• • یکپارچگی اقتصادی – محیطی

• • تعهد بین نسل ها

• • عدالت اجتماعی

• • حفاظت فیزیکی

• • کیفیت زندگی

• • مشارکت

توسعه پایدار از منظر مفهومی دارای ابعاد و سطوح چندگانه است: بعد اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، طبیعی یا محیط زیستی که در سطوح محلی، ملی و منطقه ای قابلیت اعمال می یابد. برای عینیت یافتن هدفهای توسعه پایدار بایستی به تمامی ابعاد در هر سه سطح توجه کافی مبذول شود. هر یک از ابعاد و سطوح که از نظر دور بماند، فرایند توسعه پایدار را با اختلال مواجه می کند.(شکل۴-۲)

شکل ۴-۲ ابعاد توسعه پایدار سازمان ملل (زاهدی، ۱۳۹۰)
در نمودار ابعاد و سطوح توسعه پایدار، بعد اقتصادی به رشد اقتصادی و سایر پارامترهای اقتصادی مربوط می شود و در آن رفاه فرد و جامعه باید از طریق استفاده بهینه از منابع طبیعی و توزیع عادلانه منافع، تأمین شود. بعد اجتماعی به رابطه انسان با انسان، دسترسی به خدمات سلامت و بهداشت، آموزش، امنیت، ارزش گذاری به شأن انسان، مساوات و فقر زدایی توجه دارد. بعد محیط زیستی به حفاظت و تقویت منابع فیزیکی و بیولوژیکی و اکوسیستم و رابطه انسان و طبیعت مربوط می شود، و بعد سیاسی به قانون، سیاستگذاری و وضع خط مشی، برنامه ریزی، بودجه بندی، نهاد سازی و به طور خلاصه به تنظیم وضعیت و شرایط لازم برای تلفیق هدف های اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی می پردازد به نحوی که با برقراری رابطه مبادله بین آنها تحقق توسعه پایدار امکان پذیر شود (زاهدی، ۱۳۹۰، ۱۱۰).
گردشگری پایدار و اصول آن: گردشگری پایدار با الهام گرفتن از اصول توسعه پایدار عبارت است از گردشگری که نیازهای نسل حاضر را پاسخ دهد بدون اینکه از ظرفیت های مربوط به نسل آینده برای پاسخگویی به نیازهای خود مایه بگذارد. گردشگری به نحوی برنامه ریزی و اجرا می شود که بر محیط زیست ، اقتصاد و فرهنگ و جامعه میزبان اثر منفی نگذارد ( زاهدی، ۱۳۸۵، ۱۱).
باتلر^[۷۶] در سال ۱۹۹۳ گردشگری پایدار را گردشگری تعریف کرده است که بتواند در یک محیط در یک زمان نامحدود ادامه یابد و از نظر انسانی و فیزیکی به محیط زیست صدمه نزند؛ همچنین تا بدان حد باشد که به توسعه سایر فعالیت ها و فرایند های اجتماعی لطمه ای وارد نیاورد ( باتلر، ۱۹۸۰، ۲۹).
سازمان جهانی گردشگری نیز گردشگری پایدار را چنین تعریف می کند:
” گردشگری پایدار نیازهای گردشگران زمان حال و جوامع میزبان را بر آورده می کند و در عین حال فرصت ها را برای آینده توسعه می دهد و منابع را به گونه ای مورد استفاده قرار می دهد که همزمان با حفظ ارزش های فرهنگی، فرایندهای اکولوژیکی، تنوع زیستی و سیستم های پشتیبان حیات به نیازهای اقتصادی، اجتماعی و زیبایی شناختی پاسخ داده شود” (UNEP^[77]/UNWTO,2002).

1. 1. ۳- ۲ اصول گردشگری پایدار

برخی از اصول گردشگری پایدار از این قرارند( جاکوبز، ۱۹۹۵،۱۳) :

1. 1. مشارکت:

ساکنان یک سرزمین باید در تعیین آرمان بلند مدت توریسم ، تعیین هدفها و استراتژی های توسعه توریسم مشارکت داشته و در مدیریت، اجرای راهبردها و عملیات مربوط به زیرساخت ها مشارکت فعال داشته باشند.

1. 1. حضور ذینفع ها:

در فرایند توسعه گردشگری بایستی کلیه گروه ها و ذینفع ها در ارائه اطلاعات، فرایندهای تصمیم سازی و تصمیم گیری شرکت کنند. NGO ها یا گروه های غیر دولتی، گروه های داوطلب، دفاتر و انجمن های توریستی و تمامی طرفهایی که در گردشگری سهیم هستند.

1. 1. ایجاد اشتغال برای افراد محلی:

توسعه گردشگری پایدار باید برای ساکنان بومی اشتغال ایجاد کند. در واقع تأمین مشاغل مناسب برای افراد محلی باید جزء جدا نشدنی از هر برنامه توسعه توریسم باشد. برای مثال ساخت زیرساخت هایی مانند هتل، رستوران، مغازه صنالع دستی و غیره می تواند فرصت های اشتغال مناسبی برای افراد بومی فراهم کند. در این زمینه نیاز به آموزش مردم محلی و دسترسی به اعتبارات برای کارآفرینان محلی است.

1. 1. اعتبارات بازرگانی

مؤسسه های توریستی مجلی باید بین خود ارتباط برقرار کنند و مطمئن شوند که در آمدهای گردشگری در داخل محل مصرف می شوند. و نه اینکه به خارج از منطقه فرستاده شده، صرف وارد کردن کالا و خدمات برای توریست ها بشود. تأمین کنندگان کالاها و خدمات محلی بایستی مانع صرف در آمدهای توریستی برای کالاهای وارداتی شوند ( جیمسون^[۷۸]، ۲۰۰۳، ۱۴).

1. 1. پایداری منابع:

در گردشگری پایدار باید به برابری نسل ها توجه شود و هزینه ها و منافع گردشگری باید بین نسل های فعلی و آتی به طور برابر توزیع شود، همچنین باید از اقداماتی که باعث از بین رفتن منابع می شود، جلوگیری کرد.

1. 1. هماهنگی در هدف ها:

باید بین نیازهای گردشگران، مکان توریستی و جامعه محلی هماهنگی برقرار شود. این هماهنگی با پشتیبانی و حمایت مردم و ایجاد توازن بین هدفهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و انسانی و درک ضرورت همکاری بین دولت، جامعه میزبان ، دست اندکاران صنعت گردشگری و تشکّل های غیر دولتی که برای حفاظت از محیط زیست تلاش می کنند، حاصل شود.

1. 1. همکاری

به دلیل اینکه بین جذابیت های محلی، دست اندرکاران صنعت گردشگری و دارندگان کسب و کارهای مرتبط ارتباط متقابل برقرار است و کیفیت کار هر یک بر دیگری اثر می گذارد، باید بین این سه همکاری برقرار شود.

1. 1. ظرفیت تحمل:

ظرفیت تحمل مکان های توریستی که شامل محدودیت های فیزیکی، طبیعی، اجتماعی و فرهنگی است باید حتما ارزیابی شود و توسعه با محدودیت های مزبور سازگار باشد. لازم است به طور مرتب ارزیابی های دوره ای صورت بگیرد و تعدیل های لازم و ضروری اعمال شود.

1. نظارت و پشتیبانی: