ارتفاع سفیده (mm) =H
۳- ۱۰- ۳- وزن و ضخامت پوسته
پس از شکستن و خالی کردن محتویات تخم مرغ، پوسته به مدت ۲۴ ساعت در دمای اتاق نگهداری و به وسیله ترازوی دیجیتال با دقت ۰۱/۰ گرم وزن آن تعیین و با قراردادن وزن به دست آمده در فرمول زیر (Eisen و همکاران، ۱۳۶۲) درصد وزن پوسته محاسبه شد.
وزن پوسته
وزن تخم مرغ
۱۰۰ × ــــــــــــــــــــــ = درصد وزن پوسته
با اندازه‌گیری ضخامت قسمت‌های پهن، باریک و انتهای پوسته تخم مرغ با بهره گرفتن از میکرومتر با دقت ۰۱/۰ میلیمتر، میانگین آنها محاسبه و ضخامت پوسته تعیین شد.
۳- ۱۱- ذخیره تخم مرغ‌ها
تخم مرغ‌ها پس از جمع‌ آوری روزانه ابتدا با فرمالین و پرمنگنات دود داده شدند و در اتاق نگهداری تخم مرغ در دمای ۸/۱۹ درجه سانتیگراد و رطوبت ۴۳ درصد نگهداری و در پایان هر هفته به جوجه‌کشی منتقل می‌شدند.
۳- ۱۲- جوجه درآوری
تخم مرغ‌ها پس از انتقال به جوجه‌کشی به سردخانه منتقل شده و دوباره با فرمالین و پرمنگنات دود داده شدند. پس از طی این مراحل تخم مرغ‌ها در سینی‌هایی با ظرفیت ۱۵۰ عدد تخم مرغ، در دستگاه ستر با دمای ۷/۹۹ درجه فارنهایت و رطوبت ۵/۸۳% قرار داده شدند. در روز نوزدهم تخم مرغ‌ها به دستگاه هچر با دمای ۵/۹۸ درجه فارنهایت و رطوبت ۸۵% انتقال داده شدند. در روز ۲۱، جوجه‌ها از داخل دستگاه هچر بیرون آورده شدند و تعداد جوجه‌های متولد شده و نشده برای هر تکرار و تیمار شمارش شدند.

درصد جوجه درآوری کل تخم مرغ‌ها طبق فرمول زیر (Eisen و همکاران، ۱۳۶۲) محاسبه شد:
تعداد جوجه‌های بیرون آمده از تخم
تعداد کل تخم مرغها
۱۰۰ × ـــــــــــــــــــــــــــــ = درصد جوجه درآوری
۳- ۱۳- تعیین وزن یک هفتگی جوجه
جوجه‌های هر تکرار، به صورت جداگانه جمع‌ آوری شدند. سپس برای تعیین کیفیت از هر تکرار، یک جوجه انتخاب و وزن‌کشی شد. این جوجه‌ها به مدت یک هفته نگهداری شدند و وزن یک هفتگی آنها نیز در پایان هفته ثبت شد.
۳- ۱۴- اندازه‌گیری غلظت فراسنجه‌های خونی
نمونه پلاسمای خون توسط دستگاه سانتریفیوژ با سرعت ۳۰۰۰ دور در دقیقه به مدت ۱۰ دقیقه جداشد و برای ذخیره‌سازی در دمای ۲۰- درجه سانتیگراد فریز شد. برای تعیین فراسنجه‌های خونی پلاسما، ابتدا نمونه‌ها در دمای اتاق یخ‌گشایی شدند و از کیت تجاری شرکت پارس آزمون برای تعیین کلسترول و HDL، برای تعیین تریگلیسیرید و گلوکز از کیت تجاری شرکت بیونیک و برای تعیین LDL از کیت تجاری شرکت زیست شیمی استفاده شد (Gordon و Amer، ۱۹۹۱؛ Friedewald و همکاران، ۱۹۷۲).
۳- ۱۵- اندازه‌گیری غلظت کلسترول زرده
هفته اول و هفته چهارم، ۲ تخم از هر تکرار به طور تصادفی انتخاب و زرده پس از جداسازی از سفیده در ظرف‌های کوچکی که شماره تکرار و تیمار بر روی آن نوشته شده بود در فریزر و در دمای ۲۰- نگهداری شد. روز بررسی کلسترول زرده نمونه‌ها در دمای اتاق نگهداری و یخ‌گشایی شدند.
برای اندازه گیری غلظت کلسترول زرده، پس از جداسازی زرده از سفیده، یک گرم از زرده را وزن کرده و به خوبی به هم زده تا یکنواخت شود. مقدار ۱۵ میلیلیتر از محلول کلروفرم + متانول (به نسبت دو به یک) را به زرده اضافه کرده و سپس لوله آزمایش محتوی محلول با بهره گرفتن از دستگاه ورتکس تکان داده شد تا محتویات به خوبی مخلوط شوند. در مرحله بعد، پنج میلیلیتر آب مقطر به هر نمونه اضافه شد. محلول آماده شده دوباره ورتکس شد تا کاملاٌ مخلوط شوند و سپس به مدت ۱۰ دقیقه با دور ۲۵۰۰ سانتریفیوژ شد. پس از اتمام عمل سانتریفیوژ، دو فاز مایع تشکیل شد که توسط بخش جامدی از هم جدا شدند. لایه رویی محتوی فاز آبی متانول است و دور ریخته شد. در مرحله بعدی بخش باقیمانده، توسط کاغذ صافی جدا شد. سپس ۲۰ میکرولیتر از محلول صاف شده (Folch و همکاران، ۱۹۵۷) را برداشته و به آن سه میلیلیتر اسید کلریدریک و دو میلیلیتر اسید سولفوریک اضافه کردیم و دوباره ورتکس کردیم تا مخلوط شوند و ۱۰ دقیقه صبر کردیم. دو لوله استاندارد و دو لوله شاهد تهیه کردیم (Zak، ۱۹۹۷). در پایان، کلسترول نمونه توسط دستگاه اسپکتوفتومتر در طول موج ۵۶۰ نانومتر در مقابل شاهد و استاندارد خوانده شد.
مقدار کلسترول نمونه از فرمول زیر بر (Zak، ۱۹۹۷) حسب میلی‌گرم بر گرم زرده محاسبه شد.
۲۰۰ × جذب نوری نمونه
ـــــــــــــــــــــــــــ = غلظت کلسترول نمونه
۱۰ × جذب نوری استاندارد
۳- ۱۶- شاخص زرده
ارتفاع و قطر زرده با کولیس اندازه گیری و با قرار دادن در فرمول زیر (Eisen و همکاران، ۱۳۶۲) شاخص زرده تعیین شد.
ارتفاع زرده
۱۰۰ × ـــــــــــــــــــ = درصد شاخص زرده
قطر زرده
۳- ۱۷- مدل آماری طرح
پژوهش در قالب طرح کاملا تصادفی، با چهار تیمار و سه تکرار در هر تیمار و ۱۰ قطعه مرغ در هر تکرار انجام شد. معادله ریاضی مدل آماری طرح به صورت زیر می‌باشد:
Y_ij= µ + T_i + e_ij
Y_ij = تکرار j و تیمار i
μ = میانگین
T_i = اثر تیمار
e_ij = اثر عوامل باقیمانده
۳- ۱۸- تجزیه و تحلیل آماری
پس از انجام پژوهش برای داده‌های به دست آمده تست نرمالیته انجام شد و در صورت نرمال نبودن، تصحیح داده انجام شد و سپس داده ها با بهره گرفتن از رویه GLMنرم‌افزار SAS (SAS Institute، ۲۰۰۴) مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت. برای مقایسه میانگین صفات مورد نظر از آزمون چند دامنهای دانکن (Duncan، ۱۹۵۵) در سطح معنیداری پنج درصد استفاده شد و برای بعضی ویژگیها شامل کلسترول، گلوکز، تریگلیسیرید، LDL، HDL پلاسما، کلسترول زرده، ضخامت و وزن و درصد وزن پوسته، شاخص تخم، درصد شاخص زرده، واحد هاو، درصد جوجه درآوری و تولید و وزن جوجه، وزن تخم به عنوان عامل کوواریت در نظر گرفته شد.
فصل چهارم
یافتهها و بحث
پس از اتمام پژوهش و جمعآوری و تجزیه آماری داده ها، داده ها در جدولهای زیر دستهبندی شدند تا تاثیر تیمارهای پژوهشی بر صفات مورد نظر مشخص شوند و مورد بررسی قرار بگیرند.
۴- ۱- مقایسه تاثیر افزودن پودر گزنه و ساپونین بر غلظت فراسنجه‌های خونی
در جدول ۴- ۱ تاثیر مصرف پودر گزنه و ساپونین بر غلظت فراسنجههای خونی پلاسمای تیمارهای پژوهشی نشان داده شده است.
جدول ۴- ۱- تاثیر مصرف پودر گزنه و ساپونین بر غلظت فراسنجههای خونی پلاسما (mg/dl)