سوداوی

کج خلق، اضطرابی، انعطاف پذیر، متین و موقر، بدبین، محتاط، غیراجتماعی، ساکت

بلغمی

غیرفعال، دقیق، متفکر، صلح طلب، خویشتن دار، قابل اعتماد، دارای خلق ثابت، آرام

ب) جنبه های علّی شخصیت: کوشش آیزنک در این مبحث آن است که به کمک تحلیل عوامل ارثی و محیطی، علل زیربنایی اختلاف های شخصیت ها را بررسی کند و در این راه از یافته های فیزیولوژی، عصب شناسی، شیمی زیستی، قوانین توارث و علوم پایه کمک می گیرد. آیزنک روابط میان سنخ های ارثی و پدیداری در رشد شخصیت را چنین توجیه می کند که توازن و تعادل میان تحریک و بازدارندگی را بخش سرشتی شخصیت می داند و آن را همانند سنخ های ارثی می شمارد. او معتقد است که این جنبه سرشتی بر طبق قوانین وراثت مندل^[۴۱] به ارث برده می شود. این سرشت فرضی با محیط در تعامل بوده و از طریق فرایندهای تجربی، مانند شرطی شدن، ترصد، خاطره پردازی، دوام پس تصویر، رد حسی شکلی و غیره شکل می گیرد. واضح است که چون هیچ یک از این پدیده ها معیار خالص و دقیقی برای تحریک یا بازدارندگی نیستند، نمی توان انتظار داشت که سنخهای پدیداری، معیار مشخص کننده ای برای سنخهای ارثی که به آنها اشاره کردیم، باشند (کریمی، ۱۳۹۲: ۱۳۶-۱۳۹).

۲-۲-۳-۶) نظریه های کوچک یا نظریه های نوار باریک:
در دوره های اخیر گروهی از روان شناسان به این نتیجه رسیده اند که نظریه های جامع، نظیر نظریه فروید، یونگ، و دیگران، که کوشیده اند به همه سوال های مربوط به آدمی پاسخ بگویند، در این پاسخگویی ناتوان و عاجز مانده اند. زیرا پیچیدگی انسان و علل و عوامل متعدد رفتارهای او بیش از ان است که یک نظریه هر قدر هم جامع باشد، بتواند پاسخگوی همه مسائل انسانی باشد. اینان معتقدند که به جای توجه به ساختن نظریه های جامع، بهتر است نظریه هایی وضع شوند که تنها یکی دو جنبه از شخصیت انسان را، اما به طور کاملتر، مورد مطالعه و بررسی قرار دهند. در اینجا تعدادی از این نظریه های ارائه می شوند:
الف) مکان کنترل: به عقیده بعضی از محققان، یکی از وجوه قابل مطالعه و مهم شخصیت، بررسی مکان کنترل در افراد است. به عقیده این محققان، افراد از نظر مکان کنترل، یا بیرونی هستند یا درونی. افرادی که از نظر مکان کنترل، بیرونی هستند، دارای تصور فقدان کنترل بر سرنوشت خود بوده و معتقدند که آنچه بر آنان می گذرد، حاصل عوامل بیرونی چون شانس، سرنوشت، افراد دیگر و نظایر آنهاست. به عبارت دیگر، خود آنها در جریان زندگی خودشان نقش فعال ندارند.
افراد دارای کنترل درونی، خود را حاکم بر سرنوشت خود می دانند و مسئولیت موفقیت ها و شکست های خود را به گردن می گیرند. درونی ها در جریان رفتارها بیشتر حالت مسلط و فعال دارند، در حالی که برونی ها حالت منفعل و بیشتر غیر فعال از خود نشان می دهند. مکان کنترل درونی با واقع بینی، شناخت، و منطقی بودن همراه است، در حالی که مکان کنترل بیرونی، احساساتی بودن، عدم شناخت و غیرمنطقی بودن در برابر حوادث و رویدادها یا علل رفتارها را به همراه دارد.
ب) شخصیت ماکیاولی: این سنخ شخصیتی، که به نام نیکولو ماکیاول فیلسوف ایتالیایی نامیده شده، از دو دستورالعمل معروف او پیروی می کند. یکی عبارت مشهور: هدف وسیله را توجیه می کند، و دیگری، دستورالعمل ها: بهترین راه کنترل داشتن بر مردم این است که به آنها آنچه را که دوست دارند بشنوند، بگوییم. روشن است که دستورالعمل اول رسیدن فرد به هدف خود از طریقی چه صحیح و چه غلط، چه مشروع و چه نامشروع، چه قانونی و چه غیرقانونی را مجاز می داند. دستورالعمل دوم نیز به روشنی ریاکاری، فرصت طلبی و نان به نرخ روز خوردن را آموزش می دهد. بدین ترتیب، در شخصیت ماکیاولی همه ویژگی های ذکر شده دیده می شود. به اضافه آنکه این شخصیت تمایل به بی رحمی، تدابیر خود محورانه در روابط متقابل، عدم اعتماد به دیگران و دروغگویی دارد. طبیعی است که همه این تدابیر در خدمت چنین افرادی برای رسیدن آنها به هدفشان است.
ج) شخصیت نوع A: این سنخ شخصیتی در سال های اخیر مورد توجه محققان قرار گرفته است. افراد این سنخ به طور کلی با ویژگی بی قراری و زیاده فعال بودن مشخص می شوند. در افراد سنخ A حس رقابت طلبی شدید، پرخاشجویی، ناآرامی، سرعت در گفتار و حرکت ها و عجول بودن بیش از حد مشاهده می شود، به طوری که آنها را بیماران عجله و شتاب دانسته اند. افراد دارای شخصیت A سعی دارند که همه جنبه های زندگی، حتی آنهایی را که قابل کنترل نیستند، به کنترل خود درآورند. و در این زمینه دچار هیجان و جوش و خروش زیادی هستند و چون احساس کنند که کنترل محیط از دست آنان خارج شده است، شدیداً عصبی و ناراحت می شوند.
د) شخصیت اقتدار طلب یا نوع F: در نخستین دهه های بعد از ۱۹۴۰ گروهی از روان شناسان اجتماعی به سرپرستی آدورنو در امریکا کوشش خود را به مطالعه شخصیت اقتدار طلب یا نوع F اختصاص داده اند. هدف این گروه شناخت شخصیت هایی بود که گرایش های فاشیستی و ضد یهودی داشتند و طرفدار تبعیض نژادی بودند. این گروه برای سنجش اقتدار طلبی مقیاسی تهیه کردند که به مقیاس F معروف شد. بر طبق نظر این محققان کسانی که در این مقیاس یا پرسش نامه، نمره بالایی کسب می کنند، گرایش به اقتدار طلبی دارند. برخی از ویژگی های شخصیت اقتدار طلب، که به وسیله این محققان مشخص شده است، عبارتند از: تحجر فکری، عدم گذشت در برابر خطای دیگران، دارای تمایلات تبعیض نژادی، شدیداً خود محور، تملق نسبت به منابع قدرت، اما زورگو به زیردست، طرفدار مجازات های سخت و خشن، پیشداوری نسبت به گروه های دیگر به ویژه اقلیت ها (کریمی، ۱۳۹۲: ۱۴۱-۱۴۳).
بخش سوم: پیشینه تحقیق
۲-۳-۱) تحقیقات داخلی:
عالمیان و همکارانش تحقیقی با عنوان “رابطه بین شخصیت و رفتار شهروندی سازمانی” در سال (۱۳۹۱) انجام دادند. هدف اصلی این تحقیق، بررسی و شناسایی ارتباط میان شخصیت و رفتار شهروندی سازمانی کارکنان سازمان توسعه صنایع نفت و انرژی است. روش تحقیق حاضر از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش گردآوری داده ها، توصیفی، از نوع همبستگی است. جامعه آماری این مطالعه را کارکنان کلیدی سازمان توسعه صنایع نفت و انرژی تشکیل می دهند که به صورت سرشماری (تمام شمار) نمونه آماری انتخاب و مورد ارزیابی قرار گرفت. همچنین ابزار گردآوری داده های این پژوهش پرسش نامه است. از بین ابعاد شخصیت، بعد ثبات عاطفی و با وجدان بودن از همبستگی قوی تری با مولفه های رفتار شهروندی سازمانی نسبت به ابعاد دیگر برخوردار است و سپس بعد سازگاری، تجربه پذیری و برون گرایی به ترتیب با رفتار شهروندی سازمانی رابطه داشته اند (عالمیان و همکارانش، ۱۳۹۱).
یوسفی امیری و همکارانش (۱۳۹۲) تحقیقی با عنوان “بررسی ارتباط ویژگیهای شخصیتی پرستاران با رفتار شهروندی سازمانی در بیمارستان های آموزشی شهر زنجان” انجام دادند. هدف از این پژوهش بررسی نقش ویژگی های شخصیتی در بروز رفتار شهروندی سازمانی پرستاران در بیمارستان های آموزشی شهر زنجان در سال ۱۳۹۱ است. پژوهش حاضر توصیفی و از نوع طرح های همبستگی است که در آن تعداد ۱۲۸ پرستار شاغل در بیمارستان های آموزشی دانشگاه علوم پزشکی شهر زنجان به صورت نمونه گیری سهمیه ای و تصادفی ساده انتخاب شدند و پرسش نامه های مربوط به متغیرهای پژوهش (ویژگی های شخصیتی و رفتار شهروندی سازمانی) را تکمیل نمودند. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از آزمون معناداری ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چند گانه در محیط نرم افزار SPSS19 استفاده شد. یافته های تحقیق حاکی از آن است که میان ابعاد شخصیتی پرستاران، سه بعد سازگاری، تجربه پذیری و ثبات عاطفی بیشترین نقش را در پیش بینی بروز رفتار شهروندی سازمانی آنها دارند. همچنین متغیرهای جمعیت شناختی (جنسیت، وضعیت تاهل، سن و سابقه خدمت) تاثیر معناداری در بروز رفتار شهروندی سازمانی آنها ندارند (یوسفی امیری و همکاران، ۱۳۹۲).
رافضی و همکارانش (۱۳۹۱) تحقیقی با عنوان “رابطه بین ابعاد شخصیت و دو نوع رفتار شهروندی سازمانی"، انجام دادند. این پژوهش به منظور بررسی رابطه بین ابعاد شخصیت و دو نوع رفتار شهروندی سازمانی (معطوف به فرد و معطوف به سازمان) در مدیران و کارکنان شرکت صنایع هفت الماس و استیل البرز در شهر تهران انجام شد. نتایج پژوهش نشان داد که از میان ابعاد شخصیتی، سازگاری، برون گرایی و تجربه پذیری با رفتار شهروندی سازمانی معطوف به فرد و بعد سازگاری با رفتار شهروندی سازمانی معطوف به سازمان رابطه مثبت معنی دار دارد. بین بعد روان رنجورخویی و رفتار شهروندی سازمانی معطوف به سازمان نیز رابطه منفی معنی دار به دست آمد. همچنین، نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که دو بعد سازگاری و روان رنجورخویی رفتار شهروندی سازمانی معطوف به سازمان را پیش بینی می کنند (رافضی و همکارانش،۱۳۹۱).
صادق پور(۱۳۹۱) در تحقیق خود رابطه بین شخصیت و رفتار شهروندی سازمان رادر میان کارکنان دانشگاه سوره مورد بررسی قرار داد. نتایج تحقیق وی نشان می دهد که بعد ثبات عاطفی با رفتار شهروندی سازمانی دارای ۷۲ درصد ،بعد برون گرایی ۴۵ درصد، بعد تجربه پذیری ۵۳ درصد، بعد سازگاری ۶۰ درصد ودر آخر، بعد با وجدان بودن دارای ۶۹ درصد رابطه است. همچنین متغیر شخصیت به میزان ۵۳ درصد بر بهبود رفتار شهروندی سازمانی تاثیر گذار بوده است (صادق پور، ۱۳۹۱) .
۲-۳-۲) تحقیقات خارجی:
بخشی و رانی (۲۰۰۹) در تحقیق خود با عنوان “رابطه بین پنج بعد شخصیت و رفتار شهروندی سازمانی” که در میان ۱۹۷ دکتر شاغل در دانشکده پزشکی در هند شمالی انجام شد، به این نتیجه رسیدند که از پنج بعد شخصیتی ، ابعاد برون گرایی ، با وجدان بودن ،وظیفه مداری وتجربه پذیری به صورت مثبتی با رفتار شهروندی سازمانی ارتباط دارند .در صورتی که ثبات عاطفی (عصبانیت) به صورت منفی با رفتار شهروندی سازمانی در ارتباط است.و آنها از طریق رگرسیون چند متغیره به این نتیجه رسیدند که برون گرایی ، با وجدان بودن ، و تجربه پذیری پیش بینی کننده های معنی داری برای رفتار شهروندی سازمانی کارکنان می باشند Bakhshi & rani, 2009) ).
تان و تان (۲۰۰۸) در تحقیق خود با عنوان “رفتار شهروندی سازمان و بیهودگی اجتماعی: نقش شخصیت، انگیزه، و عوامل زمینه ای"، نقش شخصیت، انگیزاننده ها و عوامل زمینه ای را در تاثیر گذاری بر رفتار شهروندی سازمانی بررسی کردند. بدین منظور، این دو پژوهشگر ۳۴۱ نفر را که در گروه های پروژه ای مشغول بکار بودند، انتخاب و در سه دوره زمانی داده های لازم را از آنها کسب کردند. آنها از تحقیق خود به این نتجه رسیدند که رابطه مثبت و معنی داری بین رفتار شهروندی سازمانی وبرونگرایی برقراراست Tan& Tan , 2008)).
کارپنتر (۲۰۰۸) مطالعه ای با عنوان “رابطه بین شخصیت فعال و پنج بعدآن با رفتار شهروندی سازمانی"، انجام داده است. نتایج تحقیق وی نشان داد که شخصیت فعال، دارای همبستگی بالایی با رفتار شهروندی سازمانی بوده، آن را پیش بینی می کند. همچنین شخصیت فعال به صورت مثبت و معنی داری با برون گرایی و با وجدان بودن در ارتباط است. در نهایت نتایج حاصل از تحقیق نشان می دهد که شخصیت فعال به همراه پنج عامل بزرگ شخصیت، نقش قابل ملاحظه ای در پیش بینی رفتار شهروندی سازمانی دارد .(Carpenter, 2008)
امریک و ایوما (۲۰۰۷) مطالعه ای با عنوان “ارزیابی رابطه بین شخصیت و رفتار شهروندی سازمانی، و نقش تعدیل گر اثربخشی رهبر گروه"، انجام دادند. هدف از این مطالعه، بررسی رابطه بین شخصیت و سه نوع رفتار شهروندی سازمانی، و آزمون اثر میانجی گری اثربخشی رهبر گروه در رابطه بین شخصیت و رفتار شهروندی سازمانی بود. داده ها از ۲۶۸ معلم مقطع متوسطه جمع آوری و توسط آزمون رگرسیون، فرضیه ها مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که معلمان برون گرا نسبت به معلمان درون گرا رفتار شهروندی بالاتری دارند و معلمان با وجدان کاری بالا تر، رفتار شهروندی بالاتری با دانش آموزان داشته و در کار خود دقیق تر و مسئولیت پذیرترند. حال آنکه، زمانیکه معلمان درون گرا و عصبی (روان رنجور) از طرف مدیر مورد قدردانی قرار می گیرند بیشتر از معلمان عاطفی و برون گرا، رفتار شهروندی سازمانی نشان می دهند (Emmerik & Euwema, 2007).
ابو الانیان در سال (۲۰۰۷) تحقیقی با عنوان “رابطه بین شخصیت و رفتار شهروندی سازمانی: آیا شخصیت شهروندی کارکنان را تحت تاثیر قرار می دهد؟” انجام داد. داده ها در این مطالعه از بین ۱۶۴ نفر از کارکنانی که در بخش خدماتی در دبی کار می کردند، جمع آوری و تحلیل رگرسیون چندمرتبه ای بر روی آن انجام شد. نتایج نشان دادند که تجربه پذیری، با وجدان بودن، و ثبات عاطفی پیش بینی کننده های مهمی در رفتار شهروندی سازمانی هستند. ولی برون گرایی و سازگاری رابطه قابل توجهی با رفتار شهروندی سازمانی ندارند (Abu Elanain, 2007).
فصل سوم
روش اجرای تحقیق
۳-۱) مقدمه
آمار به عنوان یک علم، امروزه شامل مفاهیم و روش هایی است که در تمام پژوهش­هایی که مستلزم جمع­آوری داده ­ها به وسیله فرایند آزمایش و مشاهده و استنباط و نتیجه ­گیری به وسیله تجزیه و تحلیل آن داده ­ها هستند، اهمیت بسیار دارد. از آنجا که آمار ابزار مناسبی برای تبدیل داده به اطلاعات است، استفاده از آن در دانش مدیریت به نحو وسیعی رایج گردیده است. به کارگیری برنامه ­های آماری و کامپیوتری به مدیران یاری رسانده تا در کمترین زمان ممکن اطلاعات لازم بسیاری را برای تصمیم گیری به دست آورند. بنابراین انتخاب روش یا روش هایی که بتواند به بهترین وجه خصوصیات و ویژگیهای اطلاعات جمع­آوری شده را تحلیل و گزارش نماید از اهمیت خاصی برخوردار است. به کارگیری فنون پایه­ای آمار در بررسی صحت و سقم فرضیات، یکی دیگر از جنبه­ های کاربرد این علم در گستره مدیریت است. محقق مدیریتی، امروزه بسیاری از فرضیات خود را با فنون آماری محک می­زند و صحت روابط متغیرهای آن را با رویکرد آماری بررسی می­ کند. اعتبار و پایایی همه تحقیق­های پرسش نامه­ای و مصاحبه­ای با بهره گرفتن از فنون آماری سنجیده می­ شود. ضرورت تصمیم ­گیری منطقی و اساسی در دنیای متلاطم امروز، اهمیت آمار و فنون را بیش از پیش آشکار کرده و استفاده از آن را اجتناب­ناپذیر می­نماید. در این فصل از پایان نامه قسمت بسیار مهم و اساسی از فرایند تحقیق یعنی روش های مورد استفاده در تحقیق جهت بررسی جامعه آماری و تعیین روش ها نمونه گیری و حجم نمونه هم چنین روش ها و ابزار مورد استفاده جهت گرده آوری اطلاعات و روش های تجزیه و تحلیل اطلاعات گرده آوری شده پرداخته خواهد شد. هم چنین روایی و پایایی ابزار گردآوری اطلاعات(پرسش نامه) نیز موضوع دیگری است که در این فصل به آن پرداخته شده است.
۳-۲ ) روش تحقیق :
تحقیق حاضر، جستجوی نظام‌مند داده و اطّلاعات حول محور تحلیل و بررسی متغیرهای رفتار شهروندی سازمانی و شخصیت در شعب بانک ملی استان گیلان است. پژوهش حاضر، براساس هدف کاربردی است. این تحقیقات با بهره گرفتن از زمینه و بستر شناختی و معلوماتی که توسط تحقیقات بنیادی فراهم شده برای رفع نیازمندی ‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. از سویی دیگر، از نظر ماهیت و روش تحقیق، توصیفی از نوع پیمایشی است. در این تحقیق، پژوهشگر ماهیت مسأله تحقیق که همان بررسی رابطه بین انواع شخصیت با ابعاد (ثبات عاطفی، برون گرایی، تجربه پذیری، سازگاری، با وجدان بودن) در نقش متغیر مستقل با رفتار شهروندی سازمانی با ابعاد (نوع دوستی، وظیفه شناسی، جوانمردی، فضیلت مدنی، احترام و تکریم) در قالب متغیر وابسته است را، توصیف می کند. از آنجایی که این پژوهش به چگونگی رابطه بین انواع شخصیت و رفتار شهروندی سازمانی می پردازد، از نظر ماهیت و روش تحقیق، توصیفی (غیر آزمایشی) است. این تحقیق از آن جهت غیر آزمایشی است که متغیر های تحقیق در آن دستکاری نمی شوند.
۳-۳ ) جامعه و نمونۀ آماری :
جامعۀ آماری عبارت است از مجموعه ای از افراد یا واحدهایی که دارای حداقل یک صفت مشترک باشند( مقیمی، ۱۳۸۵، ۳۶ ) همچنین جامعۀ آماری به کل گروه افراد، وقایع یا چیزهایی اشاره دارد که محقق می خواهد به تحقیق دربارۀ آن ها بپردازد (سکاران ، ۱۳۸۶: ۲۹۴). گروه نمونه مجموعۀ کوچکی از جامعۀ آماری است مشتمل بر برخی از اعضا که از جامعۀ آماری انتخاب شدند. به عبارت دیگر، تعدادی از اعضای جامعه آماری (اما نه همه ) که گروه نمونه را تشکیل می دهند. دلایل استفاده از نمونه به جای جمع آوری داده ها از کل جامعۀ آماری کاملاً آشکار است. در بررسی‌های پژوهشی که شامل چندصد و حتی چندهزار عضو جامعۀ آماری می شود، عملاً غیرممکن است که اطلاعات را از هر عضو جمع آوری کنیم یا او را آزمون کنیم یا او را مورد آزمایش قرار دهیم. حتی اگر امکان پذیر هم باشد، به لحاظ زمان، هزینه و سایر مسایل منابع انسانی مقدور نیست. مطالعۀ یک گروه نمونه به جای کل جامعۀ آماری، گاهی ممکن است منجر به نتایج معتبرتری شود، بیشتر به خاطر این که خستگی کمتری وجود خواهد داشت و از این رو خطاهای کمتری در جمع آوری اطلاعات پدید می آورد مخصوصاً موقعی که اعضای جامعۀ آماری بسیار وسیع باشد(سکاران، ۱۳۸۶: ۲۹۷). در تحقیق حاضر جامعۀ آماری مورد بررسی، کارکنان شعب بانک ملی استان گیلان به تعداد ۱۲۳۴ نفر است. جهت برآورد حجم نمونه ابتدا به بررسی نرمالیته متغیر دوم در پیش آزمون پرداخته می شود در صورت تایید فرض صفر از روش فرمول و در غیر این صورت از جدول مورگان بهره می گیریم.
۳-۴) بررسی نرمال بودن متغیر دوم :
در این بخش از فصل سوم به بررسی نرمال بودن متغیر وابسته یعنی رفتار شهروندی سازمانی پرداخته می شود.
جدول۳-۱) آزمون کولموگروف- اسمیرنف برای متغیر رفتار شهروندی سازمانی

رفتار شهروندی سازمانی

انحراف معیار

۴۱۸۴۰/۰