*سر درد های پس از استرس و تمرکز فکری
*ایسکمی زودگذر مغزی(TIA) و صرع لب گیج گاهی (TLE)
*تومر های مغزی
*سر درد های خو شه ای(سلطان زاده،۱۳۸۳).
۲-۲-۸.فرضیه های مرتبط با میگرن
۲-۲-۸-۱.فرضیه عروقی میگرن:
سال ها عقیده بر این بود که مرحله سردرد حملات در اثر وازودیلاتاسیون خارج جمجمه ای و نشانه های عصبی آن به وسیله وازوکنستریکسیون داخل جمجمه ای ایجاد می شوند. مطالعات به عمل آمده درباره جریان خون مغز نشان داده اند که در طول حملات میگرن کلاسیک کاهش پرفیوژن خفیفی وجود دارد که از کورتکس بینایی آغاز می شود و با سرعت ۲ تا ۳ میلی لیتر در دقیقه به جلو گسترش می یابد. کاهش در جریان خون به طور متوسط به ۲۵ تا ۳۰ درصد می رسد (این مقدار برای توجیه نشانه های بیماری براساس ایکمی ناکافی است) و به صورت موجی و مستقل از توپوگرافی شریان های مغزی به سمت قدامی پیشرفت می کند. موج هیپوپرفیوژن به مدت ۴ تا ۶ ساعت پایدار می ماند و به نظر می رسد که پیچ و تاب های قشر مغز را دنبال می کند و شیار مرکزی یا جانبی را قطع نمی نماید و از طریق اینسولا، لوب فرونتال را طی می کند. پرفیوژن ساختمان های زیر قشری طبیعی است. نشانه های عصبی سمت مقابل در خلال هیپوپرفیوژن تمپوروپاریتال دیده می شوند؛ گاهی هیپوپرفیوژن در این نواحی بعد از قطع نشانه ها باقی می ماند. اغلب با شروع مرحله سردرد، گسترش فرونتال ادامه می یابد. در تعداد کمی از بیماران مبتلا به میگرن کلاسیک اختلالات جریان خون وجود ندارد؛ گاهی ایسکمی کانونی به حدی می رسد که موجب ایسکمی کانونی برای بروز نشانه های کانونی الزامی باشد.

توانایی القای نشانه های میگرن به وسیله این تغییرات مورد سوال بوده است. به طور اختصاصی، به نظر نمی رسد کاهش جریان خون مشاهده شده به حدی باشد که موجب بروز نشانه های عصبی کانونی شود. در ثانی، افزایش جریان جریان خون به خودی خود دردناک نیست و اتساع عروقی تنها، نمی تواند عامل ادم موضعی و حساسیت کانونی که اغلب در افراد مبتلا به میگرن ایجاد می شود باشد. علاوه بر این، در میگرن بدون اورا، اختلالات جریان خون معمولاً دیده نمی شوند. بنابراین احتمال اینکه انقباض و اتساع عروقی ساده، اختلال فیزیوپاتولوژیک اساسی میگرن باشند وجود ندارد. با وجود این واضح است که جریان خون مغز در خلال حملات میگرن تغییر می یابد و این تغییرات ممکن است برخی از علایم بالینی میگرن ولی نه همه آنها را توجیه نمایند.(هاریسون ،۱۳۹۰).
۲-۲-۸-۲.فرضیه عصبی میگرن:
طیف سنگری (تقویت شونده) نوعی اورای میگرنی است که با اسکوتوم (نقطه کور) بینایی تدریجاً بزرگ شونده توأم با لبه های درخشان مشخص می شود. عقیده بر این است که طیف مزبور در نتیجه تضعیف منتشر شونده ایجاد می شود که عبارت است از تضعیف آزادکننده پتاسیم فعالیت قشر مغز با حرکت آهسته (۲ تا ۳ میلی لیرت در دقیقه). قبل از تضعیف مزبور، نمای موجی افزایش فعالیت متابولیک ایجاد می شود. تضعیف منتشر شونده می تواند در اثر انواع تحریک های تجربی، شامل هیپوکسی، ضربه مکانیکی و استفاده موضعی از پتاسیم تولید شود. این مشاهدات حاکی از آن هستند که ناهنجاری های عصبی می توانند موجب حمله میگرن شوند(لی،برونر^[۵۷]،۲۰۰۹).
مطالعات به عمل آمده با اسکن توموگرافی گسیل پوزیتون (PET) نشان داده اند که ساختمان های مغز میانی نزدیک به رافه پشتی در خلال حمله میگرن فعال می شوند. در یک مطالعه بر روی میگرن حاد، تزریق سوماترتیپان موجب تسکین سردرد شد ولی تغییرات ساقه مغز مشاهده شده در اسکن PET فرقی نکردند. این اطلاعات حاکی از آن هستند که ممکن است یک «مولد (ژنراتور) ساقه مغز» عامل میگرن باشد و داروهای خاص ضد میگرن با روند پاتوژیک زمینه ای میگرن تداخل ننمایند(مک گرگور^[۵۸]،۲۰۱۰).
۲-۲-۹.سیستم عروقی تری ژمینال در میگرن:
فعال شدن سلول های واقع در هسته کودالیس تری ژمینال بصل النخاع (که مرکز پردازشگر درد ناحیه سر و صورت است) منجر به آزاد شدن نوروپپتیدهای فعال کننده عروق، شامل ماده P و پپتید وابسته به ژن کلسیتونین می شود. تصور شده است که این نوروترانسمیترهای عصبی پپتیدی، التهاب استریلی ایجاد می کنند که آوران های مربوط به حس درد عصب تری ژمینال منشاء گرفته از دیواره عروق را فعال می سازند که ایم امر موجب تولید ردد می شود. این مسأله مکانیسم بالقوه ای را برای تورم بافت نرم و حساسیت عروق دارویی متعدد مؤثر در پیشگیری یا کاهش التهاب در مدل حیوانی (مثل آگونیست های انتخابی ۵-HTID ، آنتاگونیست های NK-1، آنتاگونسیت های اندوتلین) در کارآزمایی های مربوط به میگرن نتواسته اند هیچ نوع کارایی بالینی از خود نشان دهند(هاریسون،۱۳۹۰).
۲-۲-۱۰.هیدروکسی تریپتامین در میگرن:
اطلاعات دارویی و سایر اطلاعات بر دخالت نوروترانسمیتر ۵- هیدروکسی تریپتامین ۵-HT؛ که با نام سوتونین نیز شناخته می شود) که میگرن تأکید دارند. تقریباً ۴۰ سال قبل، مشخص شد که متی سرجید برخی اثرات محیطی ۵-HT پلاکت ها در هنگام آغاز سردرد به طور دائم افت می کنند و داروهایی که باعث آزاد شدن ۵-HT می شوند ممکن است موجب آغاز حملات میگرن شوند. ثابت شده است که این تغییرات در سطوح ۵-HT گردش خون از نظر فارماکولوزی جزئی هستند و در نتیجه از میزان توجه به نقش هورمون ۵-HT در میگرن کاسته شد(برتلیسون وکاترر،۲۰۱۰).
اخیراً نقش ۵-HT در میگرن دوباره به دلیل روی کار آمدن گروه تریپتان داروهای ضد میگرن مورد توجه قرار گرفته است. تریپتان ها برای تحریک انتخابی زیر گروه خاصی از گیرنده های ۵-HT طراحی شده اند. حداقل ۱۴ گیرنده اختصاصی ۵-HT در انسان وجود دارد. تریپتان ها (مثل نارتریپتان، ریزاتریپتان، سوماتریپتان و زولمی تریپتان، آگونیست های پرقدرت گیرنده های ۵-HTIB و ۵-HTIO و ۵-HTIF و گیرنده های کم قدرت تر ۵-HTIA و ۵-HTIE هستند. اطلاعات فزاینده نشان می دهند که کارایی ضد میگرن تریپتان ها به توانایی آنها در تحریک گیرنده های ۵-HTIB که بر روی عروق خونی و پایانه های عصبی قرار دارند بستگی دارد. آگونیست های انتخابی ۵-HTIB از کارایی بالینی در میگرن برخوردار نبوده اند. تریپتان هایی که آگونیست های ضعیف ۵-HTIF هستند نیز در درمان میگرن مؤثر واقع می شوند؛ با وجود این حال حاضر تصور می شود تنها اثر ۵-HTIB در درمان میگرن ضرورت داشته باشد (هاریسون،۱۳۹۰).
۲-۲-۱۱.دوپامین در میگرن:
حجم زیادی از اطلاعات بیولوژیک، دارویی و ژنتیک از نقش دوپامین در فیزیوپاتولوژی زیر گروه های خاصی از میگرن حمایت می کنند. اکثر نشانه های میگرن با تحریک دوپامینرژیک قابل القا هستند. علاوه بر این افراد مبتلا به میگرن، ازدیاد حساسیت گیرنده دوپامین وجود دارد که با ایجاد خمیازه، تهوع، استفراغ، هیپوتانسیون و سایر نشانه های حمله میگرنی به وسیله آگونیست های دوپامینرژیک با دوزهایی که در افراد غیر میگرنی تأثیر ندارد اثبات می شود. در مقابل، آتناگونیست های گیرنده دوپامین داروهای مؤثر در درمان میگرن هستند به خصوص چنان چه به صورت تزریقی یا همراه با سایر داروهای ضد میگرن تجویز شوند. همان طور که ذکر شده، اطلاعات ژنتیکی هم چنین این احتمال را مطرح می کنند که تغییرات مولکولی در داخل ژن های گیرنده دوپامین نقش تعدیل کننده ای در فیزیوپاتولوژی میگرن همراه با اورا ایفا می کنند. بنابراین، باید تغییر انتقال عصبی دوپامینرژیک را در درمان میگرن مورد توجه قرار داد(هاریسون،۱۳۹۰؛۳۰).
۲-۲-۱۲.دستگاه عصبی سمپاتیک در میگرن:
تغییراتی در داخل دستگاه عصبی سمپاتیک (SNS) افراد مبتلا به میگرن، قبل از حملات میگرنی، در طول حملات و بین آنها رخ می دهند. عامل فعال کننده SNS همگی موجب آغاز میگرن می شوند. نمونه های اختصاصی شامل تغییرات محیطی (مثل استرس، الگوهای خواب، تغییرات هورمونی، هیچوگلیسمی) و داروهایی که موجب آزاد شدن و تخلیه ثانوی کاتکولامین های محیطی (مانند تیرامین، فنیل اتیل، فن فلورامین، -m کلروفنیل پیپرازین، ورزرپین) می شوند هستند. در مقابل، روش های درمانی مؤثر در میگرن از توانایی تقلید و / یا افزایش آثار نوراپی نفرین در SNS محیطی برخوردار هستند. به عنوان مثال، خود نوراپی نفرین، سمپاتومیمتیک ها (مثل ایزومتپتن)، مهارکننده های مونوآمین اکسیداز و مسدود کننده های سنتز پروستاگلاندین، و آنتاگونیست های آدنوزین داروهای مؤثر در درمان حاد میگرن هستند. این داروها مهار فیدبک منفی یا آزاد شدن نوراپی نفرین دوپامین درونزاد، پروستاگلاندین ها و آدنوزین را مسدود می کنند. بنابراین ممکن است استعداد به میگرن با تغییرات ژنتیکی در توانایی حفظ غلظت های کافی نوروترانسمیترهای خاص در داخل پایانه های پس عقده ای سمپاتیک ارتباط داشته باشد. این فرضیه را فرضیه نورون خالی میگرن نامیده اند(هاریسون،۱۳۹۰؛۳۰،۳۱).
۲-۲-۱۳.یافته های بالینی:
میگرن بدون اورا (میگرن شایع). در این سندرم، قبل از سردردهای راجعه هیچ اختلال عصبی کانونی وجود ندارد. میگرن بدون اورا شایع ترین نوع سردرد عروقی است. معیارهای انجمن بین المللی سردرد برای میگرن از سردرد متوسط تا شدیدی، نبض دار، یک طرفه، تشدید یابنده با بالا رفتن از پله یا فعالیت های روزمره مشابه، و همراه با تهوع و / یا استفراغ، فتوفوبی و فونوفوبی (صدا هراسی) و حملات متعدد که هر یک ۴ تا ۷۲ ساعت طول می کشند تشکیل می شوند(لاکمن؛به نقل از برومند خاجانی وهمکاران،۱۳۸۴).
۲-۲-۱۴.میگرن همراه با اورا (میگرن کلاسیک):
در این سندرم، میگرن با نشانه های هشداردهنده حسی، حرکتی یا بینایی همراه است. اختلالات عصبی کانونی در خلال حملات سردرد شایع تر از نشانه های مقدماتی هستند. اختلالات عصبی کانونی بدون سردرد یا استفراغ، با عنوان معادل های میگرن یا همراهان میگرن شناخته شده اند و به نظر می رسد در بیماران ۴۰ تا ۷۰ ساله با شیوع بیشتری رخ می دهند. واژه میگرن عارضه دار عموماً برای توصیف یافته های عصبی حمله میگرنی توأم با علایم عصبی کانونی موقتی و چشمگیر یا حمله ای که نقص عصبی دائمی بر جای می گذارد به کار می رود(برونر وسودارث،۲۰۱۰؛به نقل از مرادی،نیشاپوری،ایمانی،۱۳۹۱).
شایع ترین نشانه های مقدماتی گزارش شده به وسیله بیماران مبتلا به میگرن، نشانه های بینایی هستند که در اثر اختلال عملکرد نورون های لوب اکسی پیتال ایجاد می شوند. اسکوتوم ها و / یا توهمات در قریب یک سوم افراد مبتلا به میگرن به وجود می آیند و معمولاً در بخش های مرکزی میدان بینایی ظاهر می شوند. یک سندرم بسیار مشخص کننده در قریب ۱۰ درصد بیماران رخ می دهد که به شکل یک اسکوتوم پاراسنترال (خارج از مرکز) شروع و به شکل C بزرگ می شود. زوایای درخشان در لبه های خارجی دیده در حال بزرگ شدن می شوند و با بزرگ شدن اسکوتوم جرقه زننده و حرکت آن به طرف محیط نیمه درگیر میدان بینایی رنگی می شوند و در نهایت در افق دید محیطی از بین می روند. تمام این فرایند ۲۰ تا ۲۵ دقیقه به طول می انجامد. این پدیده با توگنومونیک میگرن است و هرگز همراه با ناهنجاری های ساختاری مغز ذکر نشده است.
معمولاً به این پدیده طیف سنگری (تقویت شده) گفته می شود زیرا لبه های مضرس C به صورت شهرک سنگربندی شده ای هستند که قلعه هایی در اطراف آن قرار گرفته اند؛ در اینجا طیف به معنای یک توهم دیداری یا شبح است(برونر وسودارث،۲۰۱۰؛به نقل از مرادی،نیشاپوری،ایمانی،۱۳۹۱).
۲-۲-۱۵.میگرن قاعده ای (بازیلار):
نشانه های قابل انتساب به اختلال عملکرد ساقه مغز، مانند سرگیجه، اختلال تکلم، یا دوبینی به عنوان تنها نشانه های عصبی حمله در قریب به ۲۵% بیماران دیده می شوند. فرم چشمگیر میگرن بازیلار (میگرن Bikerstaff) عمدتاً در افراد مؤنث نوجوان دیده می شود. حملات با کوری کامل همراه با مجموعه ای از سرگیجه، آتاکسی، اختلال تکلم، وزوزگوش و پارسنتزی دیستال و اطراف دهانی آغاز می شوند. در قریب به ۴۰درصد بیماران، وضعیت متگی (کنفیوژن) اضافه می شود. نشانه های عصبی معمولاً ۲۰ تا ۳۰ دقیقه ادامه می یابند و معمولاً سردرد اکسی پیتال نبض دار را به دنبال دارند. امروزه مشخص شده که سندرم میگرن بازیلار در کودکان و بزرگسالان بالای ۵۰ سال نیز ایجاد می شود. ممکن است تغییر ساختار حسی تا ۵ روز ادامه یابد و به شکل وضعیت های کنفیوژنی درآید که در ظاهر به واکنش های روانی شباهت دارند. بهبود کامل پس از حمله همیشه دیده می شود(هاریسون ،۱۳۹۰).
سندرم درد کاروتید (کاروتیدینیا) که گاهی به آن سردرد نیمه تحتانی یا میگرن صورتی گفته می شود، در افراد مسن شایع تر، و حداکثر میزان بروز آن در دهه های چهارم تا ششم زندگی است. درد معمولاً در ناحیه فک یا گردن ایجاد می شود هرچند که گاهی محل آن در اطراف دهان یا فک فوقانی است. درد ممکن است مداوم، عمیقی، مبهم و متوسط باشد و به طور اپیزودیک تبدیل به درد کوبنده یا ضربان دار شود. اغلب دردهای واضح (تیز) و یخ شکن مانند افزوده می شوند. حملات یک یا چند بار در هفته رخ می دهند و هر یک چند دقیقه تا چند ساعت طول می کشند. حساسیت (تندرنس) و ضربان های آشکار شریان کاروتید و تورم بافت نرم روی کاروتید در سمت درد وجود دارند. بسیاری از بیماران دچار سردرد ضربان دار همان سمت همراه با حملات کاروتیدینیای همزمان و نیز بین حملات می شوند. ترومای دندانی از عوامل مستعدکننده شایع این سندرم است. هم چنین به نظر می رسد گرفتاری شریان این سندرم است. هم چنین به نظر می رسد گرفتاری شریان کاروتید در اکثر فرم های مرسوم میگرن شایع باشد؛ بیش از ۵۰% از بیماران مبتلا به حملات مکرر میگرن دچار حساسیت چند نقطه از کاوتید در سمتی که اغلب در حین حملات میگرن گرفتار می شود هستند(هاریسون ،۱۳۹۰؛۳۱،۳۲).
۲-۲-۱۶.درمان میگرن
۲-۲-۱۶-۱.رویکردهای غیردارویی در تمام بیماران مبتلا به میگرن: میگرن را اغلب می توان تا حدودی با انواعی از روش های غیردارویی کنترل کرد. اقداماتی که در یک فرد به مرحله اجرا درمی آیند باید به طور روتین مورد استفاده قرار گیرند زیرا روش های ساده و مقرون به صرفه برای کنترل میگرن به شمار می آیند. افراد مبتلا به میگرن بااسترس بیشتری نسبت به افراد بدون سردرد روبه رو نمی شوند. به نظر می رسد حساسیت بیش از حد در برابر استرس روزمره را از زندگی حذف کرد، کاهش پاسخ دهی فرد به استرس دخیل باشد. از آنجا که نمی توان استرس های روزمره را از زندگی حذف کرد، کاهش پاسخ دهی فرد به استرس از طریق روش های مختلف در بسیاری از بیماران مفید واقع می شود. این روش ها عبارتند از یوگا، مراقبه اشراقی (فوق طبیعی)، خواب مصنوعی و روش های شرطی سازی مثل بیوفیدبک. در اکثر بیماران، این رویکردها در بهترین حالت، کمک کننده به درمان دارویی هستند. اجتناب از عوامل آغازگر میگرن نیز ممکن است با فواید پیشگیرانه قابل ملاحظه همراه باشد. متأسفانه بعید است که این اقدامات از تمام حملات میگرن پیشگیری کنند و در صورتی که با شکست مواجه شوند، روش های درمانی برای از بین بردن حمله ضرورت پیدا می کنند(هاریسون ۱۳۹۰؛۳۲،۳۳)
۲-۲-۱۶-۲.درمان دارویی میگرن حاد:
اساس درمان دارویی میگرن، استفاده منطقی از یک یا چند دارو، از میان داروهای متعدد مؤثر است. انتخاب رژیم درمانی بهینه برای یک بیمار به تعدادی از عوامل بستگی دارد که مهم ترین آنها، شدت حمله است. حملات خفیف میگرن معمولاً با داروهای خوراکی قابل کنترل مؤثر در درمان میگرن از یکی از سه گروه دارویی اصلی ضد التهاب ها، آگونیست های  و آنتاگونیست های دوپامین هستند.
به طور کلی باید دوز کافی هر یک از داروهای انتخابی هر چه زودتر پس از حمله مصرف شود. در صورت ضرورت یافتن مقدار اضافی دارو در مدت ۶۰ دقیقه، به دلیل برگشت نشانه ها یا عدم بهبود آنها، دوز اولیه را باید در حملات بعدی افزایش داد. درمان میگرن را باید براساس پاسخ و وضعیت هر بیمار تعیین نمود و روش استاندارد برای تمام بیماران امکان پذیر نیست. ممکن است بهسازی مداوم رژیم درمانی در هر بیمار ضرورت داشته باشد تا زمانی که روش درمانی سریع و کامل و تسکین پایدار بیمار همراه با حداقل عوارض امکان پذیر شود(برونر و سودارث^[۵۹] ،۱۳۹۱).
۲-۲-۱۶-۰۳.داروهای ضد التهاب غیراستروییدی:
شدت و مدت حمله میگرن را می توان به طور قابل ملاحظه با داروهای ضد التهابی کاهش داد. در واقع بسیاری از موارد میگرن تشخیص داده شده به وسیله داروهای ضد التهابی بدون نسخه به طور خوددرمانی بهبود می یابد. عقیده عمومی آن است که NSAID ها چنان چه در ابتدای حمله میگرن مصرف شوند بهترین تأثیر را دارند. با وجود این تأخیر این داروها در حملات میگرنی متوسط یا شدید معمولاً کمتر از حد ایده آل است. ترکیب استامینوفن، آسپرین و کافئین از سوی FDA ایالات متحده برای درمان میگرن خفیف تا متوسط تأیید شده است. اثر ترکیب آسپرین و متوکلوپرامید با یک دوز منفرد سوماتریپتان مساوی است. عوارض جانبی عمده NSAID ها عبارتند از سوء هاضمه و تحریک دستگاه گوارش(امینف^[۶۰] ،۱۳۸۲).
۲-۲-۱۶-۴.آگونیست های خوراکی
تحریک گیرنده های  می تواند حمله حاد میگرن را متوقف نماید. ارگوتامین و دی هیدروارگوتامین آگونیست های غیرانتخابی هستند در حالی که مجموعه ای از داروهای تریپتان، آگونیست انتخابی گیرنده  به شمار می روند انواعی از تریپتان ها (مثل نارتریپتان، ریزاتریپتان، سوماتریپتان، زولمی تریپتان، آۀموتریپتان، فروواتریپتان) امروزه درمان میگرن در دسترس قرار دارند(کلی،تیپر^[۶۱]،۲۰۱۲).
هرگونه از داروهای تریپتان از ویؤگی های فارماکولوژیک یک مشابه برخوردار هستند ولی از نظر تأثیر بالینی تفاوت کمی با یکدیگر دارند. ریزاتریپتان و آلموتریپتان سریع الاثر ترین و مؤثرترین تریپتان های کنونی ایالات متحده هستند. سوماتریپتان و زولمی تریپتان از نظر تأثیر و نیز زمان شروع شبیه هم هستند در حالی که ناراتریپتان و فروواتریپتان کمترین سرعت اثر، و کمترین میزان تأثیر را دارند. به نظر می رسد تأثیر بالینی، بیشتر با Tmax (زمان حداکثر سطح پلاسمایی) ارتباط دارد تا با قدرت، نیمه عمر، یا فراهمی زیستی. این مشاهدات همراه با حجم قابل ملاحظه اطلاعات نشان می دهند که ضددردهای سریع الاثر مؤثرتر از بطئی الاثر هستند(بارتلیسون،کاترر،۲۰۱۰).
متأسفانه، تک درمانی با یک آگونیست انتخابی  خوراکی موجب تسکین سریع، پایدار و کامل میگرن در تمام بیماران نمی شود. تریپتان ها در میگرن همراه با اورا مؤثر نیستند مگر اینکه پس از کامل شدن او را و آغاز سردرد تجویز شوند. عوارض جانبی اگرچه خفیف و گذرا هستند تا ۸۹% بیماران را گرفتار می سازند. علاوه بر این آگونیست های  در افراد دارای سابقه بیماری قلبی عروقی ممنوع هستند. عود سردرد از عوامل سابقه بیماری قلبی عروقی ممنوع هستند. عود سردرد از عوامل عمده محدودکننده استفاده از تریپتان است و حداقل به طور گاهگاهی در ۴۰ تا ۷۸% بیماران رخ می دهد(هاریسون ،۱۳۹۰).
فرآورده های ارگاتامین موجب تحریک غیرانتخابی گیرنده های  می شوند. باید مقداری از ارگاتامین که موجب تهوع نمی شود به کار رود زیرا دوز ایجادکننده تهوع خیلی بالا است و ممکن است موجب تشدید سردرد شود. به جز فرمولاسیون زیر زبانی ارگوتامین ، فرمولاسیون های خوراکی ارگوتامین هم چنین حاوی ۱۰۰ میلی گرم کافئین خوراکی هستند (که به منظور تئوریک به منظور افزایش جذب ارگوتامین و احتمالاً افزوده شدن فعالیت تنگ کننده عروق به کار می رود). دوز متوسط خوراکی ارگوتامین برای حمله میگرن برای حمله میگرن ۲ میلی گرم است. از آنجا که مطالعات بالینی نشان دهنده اثر ارگوتامین ها بر میگرن، پیش از تریپتان ها انجام شده اند. به طور کلی، به نظر می رسد میزان بروز تهوع در مصرف ارگوتامین بیشتر از تریپتان ها، ولی میزان عود سردرد با آنها کمتر است.
از راه بینی، سریع الثرترین انواع درمان ضد میگرن غیر تزریقی که به شکل خوددرمانی قابل استفاده اند، فرمولاسیون های داخل بینی دی هیدروارگوتامین و سوماتریپتان هستند. اسپری های بینی موجب می شوند سطوح خونی دارو در مدت ۳۰ تا ۶۰ دقیقه به حد مناسب برسند، اما دوز فرمولاسیون های داخل بینی ناپایدار و طعم آنها بد و تأثیرشان متغیر است. اگرچه اسپری های بینی از نظر تئوری باید سریع الاثرتر باشند و حمله میگرن را به طور مؤثرتر از فرمولاسیون های خوراکی تسکین دهند، میزان اثر بخشی گزارش شده آنها تنها حدود ۵۰ تا ۶۰% است(بارتلیسون،کاترر،۲۰۱۰).
۲-۲-۱۶-۵..تجویزهای تزریقی
تجویز وریدی داروهایی مانند دی هیدروارگوتامین و سوماتریپتان (Imitrex SC) برای تسکین حمله میگرن از سوی FDA تأیید شده است. حداکثر سطوح پلاسمایی دی هیدروارگوتامین ۳ دقیقه بعد از تزریق وریدی، ۳۰ دقیقه بعد از تزریق داخل عضله و ۴۵ دقیقه بعد از تزریق زیرپوستی حاصل می شود. چنان چه حمله به حداکثر خود نرسیده باشد، تجویز زیرپوستی یا داخل عضله ۱ میلی گرم دی هیدروارگوتامین در ۸۰ تا ۹۰ درصد بیماران کفایت می کندو سوماتریپتان، ۲ میلی گرم زیرپوستی در قریب به ۷۰ تا ۸۰ درصد بیماران مؤثر است(گیلمور،میشاییل،۲۰۱۱).
۲-۲-۱۶-۶. آنتاگونیست های دوپامین خوراکی:
آنتگونیست های دوپامین خوراکی را باید به عنوان درمان کمکی میگرن توصیه نمود. جذب دارو در طول حملات میگرنی به دلیل کاهش تحرک دستگاه گوارش مختل می شود. تأخیر در جذب در غیاب تهوع رخ می دهد و به شدت حمله، و نه مدت آن بستگی دارد. بنابراین، در مواردی که NSAIDها و / یا سایر تریپتامین ها بی اثر هستند، افزودن یک آنتگوسیت دوپامین، مانند ۱۰ میلی گرم متوکلوپرامید به منظور افزایش جذب معده ای ضرورت دارد. علاوه بر این آنتگونسیت های دوپامین موجب کاهش تهوع / استفراغ و برقراری تحریک طبیعی معده می شوند(جکسون،کاریاما،هایاشینو^[۶۲]،۲۰۱۲).
۲-۲-۱۷.درمان پیشگیرانه میگرن:
امروزه تعداد زیادی از داروها که توانایی تثبیت میگرن را دارند در دسترس هستند. تصمیم گیری درباره استفاده از این روش به تعداد حملات و میزان تأثیر درمان حاد بستگی دارد. بروز حداقل سه حمله در هر ماه را می توان اندیکاسیون استفاده از این روش دانست. داروها باید به طور روزانه مصرف شوند و معمولاً یک تأخیر ۲ تا ۶ هفته ای قبل از دیده شدن تأثیر دارو وجود دارد. داروهایی که از سوی FDA برای درمان پیشگیرانه در میگرن تأییر شده اند شامل پروپرانولول، تیمولول، سدیم و الپروات، و متی سرجید هستند. علاوه بر این، به نظر می رسد تعدادی از سایر داروها از کارایی پیشگیرانه برخوردار باشند. این گروه از داروها شامل آمی تریپتیلین، نورتریپتیلین، وراپامیل، فنلزین، گاباپنتین، و سیپروهیپتادین هستند. فنلزین و متی سرجید معمولاً برای درمان موارد مقاوم به کار می روند زیرا عوارض جانبی بالقوه خطرناکی دارند. فنلزین، MAOI است و در نتیجه مصرف آن همراه با غذاهای حاوی تیرامین، ضداحتقان ها و مپریدین ممنوع است. متی سرجید می توانند در صورت استفاده به مدت بیش از ۸ ماه، موجب فیبروز خلف صفاقی یا فیبروز دریچه های قلب شود و از این رو در بیمارانی که از آن استفاده می کنند انجام مانیتورینگ ضرورت دارد؛ خطر بروز عارضه فیبروتیک تقریباً ۱:۱۵۰۰ است و بعد از قطع مصرف دارو به وضع طبیعی باز می گردد(جکسون،کاریاما،هایاشینو،۲۰۱۲).
احتمال موفقیت با هر یک از داروهای ضد میگرن ۵۰ تا ۷۵% است؛ بنابراین اگر در هر ماه یک دارو ارزیابی شود، شانس بالایی وجود دارد که تثبیت مؤثر در عرض چند ماه به دست آید. بسیاری از بیماران به اندازه کافی با دوزهای پایین آمی تریپتیلین، پروانولول، یا والپروات کنترل می شوند. در صورت عدم موفقیت این هزینه‌های غیرمستقیم حدود ۱۵ میلیارد دلار است که بیشترین قسمت آن از بین رفته استداروها یا ایجاد عوارض غیرقابل قبول، می توان از متی سرجی یا فنلزین استفاده کرد. پس از حصول تثبیت مؤثر، دارو به هزینه‌های غیرمستقیم حدود ۱۵ میلیارد دلار است که بیشترین قسمت آن از بین رفته استمدت ۵ تا ۶ ماه ادامه می یابد و سپس به آهستگی میزان آن کاهش داده می شود تا نیاز به ادامه دارو ارزیابی شود. بسیاری از بیماران قادر به قطع دارو هستند و برای مدت های طولانی دچار حملات کمتر و خفیف تر می شوند که این مسأله حاکی از آن است که داروهای مزبور ممکن است سیر طبیعی میگرن را تغییر دهند(هاریسون ،۱۳۹۰).
۲-۲-۱۸.جامعه و فرهنگ
میگرن هزینه‌های پزشکی زیادی را به خود اختصاص داده درحالیکه این هزینه‌ها سود چندانی نداشته‌اند. براورد شده است که میگرن یکی از پرهزینه ترین اختلالات عصب شناختی در جامعه اروپا است که سالانه بیش از ۲۷ میلیارد پوند هزینه داشته است(استونر،۲۰۰۸).
هزینه‌های مستقیمی که در آمریکا برای این بیماری صرف شده حدود ۱۷ میلیارد دلارد برآورد شده است. حدود یک دهم این هزینه صرف تولید تریپتان‌ها شده است. هزینه‌های غیرمستقیم حدود ۱۵ میلیارد دلار است که بیشترین قسمت آن از بین رفته است(مینی نی ،گیتو،مارچلوتی^[۶۳]،۲۰۰۸).
۲-۲-۱۹.جنبه‌های محیطی

(همان منبع؛ص۳)
۱-۲-۱۰ مشتریان الکترونیکی
بسیاری از صاحبنظران همچون کاتلر و آرمسترانگ ، مشتریان و ویژگی های آ نا ن را مهمترین جزء هر سیستم اجتماعی می دانند. این دو اندیشمند معتقدند از آنجا که مشتریان در کانون این گونه سیستم ها قرار دارند و دلیل وجودی هر گونه سیستمی به شمار می آیند، می بایست سیستمها را بر اساس آنها استوار کرد و بدین دلیل می بایست با تنوع نیازها، سلیقه ها ،ارزش ها و… در سیستم های مشتری محوراین گونه سیستم ها متحول شوند . این مسئله در مورد سیستم بانکداری الکترونیک نیز صادق است و به تناسب تغییرات در ویژگیهای مربوط به مشتریان
الکترونیکی، این سیستم و خدمات آن تغییر می کند (کاتلر و آرمسترانگ؛۱۹۹۷).
برخی صاحبنظران همچون لسر نیز معتقدند یکی از اصلی ترین علل ارائه خدمات الکترونیک ، به
ضعف سیستمهای پیشین در برآورده کردن نیازهای در حال تغییر مشتریان و خصوصیات بوم شناختی متنوع آنهابازمی گردد (لسر وهمکاران^[۲۴]؛۲۰۰۵).
این عامل و خصیصه های آن همچون بوم شناختی مشتری، ارزش ها، انتظارات، آمادگی
الکترونیکی و نیازهای مشتریان، از تاثیر قابل ملاحظه ای بر کمیت و کیفیت خدمات الکترونیک و نتیجتاً میزان پذیرش آن برخوردار است (وو؛۲۰۰۵) .
۲-۲-۱۰ بانکها
در سیستم بانکداری بانک ها به مثابه شرکت های فعالی هستند که برآورده کردن نیازهای مشتریان (داخلی و خارجی ) هدف اساسی آنان به شمار می رود . در این مسیر ویژگیهای بانک از قبیل نوع مالکیت، استراتژی، فناوری محوری،مشتری محوری، سرمایه گذاری بانکی، آمیخته بازاریابی خدمات بانکی و … از تاثیر قابل ملاحظه ای بر کمیت و کیفیت خدمات الکترونیک برخوردار است (داگفس و تفیلی^[۲۵]؛۲۰۰۷) .این جزء بعضا به دلیل عواملی همچون رقابت، عوامل سیاسی، اقتصادی ، اجتماعی، مشتریان و … مداوماً دستخوش تغییر می شود و می تواند با سیاست گذاری های متنوع در زمینه آمیخته بازاریابی خدمات الکترونیک خود این گونه تغییرات را در خود هضم کند و یا خود عامل تغییر شود (رحیم نیا و همکاران؛۱۳۸۹)
۳-۲-۱۰بافت محیطی
بافت محیطی شامل عوامل زیر می شود:
الف)عوامل اقتصادی
سیاست های اقتصادی، تورم،کاهش و یا افزایش ارزش پول یک کشور می تواند بر قدرت خرید مشتریان و یا حتی بانک ها در کاربست فناوریهای نوین اما هزینه بر اطلاعاتی تاثیرگذار باشد . بر اساس تحقیقات زحا و کریمر، این گونه عوامل می تواند با تاثیر بر خواسته ها و هزینه ای که مشتری حاضر به پرداخت آن است، الگوی خرید مشتری بانکی را تغییر دهد و بدین ترتیب بانکداری الکترونیک و خدمات آن را امری هزینه محور نماید(زحا و کرمر^[۲۶]؛۲۰۰۵) .
ب)عوامل اجتماعی، فرهنگی
در این دسته از عوامل،فرهنگ، خرده فرهنگ های درونی آن و ارزش های زندگی اجتماعی برای مشتریان عاملی تاثیرگذ ار در استفاده از خدمات الکترونیک محسوب می شود . در این بخش گروه های مرجع در قالب گروه های جنسی، سنی، تحصیلی، فکری و … می توانند عملکرد

سایر اجزای سیستم بانکداری الکترونیکی را تحت تاثیر قرار دهند و یا در بعضی موارد حتی بی اثر سازند . نکته مهم در این ارتباط آن است که معمولا اثر این جزء در ترکیب با سایر عوامل می تواند نقش بیشتری در سیستم بانکداری الکترونیک داشته باشد (رحیم نیا و همکاران؛۱۳۸۹) .
ج)عوامل دولتی و سیاسی
قوانین و مقررات دولتی، تهیه زیرساخت های لازم، بروز تحریم ها بر علیه دولت، عدم امکان انتقال فناوری به دلیل عدم برقراری رابطه سیاسی مناسب یک کشور با کشورهای صاحب فناوری الکترونیکی بانکی و … می تواند از چنان تاثیری برخوردار باشد که حتی در صورت برقراری سایر شرایط ، مشتریان نتوانند از فناوری های نوین اطلاعاتی استفاده کنند . این عامل نیز همچون عامل اجتماعی /فرهنگی، در ترکیب با سایر عوامل موجود در بافت محیطی از اثر بیشتری بر کل سیستم بانکداری الکترونیک برخوردار است . در این بخش عواملی همچون میزان حمایتهای دولتی و یا حتی الزامات دولتی بر بانک ها جهت راه اندازی سیستمهای الکترونیک نیز می تواند عاملی تاثیر گذار در عملکرد سیستم بانکداری الکترونیک محسوب شود(لین^[۲۷]؛۲۰۰۸)
د)عوامل فناوری الکترونیکی
یکی از متغیرترین اجزا در سیستم بانکداری الکترونیکی، عوامل فناوری الکترونیکی است. شدت این مسئله تا حدی است که هر روزه بر فناوری های موجود در سطح بانکداری الکتر ونیکی افزوده می شود و بانک ها از این طریق سعی می کنند تا معاملات مشتریان خود را به تناسب الگوهای خرید آنان به حداکثر برسانند . یکی از علل اهمیت این جزء آن است که وجود این
گونه فناوری ها به بانک ها اجازه می دهد تا با سرمایه گذاری بیشتر در این زمینه، بیشتر از سایر
رقبا رضایتمندی مشتریان را محقق سازند (رحیم نیا و همکاران؛۱۳۸۹).
ذ)عوامل رقابتی
رقابت پدیده ای است که امروزه بانک ها (خصوصا بانک های خصوصی ) با آن روبرو هستند و به دلیل تعدد بانکهای صاحب فناوری های الکترونیکی و افزایش رقابت آنان در رسانه های تبلیغاتی اثر بسیار زیادی بر اجزای سازنده سیستم گذاشته است (ژو وهمکاران^[۲۸]؛۲۰۰۴).
۲-۱۱ مدل فراسبز در استفاده از خدمات الکترونیک بانکی
نام این مدل برگرفته از ابتدای کلمات فناوری، رقابت، اجتماعی، سازمانی، بوم شناختی مشتری و
زیر ساخت (فرا سبز ) به عنوان شش عامل اثرگذار در استفاده مشتریان از خدمات الکترونیک بانکی است. هر یک از متغیرهای موجود در این مدل
به تفکیک مورد بحث و بررسی قرار می گیرند:
۱-۲-۱۱ عوامل فناورانه
این گونه عوامل اغلب خود را در قالب آزمایش پذیری، تناسب با نیازهای مشتری، هزینه، آسانی د ر استفاده، مزایای ناشی از استفاده، میزان مخاطره لازم جهت استفاده، مدت زمان یادگیری، تنوع فناوری های اطلاعاتی ارائه شده به مشتری همچون عابر بانک ها، وب سایت ها، تلفن بانک، موبایل بانک و … نشان می دهد . تحقیقات صورت پذیرفته در این زمینه حاکی از آن است که سرعت و هزینه اینترنت، امنیت سایت، سرعت بالا آمدن سایت، طراحی نامناسب، امکانات محدود برای مشتری، عدم وجود پیام های آگاهی دهنده توانسته است بر استفاده مشتریان از خدمات الکترونیک اثرگذار باشد(متیلا و متیلا^[۲۹]؛۲۰۰۵) .در رابطه با این عامل نکته قابل توجه آن است که علیرغم افزایش کیفیت و کمیت خدمات الکترونیکی به دلایلی همچون فناوری پذیری بیشتر مشتریان، حذف هزینه های زمانی، مکانی و از طرفی افزایش رقابت بین بنگاه های اقتصادی (به دلیل ظهور فناوری های متعدد در این زمینه) بسیاری از مشتریان هنوز به دلیل بی اعتمادی به سیستم های الکترونیک بانکی و احساس عدم اطمینان نسبت به خدمات آن خصوصا در کشورهای در حال توسعه و یا توسعه نیافته، در انتخاب خدمات الکترونیکی با شک و تردید می نگرند (مارتین^[۳۰]؛۲۰۰۸) .
۲-۲-۱۱عوامل زیر ساخت
این گونه عوامل مشتمل بر امکانات زیر ساختی موجود در یک کشور، منطقه و یا محل خاص است که تسهیل گر فعالیت های کسب و کار در آن منطقه به شمار می رود و می تواند به عنوان یک مزیت رقابتی پایدار، کشورها و شرکت های موجود در آنها را از یکد یگر متمایز سازد . بر اساس تحقیقات صورت پذیرفته در این زمینه، لینا و لین معتقدند یکی از اصلی ترین دلایل عدم توفیق خدمات الکترونیکی بانکی و استفاده محدود مشتریان بانکی از این گونه خدمات در پاکستان، به نبود زیرساختهای لازم در این این کشور باز می گردد (لینا و لین؛۲۰۰۸) .در تحقیقی توسط پاداچی و همکاران نیز عواملی همچون امکانات فناورانه ، دسترسی به اینترنت و مدت زمان لازم جهت کاربست فناوری ها (به دلیل وجود یا عدم وجود زیر ساخت های لازم ) تاثیرات متفاوتی بر پذیرش خدمات الکترونیک داشته است (پاداچی و همکاران^[۳۱]؛۲۰۰۷) .
۳-۲-۱۱عوامل اجتماعی و فرهنگی
در این دسته از عوامل، مواردی همچون سبک خرید مردم (حضور یا عدم حضور در محل خرید ) مخاطره پذیری در سطح جامعه، آمادگی الکترونیکی ، آسانی درک شده توسط مشتریان نسبت به استفاده از فناوری ارائه شده ، ارزش ها، سلیقه ها ، انتظارات، نیازها و.. قرار می گیرند . در این ارتباط لسر و همکارانش معتقد هستند، یکی از اصلی ترین دلایل پذیرش بالاتر خدمات الکترونیک بانکی در کشورهای توسعه یافته در مقایسه با در حال توسعه و کمتر توسعه یافته، به درجه نوآوری پذیری اجتماعی، مخاطره پذیری جمعی و فناوری محوری افراد باز می گردد.(لسر وهمکاران؛۲۰۰۵)
تن و تئو، در بررسی عوامل تاثیرگذار بر استفاده از خدمات الکترونیک معتقدند که عواملی همچون تجربیات الکترونیکی پیشین مشتریان، مخاطره پذیری و مزیت نسبی خدمات الکترونیک در قالب کاهش هزینه ها، می تواند بر انتخاب خدمات الکترونیک بانکی توسط مشتری تاثیر بگذارد (تان و تئو^[۳۲]؛۲۰۱۰) .
در تحقیق دیگر توسط لیچنستین و ویلیامسون ، در کشور استرالیا، مشخص شد که عامل مطلوبیت ومزایای درک شده توسط مشتری به دلیل استفاده ازخدمات الکترونیک به عنوان مهمترین عامل تاثیرگذاردراستفاده ازاین گونه خدمات بوده است(لیچنستین و ویلیامسون^[۳۳]؛۲۰۰۶).
ال هجری ، نیز در نتیجه بکارگیری مدل ارتباط با مشتری در مطالعه خود معتقد است، عواملی همچون مزیت نسبی ادراکی از طرف مشتری در استفاده از خدمات الکترونیک (شامل مطلوبیت کسب شده، مدیریت شکایات و پیگیری آن از طرف بانک و تنوع خدمات ارائه شده)؛ عملکرد سازمانی درک شده از طرف مشتری (شامل بهره وری کارکنان )؛ کیفیت رابطه ادراکی مشتری از بانک (شامل افزایش رضایتمندی از مدیریت ارتباطات بانک ) می تواند بر میزان استفاده مشتری از خدمات الکترونیک تاثیر مثبت داشته باشد(ال –هجری^[۳۴]؛۲۰۰۸).
۴-۲-۱۱عوامل سازمانی
در این طبقه بندی مواردی همچون اندازه بانک، وجود کارکنان متخصص، منابع مالی، اهداف الکترونیکی بانک ، استراتژی بازاریابی ، فناوری محوری، به روز بودن بانک ، مشتری محوری و… مطرح است. نتایج تحقیق پاداچی و همکاران، حاکی از آن است که رابطه معناداری بین نحوه اطلاع رسانی بانک ها نسبت به خدمات ارائه شده، تخصص الکترونیکی کارکنان بخش الکترونیکی بانک، امنیت سایت بانکی، ارتباط منظم با مشتری و استفاده ازخدمات الکترونیک وجود داشته است .در نتیجه تحقیقی دیگردراین ارتباط عواملی همچون اندازه، دانش کارکنان و استراتژی بازاریابی الکترونیک بانک از تاثیر قابل ملاحظه ای برخوردار بوده است (رحیم نیا وهمکاران؛۱۳۸۹).
۵-۲-۱۱عوامل بوم شناختی مشتری
در این طبقه بندی مواردی همچون سن، جنس، درآمد، شغل، مکان زندگی و تحصیلات مشتریان مطرح می شود. در نتیجه مطالعات بوم شناختی در این ارتباط کارجالوتو و کاتز معتقدند مردها بیشتر از خدمات الکترونیک استفاده می کنند (کارجالاتو^[۳۵]؛۲۰۰۲).
جایاوارهنها، فولی و همکاران نیز معتقدند با افزایش تحصیلات تمایل به استفاده ازخدمات الکترونیک بیشتر شده است (جایاوارهنها و فولی^[۳۶]؛۲۰۱۰).
در ارتباط با عامل سن مشتری نیز بارنت معتقد است هر چه مشتری جوانتر باشد، تمایل بیشتری در استفاده از خدمات الکترونیک دارد (بارنت^[۳۷]؛۱۹۹۸)از طرفی کارجالوتو، معتقد است مشتریانی که به واسطه شغل خود زمان کمتری دارند از خدمات الکترونیک بیشتر استفاده کرده اند .نهایتاً باید عنوان کرد در نتیجه تحقیقات جایاوارهنها، فولی و همکاران افراد پردرآمد تمایل بیشتری به استفاده از خدمات الکترونیک دارند (رحیم نیا و همکاران؛۱۳۸۹) .
۶-۲-۱۱عوامل رقابتی
در این طبقه بندی مواردی همچون تعداد بانک های فعال در یک منطقه با امکانات لازم، شدت رقابت بین آنها، تنوع خدمات ارائه شده، حق انتخاب برای مشتری در استفاده از فناوری ها ، منابع مالی بانک ها جهت سرمایه گذاری در این زمینه، قدرت چانه زنی مشتریان و … معنی و مفهوم می یابد . براساس مطالعات لینا، لین و همکاران، مشخص شد در محیط های رقابتی تر مشتریان به دلیل تنوع بیشتر فناوری های الکترونیکی در ارائه خدمات بانکی (از بعد کم شدن هزینه و افزایش کیفیت کاری ) درصد استفاده بیشتری از خدمات الکترونیک دارند (همان منبع:ص۱۰) .

۱-۶. تعاریف مفهومی
ارتباطات علمی: به انواع روابط متقابل بین اعضای جامعه علمی گفته میشود که به تبادل دیدگاه ها، نظرات و اطلاعات علمی و ایجاد توافق و اجماع پیرامون مسایل مشترک منجر میگردد (محمدی، ۱۳۸۶) و ارتباط علمی بدان معناست که اندیشهای میان مولدان علم رد و بدل گردد یا اندیشهای از نقطهای به نقطه دیگر جریان یابد. چنین جریانی ممکن است نه تنها بین دو یا چند فرد، بلکه میان دو یا چند رشته علمی یا چند جامعه فرهنگی نیز پدید آید. اما به هر حال آغاز چنین حرکتی همواره از مجرای تولیدات فردی آغاز میشود، یعنی فردی اندیشهای را میپروراند و با کلام یا نوشته، خود ناقل اندیشه میان افرادی دیگر در درون یک رشته علمی یا ورای رشتهای خاص میشود (حری، ۱۳۸۳).
اعتبار: اعتبار میتواند به عنوان قابل قبول بودن تعریف میشود. اطلاعات معتبر معمولاً به اطلاعات قابل قبول اشاره دارد (فگ و همکاران،۲۰۰۱) و معمولاً به قابلیت اطمینان، صحت، صحیح و مؤثق بودن و کیفیت اشاره دارد(ریح،۲۰۰۲).
استناد: اشاره به سخن و سند پیشین خوانده شده است (حری،۱۳۶۲). ارجاعات یک نویسنده به آثار پیشین مرتبط با موضوع نوشته وی استناد نامیده میشود (حری و شاهبداغی،۱۳۸۳).
۱-۷. تعاریف عملیاتی
شاخصهای اعتبار: به مجموعه ویژگیهایی که اعضای هیئت علمی در استفاده از یک مقاله پژوهشی (در زمینه مطالعه، استناد و دسترسی آزاد) مدنظر قرار میدهند و برمبنای آن به ارزیابی اعتبار اطلاعات مقاله مورد نظر میپردازند و بر اساس آن معیارها اطلاعات را معتبر میدانند که طی یک پرسشنامه محقق ساخته در ۳۵ گویه مورد ارزیابی قرار میگیرد.
ارتباط علمی: میزان ارتباط عضو هیئت علمی با اعضای گروه های علمی در سطح دانشگاه، با همکاران سایر رشته های در سطح دانشگاه، با همکاران هم شته در سطح دانشگاههای داخل و خارج از کشور، با انجمنهای علمی داخل و خارج، با مؤسسههای علمی داخل و خارج با مؤسسات دولتی درنظرگرفته شده است.
فصل دوم: مبانی نظری و
پیشینه پژوهش
۲-۱. مقدمه
نظام ارتباطی به منزله شبکه عصبی علم است که محرکهایی را دریافت و آنها را به بخشهای مختلف پیکره علم منتقل میکند. امروزه، علم ذخیره بزرگی از اطلاعات پراکنده است. اساساً علم دارای ویژگیهای اشتراک و پراکندگی است و بر همین مبنا نیز رشد مییابد. از این رو، یکایک دانشمندان برای پیشرفت رشته تخصصی خود دانسته های خویش را به اشتراک میگذارند. در فرایند ارتباطی، دانشمندان به طور مستمر تمایل به برقراری ارتباط آگاهی بخش با دیگران دارند و از این رهگذر نیز به خود آگاهی نائل میشوند. هر گونه فعالیت علمی نیازمند انبوهی از اطلاعات علمی مدون و قابل دسترس است (داورپناه،۱۳۸۶).

از زمان خلق اولین مجلات علمی از قرن هفدهم تا کنون، مجلات مهمترین کانالهای ارتباطی میان محققان بودهاند. ظهور فنآوریهای نوین، فرایند ارتباط میان جوامع علمی را متحول کرده است. تأثیر این فنآوریها چنان شگرف است که در متون مختلف از آن به عنوان انقلابی در تاریخ تفکر و ارتباط بشر یاد میشود (جوکار و برهمند،۱۳۸۸). ظهور اینترنت و فنآوریهای رایانه ای روشهایی را که محققان با یکدیگر ارتباط برقرار میکردند و آثارشان را منتشر مینمودند، متحول کرده است. در محیط جدید، ماهیت بنیادی انتشارات در حال تغییر است. دانشمندان با تکیه بر فنآوریهای نوین قادرند آثارشان را در کمترین زمان ممکن منتشر کنند و آنها را در دسترس عموم از جمله جامعه علمی قرار دهند.
انتشار سریع آثار بر روی اینترنت شبکهای گسترده از تعامل میان دانشمندان و محققان ایجاد خواهد کرد که نه تنها در پیشرفت و رشد علمی محققان مؤثر خواهد بود، بلکه حتی بازخوردهای دریافتی میتواند در پالایش آثار آنها پیش از ارائه به مجلات داوری شده نقش مؤثری بازی کند. پژوهشگران تحقیقات خود را به قصد تولید دانش انجام میدهند. بنابراین دیگر دانشمندان و محققان برای رصد دانش جدید باید به نتایج تحقیقات پیشین و پژوهش های موجود دسترسی داشته باشند و از آن استفاده نمایند. ارتباطات علمی و فرایند آن مسئله بسیار مهمی در بقای چرخه تولید علم و به تبع آن تولید دانش است. این افزایش کانالهای دسترسی به اطلاعات مخصوصاً اینترنت مسئله اعتبار را افزایش داده است. همچنان که اسناد افزایش پیدا میکنند، انتخاب اسنادی که معتبر و قابل اطمینان باشد یک امر حیاتی و مهم است. این مسئله مخصوصاً در وب جهان گستر شدت پیدا کرده است. زیرا یک شماری از اسناد وجود دارد که از خودناشری میآیند و از مکانیسمهای داوریهای سنتی آزاد هستند، محتوای آنها تجدیدنظر نمیشوند قبل از این که بر روی وب قرار گیرند. بنابراین قضاوت درباره اعتبار اطلاعات و اعتماد به آنها برای افراد به چالشی تبدیل شده است. اگر چه بیشتر بحثهای اعتماد بیشتر بر روی موضوعهایی مثل، امنیت، تجارت الکترونیک تمرکز کرده است. نویسندگان ادعا میکنند که یک نیاز قوی برای پژوهش نظری و تجربی بر روی اعتماد و اعتبار در داخل حوزه علوم اطلاعات وجود دارد. پژوهشگران برای کارهای پژوهشی خود به اطلاعات معتبر و مؤثق نیاز دارند بنابراین شاخصها و معیارهایی که اعضای هیئت علمی درنظر میگیرند برای آنکه یک مقاله را معتبر بدانند و آن را مورد مطالعه و در صورت نیاز مورد استفاده قراردهند مسئلهای است که در این پژوهش مورد بررسی قرار میگیرد زیرا که اعتبار را میتوان به عنوان بخشی از فرایند ارتباط علمی در فرایند انتخاب، مطالعه و استناد به یک مقاله دانست. در این فصل ابتدا به مبانی نظری در حوزه ارتباطات علمی، مجلات دسترسی آزاد و سپس مبحث اعتبار و اعتماد پرداخته میشود و در پایان فصل نیز به مرور تحقیقات و پژوهشهای پیشین در حوزه ارتباطات علمی، مجلات دسترسی آزاد ، اعتماد و اعتبار پرداخته شده و در آخر نتیجهای کلی بیان میشود.
۲-۲. ارتباط علمی
ارتباط علمی چیزی جز انتقال اندیشه از نقطهای به نقطه دیگر نیست، به همین دلیل میتوان آن را به جریان انرژی در فیزیک تشبیه کرد اما شرط این جابهجایی اندیشه در اختلافی است که میان دو نقطه این جریان وجود دارد. یعنی تا زمانی که بار اطلاعاتی در میدان قرار نگیرد و دو عنصر باردار اطلاعاتی در تماس و ارتباط با یکدیگر نباشند، هیچ گونه جابهجایی اندیشه یا انرژی رخ نخواهد داد (حری، ۱۳۸۳).
معادل انگلیسی ارتباطات علمی scholarly communication است هر چند این معادل برای scientific communication هم درنظر گرفته میشود، به نظر میرسد که با توجه به بررسی لغوی و ارتباط مستقیمتر با پژوهش، معادل نخست صحیحتر میباشد (حاجی عزیزی، ۱۳۹۱).
ارتباط علمی زیر مجموعهای از ارتباط اجتماعی است، با توجه به وابستگی عناصر اجتماعی میتوانیم ارتباط علمی را فرایندی پیچیده و دارای ویژگی سیستمی بدانیم که طی آن افراد یا مؤسسات و انجمنهای علمی و پژوهشی به تبادل افکار، آراء و نظریههای علمی و فنی میپردازند. به تعبیر شاگنسی^[۱۱] (۱۹۸۹) ارتباط علمی پدیدهای اجتماعی است که از طریق آن فعالیت خلاق و هوشمندانه یک اندیشمند به دیگری منتقل میشود (داورپناه،۱۳۸۶). منظور از اندیشمند، افراد، سازمانها و انجمنهای علمی هستند که در این فرایند افکار و دانش خود را مبادله میکنند (حاجی عزیزی، ۱۳۹۱). در عمل ارتباط علمی فرایند رسمی و غیررسمی تولید، ارزیابی، ویرایش، سازماندهی، توزیع، دسترسپذیری، آرشیو، استفاده و به طور کلی انتقال و اشاعه اطلاعات را در نظر دارد (گاس و دایل^[۱۲]، ۲۰۰۵) . به گفته راجرز ارتباط علمی فرایندی است که طی آن پیامهای علمی از فرستنده به گیرنده انتقال مییابد و مانند هر شکل دیگر ارتباط دارای سه عنصر اصلی: منبع پیام، کانال ارتباطی و گیرنده پیام میباشد (هزارجریبی و محبوبی منش، ۱۳۹۰).
جامعهشناسان علم بر اهمیت ارتباطات به عنوان ساز وکار اصلی تکوین و تولید علم تأکید کردهاند و پیشرفت علم را بازتابی از نظام ارتباطی آن میدانند. ارتباطات علمی در درون سازمانهای
آموزشی و پژوهشی و نیز فراتر از مرزهای نهادهای مزبور همواره یکی از عوامل تأثیرگذار بر تولید و گسترش دانش بودهاست (محمدی،۱۳۸۶). ارتباطات علمی از دیدگاه علم ارتباطات، فرایند ارائه و تحویل دانش تولید شده از سوی اعضای اجتماع علمی است (علیدوستی و دیگران، ۱۳۸۸).
اصطلاح ارتباط علمی به برونداد مربوط نمیشود بلکه به فرایندی مکرر ارتباط دارد که موجب اشاعه و انتشار دانش میگردد و در کل جامعه مورد استفاده قرار میگیرد. به طور کلی، ارتباط علمی عبارت است از چگونگی استفاده و اشاعه اطلاعات از طریق مجراهای رسمی و غیررسمی توسط دانشمندان در همه زمینه ها. البته عده دیگری از محققان ارتباط علمی را جزئی از برونداد علمی تلقی میکنند و اصطلاحاً به آن مقاله علمی میگویند که سرانجام در مجلات و منابع مشابه دیگر انتشار مییابد. به طور کلی فرایند ارتباطات علمی را به سه مرحله تقسیم میکنند:
ارتباط در چارچوب شبکه های غیررسمی که در حال حاضر به طور وسیعی از طریق استفاده از رسانه های الکترونیکی انجام میشود.
اشاعه اولیه نتایج تحقیق از طریق کنفرانسها و پیشچاپها.
انتشار رسمی در نشریات علمی (پاکدامن،۱۳۸۴).
نشر علمی نوعی ارتباط علمی در درون یک جامعه یا در مقیاسی گستردهتر است. در زمینه رسانه الکترونیکی اصطلاح نشر علمی عموماً به همه اشکال نشر اسناد و مدارک به صورت پیوسته اطلاق می شود. انتشار علمی دارای دو شکل رسمی و غیررسمی است. نشر غیررسمی مخاطبان محدودی را پوشش میدهد، در حالی که نشر رسمی به طور معمول در طی مدت طولانی برای مخاطبان وسیعتری قابل دسترس است. نشریات ادواری و کتابها نمونه های اصلی ارتباط رسمی محسوب میشوند. در نشر علمی باید به چند نکته اساسی توجه داشت: ۱- مقبولیت عام ۲- دسترس پذیری ۳- قابل اعتماد بودن
مقبولیت عام برای یک اثر علمی موجب آگاهی مخاطبان هر اثر میگردد. دسترسی به این معناست که اطلاعات مورد نظر به سادگی و به راحتی توسط محققان علاقمند قابل بازیابی میباشد. قابل اعتماد بودن یا مؤثق بودن مقاله با داوری تعیین میشود. همچنین شهرت ناشر، دانش و علم خواننده از محقق و شهرت مؤسسه تحقیقاتی و در مورد نشر مجله، شهرت آن مجله را باید در نظر گرفت. در عین حال، منبع تأمین کننده مالی به عنوان شاخصی در خصوص قابل اعتماد بودن مورد توجه قرار میگیرد. چنانچه کمک مالی توسط یک مؤسسه غیردانشگاهی تأمین گردد یا مقاله با داوری ضعیف یا بدون داوری انتشار یابد شهرت نویسنده میتواند تا اندازهای در جهت جبران این نقص مهم باشد. در این خصوص، تأکید بیش از همه بر نسخه های کاغذی مقالات و آثار علمی است. گفته میشود کسانی که مایل به خواندن شکل الکترونیکی آثار هستند مقالات نویسندگانی را مورد مطالعه قرار میدهند که از شهرت برخوردارند (هالیدی^[۱۳]،۲۰۰۱).
منزل^[۱۴] (در داورپناه،۱۳۸۶) هفت کارکرد برای ارتباط علمی برمیشمارد:
تهیه پاسخ برای سؤالهای معین
کمک به دانشمندان برای همگام شدن با پیشرفتهای جدید در رشته
کمک به دانشمند برای شناخت و فهم یک رشته جدید
شناخت جریانهای اصلی در رشته و پی بردن به میزان اهمیت کار خویش
بررسی اعتبار اطلاعات با کمک شواهد تکمیلی
کسب دیدگاه جدید یا وسعت بخشیدن به دامنه علاقه و توجه
دریافت بازخورد درباره اثر علمی خویش
ارتباطات علمی به طور کلی مشتمل است بر انتقال اطلاعات و نتایج فعالیتهای علمی از طریق شبکه متخصصان، و از سوی دیگر نظام بازبینی و ارزیابی این یافتهها و فعالیتهای پژوهشی پژوهشگران از سوی همکاران علمی است. ارتباطات علمی را میتوان در بستری فرهنگی تبین کرد. ارتباطات علمی “فرهنگ رد و بدل کردن استعدادها و تواناییها” تعریف میشود.
۲-۳. انواع ارتباطات علمی
ارتباطات علمی به دو دسته تقسیم میشوند: یکی بر اساس داخلی و خارجی بودن ارتباطات نسبت به اجتماع علمی و دیگری بر اساس رسمی (غیرمستقیم) و غیررسمی (مستقیم) بودن ارتباطات.
۲-۳-۱. ارتباطات علمی داخلی و خارجی
اینسند^[۱۵] به ارتباطات علمی از دو جهت محتوایی و اجتماعی توجه میکند، به عقیده وی ارتباط علمی: ۱- دانش علمی را انتقال میدهد(جنبه مربوط به محتوا) و ۲- میان دانشمندان روی میدهد (جنبه اجتماعی). اگر هر دو شرط برقرار باشد؛ شاهد ارتباطات علمی داخلی هستیم اما با شرط اول به تنهایی، به تعبیر “اینسند” با ارتباطات علمی خارجی روبرو هستیم. بنابراین مقاله های رسمی از نوع ارتباطات علمی داخلی به شمار میروند و گزارشی از یک پژوهش علمی که علاوه بر دانش علمی به تشریح مراودات پژوهشگران مربوط میپردازد، نمونهای از ارتباطات علمی خارجی است (علیدوستی و دیگران،۱۳۸۸).
۲-۳-۲. ارتباطات علمی رسمی
پدیده ارتباط رسمی به اواسط قرن هفدهم میلادی باز میگردد، زمانی که گروهی از دانشمندان در انجمن سلطنتی انگلستان نشستهای منظمی را برگزار میکردند. در این نشستها، آزمایشها، مقاله ها و یافته های جدید محققان اعلام میشد. افراد علاقمند به پژوهش که مجاز به شرکت در این جلسات نبودند، از طریق نامههای شخصی که شرح فعالیتهای علمی در آنها منعکس میشد از یافته های علمی جدید مطلع میشدند. بعدها با افرایش نیاز به مبادله سریع اطلاعات علمی، نشر مجله به عنوان ابزاری مؤثر برای مبادله اطلاعات علمی مورد توجه قرار گرفت (قانع، ۱۳۸۳).
ارتباطات علمی رسمی، ارتباطاتی است که اطلاعات علمی با واسطه مبادله میشود و از این رو غیر مستقیم نیز خوانده شده است. این ارتباط، فرایندی است که از طریق آن، تازهترین یافته های علمی پالایش، تأیید و توزیع و همچنین برای پژوهشگران، اساتید و دانشجویان و عموم مردم نگهداری میشود. معمولاً این امور در قالب کتابها، مقاله های ژورنالها، گزارش کنفرانسها، تکنگاشتها، جلسات منظم انجمنهای علمی و حرفهای و سمینارها نمود مییابد (علیدوستی و دیگران، ۱۳۸۸).
۲-۳-۳. ارتباطات علمی غیررسمی
ارتباطات علمی غیررسمی، ارتباطاتی است که ضمن آن، اطلاعات بدون واسطه و مستقیم مبادله میشود. از این رو ارتباطات علمی غیررسمی شامل ملاقاتهای شخصی و گپ و گفتگوهای رودررو بین فردی، نامههای خصوصی، شرکت در گروه های بحث و گفت وگو، مبادله پیشچاپها است که مشخص میکنند چه مسائلی در یک رشته خاص اتفاق بیفتد. در کل منظور از ارتباط غیررسمی، ارتباطات بینشخصی است که طی آن نظریات، عقاید، رویکردها، و روشها پیش از انتشار رسمی بین پژوهشگران مبادله شده و به صورت جمعی مورد ارزشیابی قرار میگیرد (برهمند، ۱۳۸۶) . بیشتر کانالهای نوین ارتباط غیررسمی در اینترنت قرار دارند و عبارتند از:
۱- پست الکترونیک ۲- لیست سرو^[۱۶]: یک گروه بحث و گفت وگو یا گروه علاقمند است که پیامها را از طریق فهرستهای پستی توزیع میکند. ۳- اخبار(یوزنت): یک اصطلاح جامع برای هزاران گروه خبری یا گروه بحث و گفت وگو است. ۴- همایشهای الکترونیکی یا کنفرانس از طریق دوربینهای وب.
ارتباطات غیررسمی به عنوان یکی از شکلهای ارتباطات علمی نقش بسزایی در تبادل و به اشتراکگذاری اطلاعات ایفا میکند. کرونین^[۱۷] (۱۹۸۲) بر این عقیده است که ارتباط غیررسمی، شریان حیاتی پیشرفت هم برای علوم فیزیکی و هم برای علوم اجتماعی است. منزل خاطر نشان میسازد که ارتباطات غیررسمی در انتقال تجربه بین دانشمندان نقش بسیار عمدهای ایفا میکند، چنانچه که حجم انبوه اطلاعات مفید از طریق مکاتبه، ملاقاتها و محاورههای داخل راهروها به دست میآید. وی از سیستم غیررسمی و اتفاقی ارتباط به عنوان یک سازوکار قابل اعتماد یاد میکند، سازوکاری که کمک میکند اطلاعاتی که اهمیت آنها برای کار دانشمند پیشبینی نشده مورد توجه او قرار میگیرد. منزل همچنین بر این عقیده است که افراد خاصی که او آنان را «نقالان علمی^[۱۸]» مینامند تمایل دارند به عنوان نقطه اتصال برای این نوع اطلاعات عمل نمایند. آنها معمولاً ویرایشگران یا داوران مجلات، اعضای هیئتهایی که به درخواستهای دریافت کمک مالی رسیدگی میکنند، یا استادان مهمان هستند (زوارقی، ۱۳۸۹).
علیرغم اعتقاد عموم، محاسن یک جلسه یا همایش دانشگاهی تنها محدود به ارائه مقالات نیست، بلکه عمدتاً مربوط به بحثهای غیررسمی است که خارج از ترتیبات رسمی در میان پژوهشگران مبادله میشود. بنابراین این جنبه بده بستان [متقابل] ارتباطات غیررسمی است که به محققان اجازه میدهد تا اطلاعات جدید را دریافت و توزیع کنند، با متخصصان حوزه خود ارتباط برقرار کنند و نظریهها و فرضیه ها را منتشر کنند (زوارقی،۱۳۸۸).
نمونه ارتباطات غیررسمی، مکالمه تلفنی و نمونه بارز ارتباطات رسمی، کتاب است. با کمی دقت میتوان دریافت که تفکیک میان این دو دشوار است. به طور مثال، سخنرانی یک ارتباط غیررسمی است، اما زمانی که ضبط شد و به صورت گسترده بر روی نوار ویدئو در دسترس قرار گرفت دارای بسیاری از خصیصههای ارتباطات رسمی میشود. اطلاعاتی که از طریق حس شنوایی کسب میشود بیشتر متمایل به مجراهای غیررسمی است. در حالی که ارتباطات رسمی معمولاً از طریق حس بینایی اخذ میشود (حاجی عزیزی، ۱۳۹۱).
کانالهای غیررسمی به محقق این امکان را میدهند که کانالی را انتخاب کند که امکان به دست آوردن اطلاعات را با راحتترین روش، برایش ممکن میسازد و همچنین بتواند یک ارتباط را هدایت نماید و اطلاعات خاصی را که مورد نیاز است برای خود انتخاب کند (برایتن^[۱۹]،۱۹۷۰). در کانالهای غیررسمی احتمال بیشتری وجود دارد که دانشمندان، شک و تردید را بیان و درباره خطا بحث کنند. دانشمندان با گفتگو با همکاران و دانشجویان و نیز با ایراد سخنرانی در همایشها، سمینارها و کنفرانسها به تبادل اطلاعات میپردازند. این امر در نهایت منجر به تشکیل نوعی دانشگاه نامرئی میشود که یک شبکه اطلاعات و ارتباطی پنهان و غیرآشکار است (داوررپناه، ۱۳۸۶).
۲-۳-۳-۱. دانشگاه نامرئی

شکل ‏۳‑۸: برش از بالا- نحوه قرارگیری سیم پیچ ها و تانک ترانسفورماتور ۳۰
شکل ‏۳‑۹: خازن استوانهای ۳۱
شکل ‏۳‑۱۰: سیستم عایقی بین سیم پیچ فشارقوی و فشارضعیف ۳۲
شکل ‏۳‑۱۱: مدل ساده شده سیستم عایقی ۳۲
شکل ‏۳‑۱۲: برش بالای استوانه های موازی ۳۳
شکل ‏۳‑۱۳: هادی استوانه ای در برابر صفحه زمین شده ۳۴
شکل ‏۳‑۱۴: ظرفیت های خازنی دوربه دور و دیسک به دیسک در سیم پیچی دیسکی[۴۶] ۳۵
شکل ‏۳‑۱۵: یک جفت دیسک سیم پیچ فشارقوی[۴۶] ۳۶
شکل ‏۳‑۱۶: سیستم عایقی ساده شده بین دیسکی[۵۳] ۳۶
شکل ‏۳‑۱۷: مدار ساده شده به منظور محاسبه ظرفیت خازنی سری ۳۷
شکل ‏۴‑۱: پیکربندی تست نوع اول[۵۲] ۴۲
شکل ‏۴‑۲: پیکربندی تست نوع سوم[۵۲] ۴۳
شکل ‏۴‑۳: درخت نرمال توصیفی مدل متمرکز الکتریکی ترانسفورماتور[۴۶] ۴۴
شکل ‏۵‑۱: پاسخ فرکانسی برای فازهای A و B در حالت سالم در تست نوع اول ۵۰

شکل ‏۵‑۲: پاسخ فرکانسی برای فازهای A و B در حالت سالم در تست نوع سوم ۵۱
شکل ‏۵‑۳: اثر افزایش فاصله بین دیسکی بر پاسخ فرکانسی ۵۳
شکل ‏۵‑۴: اثر کاهش فاصله بین دیسکی بر پاسخ فرکانسی ۵۳
شکل ‏۵‑۵: اثر افزایش شعاع سیم پیچ فشارقوی بر پاسخ فرکانسی در رنج فرکانسی میانی ۵۴
شکل ‏۵‑۶: اثر کاهش شعاع هر دو سیم پیچ بر پاسخ فرکانسی در رنج فرکانسی میانی ۵۵
شکل ‏۵‑۷: اثر افزایش شعاع هر دو سیم پیچ بر پاسخ فرکانسی در رنج فرکانسی میانی ۵۵
شکل ‏۵‑۸: اثر افزایش شعاع هر دو سیم پیچ بر پاسخ فرکانسی در رنج فرکانسی بالا ۵۶
شکل ‏۵‑۹: پاسخ فرکانسی ترانسفورماتور در تست نوع اول برای فاز A در حالت سالم، تغییر شکل درجه یک و درجه دو ۵۸
شکل ‏۵‑۱۰: پاسخ فرکانسی ترانسفورماتور تست نوع اول فاز A در حالت سالم، جابه جایی شعاعی درجه یک و درجه دو ۵۹
شکل ‏۵‑۱۱: پاسخ فرکانسی ترانسفورماتور در تست نوع اول برای فاز A در حالت سالم، جابهجایی محوری به میزان ۱۰۰ میلیمتر در دو جهت بالا و پایین ۶۰
شکل ‏۵‑۱۲: پاسخ فرکانسی ترانسفورماتور در تست نوع اول برای فاز A در حالت سالم، تغییر فضای بین دیسکی در دیسکهای بالایی و میانی به میزان ۷۵ درصد ارتفاع اولیه بین دیسکها ۶۱
شکل ‏۵‑۱۳: پاسخ فرکانسی ترانسفورماتور در تست نوع اول برای فاز A در حالت سالم، اتصال کوتاه ده دور در دیسک اول و ده دور در دیسکهای اول به همراه میانی ۶۲
شکل ‏۵‑۱۴: دیاگرام ولتاژ- جریان ۶۳
شکل ‏۵‑۱۵: دیاگرام ولتاژ-جریان برای حالت سالم و دو حالت معیوب با ۲۰ و ۳۰ درصد از دور اتصال کوتاه شده ۶۴
شکل ‏۶‑۱: درخت تصمیم نمونه ۶۸
شکل ‏۶‑۲: فایل متنی برای نرم افزار Weka 72
شکل ‏۶‑۳: فلوچارت طبقه بندی ۷۶
شکل ‏۶‑۴: ساختار سه درخت تصمیم متفاوت با ورودی های متفاوت ۷۸
شکل ‏۶‑۵: درخت تصمیم اول- با هشت ورودی: مقادیر آستانه به ترتیب ۸۰
شکل ‏۶‑۶: درخت تصمیم دوم- با دو ورودی: مقادیر آستانه به ترتیب ۸۱
شکل ‏۶‑۷: درخت تصمیم سوم- با ده ورودی: مقادیر آستانه به ترتیب : ۸۲
شکل ‏۶‑۸: ساختار سه درخت تصمیم متفاوت با ورودی های متفاوت ۸۳
شکل ‏۶‑۹: درخت تصمیم با ۳۲ ورودی : مقادیر آستانه پارامترها به ترتیب : ۸۴
شکل ‏۶‑۱۰: درخت تصمیم با ۸ ورودی : مقادیر آستانه پارامترها: ترتیب : ۸۵
شکل ‏۶‑۱۱: درخت تصمیم با چهل ورودی: مقادیر آستانه ترتیب : ۸۶

مقدمه

مقدمه

یکی از سیستم­های مهم و پیچیده که تاکنون ساخته شده است، سیستم قدرت می­باشد. سیستم الکتریکی قدرت نقش کلیدی در جوامع مدرن بازی می­ کند. ترانسفورماتور­های قدرت^[۱] یکی از مهم­ترین اجزا در هر سیستم قدرتی می­باشند. در حقیقت ترانسفورماتور­های قدرت، نقش لینک ارتباطی بین بخش تولید و انتفال را بر عهده دارند و هر گونه خروج عدم برنامه­ ریزی­شده آن، باعث قطع توان و خاموشی می­ شود. ترانسفورماتور­های قدرت تحت شرایط بهره ­برداری و محیطی مختلف، دچار آسیب­های متفاوتی می­شوند. بعضی از این خطا­ها و آسیب­ها بسیار شدید بوده و ادوات حفاطتی ترانسفورماتور را وادار به عملکرد کرده و به یکباره ترانسفورماتور را از مدار خارج می­ کنند درحالیکه بعضی از خطا­ها این شدت را نداشته و ادوات حفاظتی به راحتی قادر به تشخیص آن­ها نخواهند بود. این دسته از خطا­ها در سیستم عایقی، سیم­پیچ­ها و هسته ترانسفورماتور­های قدرت رخ داده که تشخیص آن­ها مشکل می­باشد.از همین­رو به منظور ارزیابی وضعیت ترانسفورماتور­های قدرت، تست­ها و آزمایش­های مختلفی به صورت برنامه­ ریزی­شده مبتنی بر زمان بر روی آن­ها انجام می­گیرد. اکثر این تست­ها در حالت نابهنگام انجام شده واین مستلزم خروج ترانسفورماتور از مدار بوده که از نظر قابلیت اطمینان سیستم و هزینه­ های مربوط به قطع توان و خاموشی، بهینه و منطقی نمی ­باشد. به دلیل اهمیت ترانسفورماتور­های قدرت و مشکل موجود در تست­های آفلاین، بهره­برداران به انجام تست­ها و تشخیص خطا به صورت بهنگام روی­آوردند تا به­ طور دائم از وضعیت جاری ترانسفورماتور آگاهی داشته و از خروج غیربرنامه­ریزی شده ترانسفورماتور جلوگیری کنند و هزینه­ های خروج را کاهش دهند.
اکثر آسیب­ها که به مرور زمان به خرابی­های بزرگتر تبدیل می­شوند در قسمت فعال ترانسفورماتور یعنی هسته و سیم­پیچ­ها اتفاق می­افتند. بعنوان مثال با تضعیف سیستم عایقی ترانسفورماتور فشار بست­ها کاهش یافته و در نتیجه منجر به کاهش مقاومت مکانیکی می­گردد. بسیاری از خرابی­های دی­الکتریک در داخل ترانسفورماتور نتیجه مستقیم کاهش مقاومت مکانیکی به خاطر تغییر شکل و دفرمه شدن^[۲]، می­باشند[۱]. بنابراین تشخیص هرچه زودتر تغییر شکل­های سیم­پیچ و هسته بسیار قابل توجه و حائز اهمیت خواهد شد.
روش­ها و تست­های مختلفی به منظور ارزیابی شرایط ترانسفورماتور وجود دارد که از آن جمله می­توان به روش­هایی مانند تحلیل پاسخ فرکانسی^[۳]، آنالیز گازهای محلول^[۴]، پردازش سیگنال^[۵]، شار نشتی^[۶] و جریان توالی منفی^[۷] … نام برد[۲]. از بین آن­ها، روش تحلیل پاسخ فرکانسی روشی بسیار محبوب، فراگیر بوده که قابلیت بالایی در تشخیص خطا­ها داشته و پیاده­سازی آن ساده و راحت می­باشد.

بیان مسئله

جریان خطا در ترانسفورماتور قدرت به سیم­پیچ­ها و ساختار مکانیکی متناظر با آن، استرس مکانیکی بسیار شدیدی را وارد می­ کند. این استرس منجر به تغییرات در سیم­پیچ­ها شده و خرابی بالقوه ترانسفورماتور را همراه خواهد داشت. این تغییرات بر مقادیر خازنی و اندوکتیو سیم­پیچ­ها تاثیر گذاشته و در نتیجه باعث تغییر در پاسخ فرکانسی ترانسفورماتور شده و از این رو براحتی قابل تشخیص خواهند بود.
تحلیل پاسخ فرکانسی ترانسفورماتور که از سال ۱۹۷۸ ارائه شده است، یک ابزار رایج تشخیص تغییرات سیم­پیچ­های ترانسفورماتور می­باشد. تحلیل پاسخ فرکانسی با تزریق یک سیگنال بین ترمینال­های ترانسفورماتور و محاسبه دامنه و فاز پاسخ دریافتی در مقابل فرکانس، پیاده­سازی خواهد شد[۳]. بطورکلی این روش، یک تکنیک صنعتی برای افراد ماهر در زمینه خطایابی می­باشد که پاسخ فرکانسی را با داده ­های تاریخی ثبت شده یا با اطلاعات ترانسفورماتور مشابه(اصطلاحا ترانسفورماتور خواهر) از نظر ظاهری مورد مقایسه قرار ­دهند.
تغییر شکل­های جزیی در سیم­پیچ­های ترانسفورماتور هیچ اثر قابل توجهی بر مشخصات بهره ­برداری ایجاد نمی­کنند، اما خواص مکانیکی مس ممکن است تغییر کند و هم­چنین مقاومت ضربه^[۸] بطور قابل­توجهی به­خاطر آسیب عایقی و کاهش فواصل، کاهش یابد. هرچند این تغییر شکل­ها بعد از یک دوره زمانی طولانی مدت از طریق تحلیل روغن یا رله بوخهلتز^[۹] قابل شناسایی خواهند بود.
این بدان معناست که روش­های تشخیصی پیشرفته­تری برای ترانسفورماتور با بهره گرفتن از پردازش سیگنال به منظور تشخیص خطای داخلی نیاز است. روش­های پردازش سیگنال برای بیرون کشیدن اطلاعات مفید از سیگنال مورد نظر مورد استفاده قرار می­گیرد. در این روش، سیگنال می ­تواند بصورت شکل موج ولتاژ، جریان تونرال^[۱۰] یا ترکیبی از آن­ها باشد. به دلیل اینکه روش­های موجود برای ارزیابی شرایط داخلی ترانسفورماتور نمی­تواند همه انواع خطا­های مختلف را نشان دهد، به روش­های هوشمندی نیاز است تا قادر به تشخیص خطا و نوع آن باشند. در مراجع مختلف روش­های متفاوتی برای نیل به این مطلب ارائه کرده ­اند.

مروری بر مقالات

این قسمت به مروری بر مقالاتی که در این زمینه تحقیق کرده و منتشر شده پرداخته است. در بععضی از این مقالات به مدل­سازی ترانسفورماتور به منظور تعیین پاسخ فرکانسی ترانسفورماتور متمرکز شده و در بعضی دیگر مسئله تشخیص و طبقه ­بندی خطای ترانسفورماتور مورد بررسی قرار گرفته است.

• در مرجع [۴] ، مدل شبکه­ ای متوالی الکتریکی^[۱۱] برای سیم­پیچ فشارقوی انتخاب شده و پاسخ فرکانسی آن محاسبه شده است. پاسخ فرکانسی به سه رنج پایین، میانی و بالا تقسیم شده و ظرفیت خازنی سری در رنج فرکانسی پایین و اندوکتانس در رنج فرکانسی بالا در نظر گرفته نشده است و حساسیت پاسخ فرکانسی به تغییرات پارامترها مورد بررسی قرار گرفته است.

s = پارامتر تنظیم ارتفاع (بدون بعد)
H₁ = ارتفاع بالادست، (ft)
H₂ = ارتفاع پایین دست، (ft)

معادله (۳-۱۰) معادله عمومی‌جریان گاز در لوله، یک معادله پایه برای ارتباط افت فشار با دبی حجمی در حالت پایدار است[۳۹].

فشار متوسط گاز در لوله
در معادله جریان، ضریب تراکم‌پذیری Z مورد استفاده قرار گرفته است. این ضریب بایستی در دمای جریان و فشار متوسط لوله محاسبه گردد. بنابراین محاسبه فشار متوسط گاز در لوله از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. یک روش برای محاسبه فشار متوسط گاز لوله به صورت زیر پیشنهاد شده است[۳۹]:

(۳-۱۳)

سرعت سایشی^[۳۸]
سرعت گاز با دبی حجمی گاز ارتباط مستقیم دارد. اگر دبی حجمی گاز به علت افزایش افت فشار، افزایش یابد، سرعت نیز افزایش خواهد یافت. یک فاکتور مهم در رفتار جریان سیال تراکم‌پذیر، دبی بحرانی نام دارد. در یک جریان‌تراکم پذیر، افزایش دبی حجمی تا حدی است که به دبی حجمی بحرانی برسد در این حالت، سرعت سیال به سرعت صوت رسیده و از آن تجاوز نمی‌کند. افزایش سرعت گاز در خط لوله باعث لرزش لوله‌ها و افزایش سر و صدا خواهد شد. علاوه بر آن بالارفتن بیشتر سرعت در زمان های طولانی باعث سایش سطوح داخلی لوله‌ها، خم‌ها و دیگر اتصالات می‌گردد. بالاترین حد سرعت بایستی به گونه‌ای باشد که در آن، سایش و خوردگی در حداقل مقدار قرار داشته باشد. بالاترین حد سرعت که سرعت سایشی نامیده می‌شود؛ برای مقاصد طراحی معمولاً به صورت تجربی با معادله زیر محاسبه می‌شود[۳۹]:

(۳-۱۴)

که سرعت سایشی (m/s) و دانسیته (kg/m³) است.
ضخامت لوله و حداکثر فشار مجاز بهره برداری
فشار داخلی یک لوله باعث ایجاد تنش در دیواره خط لوله می‌شود و اگر این تنش به حد تنش تسلیم برسد می‌تواند باعث تغییر شکل دائمی لوله شده و سرانجام به ترکیدگی خط لوله بیانجامد. آشکار است که یک خط لوله بایستی مقاومت کافی در برابر تحمل فشار گاز داخل خود را داشته باشد. یک خط لوله علاوه بر فشار داخلی ناشی از جریان گاز درون لوله، بایستی در برابر فشار خارجی نیز مورد بررسی قرار گیرد. فشار خارجی می تواند در اثر وزن خاک روی لوله های مدفون، وزن ناشی از ترافیک وسایل نقلیه در مناطقی که خط لوله از زیر جاده، بزرگراه و راه آهن عبور کرده است، به وجود آید. در بسیاری مواقع، اثر فشار داخلی بسیار بیشتر از فشار خارجی است. بنابراین حداقل ضخامت دیواره مورد نیاز با توجه به فشار داخلی در یک خط لوله گاز تعیین می‌شود. حداقل ضخامت مورد نیاز برای غلبه بر فشار داخلی در یک خط لوله گاز به فشار، قطر و جنس لوله بستگی دارد. فرمول معمول برای تعیین ضخامت دیواره بنام معادله بارلو مشهور است. این معادله با درنظر گرفتن فاکتور طراحی و نوع لوله (بدون درز، جوشی) اصلاح شده است[۳۹].

(۳-۱۵)

که در آن:

^[۳۹] MAOP= حداکثر فشار مجاز بهره‌برداری(psig)
D= قطر خارجی لوله (inch)
= ضخامت دیواره لوله (inch)
F = ضریب طراحی

E = ضریب اتصال درز لوله، برای لوله های بدون درز= ۱
f_T = ضریب دما، برای دماهای زیر ۲۵۰ فارنهایت = ۱
S = حداقل تنش تسلیم مخصوص جنس لوله، SMYS^[40] (psig)