راینز، اورلیتزلی و برتز^[۶۹] (۱۹۹۷) طی تحقیقاتی گزارش نموده اند که جذب افراد با تجربه منجر به دستیابی به نیروی متخصص، با اخلاق کاری قویتر و انتظارات واقع گرایانه تر، نسبت به فارغ التحصیلان جدید دانشگاهی خواهد گردید. از طرف دیگر فارغ التحصیلان جدید در مقایسه با افراد با تجربه، رغبت و توانایی بیشتری نسبت به یادگیری چیزهای جدید از خود نشان می دهند.
استاینر و گیلی لند^[۷۰] (۱۹۹۶) چنین گزارش می کنند که اعتبار اجتماعی روش های گزینش، قوی ترین اهمیت را با واکنش های نامطلوب متقاضیان، نسبت به سازمان دارند. علاوه بر این تفاوتهای فرهنگی در اعتبار اجتماعی روش های گزینش مختلف وجود دارد در حالی که دانشجویان آمریکایی اطلاعات زندگی نامه ای را بسیار قبول دارند.
پلوی هارت و رایان^[۷۱] (۱۹۹۸) دریافتند متقاضیان شغلی که دارای نگاه منفی نسبت به سازمان، به خاطر استفاده از روش های گزینش ناعادلانه هستند، حتی هنگامی که استخدام شدند این نگاه منفی را خواهند داشت. واکنش های متقاضیان نسبت به روش های گزینش، غالباً به شدت شخصی و به میزان زیادی عاطفی است و همچنین عوامل تصمیم متقاضی را در نگاهش از شرکت به عنوان کارفرمای آینده، تحت تاثیر خواهد داد (مهداد، ۱۳۸۵).
کراوتیس و همکاران^[۷۲] (۱۹۹۷) تعداد زیادی از پژوهش های روانشناختی و رفتاری که درباره تبعیض مثبت انجام گرفته است را به تفضیل مورد بررسی قرار داده اند. در میان این موضوعات مورد مطالعه، واکنش به افراد و بوسیله افراد که به دلیل سیاست های تبعیض مثبت استخدام شده اند وجود دارد (میرسپاسی، ۱۳۷۸).
هیلمن و هولی های^[۷۳] (۱۹۸۴)، واکنش های افراد را نسبت به زمانی که مشاغلشان را بر مبنای شایستگی و یا به دلیل رفتارهای ترجیح آمیز به خاطر جنسیت کسب نموده بودند، مورد بررسی قرار دادند. نه زنان و نه مردان هنگامی که چنین باوری وجود دارد که زنان در آن مشاغل به دلیل جنسیتشان استخدام شده اند، مشاغلشان را دوست نخواهند داشت.
بلاک و لوکاس^[۷۴] (۱۹۹۲) گزارش نموده اند افراد هنگامی که بر اساس تبعیض مثبت استخدام شده اند، به داشتن صلاحیت های معین خود در فرایند استخدام اعتقادی ندارند، ننگ بی کفایتی و عدم شایستگی بسیار سخت و سنگین است (مهداد، ۱۳۸۵).
هیلمن، سیمون و رپیر^[۷۵] (۱۹۸۷)، اثرات گزینش بر اساس جنسیت را مورد آزمایش قرار دادند. در یک پژوهش آزمایشگاهی آن ها زنان را به سوی این باور هدایت کردند که آن ها برای سمت رهبری یک گروه به دلیل جنسیتشان و یا توانایی شان انتخاب شده اند. هنگامی که انتخاب بر اساس جنسیت بود زنان به عملکرد رهبری خود کم بها دادند، به پیامدهای موفقیت خود اعتبار کمتری قائل شدند و علاقه کمتری را برای ماندن در شغل رهبری گزارش نمودند. این یافته ها چنین پیشنهاد می کنند، هنگامی که افراد درباره صلاحیت و شایستگی شان در انجام مؤثر یک شغل شک می کنند، گزینش ترجیحی بر اساس جنسیت احتمالاً نتایج معکوسی بر چگونگی نگاه آنها به خودشان و از عملکردشان خواهد داشت (ساعتچی،۱۳۸۶).

والتر (۱۹۹۹) در تحقیقی به تشخیص فعالیت های کاری و موقعیتی پرداخته است، وی یک نظام رده بندی از اجرای موقعیتی شامل عناصر رفتار سازمانی شهروندی و رفتار سازمانی را مطرح می سازد. مستندات کلی بیانگر این مطلب هستند که ناظران با دقت بسیار به سنجش اجرای موقعیتی و امور تابع
می پردازند. این بدان معنی است که شخصیت به طور حتم با اجرای کلی عملکرد در ارتباط است. شخصیت، امکان پیش بینی عملکرد موقعیتی را فراهم می سازد. نتایج تحقیق حاکی از آن است که ارتباط بین شخصیت و معیار موقعیتی (بافتی) بیش از ارتباط بین شخصیت و اجرای کلی است. یافتن چنین ارتباطی بین پیش بینی کننده و عناصر معیار شخصی به گسترش علوم گزینش پرسنل کمک می کند.
در پژوهشی، در رابطه با گزینش پرسنل تست های مربوط به توانایی های شناختی به صورت عمومی، مورد استفاده قرار گرفت. بعضی از افراد بر این باورند که این نمونه از تست ها برای اجرای موفقیت آمیز در هر شغلی می توانند به عنوان یک ملاک معتبر مد نظر قرار گیرند. استفاده از معادلات نظری، به منظور تخمین و ارزیابی میزان تاثیر آزمون شایستگی و آمادگی جهت بهره وری در انجام شغل های تولیدی در انتخاب برنامه ریزان کامپیوتری برای مدت یک سال در اقتصاد آمریکا انجام شد. اخیراً از یک شیوه پیشرفته و جدید به منظور تخمین انحراف استاندارد ارزش دلار استفاده شده است. کاری که در گذشته بعنوان یکی از مشکل ترین و همچنین پرهزینه ترین کارها شناخته شده و نیازمند داشتن اطلاعات زیادی بود، در دولت فدرال و اقتصاد آمریکا به صورت مجزا انجام شد. نتایج حاکی از آن است که میزان گزینش های مختلف و مقادیر فرض شده متفاوت به منظور صحه گذاری بر شیوه های گزینش در گذشته بود. تاثیر آزمون شایستگی و آمادگی بر تولیدات صنعتی نیز بسیار چشمگیر گیر بود.
نتایج نشان داد که صدها میلیون دلار افزایش تولیدات صنعتی با افزایش میزان اعتبار تصمیمات گزینش در این شغل امکان پذیر است. خلاصه نتیجه آن که تاثیر رویه های گزینش معتبر، به طور قابل ملاحظه ای بیش از چیزی است که روانشناسان به آن معتقدند (اسکیمد^[۷۶]، ۱۹۷۷).
گیلفورد (۱۹۵۵) نتایج یک بررسی که حدود ۵ دهه قبل انجام گرفته است نشان می دهد که از بین ۲۷۰ سازمان بزرگ و کوچک و سازمان هایی که تعداد کارکنان آنها بیش از ۱۰۰۰ نفر بوده است، ۱۳۶ شرکت (۸۰ درصد آنها) در هنگام انتخاب کارکنان مورد نیاز خود از روش های علمی- آزمایش و انتخاب استفاده کرده اند، همین آمار و ارقام نشان می دهد که به طور کلی ۷۰ درصد از شرکت های بزرگ و ۷۷ درصد از شرکت های کوچک در فرایند انتخاب متصدیان مشاغل فنی و دفتری و نیز در زمینه ارتقای افراد به پست های مدیریت از شیوه های گوناگون آزمایش و ارزیابی علمی داوطلبان بهره گرفته اند.
می توان امیدوار بود که از طریق یافته های تحقیقات کنونی بتوان به فرایندی دست یافت که در آن رویکرد شناسایی و تطبیق صلاحیت های متقاضیان شغل با ویژگی های پست سازمانی به منظور انتخاب شایسته ترین متقاضی مورد توجه قرار گیرد.
سنجش کارایی و اثر بخشی سازمان ها، به ویژه در بخش دولتی و عمومی طی سالهای اخیر به شدت در کانون توجه دولت ها قرار گرفته و رویکردهای جدیدی نیز به منظور ارزیابی عملکرد این قبیل سازمان ها و ارتقای سطح کارایی و اثر بخشی آنها از دیدگاه افراد کلیدی ذینفع طراحی شده و توسعه یافته است. با ظهور اثر اطلاعات و تشدید رقابت، دیگر ارزیابی عملکرد سازمان ها تنها با تحلیل مالی گذشته امکان پذیر نیست و ایجاد تحول در سیستم ارزیابی و مدیریت استراتژی سازمان امری غیرقابل اجتناب است. سازمان ها در عصر حاضر از اهمیت ویژه ای برخوردار هستند و این امکان را به ما می دهند تا از طریق نظارت، کنترل و آگاهی از کیفیت دارایی های نامشهود، در صورت لزوم نسبت به ترمیم نقاط ضعف و جبران کاستی ها اقدام کنیم.
بهسازی منابع انسانی، در واقع یکی از راه کارهای اساسی و موثر در امر نگاهداری و بهره وری نیروی انسانی است چرا که در اثر آموزش، بینش، دانش و توانش افراد دچار تحول و دگرگونی شده و فرد به افق های جدیدی نسبت به کار خویشتن، گروه ها و محیط درونی و بیرونی سازمان آشنا می شود.
ج- آموزش کارکنان
هانتر^[۷۷] (۱۹۹۸) در تحقیق راهکارهای جدید به منظور آموزش پرسنل به طراحی شیوه هایی در زمینه آموزش و تحصیلات آموزشی می پردازد. اگرچه بررسی ارتباط بین نمایندگی ها و محققان اشاره شده است این ارتباط در صورتی موثر خواهد بود که چهار نمونه از فعالیت های ضروری تحقق یابند:
الف: اهداف و اولویت های کلی
ب: اهداف خاص و راهکارهایی که می بایستی گسترش یابند.
ج: پروژه ها می بایستی هماهنگ با معیار کیفیت داخلی باشند.
د: تمامی پروژه ها راهکارها و اهداف می بایستی بر اساس اسناد عمومی باشند.
در بخش دوم این تحقیق یک شیوه جایگزین معرفی شده است که دارای ۲ عامل می باشد: مشخص کردن مشکلات اساسی و بکارگیری داده ها به طور همزمان.
در یک تحقیق پژوهشی که در پروژه آموزشی مربوط به دانش آموزان دوره دبیرستان صورت پذیرفت، به گونه ای طراحی شد که از طریق آن قابلیت گسترش و آموزش زبان انگلیسی، بررسی تمامی سطوح آموزشی در بوتسوانا (آفریقا) فراهم گشت. اولین شیوه بهبود آموزش دوره های سوم متوسطه مد نظر قرار گرفت. با بهره گرفتن از یک شیوه ضربدری، تحقیقاتی در زمینه شناخت نیازهای ساختاری و زبانی صورت پذیرفت، تا بدین وسیله بتوان کیفیت سطح آموزش را بالا برد و باعث افزایش نتیجه کیفی در سیستم مدارس شد. بر اساس یک هدف و آرمان طولانی مدت، گسترش مفاهیم و عقاید تازه و همچنین شیوه های نو در تمامی سطوح آموزشی به عنوان کلید اصلی پیشرفت آموزشی در افراد، مصوب می کردند. باید این نکته را مد نظر قرار داد که در بسیاری از مناطق، کمبود نیروهای متخصص و ماهر از جمله موارد مشکلات برسر راه پیشرفت محسوب می شدند و اصول زیربنایی یک تحقیق عملی به عنوان یک راهکار ارائه
می گردید (دیویس^[۷۸]، ۱۹۸۷).
در تحقیقی که در شرکت توزیع نیروی برق آذربایجان غربی انجام شد و به بررسی تاثیر دوره های کوتاه مدت آموزشی بر کارایی کارکنان از دیدگاه مدیران پرداخت نتایج زیر به دست آمد:

1. 1. حدود ۳/۸۱ درصد از مدیران اعتقاد داشتند که طرح دوره های کوتاه مدت آموزشی باعث افزایش دانش و مهارت کارکنان شرکت گردیده است.

1. 1. حدود ۱/۸۶ درصد از مدیران شرکت اعتقاد داشتند که دوره های کوتاه مدت کارکنان در بالا بردن کارایی آنان موثر واقع گردیده است.

1. 1. حدود ۵/۶۰ درصد از مدیران معتقد بودند که دوره های کوتاه مدت آموزشی خلاقیت کارکنان در محیط کار را بالا می برد.

1. 1. حدود ۱/۷۲ درصد از مدیران معتقد بودند که دوره های کوتاه مدت آموزشی کارکنان مرتبط با پست مورد تصدی آنان است.

1. 1. حدود ۹/۶۹ درصد از مدیران معتقد بودند که محتوای دوره های آموزشی کارکنان نیاز به تجدید نظر دارد.

1. 1. حدود ۳/۹۵ درصد از مدیران معتقد بودند که کارنان تحت حیطه نظارت آنان نیاز به طی دوره های کوتاه مدت آموزشی دارند.

1. 1. حدود ۷/۹۰ درصد از مدیران معتقد بودند که دوره های آموزشی باعث بهبود کارایی آنان خواهد گردید.

1. 1. حدود ۷/۸۳ درصد از مدیران معتقد بودند که طرح دوره های آموزشی به کل هدف های برنامه ریزی آموزشی شرکت نائل گردیده است.

1. 1. حدود ۱/۷۲ درصد از مدیران معتقد بودند که کارکنانی که دوره های آموزشی کوتاه مدت را طی کرده اند، اثربخشی در محیط کار را نشان می دهند و همچنین باعث صرفه جویی در هزینه های شرکت می شوند و کیفیت سازمان را بالا می برند.

بطور کلی نتیجه تحقیق نشان داد که بین دوره های کوتاه مدت آموزشی و کارایی کارکنان از دیدگاه مدیران شرکت توزیع نیروی برق آذربایجان غربی همبستگی معنی داری وجود دارد بطوری که با احتمال ۹۹ درصد می توان گفت از دیدگاه مدیران، دوره های کوتاه مدت آموزشی موجب ارتقای سطح کارایی کارکنان بخش توزیع صنعت برق می گردد. به عبارت دیگر از دیدگاه مدیران محیط پژوهش، آموزش دوره های ضمن خدمت موجب اثر بخشی محیط کار آنان شده است (بانی راد، ۱۳۸۱).
اطلاعات حاصله از تجزیه و تحلیل داده ها نشان دهنده آن است که آموزش ضمن خدمت، نیروی انسانی را برای رسیدن به اهدف و مأموریتهای سازمان تقویت می نماید. آموزش ضمن خدمت در افزایش مهارت های شغلی نیروی انسانی اعم از مدیران و کارکنان موثر است همچنین این آموزش ها حیطه دانش و معلومات مربوط به وظیفه کارکنان را گسترش می بخشد و بر مهارت های شغلی آنها می افزاید. از طرف دیگر مشارکت نیروی انسانی در اتخاذ تصمیمات سازمان رضایت شغلی آنان را افزایش می دهد. همچنین کارکنان سازمان، متمایل به شرکت در دوره های آموزشی هستند و معتقدند چنانچه شرکت در دوره های آموزشی با یک سری امکانات و مزایای رفاهی همراه باشد نتایج بهتری حاصل خواهد شد. قابل توجه است که نتایج یاد شده نیز در پرتو تجزیه و تحلیل اطلاعات است که آموزش یکی از مناسب ترین تمهیدات لازم برای هماهنگی نیروی انسانی در سازمان است. همچنین این آموزش ها نحوه برخورد کارکنان با ارباب رجوع را بهبود بخشید بر دامنه برخوردهای مناسب کارکنان می افزاید. دوره های آموزشی چنانچه متناسب با نیاز سازمان و منابع انسانی آن طراحی شود و به درستی اجرا گردد اثر بخشی سازمان را نیز تقویت خواهد نمود و بالاخره با توجه به نتایج به دست آمده از نظر خواهی انجام شده در جامعه آماری، آموزش ضمن خدمت نیروی انسانی موجب افزایش کارایی کارکنان می گردد (شکرخند، ۱۳۷۴).
کوهن^[۷۹] (۱۹۹۰) دریافت کارآموزانی که با سرپرستان حمایت گر، دوره آموزشی را شروع می کنند به باورهای قوی می رسند که آموزش برای آنها مفید خواهد بود. سرپرستان حمایت گر درباره دوره آموزش آنها تعیین اهداف آموزشی با کارکنان به تبادل نظر می پردازند و زمان کافی و لازم را در اختیار آنها قرار داده، به طور کلی کارکنان را تشویق و برانگیخته خواهند نمود. (مهداد، ۱۳۸۵).
بالدوین و ماجوکا^[۸۰] (۱۹۹۱) دریافتند که، کارآموزانی که وارد آموزش می شوند انتظار پیدا می کنند که بعضی از فعالیت ها یا ارزیابی های بعدی را در شغل انجام دهند و دنبال کنند. حقیقت این است که سرپرستان آنها برای مقایسه گزارش آموزش برای دریافت اینکه آموزش مهم و با اهمیت است به آنها نیاز خواهند داشت (ساعتچی، ۱۳۸۶).
سالاس^[۸۱] (۱۹۹۰) چنین دریافت کارآموزانی که بسیاری از محدودیت ها را در شغل خود گزارش نموده اند (مثل، کمبود زمان، تجهیزات و منابع) با انگیزه کمتری برای آموزش وارد می شوند. و انگیزه کمتری برای یادگیری مهارت های جدید در محیط دارند برای اینکه مهارت های آنهاقابل کاربرد نمی باشد (شکرخند، ۱۳۸۵).
ماجوکا و لوهر^[۸۲] (۱۹۹۰) چنین دریافتند که، اجازه به کارآموزان در تعیین اینکه چه نوع آموزشی را
می خواهند، انگیزه آنان به یادگیری را افزایش داده، بر اساس نوع انتخابشان به آنها آموزش ارائه خواهد گردید. به هر حال به کارآموزانی که حق انتخاب داده نمی شود کمتر برانگیخته می شوند و یادگیری کمتری خواهند داشت در مقایسه با کارآموزانی که در انتخاب دوره آموزشی شان مشارکت داشته اند (مهداد، ۱۳۸۵).
گلدشتاین^[۸۳] (۱۹۹۱) چنین مشاهده نمود افرادی که در برنامه های آموزشی حضور دارند با یک مسئله مواجه می باشند: آنان نیازمند به یادگیری امور در یک محیط موقعیت آموزشی و نیاز به کاربرد آن برای موقعیتی دیگر دارند .برای شغل، این مسئله نیاز به دیگر مولفه های گسترده، سیستمی سازمانی دارد که کارآموز را در رسیدن به یادگیری مهارت های جدید تحت تاثیر قرار می دهد. برنامه های آموزشی ممکن است به دلیل فشارها و اجبارهای سازمانی که به آنها پرداخته نمی شود با شکست مواجه گردد. ممکن است کارآموزان یک سری رفتارها را بیاموزند که مغایر با روش های ترجیحی مدیران در انجام وظایف باشد (زاهدی، ۱۳۸۵).
بام گارتل و جین پیری (۱۹۷۲) دریافتند که آموزش زمانی موثرتر می باشد که مدیریت یک جو حمایتی جهت کارکنان ایجاد کند که کارآموزان را برای کشف ایده های جدید استفاده از دانش کسب شده در دوره آموزشی برانگیخته سازد (رضایی، ۱۳۷۷).
رویلیر و گلدشتاین^[۸۴] (۱۹۹۰) مفهوم انتقال جو سازمانی را برای اینکه چرا آموزش از حیث اثربخشی متفاوت است را مورد توجه قرار دادند. آنها دریافتند، کارآموزانی که مهارت های کسب شده خود را از آموزش به شغل خود در واحدهای سازمانی بیشتر انتقال می دهند، که تشویق به استفاده از یادگیری های خود شده اند و برای کارشان پاداش دریافت کرده اند.
موریسون و برانتز^[۸۵] (۱۹۸۸) آموزش های انجام گرفته به مدیران ۱۰۰۰ شرکت آمریکایی را مورد بررسی قرار دادند. کمتر از یک سوم این شرکت ها، ارزیابی نیازهای آموزشی را برای تعیین نیازهای آموزشی مدیران خویش انجام داده بودند. شرکت های نسبتاً کمی برای ارزیابی برنامه های آموزشی کوشش کرده بودند و در میان آنها شرکت هایی که ارزیابی را انجام داده بودند، اغلب ارزیابی ها فقط واکنش های شرکت کنندگان به آموزش را اندازه گیری نموده بود (مهداد، ۱۳۸۵).

ج) محتوای برنامه درسی مهارتهای زندگی:
در حد متوسطی با فرهنگ جامعه (آداب و رسوم و ارزش های اجتماعی) تناسب دارد.
تا حد کمی با پیشرفت های علمی و تکنولوژیکی در سطح جامعه جهانی تناسب دارد.
با مسائل و مشکلات جامعه در حد متوسطی تناسب دارد.
در حد متوسطی با نیازها و رغبت های دانش آموزان متناسب است.
با توانایی های یادگیری دانش آموزان در سطح متوسطی تناسب دارد بعبارت دیگر مفاهیم درس مهارتهای زندگی در حد متوسطی برای دانش آموزان قابل یادگیری می باشد.

محتوای برنامه درسی مهارت زندگی در حد متوسطی با زندگی واقعی دانش آموزان تناسب دارد.
یادگیری سایر دروس در حد کمی بواسطه محتوای برنامه درسی مهارتهای زندگی تسهیل می گردد.
بین مفاهیم مختلف ارائه شده در درس مهارتهای زندگی در حد متوسطی ارتباط منطقی یا همگرایی وجود دارد.
د) فعالیت های یادگیری برنامه درسی مهارتهای زندگی:
فعالیت های یادگیری انتخاب شده در حد کمی فرصت لازم را برای تمرین مهارتهای زندگی در اختیار دانش آموزان قرار می دهد.
فعالیت های یادگیری انتخاب شده در حد متوسطی با نیازها و علایق دانش آموزان تناسب دارد.
فعالیت های یادگیری انتخاب شده در حد متوسطی با معلومات و تجارب فعلی دانش آموزان متناسب می باشد.
در انتخاب فعالیت های یادگیری درس های مهارتهای زندگی توجه کمتری به آمادگی عقلی، جسمی، اجتماعی و عاطفی دانش آموزان شده است.
در انتخاب فعالیت های یادگیری درس مهارتهای زندگی در حد متوسطی خود دانش آموزان نیز شرکت داده می شوند.
ذ) راهبردهای تدریس معلم در برنامه درسی مهارتهای زندگی:
روش های تدریس معلم، کمتر دانش آموزان را در فرایند یادگیری درگیر می کند. بعنوان مثال دانش آموزان با یکدیگر بحث و تبادل نظر می کنند و یا کمتر سؤال می پرسند.
روش های تدریس معلم در حد کمی با علایق (خواسته ها و ادراکات) دانش آموزان سازگار است.
روش های تدریس معلم فرصت های کمتری را برای دانش آموزان فراهم می کند تا بطور عملی مهارتهای زندگی را تجربه و تمرین کنند.
روش های تدریس معلم تا حد زیادی شرایطی را فراهم می کند تا دانش آموزان آزادی عمل بیشتری را در یادگیری مفاهیم درس مهارتهای زندگی داشته باشند. یعنی بیشتر، خود دانش آموزان بدون کنترل و مشاهده مستقیم معلم نبض یادگیری را در دست گیرند.
ر) ارزشیابی در برنامه درسی مهارتهای زندگی:
ارزشیابی در برنامه درسی مهارتهای زندگی در حد متوسطی به سمت شیوه هایی که مشارکت و همکاری معلم و دانش آموز با یکدیگر را می طلبد، گرایش دارد.
در کلاس درس مهارتهای زندگی در حد کمی از جریان یادگیری و آموخته های دانش آموزان مرحله به مرحله ارزیابی بعمل می آید.
خود ارزیابی دانش آموزان در برنامه درسی مهارتهای زندگی می تواند بسیار مفید وسودمند واقع شود.
ز) گروه بندی دانش آموزان در برنامه درسی مهارتهای زندگی:
بکارگیری فعالیت های گروهی تا حد زیادی می تواند در یادگیری مفاهیم درس مهارتهای زندگی مفید واقع شود.
فعالیت در گروه های کوچک (۴ تا ۶ نفر) در کلاس درس مهارتهای زندگی تا حد زیادی برای دانش آموزان حائز اهمیت می باشد.
فعالیت در گروه های بزرگ (۸ تا ۱۰ نفر) در کلاس درس مهارتهای زندگی کمتر برای دانش آموزان اهمیت دارد.
در گروه بندی دانش آموزان در برنامه درسی مهارتهای زندگی تا حد متوسطی به علایق مشترک دانش آموزان توجه می شود.
دانش آموزان در حد متوسطی بر این باورند که بهتر است انتخاب اعضای گروه بر اساس یک ویژگی مشترک انجام شود. بعنوان مثال افراد آرام در یک گروه قرار گیرند و افراد شلوغ یا جرأت ورز در گروه دیگر.
دانش آموزان کمتر بر این باورند که انتخاب اعضای گروه بهتر است بصورت تصادفی انجام شود. مثلاً متولدین ماه بهمن در یک گروه قرار گیرند.
س) زمان در برنامه درسی مهارتهای زندگی:
زمان جلسات برای یادگیری مفاهیم درس مهارتهای زندگی کافی نمی باشد.
زمان جلسات کمترامکان آنرا فراهم میکند تا ارزیابی بهتری از آموخته های دانش آموزان بعمل آید.
زمان جلسات کمتر امکان آن را فراهم می کند تا معلم با کیفیت بهتری به تدریس مفاهیم درس مهارتهای زندگی بپردازد.
زمان جلسات در حد متوسطی توسط معلم مدیریت و کنترل می شود.
ش) فضای آموزشی در برنامه درسی مهارتهای زندگی:
فضای آموزشی مدرسه برای یادگیری مفاهیم درس مهارتهای زندگی از کیفیت مطلوبی برخوردار نیست.
فضای آموزشی مدرسه برای یادگیری هر یک از مفاهیم درس مهارتهای زندگی کافی نمی باشد.
فضاهای آموزشی خارج از مدرسه مانند اردوها، بازدیدها، گردش های علمی و … برای یادگیری مفاهیم درس مهارتهای زندگی می تواند بسیار مفید واقع می شود.
یافته های پژوهشی سئوال دوم
کدام دسته از عناصر برنامه درسی مهارت های زندگی و زیر مولفه های آنها را از دیدگاه متخصصان تعلیم و تربیت، معلمان و دانش اموزان از اولویت و ارجحیت بیشتری برخوردار است؟
به منظور پاسخگویی به سئوال دوم پژوهش اولویت های ۴۰ گویه در زمینه ۹ مولفه کلی برنامه درسی مهارت های زندگی به تفکیک (در هر گویه و هر مولفه از دیدگاه سه گروه مورد مطالعه) مورد بررسی قرار گرفت. آزمون مورد استفاده برای این سئوال پژوهشی آموزن فریدمن می باشد که اولویت ها را براساس میانگین رتبه های داده شده (رتبه متوسط) تعیین می کند.
جدول ۵-۴ : اولویت بندی زیر مؤلفه های عناصر برنامه درسی مهارتهای زندگی به تفکیک اهمیت آن ها از دیدگاه گروه های مورد مطالعه

۱- تمرکز بر هدف ۲- کفایت ارتباط ۳- توزیع بهینه قدرت

۲

وضع درونی (حفظ ونگهداری)

۴- کاربرد منابع ۵- اتحاد و همبستگی ۶- روحیه

۳

رشد و تغییر

۷- نوآور بودن ۸- خودمختاری ۹- سازگاری با محیط ۱۰- کفایت مشکل

ویژگیهای موردنظر مایلز به هرنوع سازمانی(آموزشی ، اقتصادی ، خدماتی ، فرهنگی و …) قابل تعمیم است. اما چون این ویژگی ها، از بعد روانسنجی مشکل داشت، نظر پارسونز در این رابطه کارگشا و مناسب به نظر می رسد : پارسونز معتقد است که همه نظام های اجتماعی باید برای استمرار فعالیت و رشد و بقای خود، چهار مسئله اساسی زیررا حل کنند . الگوی پارسونز^[۱۷] با چهار حرف که هرحرف آن برگرفته از یک وظیفه اساسی است مشخص می شوند

۱- بدست آوردن منابع کافی و انطباق با محیط، کارکردِ(انطباق)
۲- تعیین وتحقیق هدف ها، کارکردِ(تحقق هدف)
۳- حفظ همبستگی در درون نظام، کارکردِ(یگانگی)
۴- ایجاد و حفظ ارزشهای بی همتای نظام، کارکرد(پنهان) یکپارچگی هنجاری
بنابراین، سازمانها، باید دو دسته نیازهای ابزاری (انطباق وتحقق هدف) و نیازهای بیانی (یگانگی اجتماعی و یکپارچگی هنجاری )را اضافه کنند. در واقع فرض برآن است که سازمانهای سالم، هردو دسته نیازهای فوق را بطور اثربخش تأمین میکنند.
۲-۲-۳-۲) سطوح و ابعاد سلامت سازمانی ازدیدگاه (هوی و همکاران):
هوی و همکاران^[۱۸](۱۹۸۷) پرسشنامه سلامتسازمانی را به موازات تکمیل و نهاییشدن، در سه سطح (نهادی، اداری، فنی) و هفت بعد (بعد یگانگی نهادی مربوط به سطح نهادی، ابعاد نفوذ مدیر ، ملاحظهگری(مراعات) ساختدهی و پشتیبانی منابع، مربوط به سطح اداری، ابعاد روحیه و تاکید علمی مربوط به سطح فنی) تقسیمبندی و تعریف کردهاند.
۲-۲-۳-۳) ابعاد سلامت سازمانی از دیدگاه لایدن و کلینگل:
لایدن و کلینگل با توجه به یافته های تحقیق آماری که در مورد ارزیابی سلامت سازمانی دانشکده آموزش عالی انجام دادهاند برای سلامت سازمانی۱۱ بعد ارائه کردهاند: (بعد اول) ارتباط (بعد دوم) مشارکت و درگیر بودن در سازمان (بعد سوم) وفاداری و تعهد (بعد چهارم) اعتبار یا شهرت موسسه یا شرکت (بعد پنجم) روحیه (بعد ششم) اخلاقیات (بعد هفتم) شناسایی یا بازشناسی عملکرد (بعد هشتم) مسیر هدف (بعد نهم) رهبری (بعد دهم) بهبود یا توسعه کارایی کارکنان( بعد یازدهم) کاربرد منابع (لایدن و کلینگل، ۲۰۰۱) کریستین شاوف و همکاران(۲۰۱۰) در خصوص ابعاد ، سلامت سازمانی، پنج شاخص اصلی بیان می کند که هر یک از این شاخص ها دارای مولفه های زیر میباشند ۱- هدف: تحقق سلامت سازمانی ۲- چارچوب: عملکرد سازمان (بهبود قابلیت سازمانی) و رفاه کارکنان ۳- مقیاسها: تعیین شایستگیها و ارتباطات بین فردی، رضایت و سلامت کارکنان ۴- سطوح ارزیابی: الف : مقیاس شایستگیها، شامل سه سطح سازمان، اهداف و نقش ب : مقیاس رضایت کارکنان، شامل سه سطح سازمانی، تیمی و فردی ج: مقیاس سلامت کارکنان، شامل سه سطح اجتماعی، ذهنی و فیزیکی است.۵- روش های ارزیابی: شامل مصاحبه، کارگاه، آزمونها و معیارهای مدیریت ریسک، استرس و سلامت میباشد(شکل۲-۷).
شکل۲-۷: عناصر سلامت سازمانی و رابطه عناصر با یکدیگر (شاوف، گنادی، کارکووسکی و هونگ، ۲۰۱۰).
۲-۲-۳-۴) سطوح وابعاد سلامت سازمانی از دیدگاه پارسونز:
زیربنای نظری سازه سلامت سازمانی سنخ شناسی کارکرد اجتماعی پارسونز^[۱۹] است که این نظریه از راه های درک شیوه عمل سازمانها، سنخ شناسیها یا طرحهای طبقه بندی است . کارکرد این سنخ شناسیها ابتدا مطالعه تطبیقی سازمان ها و تشریح و توضیح این سازمان ها براساس یک یا چند خصوصیت ویژه آنهاست و نهایتاً این که سنخ شناسیها (تیپ شناسی ها) منطقی هستند و با نظریه های مرتبط همخوانی داشته وجامع هستند . سنخ شناسی پارسونز ( ۱۹۶۱ ) مبتنی برکارکردهای اجتماعی است که سازمانها برای جامعه انجام میدهند . چهار چوب پیشنهادی پارسونزاز نظریه عمومی وی درباره سیستم های اجتماعی منتج میشود، وی معتقد است هرسازمانی برای اینکه دوام و بقا داشته و بطور مستمر رشد یابد، بایستی چهارمسأله اساسی را حل نمایند:
۱- انطباق: عبارتست از مسأله کسب منابع کافی و انطباق با محیط خویش .
۲- کسب هدف: عبارتست از مسأله تعیین اهداف و به اجرا گذاردن آنها .
۳ - یگانگی: عبارتست از حفظ وحدت و انسجام درونی سازمان .
۴ - ناپیدایی: عبارتست از ایجاد و حفظ ارزش های خاص سازمان. (به نقل ازهوی وتارتر)
اهمیت اساسی وسودمندی سنخ شناسی پارسونز در این است که دارای اهمیت قاطعی در نظریه سیستم اجتماعی است همه سیستم های اجتماعی از جمله جامعه، باید خود را با محیط انطباق بدهند، منابع مربوط را برای بدست آوردن مقاصد خود بسیج کنند فعالیت های خود را هماهنگ کرده و همسان سازند و در کارکنان خود ایجاد انگیزه نماید.(هوی و میکسل،۱۹۹۱).
براساس طبقه بندی آمیتای اتزیونی ( ۱۹۷۵ ) چهارفعالیت اساسی ارائه شده به وسیله پارسونز ، میتواند
به دو فعالیت(نیازسازمانی)تبدیل شود:
۱- نیازهای ابزاری( انطباق وتحقق هدف) ۲- نیازهای بیانی (یگانگی اجتماعی ویکپارچگی هنجاری )
طبق تحلیل پارسونز (۱۹۷۶) برای مواجهه با نیازهای اساسی فوق سازمانها درسه سطح مشخص و متمایزمسئولیت و نظارت دارند این سطوح عبارتند از : سطح فنی ، سطح اداری و سطح نهادی در سطح فنی محصول سازمان تولید میشود ، سطح اداری ، کارکرد های مدیریتی درونی سازمان را نظارت و اداره میکند وسطح نهادی سازمان را با محیط آن پیوند میدهد.
جدول۲-۴: سطوح متمایز مسئولیت و نظارت در سازمان سالم

سطوح

فعالیت اصلی

فنی

محصول را تولید میکند

اداری

فعالیتهای درونی را کنترل و هماهنگ میکند

نهادی

سازمان را با محیط آن ربط میدهد

سوم اینکه، الگوی پذیرش فناوری، دو باور موجود در خودش را (سودمندی و سهولت استفاده) به عنوان مفاهیم و ساخت های مجزا اما مرتبط بررسی می کند. در مقایسه، همه باورهای رفتاری تئوری کنش موجه توسط ضرب در ارزیابی های آن ها و جمع آن ها به دست می آید. در نهایت این که، رابطه مستقیم بین سودمندی و نیت رفتاری در الگوی پذیرش فناوری، این فرض اصلی تئوری کنش موجه را کنار می گذارد که نگرش، رابطه بین باورها و نیت رفتاری را تعدیل می کند (.(Park, 2003
سودمندی درک شده: نتایج تحقیقات نشان داده که سودمندی درک شده قوی ترین عامل تعیین کننده استفاده از تکنولوژی در بین کاربران است. سودمندی درک شده با باورهای کاربران درباره عملکرد، اثربخشی و مؤثر بودن رابطه دارد و این پیامدهای مثبت، با بهره گرفتن از رایانه رابطه دارد. هنگامی که کاربران معتقد باشند استفاده از رایانه عملکرد، اثربخشی و مؤثر بودن آن ها را بهبود خواهد داد، احتمال بیشتری دارد که از رایانه در کارشان استفاده کنند. برای مثال اگر کاربر باور داشته باشد که او می تواند با بهره گرفتن از رایانه یک مورد فناوری را سریع تر و آسانتر بررسی نماید، احتمال بیشتری دارد که از آن استفاده نماید. سودمندی درک شده تأثیر عوامل دیگر از قبیل سهولت استفاده درک شده و نگرش به استفاده را نیز تحت تأثیر قرار می دهد.

سهولت استفاده درک شده: باور کاربران درباره آسان بودن استفاده از رایانه و میزان مفید بودن آن مهم می باشد. سانجا بر این باور است که هنگامی که کاربران اعتقاد داشته باشند فناوری اطلاعات به آسانی قابل استفاده است، آن ها بر این باور خواهند بود که این فناوری مفید است. برای افزایش استفاده از فناوری اطلاعات باید کاربران متقاعد شوند که رایانه مفید بوده و استفاده از آن آسان است. البته آدامز و همکاران ^[۳۶]بیان کردند که تأثیر سهولت درک شده می تواند در شرایط متفاوت کمی تغییر کند. اگر کاربران ببینند که استفاده از رایانه تا چه میزان می تواند در کارشان به آن ها کمک کند علی رغم این ادراک احتمالی که کار با آن سخت است، باز از آن استفاده خواهند کرد.
هنجارهای ذهنی^[۳۷]: مطالعات چان و همکاران که در سال ۲۰۰۱ انجام شد نشان داد که هنجار ذهنی، استفاده از فناوری اطلاعات را تحت تأثیر قرار می دهد. کاربران بر این باور بودند که استفاده بیشتر از فناوری اطلاعات احتمال به دست آوردن منافع بیشتر را افزایش می دهد. در جایی که کاربران مجبور هستند از رایانه در انجام کارهایشان استفاده کنند یا در موقعیت هایی که آن ها برای استفاده از آن تحت فشار همکاران یا سرپرستان خود هستند تأثیر هنجارهای ذهنی افزایش می یابد. برای مثال اگر یک کاربر معتقد باشد که همکاران یا مدیران از او می خواهند که از رایانه برای تحلیل یک مسئله استفاده کند، احتمال بیشتری دارد که این فرد، تحلیل مسئله را با بهره گرفتن از رایانه انجام دهد. یافته ها نشان می دهد هنگامی که فشار اجتماعی برای استفاده از رایانه توسط کاربران افزایش می یابد، احتمال بیشتری دارد که کاربران اعتقاد داشته باشند فناوری اطلاعات مفید است و استفاده از آن عملکرد شغلی آنها را بهبود می بخشد.
خودکارآمدی: نظریه های گوناگونی مطرح کرده اند که خودکارآمدی یکی از تعیین کننده های مهم رفتار افراد است. اگر افراد باورهای خودکارآمدی کافی درباره رفتاری داشته باشند آن رفتار را بهتر انجام خواهند داد. مطالعات نشان داده اند که خودکارآمدی بر پذیرش و استفاده از فناوری اطلاعات نیز تأثیرگذار است. هنگامی که کاربران بر این باور باشند که توانایی کافی برای انجام شغل های مرتبط با رایانه را دارند، آن را سریع تر پذیرفته و مکرر مورد استفاده قرار می دهند. البته همین استفاده کردن بیشتر خود، منجر به باورهای خودکارآمدی بهتر می شود. علاوه بر این چنین باوری دلیلی می شود که آن ها معتقد باشند فناوری اطلاعات مفید بوده و عملکرد و ثمربخشی آن ها را افزایش می دهد و برای استفاده نیز آسان است.
تجربیات قبلی :به نظر می رسد که تجربیات قبلی استفاده از رایانه نقش مهمی در رابطه با پذیرش فناوری اطلاعات از سوی کاربران دارد. هر چه تجربیات قبلی کاربران بیشتر باشد آن ها در سازمان های خود بیشتر از رایانه استفاده خواهند کرد. علاوه بر این، تجربیات قبلی کاربران به احتمال زیاد منجر به این باور می شود که استفاده از فناوری اطلاعات منافعی در زمینه عملکرد شغلی و اثربخشی برای آن ها دارد. از سوی دیگر، باور آن ها درباره توانمندی های خود جهت استفاده از فناوری اطلاعات هنگامی که تجربه استفاده بیشتری از آن را داشته باشند، استحکام بیشتری خواهد یافت. بنابراین با توجه به اهمیتی که استفاده از فناوری اطلاعات در سازمان ها دارد و باعث بهبود عملکرد و اثربخشی آن ها می شود و با در نظر گرفتن این نکته که این پیامدهای مثبت تنها در صورتی حاصل می شود که این قبیل فناوری ها مورد استفاده واقع شوند، برای سازمان ها و به خصوص سازمان های کشاورزان این پیشنهاد وجود دارد که نسبت به این مقوله توجه ویژه ای داشته باشند. سازمان های کشاورزان علاوه بر این که لازم است امکانات و آموزش های لازم برای استفاده از فناوری اطلاعات را برای کاربران خود فراهم کنند، باید عوامل تأثیرگذار بر پذیرش این فناوری را نیز در نظر گرفته و برنامه ای برای کاربران خود داشته باشند که پذیرش را در نزد آن ها ارتقاء بخشد. به نظر می رسد هنگامی که سازمان های کشاورزان اهمیت این پذیرش و استفاده را برای کاربران خود توجیه کنند استفاده بیشتری را از سوی آن ها مشاهده خواهند کرد. مدیران سازمان های کشاورزان باید کاربران را متقاعد کنند که چگونه با بهره گرفتن از فناوری اطلاعات عملکرد خود را بهبود خواهند بخشید. بالاخره این که سازمان های کشاورزان باید فرصتی برای کاربران خود فراهم کنند که کار با سیستم های رایانه ای مختلفی که فراهم شده است را قبل از به کار بردن، به اندازه کافی تمرین کنند.
در مورد مطالعات پذیرش آی سی تی، باید گفت که برای نخستین بار، فرد دیویس۱۹۸۶ مدل پذیرش فناوری را بر اساس در نظریه عمل مستدل به منظور توضیح چگونگی منجر شدن باورها و نگرش های موجود در زمینه اشیا به رفتار مناسب ارائه کرد. در این نظریه، هنجارهای ذهنی از عوامل مهم به شمار می روند. بر اساس مدل اولیه پذیرش فناوری، دو نوع برداشت ، و به تعبیر دیویس، دو باور نقش اساسی را در پذیرش فناوری اطلاعاتی ایفا می کنند. این دو باور که به نوبه خود می توانند از متغیرهای برون زا (خارجی) نیز تأثیر بپذیرند، به ترتیب عبارت اند از: برداشت ذهنی فایده و برداشت ذهنی از سهولت کاربرد از فناوری( موحدی و عابسی،:۱۳۸۳ ۹۷-۹۲ ) دیویس متغیرهای برون زا را مشخص نکرد اما در تحقیقات بعدی خود، بر بررسی شرایط و سازوکارهایی تأکید داشت که تأثیرات اجتماعی بر استفاده از آی سی تی را روشن می سازند. از این رو، مدل دیویس را می توان مدلی انعطاف پذیر دانست . کرایسا در مقاله عوامل مؤثر بر پذیرش و کاربرد فناوری اطلاعات در مدارس، موانع سد راه معلمان در اجرای فناوری های رایانه ای برای آموزش دانش آموزان را بررسی کرده است که مهم ترین آنها عبارت اند از: عوامل زمانی، مشکلات دسترسی به سخت افزار و نرم افزار، نگرش های مدیریت نسبت به فناوری، نگرش های معلمان نسبت به فناوری اطلاعات، مشکلات آموزشی، آموزش معلمان و مهارت های شخصی معلمان در زمینه رایانه ( (Krysa, 1998: 5-8.
شیخ شعاعی عوامل مؤثر بر پذیرش فناوری اطلاعات توسط کتابداران دانشکده های فنی دانشگاه های دولتی تهران را بررسی کرده و یافته های پژوهش او نشان داده است که همه متغیرهای مستقل (برداشت ذهنی از مفید بودن، برداشت ذهنی از آسانی استفاده، نگرش نسبت به استفاده و تصمیم به استفاده از فناوری اطلاعات) با ۹۹ درصد اطمینان بر متغیر وابسته تأثیر می گذارند. متغیر( تصمیم به استفاده)صورت مستقیم و پس از آن، به ترتیب متغیرهای نگرش نسبت به استفاده، برداشت ذهنی از آسانی استفاده و برداشت ذهنی از مفید بودن به صورت غیرمستقیم بیشترین تأثیر را بر استفاده از فناوری اطلاعات دارند (شیخ شعاعی، ۱۳۸۵: ۱).
ثرین^[۳۸] پذیرش آی سی تی در بین نوجوانان نروژی را بررسی کرده و با تمرکز بر رفتار و توان پذیرش آی سی تی بر مبنای دو فرضیه اساسی، عوامل مؤثر بر پذیرش این فناوری ها را تقسیم بندی کرده است. بر اساس نخستین فرضیه او مبنی بر وجود رابطه بین آی سی تی و کاربران برای پذیرش این فناوری ها، عوامل مؤثر بر پذیرش عبارت اند از: ویژگی های آی سی تی، ویژگی های کاربر، ویژگی های مربوط به ارتباط بین آی سی تی و کاربر. در فرضیه دوم، وجود احساس نیاز به آی سی تی و وجود امکانات برای پذیرش آن دو شرط اساسی پذیرش برشمرده شده اند. او ماتریس دوبعدی (یکی، خواسته ها و امکانات و دیگری، کاربر، آی سی تی، و کاربر - آی سی تی) را در شش طبقه عوامل مؤثر بر پذیرش آی سی تی را ارائه کرده (جدول ۱۶) و نیز درآمد خانوار کاربر را عاملی مؤثر بر پذیرش آی سی تی دانسته است(.(Thrane, 2003: 26در این مطالعه، ویژگی های آی سی تی به مثابه یک نوآوری، مشخصات افراد در مقام کاربران این فناوری، و نیز ویژگی های رابطه کار بر- آی سی تی به ویژه مورد توجه قرار گرفته و مزیت نسبی از عوامل مربوط به ویژگی های رابطه کاربر - آی سی تی بوده است. این عامل در مطالعات راجرز در همین زمینه در قالب ویژگی های نوآوری آمده بود، اما کاملاً روشن است که در مطالعات مربوط به پذیرش آی سی تی، مزیت نسبی مبین ویژگی های ارتباط بین کاربر و آی سی تی است.
تیلور و همکارانش، با مشخص کردن گروه های محروم از دسترسی به اینترنتِ در خانه به بررسی رابطه داشتن رایانه و اتصال به اینترنت در خانه با ویژگی های ،شخصی، جمعیت شناختی و اقتصادی - اجتماعی افراد پرداختند. نتایج نشان داد که افراد گروه های سنی جوان تر، با تحصیلات بالاتر، متأهل، دارای فرزند، مالک خانه، دارای درآمد بالاتر و شاغل، در مقایسه با افراد گروه های نقطه مقابل آنها، از دسترسی بیشتری به “اینترنتِ در خانه” برخوردار بودند. تحلیل رگرسیون لجستیک نشان داد که سطح تحصیلات، وضعیت تأهل، داشتن فرزند، سطح درآمد، و وضعیت اشتغال بر تصمیم گیری برای دسترسی به اینترنتِ در خانه مؤثر بوده اند. همچنین، وضعیت بیکاری و سطح پایین تحصیلات دو عامل مهم مؤثر بر دسترسی به اینترنتِ در خانه شناخته شدند. تفاوت این دو گروه (افراد د ارای دسترسی به اینترنت و افراد فاقد دسترسی به اینترنت) در هر کدام از هفت عامل سن، وضعیت تأهل، سطح تحصیلات، داشتن فرزند در خانه، وضعیت مالی، مالکیت خانه و وضعیت اشتغال معنی دار بوده اما همبستگی استفاده از اینترنت در خانه( معنی داری بین دو عامل محل زندگی و جنسیت با متغیر وجود نداشته است)( ۵۸۸ ۵۷۳- (Taylor et al, 2003:.
جدول ۲-۳٫ عوامل مؤثر بر پذیرش آی سی تی

منبع ) Thrane, 2003: 5 )
تیلور و همکارانش عوامل اقتصادی - اجتماعی مؤثر بر الگوهای کاربرد اینترنتِ در خانه در کوئینزلند مرکزی استرالیا را مطالعه کردند .این الگوها عبارت بودند از :کار، آموزش، تفریح، جستجوی اطلاعات، پست الکترونیک، مدیریت مالی خانه، خرید آن لاین، و شبکه سازی جامعه محلی، برخی از عوامل اقتصادی - اجتماعی نیز مشخصات فردی کاربران مانند محل اقامت، جنسیت، سن، سطح تحصیلات، وضعیت تأهل، تعداد فرزندان، مالکیت خانه، درآمد خانوار، و وضعیت اشتغال را شامل می شدند. در این تحقیق، همبستگی عوامل جمعیتی و اقتصادی -اجتماعی با الگوهای کاربرد اینترنتِ در خانه در کوئینزلند مرکزی استرالیا مشخص شده (همان منبع).
چهاونگ، به بررسی خصوصیات کاربران و پذیرش اینترنت در ماکائو غیرکاربران اینترنت پرداخته و نتایج بررسی او نشان داده است که بیشتر کاربران اینترنت، در مقایسه با غیرکاربران، مذکر و نیز جوان ترند و از تحصیلات بالاتر و درآمد ماهیانه خانوادگی بیشتری برخوردارند . متغیرهای میزان تحصیلات، جنسیت، درآمد، و میزان تجارب افراد از شاخص های مهم در پیش گویی استفاده آنها از اینترنت به شمار میروند، اما متغیرهای استفاده از رسانه های گروهی سنتی و میزان اهمیت اینترنت از نظر کاربر پیشگویی کننده هایی معنی دار نبودند. میزان تأثیرات نسبی متغیرهای مستقل مانند میزان استفاده از رسانه و میزان ارزشی که کاربر برای اینترنت قائل است بر متغیر استفاده از اینترنت با فنون آماری رگرسیون و همبستگی بررسی شده است. بر اساس نتایج به دست آمده،متغیر استفاده از رسانه با بهره گرفتن از اینترنت رابطه ای ضعیف داشت؛ همچنین، ازمیان معیارهای مربوط به استفاده از رسانه فقط معیار استفاده از اینترنت پیشگویی کننده ای معنی دار برای برآورد متغیر وابسته بوده و بین متغیر ارزش قائل شدن برای اینترنت نیز با متغیر استفاده از اینترنت رابطه معنی داری وجود نداشته است. از میان متغیرهای مربوط به نگرش کاربر نسبت به اینترنت تنها متغیر نگرش و برداشت ذهنی کاربر در مورد مؤثر بودن اینترنت تنها متغیر استفاده از اینترنت رابط های مثبت و معنی دار داشته است. متغیرهای جنسیت، درآمد ماهیانه خانوار، و سطح تحصیلات نیز دارای رابطه ای مثبت با متغیر استفاده از اینترنت بوده اند؛ و سن نیز پیشگویی کننده ای برای برآورد متغیر وابسته شناخته نشد( .(Cheong, 2002: 11- 18
۲-۲۸مدل رفتار منطقی
این تئوری با توسعه تئوری فیشبین در سال ۱۹۷۵ ، توسط آجزن و فیشبین ارائه شده است. در واقع این تئوری بیان می کند که مهمترین عامل در انجام عمل توسط شخص، تمایل آن شخص است که توسط دو عامل نگرش شخص نسبت به رفتار و هنجارهای ذهنی شخص تحت تأثیر قرار می گیرد در نمودار ۶ تئوری رفتار منطقی نشان داده شده است (Fishbein, Ajzen, 1975).
نمودار ۶ . تئوری رفتار منطقی (Hung, Ku, Chang, 2003)
باورها در مورد نتایج جالب توجه در آن رفتار
۲-۲۹مدل رفتار برنامه ریزی شده
آیزن ^[۳۹] تئوری رفتار برنامه ریزی شده را برای شرایطی طراحی کرده است که افراد کنترل کامل بر رفتارشان ندارند. تئوری رفتار برنامه ریزی شده که در نمودار ۷ نشان داده شده است می گویدکه رفتار تابع مثبت مستقیمی از نیت رفتاری و کنترل رفتاری درک شده می باشد. این رابطه در معادله زیر نشان داده شده است:
نمودار ۷ . الگوی تئوری رفتار برنامه ریزی شده (Donnelley, 2004)

جدول۵-۳۰ ضرایب رگرسیونی متغیرهای تاثیرگذار بر شاخص باروری و ایده‌آل‌های
باروری زنان ۸۵
جدول ۵-۳۱ اثرات مستقیم و غیرمستقیم و کلّ متغیّرهای مستقل بر باروری ۸۷
فهرست شکل­ها
عنوان صفحه
شکل ۳-۱ مدل تحلیلی تبیین باروری بر اساس نظریه­ هزینه­ها و منافع فرزندان ۲۱
شکل ۳-۲ چارچوب عرضه، تقاضا و هزینه­ های تنظیم باروری، مدل استرلین ۲۴
شکل ۳-۳ تبیین کاهش باروری در نظریه­ جریان ثروت بین نسلی ۲۷
شکل ۳-۴ مدل پارادایمیک: کم‌فرزندآوری به مثابه خود حمایتی، مدل محمودیان
و رضائی ۳۵
شکل ۳-۵ مدل نظری تبیین باروری و ایده­آل­های باروری زنان ۳۹
شکل ۵-۱ مدل تجربی عوامل مؤثّر بر باروری زنان ۸۶

فصل اوّل

کلیات

۱-۱)مقدمه:

همواره در طول تاریخ بشری تعداد جمعیّت ساکن در یک منطقه و سرزمین از اهیّمت به‌سزایی برخوردار بوده و همیشه معیاری برای اقتدار و افتخار نسبت به مناطق دیگر به حساب می‌آمده است. جمعیّت جهان تا اواسط قرن ۱۸ میلادی افزایش کُند و ناچیزی داشت،و همیشه بنا به‌دلایلی از جمله (شیوع بیماریهایی با تلفات سنگین، جنگ‌های دا‌‌منه‌دار و غیره…..) باعث می‌شده تا جمعیّت کل دنیا با نرخ رشد نسبتاً ثابت و البته بسیار کندی رو به جلو حرکت کند. امّا از انقلاب صنعتی به بعد با توسعه و پیشرفت تکنولوژی در همه زمینه­ ها و بخصوص پیشرفت در بهداشت و درمان و به دنبال آن کاهش میزان مرگ­و­میر بر حجم جمعیّت دنیا به سرعت افزوده شد. ابتدا در کشورهای توسعه ­یافته که شاهد انقلاب صنعتی و پزشکی در خود بودند، این افزایش روی داد و بعد هم با انتقال پیشرفت­های پزشکی به کشورهای در حال توسعه، در این مناطق نیز جمعیّت رشد چشمگیری پیدا کرد.

کشورهای جهان سوم با وجود بهره­مندی از بیش­ترین امکانات مادی و انسانی و منابع عظیم ثروت، نسبت به کشورهای اروپایی به لحاظ توسعه اقتصادی ـ اجتماعی در شرایط مناسبی به­سر نمی­برند. رشد سریع جمعیّت و ناهماهنگی میان رشد جمعیّت و رشد اقتصادی، موجب مشکلات زیادی در زمینه‌های مختلف اقتصادی ـ اجتماعی، تغذیه­ای، بهداشتی، آموزشی، اشتغال، مسکن و دیگر مسائل شده است و تداوم این مسائل و مشکلات و کاهش مرگ­و­میر باعث شد برنامه ­های تنظیم خانواده در بعضی از این کشورها از جمله ایران مورد قبول افراد واقع شود و باروری با سرعت زیادی پایین آمد. به­ طوری که در حال حاضر کاهش باروری به عنوان یکی از مهّم­ترین عوامل رشد جمعیّت در معرض تهدید واقع شده است و به زیر حدّ جایگزینی رسیده است. شواهد گویای آن است میزان باروری در ایران از ۷ بچّه برای هر زن در سال ۱۳۵۷ به ۷/۱ بچّه برای هر زن در سال ۱۳۸۵ کاهش یافت (مرکز آمار ایران ۱۳۸۵). این کاهش باروری به طور همزمان در همه مناطق جغرافیایی و گروه ­های سنّی تولید مثل صورت گرفت. بر اساس بررسی­های انجام شده در طول دوره­ گذار باروری در ایران، گروه ­های قومی و استان­های ناهمگن از نظر قومی و مذهبی سطوح متفاوت امّا روندهای باروری مشابهی با سطوح و روندهای ملّی باروری و اکثریّت فارس تجربه کرده ­اند (عباسی­شوازی و حسینی، ۲۰۰۸). هرچند برنامه­ی تنظیم خانواده نقش مؤثّری در سرعت کاهش باروری و استمرار آن از نیمه­ی دهه­ ۱۳۶۰ به بعد داشته است، امّا فرایند گذار باروری متناسب با تحوّلاتی بوده است که در ابعاد مختلف اقتصادی ـ اجتماعی و نیز برخی از ابعاد سنّتی خانواده به وقوع پیوسته و به تغییراتی در ایستارهای مرتبط با ازدواج و در نهایت رفتارها و تمایلات فرزندآوری مردم منجر شده است. همچنین طی سه دهه­ اخیر، در اثر تغییرات فرهنگی ـ اجتماعی به­ ویژه تحت تأثیر تحوّلات پدید آمده در خانواده، حضور زنان در عرصه ­های اجتماعی افزایش یافته است. تغییرات ساختار خانواده از خانواده­ی گسترده به هسته­ای، جدا شدن فعالیت­های تولیدی از خانواده و تبدیل به یک واحد مصرفی، کاهش تعداد فرزندان خانواده و مشارکت زنان در فعالیت­های اجتماعی و کارهای درآمدزا از این تغییرات است. در تبیین این انتقال و تغییرات به رشد تحصیلات و سیاست‌های آموزشی و بهداشتی، حمایت مقامات مذهبی، کاهش مرگ ومیر نوزادان، مشکلات تامین نیازهای مادّی، فشار اقتصادی منجر به تعلیق ازدواج، بالا رفتن سن ازدواج و تغییر نگرش‌ها اشاره شده است. این انتقال اگر زمانی معلول مداخله‌های مستقیم نهاد‌های دولتی و غیردولتی بوده امروزه به مرحله‌ی تثبیت رسیده است و زنان تا حدِّ زیادی و نه کاملاً خود متمایل به این کم‌فرزندی هستند و به عبارتی خود را عاملان کم‌فرزندی و آن‌‌را نتیجه‌ی انتخاب عقلانی خود می‌دانند(محمودیان و رضائی،۱۳۹۱).

۱-۲)بیان مسأله

رشد جمعیّت بشر نه‌تنها افزایش تصاعدی ندارد بلکه در حال کاهش است. در طی سی سال گذشته از تعداد فرزندان به‌دنیا آمده توسط زنان جهان کاسته شده است. در مقیاس جهانی، زنان معاصر به اندازه نصف مادران خود بارور می‌شوند. نگاهی دقیق‌تر به اعداد و آمار تأیید کننده این واقعیت مستند خواهد بود. چهل سال پیش هر مادر به‌طور متوسط بین ۵ تا ۶ کودک به دنیا می‌آورد ولی در حال حاضر به نصف مقدار قبلی رسیده است(پیرس، ۲۰۰۸)^[۱]. خانواده اصلی­ترین واحدی است که تصمیمات باروری، هدف­های فرزند​آوری و رفتارهای باروری در آن شکل می‌گیرد(تافلر^[۲] ، ۱۳۸۳). و در برنامه‌های تنظیم خانواده همیشه زنان جزء گروه های هدف بوده‌اند و زنان در سیاستهای کنترل جمعیّت و تنظیم خانواده جزء گروه‌های هدف اصلی به حساب می‌آیند. به ویژه در برنامه‌های کنترل باروری و موالید این امر اهمیّت بیشتری دارد. در طی اجرای برنامه‌های کنترل جمعیت در ایران در دهه ۷۰ بیشترین برنامه‌ها معطوف به زنان بود. سیاست کنترل موالید در ایران توانست سطح باروری را به سطح جایگزین و زیر جایگزین برساند و به این وسیله ایران در همه‌ی مناطق شهری و روستایی انتقال باروری را تجربه کرد. اعمال سیاستهای کنترل موالید موجب تغییرات شگرفی در ساختار جمعیتی جوامع شد که مهمترین آن می‌توان به انتقال باروری اشاره کرد، یعنی انتقال از باروری کل سطح بالا به باروری کل سطح جایگزین و زیر حدّ جایگزین. این تغییر شگرف با مدت زمان های مختلف و کیفیتهای گوناگون در کشورهای جهان اتفاق افتاد. ایران از آن‌جمله کشورها بود که در اواخر قرن ۲۰ به جرگه‌ی این گفتمان پیوست و به‌طور جدی کنترل موالید را تجربه کرد. به‌ شکل‌هایی که کمتر از یک دهه باروری کل آن کاهش چشمگیری یافت و در بسیاری از مناطق به سطح جایگزین رسید و در یک دهه اخیر، بسیاری از استانها و مناطق شهری و روستایی آن شاهد باروری سطح جایگزین و زیر حدّ جایگزین است. در این‌جا منظور از باروری سطح جایگزین، سطحی از فرزندآوری است که در آن یک نسل از زنان تنها آن تعداد فرزند کافی برای جایگزینی خود و والدینشان را به‌دنیا می‌آورند که برابر با ۱/۲ فرزند برای هر زن است(ویکس^[۳]، ۶۸:۲۰۰۵). نیل به این هدف بدون شک مدیون سیاست‌های جدی معطوف به رفتار تولید مثل زنان و البته مشارکت و تصمیم گیری خود آنها نیز بوده است.
ایران در چند دهه­ اخیر تحوّلات جمعیّت​شناختی چشمگیری را تجربه کرده است. کاهش باروری از حدود ۷ فرزند در سال ۱۳۵۸ به حدود ۱/۲ فرزند در سال ۱۳۷۹ مؤید همین مطلب است ­(­عباسی شوازی و دیگران، ۲۰۰۹). کاهش چشمگیر میزان باروری کل^[۴] از ۱۳۷۹ به بعد و حتی کمی پیش­تر از آن علائم باروری پایین­تر از حد جایگزینی در نیمه اول دهه­ ۱۳۷۰، باعث شد که ایران به جرگه­ی کشورهایی بپیوندد که دارای باروری زیر حد جایگزینی^[۵] هستند.
تحقیقات پیمایشی نشان از این واقعیّت دارد که باروری مشاهده شده همواره کمتر از منتهای بُعد خانوار ایده​آل خانواده­هاست. به بیان دیگر، افراد و خانواده­ها در دنیای کنونی، رفتارهای باروری­شان بر­خلاف آن چیزی است که در ذهن اندیشه می­ کنند. همین خود گویای این واقعیّت است که آنها در تحقّق ایده​آل​های باروری­شان با موانعی مواجه هستند. بنابراین، چنانچه موانعی که باعث این تفاوت­ها شده است از میان برداشته شود، امکان افزایش باروری در آینده دور از انتظار نیست(­حسینی،۳۳۰:۱۳۸۶).
بررسی­ها­ (­عباسی­شوازی و همکاران، ­۱۳۸۱؛ عباسی­شوازی، حسینی­چاووشی و مک­دونالد، ۱۳۸۳؛ حسینی­چاووشی و عباسی​شوازی، ۱۳۸۸؛ عباسی شوازی و حسینی، ۱۳۸۸) نشان دادند که در ایران نوعی همگرایی در رفتار، ایده­آل­ها و تمایلات فرزندآوری در میان زنان واقع در سنین تولید مثل در بسترهای مختلف اقتصادی ـ اجتماعی و فرهنگی ایجاد شده است. تحقیقات نشان از این واقعیّت دارد که استان کردستان بر­اساس شاخص­ های توسعه و میزان توسعه ­یافتگی در سال ۱۳۹۰، در بین ۳۰ استان کشور رتبه­ی ۲۲ را کسب کرده است­­ (­شیخ بیگلو،­۶۴:۱۳۹۰). با وجود سطح پایین توسعه در این استان، میزان باروری کل به طور قابل توجهی کاهش یافته و به ۷/۱ در سال ۱۳۹۰ رسیده است (اداره کل ثبت احوال استان کردستان).
شهر سنندج نیز به عنوان یکی از شهرستان­های این استان از این قاعده مستثنی نیست. در این شرایط، پرسش این است که آیا نباید اقداماتی برای جلوگیری از کاهش بیش­تر باروری و ثبات باروری، دست­کم در سطح جایگزینی، صورت بگیرد؟ پاسخ به این پرسش و اتّخاذ هر گونه برنامه­ی عمل در این زمینه، مستلزم انجام مطالعات زمینه­ای با هدف و آگاهی از شناخت این مسأله است که زنان چگونه کم فرزندی را انتخاب کرده‌‌اند؟ چه عواملی در روند این تصمیم‌‌گیری دخیل می‌باشد؟ بی­تردید، توافق در آرمان­ها و اهداف یکی از مقدّمات ضروری برای هر نوع سیاست­گذاری است. هدف هر چه باشد، محقّق نخواهد شد مگر این­که یک سیاست و یا یک برنامه­ی عمل در قالب یک سیاست جامع جمعیّتی به اجرا گذاشته شود.
اولین گام در فرمول­بندی یک سیاست جمعیّتی، تعیین و شناسایی دقیق وضعیّت فعلی جمعیّت است. با توجّه به زمینه ­های متنوّع قومی ـ فرهنگی جامعه­ ایران، تغییرات جمعیّتی دهه­های اخیر و ضرورت اتّخاذ سیاستی مشخّص در زمینه­ باروری و آهنگ رشد جمعیّت در آینده، آگاهی و شناخت از رفتارها، ایده­آل­ها و تمایلات فرزندآوری گروه ­های قومی و تعیین­کننده­ های آن نقش مهمّی در درک پویایی­های جمعیّت و روندهای آن خواهد داشت. بی­توجهی به اهمیّت تفاوت­های قومی در نگرش­ها و تمایلات باروری و پاسخ­های متفاوت قومی به سیاست­های جمعیّتی دولت به یک ترکیب قومی متفاوت منجر خواهد شد؛ که پیامدهای اقتصادی ـ اجتماعی و سیاسی مهمّی در سطح منطقه­ای و ملّی خواهد داشت (حسینی و عباسی­شوازی ۱۳۸۸).
بحث تنها در مورد تاثیر یک متغیر در مورد چرایی کنش کم فرزندآوری زنان بسیار کار سختی است و به هیچ وجه نمی‌توان تنها با در نظر گرفتن یک متغیر بتوان به تفسیر و تفصیل در مورد عوامل تاثیر‌گذار بر این پدیده بحث کرد. ولی زنان امروزه فرزندان را مانعی برای توسعه و پیشرفت و گاهاً تفریح خود می‌دانند.
یکی از مهم‌ترین معانی که زنان در درون کنش کم‌فرزندآوری خود در نظر دارند همانا حمایت از خودشان به‌عنوان یک زن است. این امر گویای این موضوع است که زنان حمایت از شرایط و وضعیت‌های جسمانی، روانی و اجتماعی خود را به‌عنوان استدلالی برای تمایل به کم‌فرزندآوری در نظر دارند(محمودیان ورضائی، ۲۱۳:۱۳۹۱).
دولت باید به این موضوع نگاه ویژه داشته باشد و در این زمینه برنامه ریزی گسترده انجام دهد، کاهش فرزندآوری خلأهای بین نسلی را در آینده رقم می‌زند که آسیبهای اقتصادی و فرهنگی بسیار زیادی را موجب می شود. ذکر این نکته ضروری می‌‌باشد که تنظیم خانواده به معنای کاهش فرزندآوری نیست بلکه به معنای برنامه ریزی برای برخورداری از خانواده مطلوب با جمعیت متعادل است.
بنابراین، انجام مطالعات زمینه­ای به منظور درک تعیین کننده‌‌‌های باروری زیرحد جایگزین می‌‌تواند نقش مهمّی در زمینه­ سیاست­گذاری جمعیّتی، دست­کم در مقیاس محلّی و منطقه­ای داشته باشد. بنابراین، پرسش اصلی تحقیق حاضر این است که تعیین کننده‌‌های باروری زیر حدّ جایگزین زنان کُردِ ۴۹-۱۵ ساله شهر سنندج چه می‌باشد؟ آیا تفاوت آماری معنی​داری در این تعیین کننده‌ها در بین زنان مذکور وجود دارد؟ چه تفاوت­ها و شباهت‌هایی از نظر تعداد باروری در میان این زیر گروه ­های جمعیّتی در شهر سنندج وجود دارد؟ عوامل و تعیین کننده­ های این تفاوت­ها و شباهت­ها کدامند؟

۱-۳)اهمیت و ضرورت تحقیق

انتشار نتایج اولیّه­ی سرشماری ۱۳۹۰ کل کشور، که نرخ رشد جمعیّت ایران را ۳/۱ محاسبه کرده است؛ موجب اظهارنظرها و ابراز نگرانی­­هایی درباره آینده جمعیّت کشور شد. ایران در ۵۰ سال گذشته فراز و فرودهایی در میزان رشد جمعیّت داشته است. اعمال سیاست­های کنترل جمعیّت از دهه­ ۱۳۷۰ نرخ رشد جمعیّت را به شدّت کاهش داد. باروری نیز یکی از عوامل مؤثّر و مهم در تغیر و تحوّل ساختار جمعیّتی هر جامعه­ای می­باشد. اهمیّت این موضوع به قدری است که عمدتاً در مسأله رشد جمعیّت تنها عاملی که بیش از عوامل دیگر بر آن تأکید می​شود، ​باروری است. عوامل متعددی وجود دارد که مستقیم یا به طور غیر مستقیم، در رفتار و پدیده­ باروری تأثیر می​گذارند، به عنوان مثال می­توان از عوامل زیست­شناختی، اجتماعی و عوامل جسمانی نام برد­(میرزایی،۲۹:۱۳۷۷). در حقیقت تلاش­ های تحقیقاتی منظم علوم اجتماعی باروری را در کانون توجّه خود قرار داده­اند. انگیزه این توجّه ناشی از اهمیّت و پیامدهای همه جانبه­ی باروری و تغییرات آن می­باشد.
باروری به عنوان رکن اصلی رشد و تغییرات جمعیّت و همچنین به عنوان یکی از عوامل تغییر در ساختار جمعیّت، نقش اساسی در برنامه­ ریزی­های خُرد و کلان کشوری و منطقه­ای دارد. علاوه بر این، از آن­جایی که باروری به طور مستقیم تحت تأثیر تصمیم ­گیری­های فردی و خانوادگی، و به طور غیر مستقیم تحت تأثیر عوامـــل اقتصادی ـ اجتماعی، جمعیّتی و فرهنگی می­باشد، شناخت کامل و همــه‌جانبه‌ی باروری زیر حدِّ جایگزین زنان در زیرگروه‌های مختلف جمعیّتی و عوامل و تعیین‌کننده‌های آن کمک مؤثّری در اتّخاذ سیاست‌های جمعیّتی متناسب با زمینه‌های مختلف اجتماعی ـ فرهنگی جامعه‌ی ایران خواهد داشت. شناخت نحوه‌ی تغییرات در باروری و پیش ­بینی آن مستلزم شناخت دقیق و کامل عوامل تأثیر گذار بر باروری زیر حدّ جایگزین و تغییرات در موقعیّت تصمیم‌گیران اصلی این عوامل، یعنی زنان است. همچنین عباسی شوازی بر این باور است که سطح باروری در آینده بستگی به نگرش​ها و تصمیماتی دارد که توسّط نسل کنونی و آتی گرفته خواهد شد(۱۳۸۰).
بیشتر تحقیقات در ایران به بررسی عوامل تأثیر­گذار بر تغییرات خانواده و تحوّلات باروری پرداخته­اند و عواملی که می­توانند بر باروری -زیر حدِّ جایگزین- زنان تأثیر گذار باشند،­ کم­تر پرداخته شده است. و همچنین طبق نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۰، زنان نصف جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند، و از آنجا که زنان یکی از ارکان اصلی برای تصمیم گیری و اقدام به بچّه‌دار شدن هستند سنجش تفکر و رویکرد آنان نسبت به این مهم بسیار حائز اهمیّت می‌باشد. و این امر باید مورد توجّه سیاست­گذاران و برنامه­ ریزان جمعیّتی قرار گیرد.
استان کردستان یکی از استان­هایی است که تا قبل از اجرای سیاست­های کنترل جمعیّت، سطح بالایی از باروری یعنی ۵/۶ را داشته است؛ امّا پس از اجرای سیاست­ها و تقریبآً حدود یک دهه پس از آن سطح باروری آن به زیر سطح جایگزینی رسیده و تا جایی که امروزه برخی از شهرستان­های آن سطح باروری پایین­تر از ۲ را تجربه می­ کنند. این در حالی است که به لحاظ مذهبی و قومی متمایز از گروه ­های اکثریت مذهبی و قومی جغرافیایی ایران است؛ امّا به لحاظ سطح باروری همسو و هم‌سطح با بسیاری از مناطق توسعه ­یافته ایران می­باشد(محمودیان ورضائی، ۱۳۹۱). بر این اساس، همانطور که می‌دانیم چند سالی است که موضوع بازنگری در سیاست‌های جمعیّتی کشور از طرفی در دستور کار مقامات رسمی دولتی قرار گرفته و از سوی دیگر، به موضوع بحث و بررسی محافل علمی و دانشگاهی تبدیل شده است. اگرچه برآیند همه‌ی نشست‌ها بازنگری در سیاست‌های جمعیّتی و اتّخاذ سیاست‌هایی در راستای تشویق موالید است،‌ امّا واقعیّت این است که اتّخاذ هرگونه برنامه‌ی عمل در این زمینه مستلزم آگاهی و شناخت از نیّات باروری زنان و عوامل و تعیین‌کننده‌های آن در بسترها و زمینه‌های گوناگون اجتماعی ـ فرهنگی جامعه‌ی ایران و نیز در میان زیرگروه‌های مختلف جمعیّتی است.

۱-۴) اهداف تحقیق

۱-۴-۱) هدف اصلی

هدف اصلی این پژوهش آگاهی از تعیین کننده‌های باروری زیر حدِ جایگزین زنان کُردِ ۴۹-۱۵ ساله شهر سنندج می­باشد. از این رو تصوّر می‌شود انجام این پژوهش می‌تواند باعث روشن­تر شدن بینش و درکی نسبت به این مسأله باشد. جهت دستیابی به این هدف کلّی، اهداف فرعی زیر را دنبال­ خواهیم کرد:

۱-۴-۲)اهداف فرعی

بررسی ارتباط عوامل جمعیّتی(سن، بُعد خانوار، وضعیت تأهّل و وضعیّت اشتغال) بر باروری و ایده‌آلهای باروری زنان.
بررسی دیدگاه زنان نسبت به تقدیر گرایی بر باروری و ایده‌آلهای باروری زنان.
بررسی رابطه پایگاه اقتصادی ـ اجتماعی با باروری و ایده‌آلهای باروری زنان.
بررسی رابطه تفکر کم‌فرزندآوری بازاندیشانه با باروری و ایده‌آلهای باروری زنان.
بررسی رابطه برابری جنسیتی در خانواده با باروری و ایده‌آلهای باروری زنان.

فصل دوّم

پیشینه تحقیق
یکی از مهم‌ترین مراحل در نوشتن تحقیق، اشاره به مطالعاتی است که قبلاً در این زمینه انجام شده است. آگاهی از پیشینه انجام شده، ضمن آشکار ساختن ابعاد جدید مسأله، از تکرار بیهوده تحقیق در مورد جنبه‌هایی که دیگران بررسی کرده‌اند جلوگیری خواهد کرد. همچنین سئوالات یا فرضیه‌های تحقیق دقیق‌تر خواهند شد و امکان شراکت در تجربیات محققان قبلی فراهم می‌شود.

۲-۱) تحقیقات داخلی

کلانتری و همکاران در تحقیقی تحت عنوان عوامل جمعیتی مؤثر بر رفتار باروری زنان یزد در سال ۱۳۸۳، با بررسی زنان ۴۹-۱۵ ساله شهر یزد به نتایج زیر دست یافتند: افزایش تحصیلات زنان و همچنین شوهران تأثیر زیادی در کاهش باروری داشته و در این میان افزایش تحصیلات زنان از بی‌سوادی به ابتدایی تأثیر زیادی بر باروری ندارد، امّا ارتقای سطح تحصیلی آنان به راهنمایی و دبیرستان و حتّی بالاتر، تأثیر زیادی در باروری زنان داشته است. در مورد مردان، افزایش تحصیل از بی‌سوادی تا تمام مقاطع بالاتر، در کاهش باروری مؤثر بوده است. اشتغال و سطح تحصیلی زنان، رابطه معکوسی با باروری داشت. ۱/۶۳ درصد از پاسخگویان از طریق مراکز آموزشی و رسانه‌های جمعی با وسایل جلوگیری از بارداری آشنا شده‌اند و ۷۴ درصد از آنان در حال حاضر از یکی از روش‌های جلوگیری استفاده می‌کنند. بر اساس نتایج حاصل از مدل رگرسیونی، ارتباط باروری با متغیرهای تحصیلات، مشارکت مردان در تنظیم خانواده، سن ازدواج زنان و مرگ و میر کودکان، معنی‌دار بوده و وارد معادله شده‌اند. همه متغیرها، غیر از مرگ ومیر کودکان، با باروری رابطه‌ی منفی و معکوس داشتند. یعنی هرچه بر میزان آنها افزوده می‌شود، باروری کاهش می‌یابد. بر اساس مقدار بتا، دو متغیر تحصیلات زنان و مشارکت مردان در تنظیم خانواده، بیشترین تأثیر را در تبیین تغییرات باروری داشته‌اند (کلانتری و همکاران، ۱۳۸۴).
در پژوهشی که با عنوان بررسی عوامل مؤثر در باروری با روش تجزیه و تحلیل مسیری در استان مازندران توسط سلیمانی انجام شد، سن مادر، سواد مادر، تعداد سال‌های زناشویی، سن مادر هنگام ازدواج و سن اوّلین حاملگی، به‌عنوان فاکتورهای مؤثر بر باروری در استان مازندران مورد بررسی قرار گرفتند. در این تحقیق، ۱۳۴۳ خانوار به روش نمونه گیری دو مرحله‌ای تصادفی به‌عنوان حجم نمونه انتخاب شدند و با تکنیک پرسشنامه‌ای مشتمل بر سه بخش دمگرافیک، اطلاعات باروری و بخش تنظیم خانواده، اطلاعات مورد نظر گرداوری شدند. داده‌های به‌دست آمده به‌وسیله روش آنالیز مسیر اثر علیتی (اثر مستقیم و غیر مستقیم) و اثرات غیر علیتی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. یافته‌های پژوهش بدین شرح بود: از بین متغیرهای مورد بررسی، تعداد سال‌های زناشویی دارای بیشترین ضریب اثر مستقیم بر باروری بود. بعد از آن سن مادر بیشترین تأثیر مستقیم را داشت. همچنین سواد مادر به‌عنوان مؤثرترین عامل مستقیم تأثیر منفی بر باروری شناخته شد (سلیمانی، ۱۳۸۴).
منصوریان و خوشنویس در تحقیقی تحت عنوان ترجیحات جنسی و گرایش زنان همسردار به رفتار باروری: مطالعه موردی شهر تهران، به تبیین جایگاه مفهوم رضایت از ترکیب جنسی فرزندان بر گرایش زنان به رفتار باروری پرداخته‌اند. تحلیل‌های تفکیکی این تحقیق نشان داد که در سطح متغیرهای مربوط به خصوصیات فردی، متغیرهای تحصیلات و سن زن، در سطح متغیرهای جمعیت شناختی، متغیرهای تعداد کل فرزندان، مدت ازدواج، تعداد فرزندان دختر، ترکیب جنسی و تعداد فرزندان مطلوب، در تبیین گرایش زنان به رفتار باروری نقش عمده‌ای بر عهده دارند. تحلیل‌های چند متغیره در الگوی رگرسیون لجستیک، در سطح مجموع متغیرهای اصلی تحقیق نیز نشان داد که متغیرهای ارزیابی ترکیب جنسی فرزندان بر مبنای ترجیحات جنسی، سال‌های ازدواج و محل تولد، در مجموع در پیش‌بینی گرایش زنان همسردار به رفتار باروری مشارکت دارند و حدود ۸۴ درصد از تغییرات متغیر وابسته را پیش‌بینی می‌کنند (منصوریان و خوشنویس، ۱۳۸۵).
شیخ عطار (۱۳۸۸) در تحقیقی تحت عنوان بررسی عوامل اقتصادی و فرهنگی موثر بر رفتار باروری: مطالعه موردی زنان متأهل شاغل در دانشگاه شیراز، به تبیین تأثیر عوامل فرهنگی مانند قومیت، سطح تحصیلات و باورهای مذهبی، بر رفتار باروری و شناخت و بررسی عوامل اقتصادی مانند نوع منزل شخصی، درآمد و غیره بر رفتار باروری پرداخته است. در این پژوهش مشخص شده که متغیرهای محل تولد، فعالیت‌های ورزشی، قومیت و اعتقادات مذهبی، تأثیر معناداری بر باروری ایده‌آل نمونه آماری ندارد. از دیگر مسایلی که در این تحقیق به‌طور ضمنی بررسی گردیده است، تأثیر سقط جنین یا فرزند مرده به‌دنیا آمده، بر رفتار باروری بوده است و مشخص گردید که تعداد فرزند دختر مرده یا سقط شده بر رفتار باروری ایده‌آل نمونه آماری، تأثیر گذار می‌باشد و بدین معناست که کسانی که سابقه سقط جنین یا فرزند دختر مرده به‌دنیا داشتند، خواهان فرزند دختر نبوده‌اند (شیخ عطار، ۱۳۸۸).