دانشکده علوم و فنون قرآن تهران
پایان نامه کارشناسی ارشد
رشته تفسیر قرآن کریم
موضوع:
جریان مبانی انسان شناسی فرهنگی از دیدگاه قرآن کریم
استاد راهنما:
دکتر محمد اکبری
نگارنده:
مهدی محمودی
تیرماه سال ۱۳۹۲
دانشکده علوم و فنون قرآن تهران
پایان نامه کارشناسی ارشد
رشته تفسیر قرآن کریم
موضوع:
جریان مبانی انسان شناسی فرهنگی اسلام از دیدگاه قرآن کریم
استاد راهنما:
دکتر محمد اکبری
نگارنده:
مهدی محمودی
تیرماه سال ۱۳۹۲
تقدیم به
کلیه حقوق مادی و معنوی این پایان نامه متعلق به
دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم - دانشکده علوم و فنون قرآن تهران
میباشد.
چاپ پایان نامه و استخراج مقاله از پایان نامه باید به نام
دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم - دانشکده علوم و فنون قرآن تهران
با تأیید استاد راهنما و با مجوز معاونت پژوهشی دانشگاه باشد.
محضر مبارک صاحب الزمان ^{(عجل الله تعالی فرجه الشریف)} و بیبی فاطمه معصومه ۳ و به روح مطهر حضرت امام خمینی ۱ که با انقلاب اسلامی فضای ایران را با بوی قرآن و اهلبیت : عطراگین کرد.
سپاس
خدا را سپاس می‌گویم که سه سال از بهترین دوران حیات خویش را در خاک پربرکت و مقدس شهر عشق، شهر قم و در جوار بارگاه نورانی و ملکوتی خانم فاطمه معصومه ۳ به تحصیل علوم نورانی قرآن کریم، در مقطع کارشناسی ارشد، گذراندم. حال که به فضل الهی پایان‌نامه مقطع کارشناسی ارشد را تحت عنایات حضرت بقیۀالله الاعظم ^{(روحی و ارواح‌العالمین له الفداء)} و بی بی فاطمه معصومه ۳ به پایان رسانده‌ام، رسم ادب و فتوت می‌دانم تا از تمامی کسانی که مرا در تألیف و تدوین این پژوهش یاری نموده‌اند، نهایت سپاس و ادب را عرض بدارم. از این رو در ابتدا لازم می‌دانم، از زحمات استاد گران‌قدر حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر اکبری، کمال سپاس و تشکر را داشته باشم. همچنین از زحمات و همراهی تمامی دوستان و همکارانم ، کمال تشکر را دارم. در پایان نیز از تمامی غم‌گساری‌ها و دلسوزی‌های پدر و مادر عزیز و مهربانم که غم‌خوار این حقیر در برهه‌های مختلف زندگی بوده‌اند و همچنین همسرمهربانم که صبر و حوصله ایشان همواره موجب دلگرمی بنده میشد، نهایت سپاس و تشکر را دارم و از خداوندگار منان، توفیقات و سعادت روزافزون آن عزیزان را خواستارم.
چکیده
بحث از انسان و انسان شناسی قدمتی دیرینه دارد؛ زیرا انسان همواره در اندیشه شناخت ابعاد وجودی، فلسفه خلقت و جایگاه انسان در نظام هستی برای دستیابی به «چگونگی زیستن و بهتر زیستن» بوده است. از سویی فرهنگ، روش و شیوه زندگی مرسوم و عادت شده جامعه در عرصه های گوناگون حیات اجتماعی است و آموزههای اجتماعی اسلام و خصوصاً قرآن کریم در متن آیات خود مبانی و شاخصه های آن را معرفی نموده است. در پاسخ به این پرسش که اصول و شاخصه های انسانشناسانهای که قرآن کریم برای نظام فرهنگی جامعه اسلامی معرفی میکند کدامند؟ باید گفت که قرآن کریم در مواجهه با انسان، جهانبینی قرآنی را به عنوان اصل و مبدأ حرکت وجودی انسانی تعیین نموده و فلسفه آفرینش جهان را انسان و فلسفه آفرینش انسان را یقین و قرب الهی معرفی نموده است. قرآن کریم از روح، فطرت و اختیار، به عنوان مهمترین لوازم وجودی انسان در نیل به جامعهای با فرهنگ قرآنی سخن به میان آورده و روابط او را در چنین اجتماعی بر اساس رابطه با خدا، خود، همنوع و محیط پیرامونی در مبانی همچون خداشناسی، انسان شناسی، جامعهشناسی و جهانشناسی تعریف و تبیین نموده است. از دیدگاه قرآن کریم مهمترین شاخصه های انسانشناسانه نظام فرهنگی قرآنی عبارتند از: عدالت، ولایت، وحدت، انضباط اجتماعی، رشد محوری و آزادی و هویت قرآنی اجتماعی.

واژگان کلیدی: مبانی، انسان شناسی، فرهنگ، یقین، قرآن.
فهرست مطالب
مقدمه تحقیق ۱
کلیات تحقیق ۲
بیان مسئله ۳
مسئله های تحقیق ۴
فرضیه های تحقیق ۴
یشینه موضوع تحقیق ۵
اهداف تحقیق ۵
اهمیت و ضرورت تحقیق ۶
جنبه های نوآوری ۶
سازمان‌دهی پژوهش ۶
فصل اول: مفهوم شناسی ۷
۱-۱. مفاهیم بنیادین ۸
۱-۱-۱. انسان شناسی ۸
۱-۱-۱-۱. انسان شناسی در اندیشه غرب ۹
۱-۱-۱-۲. انسان شناسی در اسلام و مسلمانان (ایران دوره اسلامی) ۱۱
۱-۱-۱-۳. انسان شناسی در ادبیات قرآنی ۱۲
۱-۱-۲. فرهنگ ۱۳
۱-۱-۲-۱. مفهوم لغوی فرهنگ ۱۳
۱-۱-۲-۲. مفهوم اصطلاحی فرهنگ ۱۵