصول قانون اساسی ایران کرده است و نقش قراردادی آن را کمرنگ نموده است و از این رو شاید ایرادات قرار دادی نیز کمرنگ جلوه نماید.
۲-۲- آثار نظریه
سند عادی در هیچ مورد و نه از باب ثبوت و نه از باب اثبات قابل معارضه با سند رسمی نیست و تعارض سند عادی با سند عادی نیز بشرطی قابل رسیدگی است که مشمول ماده ۱۰ ق.م. باشد و اسنادی که مشمول ماده ۱۰ نباشد اساسا قابل طرح در دادگاه نیست تا چه رسد به آنکه قابل تعارض باشد.
ب) نظریات منشعبه از نظریه ماهوی
۱- نظریه تملیک مؤخر (شرط حصول نتیجه و دلیل اثبات است)
۱-۱- تشریفات شرط تملیک
شاید بتوان گفت نظریه تملیک مؤخر به نحوی عکس نظریه انحصاری اثباتی در پیروان نقش شکلی باشد اینجا برخواستن از زمین ماهوی و فرود آمدن در زمین شکلی است. همچنانکه نظریه انحصاری اثباتی با مبنای شکلی به نتایج نظریه ماهوی رسیده است، نظریه تملیک مؤخر از مبانی ماهوی به نتایج نظریه شکلی نائل آمده است. لذا همچنانکه نظریه اثباتی منحصر به نظریه ماهوی نزدیک شده است، میتوان نزدیکی طرفداران نقش ماهوی به نظریه شکلی را نیز در نظریه تملیک مؤخر دید.
۲-۱- تحلیل و توجیه نظریه
این نظریه با تفکیک عقد و اثر آن و با قبول امکان تأخیر بین آن دو معتقد است مقتضای ذات عقود ناقله «انتقال مالکیت» است و «انتقال فوری» آن مقتضای ذات عقود ناقله نیست و در جایی که الزاماتِ قانونیِ مستلزم فوریت، وجود ندارد؛ و توافقی خلاف فوریت وجود ندارد؛ انتقال مالکیت بصرف توافق و فورا محقق است، ولکن اگر توافقی دال بر تأخیر اثر عقد یا قانونی وجود داشته باشد که تحقق اثر را منوط به انجام تشریفات خاص کند، ایجاد اثر عقد یا حصول و تحقق مسبب یا اثر یا نتیجه عقد منوط به حصول اجل یا انجام تشریفات خواهد بود. به عبارت دیگر هرچند تخلف علت از معلول عقلا در امور واقعی محال است ولی اولا در عالم اعتباریات ممکن و مقبول است و ثانیا، اقتضاء اطلاق اسباب و علل است(البته اسباب و علل مطلق نه اسباب و علل مقید چرا که در اسباب و علل مقید شک در انشاء و ایجاد است و تعلیق و تقیید در انشاء اساساً مردود است).
در حقوق مدنی و سوابط فقهی؛ هم تأخیر قراردادی در انتقال مالکیت پذیرفته شده است و هم تأخر قانونی، بیع معلق و بیع صرف نمونه آن دو است، لذا تفسیر ماده ۲۲ و ۴۶ و ۴۷ و ۴۸ ق.ث به اینکه؛ تشریفات نقشی در وقوع و تحقق ندارد، و شرطی است برای تحقق اثر عقد، و انتقال مالکیت محقق نخواهد شد مگر به حصول شرط (تنظیم سند رسمی) نه تنها مخالفتی با سوابق فقهی و حقوقی ندارد بلکه کاملا با عناوینی مثل بیع معلق یا بیع صرف منطبق است و همخوانی دارد. و بر این مبنا رأی وحدت رویه ۶۷۲ مورخ ۱/۱۰/۸۳ دیوان عالی نیز؛ نه دال بر عدم وقوع عقد، بلکه دال برعدم تحقق نتیجه و اثر عقد تفسیر میگردد. لذا به خلاف نظریه ثبوتی و اثباتی، در این نظریه ثبوت محقق است ولی اثر و نتیجه آن محقق نیست و تشریفات دخالتی در ثبوت ندارد بلکه شرط تحقق نتیجه ثبوت است و همچنین دلیل اثبات است.
۳-۱- تحلیل ماده ۲۲ ق.ث در نظریه تملیک مؤخر
بدین صورت است که ماده مرقوم «انتقال مالکیت» را متوقف بر ثبت و منوط به ثبت رسمی میکند و این؛ صراحت در حصر نقش ثبت در حصول نتیجه و آثار عقود است لذا ماده ۲۲ جدائی اثر از مؤثر و سبب از مسبب را پذیرفته و تحقق اثر و مسبب و معلول را منوط به ثبت کرده است، بنابراین اسباب، کماکان رضائی است و ارکان آن همان ارکان مندرج در قانون مدنی(ایجاب و قبول) است و تشریفات هیچ تأثیری بر این دو نگذاشته و ندارد و مفاد ماده ۲۲ به تحقق عقد و ارکان آن عنایتی ندارد.
مواد ۴۶ تا ۴۸ ق.ث نیز دلالتی بیش از این ندارد و با هر دلیلی امکان اثبات ثبوت هست و سند رسمی دلیل منحصر نیست فلذا ثبوت به هر دلیل که اثبات گردد و هر زمان که اثبات گردد تحقق اثر آن منوط به تنظیم سند رسمی است و تا زمانی که تنظیم نشده ترتیب اثر بر آن مقدور نمی باشد، بنابراین اسناد عادی قابل اثبات در دادگاه و با هر دلیلی است(در نظر بعضی حتی با سند عادی) ولی صرف اثبات ثبوت (در دادگاه) کافی برای حصول نتیجه نیست و تا تنظیم سند رسمی به تأخیر می افتد و تنظیم سند رسمی اثر قهقرائی ندارد و به عقب باز نمی گردد.
۴-۱- دوگانگی در معنای عدم پذیرش ماده ۴۸ در نظریه تأخر
عدم پذیرش ماده ۴۸ در این نظریه به معنای عدم پذیرش«انتقال مالکیت» به موجب سند عادی است اما اینکه سند عادی اساساً پذیرفته نیست(به عنوان دلیل) و باید به ادله دیگر اثبات گردد یا حتی اینکه سند عادی نیز مثل تمامی ادله مقبول است و تفاوتی ندارد؛ فی مابین طرفداران این نظریه اختلاف است و این دو نظر مرسوم است.
بنابراین در این نظریه، عدهای حتی سند عادی را به عنوان دلیل میپذیرند و هر دو گروه چون انتقال مالکیت را بدون سند رسمی حاصل نمیبینند لذا درتعارض سندعادی مقدم با رسمی مؤخر حتی سندرسمی ثالث با حسن نیت را نیز قابل ابطال میدانند و در روابط طرفین اسناد عادی نیز مقدم را مقدم و مؤخر را باطل و مالکیت معامل را تا تنظیم سندرسمی مستصحب و باقی میدانند.
۲- نظریه شرط ماهوی قابلیت استناد علیه ثالث
۱- تحلیل و توجیه
نظریه دومی که از نظریه شرط ماهوی منشعب گردیده است و بر مبنای و توجیهات آن استوار شده است، نظریه قابلیت استناد علیه ثالث است، ثبت سند را شرط قابل استناد شدن معامله علیه ثالث میداند و عدم پذیرش آن را سبب عدم امکان استناد علیه ثالث می داند. این عقیده نقش ثبت را در ثبوت نمیپذیرد و عقد را رضائی و ارکان آن را همان ایجاب و قبول مندرج در قانون مدنی میداند. ضمانت اجرای مندرج در ماده ۴۸ قانون ثبت را به عدم قابلیت استناد معامله علیه ثالث تعبیر میکند. این نظر با نقش ثبت در حقوق فرانسه مطابقت دارد فلذا معاملات عادی بدون ثبت قابل تحقق و فی مابین طرفین لازم الاجرا است و سند عادی به عنوان دلیل وقوع معامله و دلیل اثبات می تواند پذیرفته باشد یا به نظر گروهی دیگر از طرفداران این نظریه پذیرفته نباشد.
مطابق حقوق فرانسه ثبت رسمی معامله شرط قابلیت استناد علیه ثالث است و در صورت ثبت، مالک رسمی نزد دولت و ثالث مالک محسوب است حتی اگر معامله موضوع آن فی مابین طرفین صوری باشد. پذیرش این نظر در حقوق ایران که بطلان نسبی پذیرفته نشده است بسی دشوار است. همچنانکه پذیرش حقوق آلمان و بلژیک که شرط انتقال میداند دشوار است چرا که در حقوق این دو کشور عقد بیع اساساً تملیکی نیست و تملیک منوط به تسلیم و در املاک منوط به ثبت رسمی است درحالی که در حقوق ایران عقد بیع تملیکی است و تأخیر در انتقال مالکیت علی الاصول مقبول نیست مضافاً به اینکه قابلیت استناد علیه ثالث و عدم قابلیت استناد فی مابین طرفین یا بطلان نسبی در حقوق ایران نیز استثنایی و عموما در روابط دیّان و بدهکار مطرح است و به عنوان قاعده اولیه و عمومی مقبول نیست.
۲- آثار و نتایج
مطابق این نظریه پذیرش سند عادی به عنوان دلیل وقوع و دلیل اثبات می تواند پذیرفته باشد یا نباشد و هرگروه نیز دعوی مخالف سندرسمی را میتواند بپذیرد یا نپذیرد و تعارض سند و معامله عادی با مثل خود را علی الاصول باید بپذیرد.
بخش سوم: نقد عمومی نظریات
۱- ایرادات نظریات شکلی
۱-۱- اثباتی محض
این نظریه مطابقت صد در صدی با سوابق فقهی و حقوقی و اصول و قواعد حقوق مدنی دارد، اصل رضائی بودن عقود و اصل نسبی بودن قرار دادها و حاکمیت اراده و اراده باطنی و اصل صحت را بنحو احسن تضمین میکند و هیچ تضییفی بر آنها وارد نمیسازد و کانه حقوق ثبتی وجود ندارد.
ایرادات نظریه اثباتی محض
۱- مفاد ماده ۲۲ قانون ثبت نادیده گرفته شده است.
۲- مفاد مواد ۴۶ تا۴۸ ق.ث به نحوی تعبیر شده که کانه مقنن با سند عادی خصومت داشته و دلیلیت آن را در تعارض با سند رسمی سلب کرده است.
۳- حتی معاملات مشمول ماده ۴۶ ق.ث که از طرف دیگر مشمول ماده ۱۰ ق.م باشد را، حتی با سند عادی نیز قابل اثبات و قابل معارضه با سند رسمی میداند.
۴- آراء وحدت رویه ۴۳ مورخ ۱۰/۸/۵۱ و ۶۷۲ مورخ ۱/۱۰/۸۳ دیوان عالی را نادیده می گیرد و تفسیری خلاف مبانی حقوقی و مبانی تفسیر از آنها ارائه می نماید.
۵- ماده ۱۳۰۹ ق.م. علیرغم نظر شورای نگهبان در اصلاحات سال۱۳۶۰ و ۱۳۷۰ همچنان باقی است و حذف نشده ولی مع ذالک شهادت را به اطلاق علیه سند رسمی می پذیرد.
۶- پذیرش دلیل اقرار علیه سند رسمی خلاف احکام ماهوی لازمه صحت اقرار است. اقرار مقر علیه خود و مادامی که مالک است قابل قبول است در حالی که در ما نحن فیه ضرر اقرار به ثالث تحمیل میشود و مقرّ در زمان اقرار اساسا مالک نیست.
۷- اصل صحت در جایی جاری است که در وقوع و تحقق ماهیت حقوقی تردید نباشد.
۸- آزادی قراردادی به صراحت ماده ۱۰ منوط به عدم مخالفت با قواعد آمره و نظم عمومی و اخلاق حسنه است و در مانحوفیه پذیرش معاملات عادی املاک ثبت شده خلاف قوانین آمره و نظم عمومی است.
۹- قاعده آمره مندرج در ماده ۷۲ ق.ث نادیده انگاشته شده است پذیرش سند عادی مقدم مخالف با اعتبار سند رسمی است.
۱۰- مطابق ماده ۱۳۰۵ ق.م. تاریخ سند عادی در هیچ صورتی علیه ثالث و کسانی که در قرار داد شرکت نداشتهاند قابل استناد نیست و احراز و اثبات قضائی تاریخ اسناد عادی؛ این امر را دگرگون نمیکند. مقصود مقنن از عدم قابلیت استناد تاریخ اسناد عادی، تاریخ قطعی و تأیید و تسجیل شده است نه تاریخ مردود و مشکوک، مقصود مقنن تاریخی است که واقعا و حقیقتا تاریخ باشد، در حالی که بدون احراز و تسجیل قضائی تاریخ نیست و ادعا است. فلذا مراد مقنن همان تاریخ احراز و تسجیل شده است که علیه ثالث قابل استناد نیست نه تاریخی که اثبات نشده که اساسا تاریخ محسوب نمیشود.
۱۱- عدم نص شرعی دال بر جواز شرط ثبت در معاملات، صحیح نیست. برای آنکه عدم وجدان دال بر فقدان نیست. مضافا هر فقدانی دال بر حرمت نیست بسیاری احکام دیگر است که در شرع سابقهای ندارد.آیا به صرف عدم سابقه باطل است؟
۱۲- این نظریه با فلسفه و روح و علت وضع قوانین ثبتی مخالت است و اهداف مقنن و ضرورتهای اجتماعی و اقتصادی و قضائی را نادیده میگیرد.
۱۳- پذیرش این نظریه موجب رواج معاملات معارض و جرائم مربوطه و افزایش آمار پرونده های قضائی و مخالف سیاستهای قضائی و استراتژی پیش گیری است.

این سیگنال در شکل زیر مشاهده می‌شود:
نمودار ۳
همانطور که مشاهده می‌شود مقدار این سیگنال بعد از گذشتن s0075/0 به حالت پایدار رسیده و تغییرات آن اندک است. بنابراین عمده مقدار آن DC بوده و می‌بایست مقدار THD بسیار اندک باشد.

برای به دست آوردن این مقدار، با توجه به اینکه مقدار مؤثرر سیگنال A20 است، داریم:
جریان بار
این سیگنال در شکل زیر مشاهده می‌شود:
نمودار۴
همانطور که مشاهده می‌شود مقدار این سیگنال بعد از گذشتن s025/0 به حالت پایدار رسیده و دیگر تغییری نمی‌کند. بنابراین مقدار آن کاملا DC بوده و بنابراین مقدار THD برابر با صفر است.
ولتاژ بار
این سیگنال در شکل زیر مشاهده می‌شود:
نمودار۵
همانطور که مشاهده می‌شود مقدار این سیگنال بعد از گذشتن s023/0 به حالت پایدار رسیده و دیگر تغییری نمی‌کند. بنابراین مقدار آن کاملا DC بوده و بنابراین مقدار THD برابر با صفر است.
مد لغزشی:
توضیحاتی در ارتباط با SMC
در تئوری کنترل، کنترل مد لغزشی یا SMC، یک روش کنترل غیرخطی است که با بهره گرفتن از سیگنال کنترل گسسته، دینامیک سیستم غیر خطی را تغییر می‌دهد. این روش سیستم را در طول یک مکان هندسی مربوط به عملکرد نرمال آن مجبور به حرکت می­ کند. قانون کنترل حالت-فیدبک یک تابع پیوسته زمانی نیست اما می ­تواند با توجه به موقعیت اخیر در فضای حالت، از یک ساختار پیوسته به ساختار دیگر تغییر وضعیت دهد. بنابراین SMC یک روش کنترل ساختار متغیر است. ساختارهای کنترل متعدد به نحوی طراحی می­شوند که همیشه مسیرهای حرکت در همسایگی هم قرار می­گیرند. بنابراین مسیر حرکت نهایی به صورت کامل در یک ساختار کنترلی قرار نمی­گیرد. در عوض مسیر حرکت در طول مرزهای ساختارهای کنترلی می­لغزد. حرکت سیستم در زمانی که در طول این مرزها حرکت می­ کند را مد لغزشی، و مکان هندسی دربرگیرنده مرزها را سطح لغزش می­نامند. در تئوری کنترل مدرن هر سیستم با ساختار متغیر، مانند سیستم تحت SMC به عنوان یک حالت خاص از سیستم دینامیکی ترکیبی در نظر گرفته می­ شود. دلیل این مسئله را می­توان این گونه توضیح داد که سیستم هم­زمان که در طول یک فضای حالت پیوسته جریان دارد، بین مدهای کنترلی گسسته متفاوت نیز حرکت می­ کند.
شکل۱ مثالی از مسیر حرکت یک سیستم تحت کنترل مد لغزشی را نشان می­دهد. سطح لغزش با s=0 توصیف شده است و مد لغزشی در طول سطح، زمانی آغاز می­ شود که بعد از گذشت یک زمان محدود مسیرهای حرکت به سطح رسیده است. اما به کارگیری واقعی به گونه ­ای است که سیستم کنترلی این رفتار تئوری را تقریب می­زند. سیگنال کنترلی غیر قطعی برای کلیدزنی با فرکانس بالا موجب نوسان سیستم در همسایگی نزدیک سطح لغزش می­ شود. این رفتار نوسانی در شکل۱ نیز به خوبی مشخص است. سیستم در حوالی سطح لغزش به صورت مجانبی به مبدأ نزدیک می­ شود. مبدأ یک وضعیت تعادل مجانبی برای سیستم است. در واقع اگرچه سیستم به صورت عمومی غیرخطی است، رفتار ایده­آل آن به هنگام رسیدن به سطح s=0 سیستمی LTI با مبدأ پایدار نمایی است.
شکل ۲۲:
شکل۲۲٫ مسیر حرکت صفحه فاز سیستم که با یک کنترل کننده مد لغزشی پایدار شده است. بعد از فاز دستیابی اولیه، حالت سیستم در طول خط s=0 لغزشی می­ شود. سطح s=0 به صورت خاص بدین منظور انتخاب می­ شود که دینامیکی با درجه کاهش یافته را موجب می­ شود. در شکل۲۳ سطح s=x₁₊x₁^. =۰ متناظر است با سیستم LTI مرتبه اول x₁^. = -x₁.
توضیح فایل شبیه‌سازی
شکل ۲۳: مدار شبیه‌سازی دربرگیرنده بخش کنترلی
در این شبیه‌سازی از سطح لغزشی برای کنترل مبدل باک استفاده شده است. در رابطه سطح لغزشی و به ترتیب جریان و ولتاژ مطلوب برای بار هستند. ضرایب K نیز ضرایب لغزشی می­باشند. در شکل۲ قسمتی از مدار شبیه­سازی که بلوک کنترلی را شامل می­ شود را مشاهده می­کنیم. در این بخش اختلاف بین جریان بار و جریان مطلوب و همچنین اختلاف بین ولتاژ بار و ولتاژ مطلوب به صورتی که مشاهده می­ شود، ایجاد شده ­اند. از آن­جا که جریان خازن جزء متغیرهای حالت نیست برای تولید آن جریان بار را از جریان ورودی کم می­کنیم. جمله با کم کردن ولتاژ بار از مقدار ثابتی که در یک بلوک ثابت وارد می­ شود، تولید می­ شود. جریان خازن برابر است با . زمانی این جریان به صفر می­رسد که تغییرات ولتاژ خازن یا بار صفر شود. بنابراین این حالت در زمانی به وقوع می­پیوندد که به حالت ماندگار رسیده باشیم. در این حالت است که با رسیدن به ولتاژ ماندگار تغییرات در جریان بار نیز صفر می­ شود. در نتیجه صفر شدن این کمیت معادل جمله است.
شکل ۲۴: بلوک کنترلی SMC
در شکل۲۴٫ محتویات بلوک کنترلی SMC مشاهده می‌شود. سیگنال‌های مذکور بعد از اعمال ضرایبی، با هم جمع شده و وارد یک کنترل کننده می‌شوند. این کنترل کننده در واقع یک بلوک ایجاد کننده تأخیر است. انتخاب ضرایب این کنترل کننده و همچنین و با سعی و خطا به دست می­آیند. آخرین عنصری که به توضیح آن می­پردازیم رله خروجی است. این عنصر کار تبدیل سیگنال پیوسته خروجی کنترل کننده به سیگنال­های گسسته را انجام می­دهد. رله همانند یک کنترل کننده هسیترزیس عمل می­ کند. در این­جا به ازای رسیدن خروجی کنترل کننده به مقدار ۰۰۰۱/۰ خروجی صفر شده و به هنگام رسیدن به مقدار ۰۰۰۱/۰- خروجی یک می­ شود. این سیگنال به عنوان سیگنال آتش ماسفت ورودی مبدل باک استفاده می‌شود.
در ادامه به توضیح دیگر قسمت‌های فایل شبیه‌سازی می‌پردازیم. ابتدا تولیدکننده پالس برای کلیدزنی مبدل AC/DC را معرفی می‌کنیم:
شکل ۲۵: تولیدکننده سیگنال پالس برای مبدل AC/DC.
اولین ورودی این بلوک زاویه آتش کلیدهای مبدل است. (در فایل شبیه‌سازی این زاویه ۳۰ درجه در نظر گرفته شده است) قابل ذکر است که به هر میزان زاویه آتش بیشتر گردد ولتاژ خروجی مبدل کم‌تر می‌شود تا به صفر و حتی در حالت ترمزی به منفی برسد). سه ورودی بعدی مربوط به ولتاژهای خط مربوط به منبع سه فاز هستند که در فایل شبیه‌سازی به وسیله سه ولت‌متر اندازه‌گیری و تهیه شده است. پنجمین ورودی این بلوک به عنوان کلید فعال سازی استفاده می‌شود و هنگامی که بزرگ‌تر از صفر باشد بلوک قفل می‌شود.
بلوک تنظیمات این عنصر دارای موارد زیر است:
Frequency of synchronisation voltages (Hz(
فرکانس سنکرونیزاسیون ولتاژهای خروجی. این مقدار معمولا برابر با فرکانس ولتاژ ورودی انتخاب می‌شود.
Pulse width (degrees(
میزان عرض پالس آتش بر حسب درجه. عرض پالس برای این منظور نیاز است که چنانچه زمان روشن شدن کلیدی رسیده باشد و بخواهیم آن را روشن کنیم اما ولتاژ روی آن هنوز منفی باشد، با دادن تک پالس کلید روشن نمی‌شود. بنابراین بهتر است که پالس‌های آتش دارای عرض پالس باشند تا از روشن شدن کلیدها در زمان مناسب مطمئن باشیم.
Double Pulsing
اگر تیک آن زده شود. تولیدکننده پالس به هر کلید دو پالس ارسال می‌کند. اولی زمانی که زاویه اتش رسیده باشد و دومی ۶۰ درجه بعد در زمانی که کلید بعدی آتش شود.
شکل ۲۶: مبدل AC/DC.
این بلوک کار تبدیل برق متناوب به برق مستقیم را بر عهده دارد. ورودی g سیگنال کلیدزنی است که از بلوک قبلی تولید شده است. سه ورودی بعدی جریان‌های متناوب است. دو خروجی نیز وجود دارد که برق یکسو شده را به خط dc می‌فرستد. در تنظیمات این بلوک که عنوان آن Universal Bridge است، گزینه‌هایی وجود دارد که به توضیح آن می‌پردازیم:
Number of bridge arms
سه مقدار ۱و۲و۳ برای آن موجود است. در حالت اول یکسوساز نیم موج تک‌فاز، در حالت دوم یکسوساز تمام موج تک‌فاز و در حالت سوم یکسوساز تمام موج سه فاز را معرفی می‌کند.
snubber resistance Rs (ohm(
مقاومت اسنابر. اسنابر شامل یک مقاومت و خازن سری است که با کلید‌های الکترونیک قدرت موازی می‌شود و برای جلوگیری از سوختن آن‌ها اضافه ولتاژهای روی آن‌ها را از بین می‌برد.
Snubber Capacitance Cs (F(
میزان خازن اسنابر.
Power Electronic device
در این بخش کلید الکترونیک قدرت مورد استفاده در یکسوساز را انتخاب می‌کنیم. در کاربردهای توان بالا معمولا از تریستور استفاده می‌شود. اگر فرکانس کاری بالا باشد ماسفت گزینه مناسب است.
Ron (Ohms(
میزان مقاومت کلید نیمه‌هادی به هنگام هدایت جریان.
Lon (H(
میزان اندوکتانس کلید نیمه‌هادی به هنگام هدایت جریان.

داگلاس مک گریگور در بررسی طرز فکر و عملکرد مدیران به این نتیجه رسید که معمولا برای انگیزش کارکنان، یکی از دو رویکرد زیر، رفتار غالب آنان را شکل می دهد. مک گریگور، این رویکرد را تئوری X و Y نامیده است.

تئوری X فرض را بر این می گیرد که اغلب مردم ترجیح می دهند جهت داده شوند، علاقه ای به مسئولیت ندارند و بیش از هر چیز خواهان امنیت اند.به همراه این فلسفه، این اعتقاد وجود دارد که پول مزایا و تهدید به مجازات،چیزهایی هستند که مردم را به انگیز ش وا می دارند. مدیرانی که مفروضات تئوری X را قبول دارند، سعی می کنند که کارمندان خود را تحت انضباط، کنترل و سرپرستی دقیق در آورند. اینگونه مدیران احساس می کنند که نظارت از خارج برای مقابله کردن با افراد نا مطمئن یا نا آشنا به مسئولیت و رشد نیافته امری است مناسب. مک گریگور، با توجه بسیار به سلسله مراتب نیازهای مازلو، نتیجه می گیرد که مفروضات تئوری X درباره طبیعت انسانی، وقتی به صورت عام بکار رفته است، اغلب نادرست است و امکان دارد که روش های مدیریتی که از این فرضیه بوجود آید، توفیقی در برانگیختن افراد برای کارکردن در سمت هدفهای سازمان نداشته باشد.
مک گریگور دریافت که مدیریت به روشهایی نیاز دارد که بر اساس درک صحیح طبیعت و انگیزش انسانی باشد؛ در نتیجه این ادراک او از نطریه رفتاری دیگری را بنام تئوری Y به عنوان تئوری علی البدل تدوین نمود. این تئوری فرض را بر این می گیرد که مردم طبیعتا تنبل و غیر قابل اطمینان نیستند. اصل مهم تئوری این است که اساسا، خود مردم می توانند به رفتار خود جهت دهند و در صورتیکه به طریق مناسب برانگیخته نشوند، توانایی آن را دارند که در کار خود مبتکر و خلاق باشند.بهترین شیوه برای رسیدن به هدفهای خود، برای آن عده از افراد که به معنای واقعی برانگیخته شده اند، این است که جهت کوش های خود را با جهت رسیدن به هدفهای سازمان یکی کنند.
یکپارچه ساختن هدفهای سازمان و هدفهای فرد، مؤلفه عمده در تئوری مک گریگور است. وی در تحقق این دو مجموعه را در تشریک مساعی کارکنان سازمان جستجو کرده و وظیفه مدیریت را ایجاد شرایطی می داند که نیل به هدف را برای همه اعضا سازمان که هدفهایی همسو با هدفهای سازمانی دارند، تسهیل می نماید. تئوری X ویا Y گرایشها و یا موضع گیریهای از قبل آماده شده در برابر مردم اند. از اینرو با آنکه ممکن است، بهترین مفروضات برای یک مدیر تئوریY باشد ولی بنظر نمی آید که رفتار مستمر در راستای این گرایش همیشه کاری به جا باشد؛ مدیر ممکن است، در مورد طبع بشری، دارای تصورات فرضی تئوری Y باشد؛ اما احتمال این نیز می رود که بر حسب ضرورت، با عده ای برای کوتاه مدت بخاطر کمک به رشد آنها، رفتاری رهبرانه و همراه با کنترل داشته باشد تا آنکه واقعا به افراد متعلق به تئوری y تبدیل گردند. (اصغر مشبّکی ،۱۳۷۷: ۱۴۲).

• • نظریه کسب موفقیت (کامیابی) مک کله لند

مک کله لند با معرفی نیازهای سه گانه زیر :

1. 1. نیاز به برقراری رابطه^[۵]

1. 1. نیاز به کسب قدرت^[۶]

1. 1. نیاز به کامیابی یا موفقیت^[۷]

معتقد است که اصولاً انگیزه توفیق طلبی، محرکی است که افراد را وا می دارد تا حداکثر کوشش خود را در جهت نیل به اهداف مورد نظر به عمل آورند. کسانی که این انگیزه را دارا هستند، حد متعادلی از مخاطره را در کار می پذیرند، علاقمند به دریافت بازخوردهای آنی در شغل و کارشان می باشند و از انجام کارشان لذت برده و ارضاء می شوند. در صورتی که بتوان چنین انگیزه ای را در افراد فعال نمود، آنها در حد بالایی در جهت اهداف سازمانی تلاش خواهند داشت. بر اساس این تئوری باید به افراد، توانایی ها و استعدادهایشان را شناسانید.(خدا بخشی،۱۳۸۸،ص ۱۰۱)

• • نظریه برابری آدامز^[۸]

بر اساس این تئوری، کارکنان کوشش و پاداش های خود را برای کار مشابه، با کوشش ها و پاداش های دیگران مقایسه می کنند. به عبارت دیگر آنها داده های خود را به سازمان(مانند : تجربه، تحصیل، کوشش و …) با آنچه از سازمان دریافت می دارند (مانند حقوق، پاداش، رتبه و …) با سایر کارکنان همپایه مقایسه کرده و اگر نسبت داده ها به ستاده ها برابر باشد احساس برابری می نمایند.
نابرابری ممکن است به دو گونه احساس شود. ممکن است فرد در مقایسه با دیگری پاداش بیشتری دریافت کرده باشد، یا اینکه از پاداش کمتری بهره مند شده باشد، که در هردو حالت دست به اقداماتی می زند تا شرایطی را به وجود آورد که احساس برابری کند.
به عنوان مثال اگر دریابد که همکاراش حقوق و مزایای بیشتری دریافت می کند برای رسیدن به برابری اقدامات زیر را انجام می دهد:

1. 1. می تواند داده های خود را به سازمان تقلیل دهد و در واقع اقدام تلافی جویانه ای انجام دهد.

1. 1. می تواند روی دریافت حقوق و مزایای بیشتر پافشاری نماید(افزایش دریافتی).

1. 1. ممکن است به این نتیجه برسد که کارمند مورد مقایسه بهتر کار می کند یا دانش و مهارت بیشتری دارد و از این طریق به برابری برسد.

1. 1. ممکن است خدمت در سازمان را رها کند یا به واحد سازمانی دیگری منتقل شود.

مدیریت باید نه تنها برای ایجاد سیستم عادلانه پاداش تلاش کند بلکه از احساس و طرز تلقی کارکنان نسبت به نظام پاداش های سازمان اطلاع داشته باشد. تئوری برابری، مدل نسبتاً ساده ای را به منظور کمک به مدیران در تشریح و تفسیر و پیش بینی طرز تلقی کارکنان ارائه می دهد. (خدا بخشی،۱۳۸۸،ص۱۰۳)

بخش سوم : پیشینه تحقیق

۱– ۳ – ۲ پیشینه تحقیق در داخل کشور
گل صنم لو ۱۳۷۸ به بررسی ارتباط سبک رهبری و اثر بخشی رفتار مدیران مدارس ابتدایی و راهنمایی پرداخته و نتایج تحقیق خود را به شرح زیر ارائه داده است:

• • اکثریت مدیران مدارس ابتدایی و راهنمایی(۷۰%) رابطه گرا و اقلیت آنها(۳۰%) وظیفه گرا هستند.

• • میان سبک رهبری و اثربخشی رفتار مدیران از دیدگاه مافوق و زیر دستان تفاوت معناداری وجود ندارد.

• • بین اثر بخشی مدیران رابطه گرا و وظیفه گرا از دیدگاه مافوق و زیر دستان تفاوت معناداری وجود ندارد.

نیرومند ۱۳۷۸ در تحقیق خود در زمینه سبک رهبری مدیران و عملکرد دبیران چنین نتیجه می گیرد: هر چه سبک رهبری مدیران وظیفه مدار بوده تلاش دبیران در جهت ایجاد محیط سالم و سازنده در سطح پایین بوده است. در مواردی که سبک رهبری رابطه مدار حاکم بوده، عملکرد دبیران از نقطه نظر متغیرهای عملکردی مربوط در سطح بالایی ارزیابی شده است.
م‍ن‍ص‍وری‌ ۱۳۷۹ در تحقیق خود به بررسی ت‍اث‍ی‍ر س‍ب‍ک‌ م‍دی‍ری‍ت‌ (راب‍طه‌ م‍داری‌، وظی‍ف‍ه‌ م‍داری‌) در ان‍گ‍ی‍زش‌ ش‍غ‍ل‍ی‌ م‍ع‍ل‍م‍ان‌ م‍ت‍وس‍طه‌ ش‍ه‍ر ت‍ه‍ران‌ پرداخته است. که هدف از این پژوهش ش‍ن‍اس‍ای‍ی‌ ن‍ق‍طه‌ ن‍ظرات‌ دب‍ی‍ران‌ در ارب‍ت‍اط ب‍ا ش‍ی‍وه‌ م‍دی‍ری‍ت‌ و ره‍ب‍ری‌ م‍دی‍ران‌ و م‍ی‍زان‌ ان‍گ‍ی‍زش‌ ش‍غ‍ل‍ی‌ آن‍ان‌ در ج‍ن‍ب‍ه‌ه‍ای‌ م‍خ‍ت‍ل‍ف‌ است‌ و ای‍ن‌ ک‍ه‌ ت‍اث‍ی‍ر م‍دی‍ری‍ت‌ در رف‍ت‍ار و م‍ی‍زان‌ ان‍گ‍ی‍زش‌ و ک‍ارآی‍ی‌ م‍ع‍ل‍م‍ان‌ اس‍ت‌. ف‍رض‍ی‍ه‌ اول‌ ت‍ح‍ق‍ی‍ق‌ ب‍راس‍اس‌ ی‍اف‍ت‍ه‌ه‍ای‌ ت‍ح‍ق‍ی‍ق‍ات‌ م‍ت‍ع‍دد خ‍ارج‍ی‌ و داخ‍ل‍ی‌ در ارت‍ب‍اط س‍ب‍ک‌ راب‍طه‌ م‍داری‌ و م‍دی‍ری‍ت‌ ک‍ه‌ ت‍اث‍ی‍ر م‍ث‍بت‍ی‌ در ان‍گ‍ی‍زش‌ ش‍غ‍ل‍ی‌ م‍عل‍م‍ان‌ و روح‍ی‍ه‌ و رض‍ای‍ت‌ خاطر اف‍راد دارد زی‍را م‍دی‍ران‌ راب‍طه‌ م‍دار ب‍ه‌ ک‍ارک‍ن‍ان‌ خ‍ود اطم‍ی‍ن‍ان‌ و اع‍ت‍م‍اد ک‍اف‍ی‌ دارن‍د اگ‍ر چ‍ه‌ ن‍ت‍ی‍ج‍ه‌ ای‍ن‌ ت‍ح‍ق‍ی‍ق‌ ن‍ش‍ان‌ داده‌ اس‍ت‌ م‍دی‍ران‌ وظی‍ف‍ه‌ م‍دار ک‍ه‌ وظای‍ف‌ و م‍س‍ئ‍ول‍ی‍ت‍ه‍ای‌ اف‍راد م‍ش‍خ‍ص‌ م‍ی‌ک‍ن‍ن‍د و خودش‍ان‌ ت‍ص‍م‍ی‍م‌ م‍ی‌گ‍ی‍رن‍د و ک‍ارک‍ن‍ان‌ را ص‍رف‍ا در ج‍ری‍ان‌ ت‍ص‍م‍ی‍م‍ه‍ا ق‍رار م‍ی‌ده‍ن‍د و اص‍ولا اع‍ت‍ق‍اد ب‍رای‍ن‌ اس‍ت‌ ک‍ه‌ ای‍ن‌ م‍دی‍ران‌ ب‍ی‍ش‍ت‍ر پ‍ی‍رو ت‍ئ‍وری‌ X ب‍وده‌ و ن‍ی‍ازه‍ای‌ س‍طوح‌ را س‍ب‍ب‌ ان‍گ‍ی‍زش‌ اف‍راد م‍ی‌دان‍ن‍د ول‍ی‌ در ای‍ن‌ ت‍ح‍ق‍ی‍ق‌ ن‍ش‍ان‌ داده‌ ش‍ده‌ اس‍ت‌ ک‍ه‌ س‍ب‍ک‌ م‍دی‍ری‍ت‌ وظی‍ف‍ه‌ س‍الاری‌ در ای‍ج‍اد ان‍گ‍ی‍زش‌ و روح‍ی‍ه‌ و خ‍ش‍ن‍ودی‌ م‍ع‍ل‍م‍ان‌ ت‍اث‍ی‍ر م‍ث‍ب‍ت‌ دارد. و نیز در یافته های دیگر نشان داد که بین جنسیت و انگیزش و نیز مدرک تحصیلی و همچنین سابقه کاری معلمان و انگیزش شغلی آنان رابطه مثبت وجود دارد.
پاشا خوارزمی ۱۳۸۰ به بررسی سبک های رهبری مدیریتی و میزان اثر بخشی آنان در مدیریت آموزشی پرداخته است. نتیجه تحقیق حاکی از آن بود که میان سبک رهبری و اثربخشی رفتاری مدیران رابطه وجود دارد و مدیران رابطه گرا نسبت به مدیران وظیفه گرا اثربخشی رفتاری بالاتری دارند.
م‍ظل‍وم‍ی ۱۳۸۱ در تحقیق خود به بررسی راب‍طه‌ ش‍ی‍وه‌ه‍ای‌ م‍دی‍ری‍ت‌ (م‍ش‍ارک‍ت‍ی‌ - آم‍ران‍ه‌) ب‍ا ان‍گ‍ی‍زش‌ ش‍غ‍ل‍ی‌ م‍ع‍ل‍م‍ان‌ م‍ق‍طع‌ اب‍ت‍دای‍ی‌ م‍دارس‌ اس‍ت‍ث‍ن‍ای‍ی‌ ش‍ه‍ر ت‍ه‍ران‌ پرداخته است. که ه‍دف‌ اص‍ل‍ی‌ از این پ‍ژوه‍ش‌ ت‍ه‍ی‍ه‌ پ‍اس‍خ‌ م‍ن‍اس‍ب‌ ب‍ه‌ ای‍ن‌ پ‍رس‍ش‌ اس‍ت‌ ک‍ه‌ آی‍ا ب‍ی‍ن‌ ش‍ی‍وه‌ه‍ای‌ م‍دی‍ری‍ت‌ م‍ش‍ارک‍ت‍ی‌ و آم‍ران‍ه‌ ب‍ا ان‍گ‍ی‍زش‌ ش‍غ‍ل‍ی‌ م‍ع‍ل‍م‍ان‌ راب‍طه‌ای‌ وج‍ود دارد ی‍ا ن‍ه‌؟ روش‌ ن‍م‍ون‍ه‌گ‍ی‍ری‌: ب‍ا ت‍وج‍ه‌ ب‍ه‌ م‍ف‍روض‍ه‌ه‍ای‌ م‍دل‌ آم‍اری‌ پ‍ژوه‍ش‌ و ن‍وع‌ مطال‍ع‍ه‌ از روش‌ ن‍م‍ون‍ه‌گ‍ی‍ری‌ ت‍ص‍ادف‍ی‌ س‍اده‌ اس‍ت‍ف‍اده‌ ش‍ده‌ اس‍ت‌ روش‌ پ‍ژوه‍ش‌: در پ‍ژوه‍ش‌ ح‍اض‍ر روش‌ ت‍ح‍ق‍ی‍ق‌ از ن‍وع‌ ه‍م‍ب‍س‍ت‍گ‍ی‌ اس‍ت‌ اب‍زار ان‍دازه‌گ‍ی‍ری‌: اب‍زار ان‍دازه‌گ‍ی‍ری‌ پ‍ژوه‍ش‌ را ی‍ک‌ پ‍رس‍ش‍ن‍ام‍ه‌ ۳۶ س‍وال‍ی‌ س‍ب‍ک‌ مدی‍ری‍ت‌ و ی‍ک‌ پ‍رس‍ش‍ن‍ام‍ه‌ ۲۶ س‍وال‍ی‌ ان‍گ‍ی‍زش‌ ش‍غ‍ل‍ی‌ ت‍ش‍ک‍ی‍ل‌ م‍ی‌ده‍د طرح‌ پ‍ژوه‍ش‌: از روش‍ه‍ای‌ م‍وس‍وم‌ ب‍ه‌ م‍ج‍ذور ک‍ای‌، آزم‍ون‌ t، آزم‍ون‌ م‍ی‍ان‍ه‌ اس‍ت‍ف‍اده‌ ش‍ده‌ اس‍ت‌ ن‍ت‍ی‍ج‍ه‌ ک‍ل‍ی‌: راب‍طه‌ ب‍ی‍ن‌ س‍ب‍ک‌ م‍دی‍ری‍ت‌ م‍ش‍ارک‍ت‍ی‌ و آم‍ران‍ه‌ ب‍ا ان‍گ‍ی‍زش‌ ش‍غ‍ل‍ی‌ م‍ع‍ل‍م‍ان‌، از ل‍ح‍اظ آم‍اری‌ م‍ع‍ن‍ادار ن‍ی‍س‍ت‌.
کشاورز ۱۳۸۲ در تحقیق خود به بررسی رابطه سبک های رهبری مدیران (رابطه مدار- ضابطه مدار) در روحیه دبیران مدارس راهنمایی پسرانه شهر تهران پرداخته است. که فرضیه وی در این تحقیق این بوده است که بین سبک رهبری رابطه مدار با روحیه دبیران مدارس راهنمایی رابطه مستقیم وجود دارد. و همچنین بین سبک رهبری ضابطه مدار با روحیه دبیران مدارس راهنمایی رابطه مستقیم وجود دارد. که در نهایت به این نتایج دست یافت که بین سبک رهبری مدیران و روحیه دبیران رابطه معنادار وجود دارد به طوریکه تحت تأثیر دو سبک رهبری رابطه مدار- ضابطه مدار به صورت مستقیم و معناداری است.
ای‍م‍ن‍ی‌ وی‍رث‍ق ۱۳۸۴ در تحقیق خود بررس‍ی‌ راب‍طه‌ س‍ب‍ک‌ ره‍ب‍ری‌ م‍دی‍ران‌ م‍دارس‌ س‍م‍ا ب‍ا ان‍گ‍ی‍زش‌ ش‍غ‍ل‍ی‌ مع‍ل‍م‍ان‌ ب‍راس‍اس‌ ن‍ظری‍ه‌ م‍ک‌ ک‍ل‍ه‌ ل‍ن‍د پرداخته است. ه‍دف‌ پ‍ژوه‍ش‌ ب‍ررس‍ی‌ راب‍طه‌ س‍ب‍ک‌ ره‍ب‍ری‌ م‍دی‍ران‌ م‍دارس‌ س‍م‍ا ب‍ا ان‍گ‍ی‍زش‌ ش‍غ‍ل‍ی‌ م‍ع‍ل‍م‍ان‌ ب‍راس‍اس‌ ن‍ظری‍ه‌ م‍ک‌ ک‍ل‍ه‌ ل‍ن‍د ج‍ه‍ت‌ ارائ‍ه‌ طری‍ق‌ ب‍ر م‍دی‍ران‌ روش‌ ن‍م‍ون‍ه‌ گ‍ی‍ری‌: ک‍ل‍ی‍ه‌ م‍ع‍ل‍م‍ان‌ در من‍طق‍ه‌ ۸ دان‍ش‍گ‍اه‌ آزاد اس‍لام‍ی‌ م‍ش‍ت‍م‍ل‌ ب‍ر ۴۵۰ ن‍ف‍ر و ن‍م‍ون‍ه‌ آم‍اری‌ ب‍راس‍اس‌ ج‍دول‌ ت‍اک‍م‍ن‌ ۲۰۶ م‍ع‍ل‍م‌ ان‍ت‍خ‍اب‌ گ‍ردی‍د روش‌ پ‍ژوه‍ش‌: روش‌ ای‍ن‌ ت‍ح‍ق‍ی‍ق‌ روش‌ ه‍م‍ب‍س‍ت‍گ‍ی‌ اس‍ت‌. ن‍ت‍ی‍ج‍ه‌ ک‍ل‍ی‌: ف‍رض‍ی‍ه‌ م‍طروح‍ه‌ م‍ب‍ن‍ی‌ ب‍ر ه‍م‍ب‍س‍ت‍گ‍ی‌ ب‍ی‍ن‌ س‍ب‍ک‌ ره‍ب‍ری‌ راب‍طه‌ مدار ب‍ا ان‍گ‍ی‍زش‌ ش‍غ‍ل‍ی‌ م‍ع‍ل‍م‍ان‌ ب‍راس‍اس‌ مول‍ف‍ه‌ه‍ای‌ پ‍ی‍ش‍رف‍ت‌، ق‍درت‌ و واب‍س‍ت‍گ‍ی‌ م‍ی ‍ب‍اش‍د. ب‍ره‍م‍ی‍ن‌ اس‍اس‌ ف‍رض‍ی‍ه‌ م‍ورد ت‍ائ‍ی‍د ق‍رار گ‍رف‍ت‌ و عدم‌ ه‍م‍ب‍س‍ت‍گ‍ی‌ ب‍ی‍ن‌ س‍ب‍ک‌ ره‍ب‍ری‌ ض‍اب‍طه‌ م‍دار ب‍ا ان‍گ‍ی‍زش‌ ش‍غ‍ل‍ی‌ م‍ع‍ل‍مان‌ ب‍راس‍اس‌ ن‍ظری‍ه‌ م‍ک‌ ک‍له‌ ل‍ن‍د م‍ی ‍ب‍اش‍د.
سیدقراعینی، ۱۳۸۶، در پژوهشی با عنوان ” بررسی رابطه بین سبکهای رهبری مدیران و فرسودگی شغلی دبیران دبیرستانهای ارومیه ” که هدف این تحقیق بررسی و شناسایی سبکهای رهبری مدیران و رابطه آن با میزان فرسودگی شغلی دبیران بود. سبکهای رهبری مدیران در قالب سبکهای رابطه مدار و وظیفه مدار و فرسودگی شغلی دبیران، در کل و ابعاد سه گانه فرسودگی عاطفی، مسخ شخصیت و عدم موفقیت فردی مورد بررسی قرار گرفت. روش تحقیق، پیمایشی مقطعی بود برای انجام دادن این پژوهش ۱۵۲ دبیر و ۳۰ مدیر با روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. نتایج تحقیق نشان داد که میزان فرسودگی شغلی دبیرانی که مدیران آنها سبک رهبری مشارکتی را اعمال می کنند، بیشتر از دبیرانی است که مدیران آنها دارای سبک رهبری رابطه مدار هستند (نمونه مورد بررسی فاقد مدیر وظیفه مدار بود).
۲ – ۳ – ۲ پیشینه تحقیق در خارج از کشور
اوکال وریهامر^[۹] (۲۰۰۰) نشان داد که سبک رهبری بر کار گروهی و محیط سازمانی تأثیر می گذارد و محیط سازمانی نیز برای خلاقیت و بازده سازمان اثر می گذارد، اگر چه نیز می تواند به طور غیر مستقیم بر روی بازده سازمان تأثیر داشته باشد.
دانبم تایلور^[۱۰] (۲۰۰۰) با پژوهش خود در آمریکا نشان داد که چنان چه سبک رهبری مدیران از انعطاف پذیری بیشتری برخوردار باشد میزان رضایت شغلی پرستاران و کارایی آنها افزایش خواهد یافت و همچنین از روسای پرستاری، سبک رهبری بر رضایت شغلی در حد خیلی موثر قرار دارد.
بوگلر^[۱۱] (۲۰۰۱) تأثیر سبک رهبری مدیران مدارس را بر رضایت شغلی معلمان بررسی کرد و ۹۳۰ معلم را مورد مطالعه قرار داد. یافته ها نشان داد که اصول رهبری مشارکتی تأثیر زیسادی در رضایت شغلی معلمان دارد.
مایک ولیس^[۱۲] (۲۰۰۵) در دانشگاه ویندسور در تحقیقی تحت عنوان ارتباط سبک رهبری با فرهنگ سازمانی و رضایت شغلی اعلام می دارد که تفاوت قبول ملاحظه ای بین سازمان هایی که با رهبری قوی تحول گرا اداره می شوند با سازمان هایی که با رهبری ضعیف تحول گرا اداره می شوند وجود دارد. در سازمان هایی که مدیران تحول گرا داشته اند، توفیق در اهداف سازمانی بیشتر بوده است، کار تیمی بهتر انجام می شده است، مشتریان بهتر اداره می شدند و رضایت شغلی بیشتر بوده است.( به نقل از حاجی محمدی، ۱۳۹۱، ص ۱۱۸)