۲-۱-۹-۱۷ گروه مجادله:

گروه های مجادله، گروهای کوچک بحث و گفتگو هستند که دارای رئیس و گزارشگر نیستند و در مورد یک یا چند موضوع اعضای گروه با یکدیگر بحث و گفتگومی کنند، محیط صمیمی و تعداد کم نفرات، فرصت بحث و گفتگو را توام با نتیجه بهتر برای افراد فراهم می کند.(مک گیل^[۸]،۲۰۰۶).

۲-۱-۹-۱۸ گروه کار :

گروه کار، گروه کوچک دو یا سه نفری انتخاب شده است،که ازوظیفه عادی و روزانه خود منفک می شوند تا تلاش خود را صرف حل مشکل خاصی نمایند، درحین تجزیه و تحلیل مسئله و مشکل، گروه کار ممکن است نیازهای آموزشی جدیدی را شناسایی نماید که باید قبل از بکارگیری راه حل پیشنهادی توسط گروه کار، رفع گردد و گزارش نهایی گروه کار، این نیازهای آموزشی را مشخص می کند.(ابطحی، ۱۳۸۳).

۲-۱-۹-۱۹ روش نمایش و تشریح:

مربیان آموزشی، برای نشان دادن نحوه کار با یک دستگاه یا ماشین از روش نمایش و تشریح استفاده می کنند، معمولاً کارآموزان در این روش بیشتر نقش تماشاچی را دارند تا یک شرکت کننده فعال،این روش تازمانی که نکات مهم و اساسی موضوع مورد آموزش را به فرد انتقال دهد به طور موثر از مزیت تجربه مستقیم و آموزش مبتنی بر واقعیت برخوردار خواهد بود (همان،ص ۹۲).

۲-۱-۹-۲۰ روش نمایش و ارائه :

گاهی اتفاق می افتد که به دلایلی، دسترسی به موضوع معمولی مورد آموزش، امکان پذیر نیست و مربی مجبور است تجربیات حسی آموزشی را فقط در کلاس درس برای کارآموزان فراهم کند، در این شرایط باید تدبیری اندیشیده شود که نمونه بدل به جای نمونه واقعی بعنوان وسیله آموزشی تهیه شود، این نوع نمونه جایگزین گاهی هم می تواند خود نمونه مورد نظر یا قسمتی از آن باشد، بنابراین در این روش، آموزش از طریق در معرض دید گذاشتن مواد و اجسام سه بعدی به جای اشیاء واقعی اجرا می شود. (ابیلی ۱۳۸۴).

۲-۱-۹-۲۱ روش آموزشی چهار مرحله ای:

این روش شامل چهار مرحله، نشان دادن، گفتن، انجام دادن و کنترل کردن  است، این روش برای آموزش نیروی انسانی مورد نیاز صنایع جنگی در جنگ جهانی دوم استفاده می شد .
امروزه این روش در آموزشهای صنعتی و یا فعالیت های سازمانی روزمره که بیشتر جنبه اجرایی دارند به کار
می رود (مک گیل، ۲۰۰۶).

۲-۱-۹-۲۲ روش مطالعه مرتبط:

در این روش باید موضوع مورد مطالعه با هدف آموزش همخوانی داشته باشد و در یک زمینه مشترک باشند، مربی باید کارآموزان را به مطالعه مرتبط تشویق کند، تهیه فهرست منابع قابل مراجعه، کارآموزان را یاری داده و تشویق می کند.(ابطحی، ۱۳۸۳).

۲-۱-۹-۲۳ آموزش مکاتبه ای:

در مواردی که شرکت کارآموز در کلاس به هر علتی امکان پذیر نباشد و یا برگزاری دوره های آموزشی در نقاطی از کشور عملی نباشد، این روش می تواند جایگزین مناسبی برای روش عادی و معمولی آموزش باشد،
در این روش کارآموز مطالب لازم را بصورت مقاله یا کتاب از موسسه یا شخص آموزش دهنده از طریق پست
و نامه نگاری دریافت می کند، این روش علمی و ارزان قیمت است و فقط کارآموز را از تجربه مستقیم آموزش و مبتنی بر عینیت محروم می نماید که این امرمی تواند با جمع آوری کارآموزان و برقراری دوره علمی کوتاه
مدت رفع شود.
روشها و فنون آموزش درحقیقت راههایی هستند که ما را در نیل به اهداف برنامه های آموزشی یاری می کنند. البته هیچکدام از روش های آموزشی را نمی توان بهترین روش تلقی نمود مگر اینکه با اهداف آموزش، شرایط شرکت کنندگان، تجربه اساتید و مربیان آموزشی هماهنگ باشد(همان ، ص۹۱).

۲-۱-۱۰ محتوای برنامه درسی آموزش کارکنان :

محتوا و مواد آموزشی در یک برنامه آموزش ضمن خدمت تابع اهداف ویژه ای است که برای دوره تدوین شده است. بنابراین در صورتی که هدف، از جامعیت و شفافیت لازم برخوردار باشد، مشخص کردن رئوس اساسی مطالب مورد بحث در دوره آموزشی، تا حد زیادی آسان می شود. علاوه بر مشخص کردن سرفصل های اصلی هر درس در یک دوره آموزش، ضرورت دارد کمیته آموزش ضمن خدمت در تصمیم گیری درباره محتوا و مواد آموزشی به موارد زیر توجه کنند :
۱- به منظور دستیابی به منابع آموزشی مفید وجامع، از صاحبنظران و کارشناسان ذی صلاح به طور نظام دار نظرخواهی شود.
۲- در تدوین منابع آموزشی، تناسب آن با ویژگیهای آموزش گیرندگان نظیر اطلاعات قبلی، تجارب شغلی و مسائل و مشکلات آنان مورد توجه قرار گیرد .
۳- در تدوین منابع آموزشی، تناسب آن با هدفها و سر فصلهای تعیین شده برای دوره به دقت مورد توجه قرار می گیرد.
۴- منابع آموزشی‌‌‌ دست کم به صورت عملی و قابل کاربرد در محیط کار افراد تدوین شود.
۵- در منابع آموزشی دروس مختلف، منابع اضافی برای مطالعه بیشتر کارکنان معرفی شود .
( فتحی واجارگاه ، ۱۳۹۲ ).

۲-۱-۱۱ چالشها و راهکارهای آموزش ضمن خدمت:

مطالعات و تحقیقات نشان میدهد که در سالهای اخیر سازمانها به آموزشهای ضمن خدمت کارکنان بیش از گذشته توجه کرده اند و همسو با رشد میزان شاغلین به تحصیل در نظام آموزش عالی کشور، آموزشهای ضمن خدمت بخصوص در طیف بلند مدت رشد چشمگیری داشته است. با این حال پاره ای از مسائل گریبانگیر آموزش کارکنان در سازمانهاست که ضرورت دارد در پرتو تحقیقات آینده کالبد شکافی شود و برای برطرف ساختن آنها و در نتیجه بهبود کیفی آموزش کارکنان اقدامات لازم به مرحله عمل درآید. مهمترین مسائل که در اغلب سازمانها مشاهده می شود به شرح زیر است:
۱- کیفی بودن آموزش ضمن خدمت کارکنان.
۲- نداشتن نگرش نظام گرا نسبت به طراحی، اجرا و ارزشیابی برنامه های آموزش ضمن خدمت.
۳- ناهماهنگی میان انواع آموزشهای ضمن خدمت .
۴- ناپیوستگی آموزشهای ضمن خدمت.
۵- استاندارد نبودن آموزشهای غیرحضوری.
۶- روشن نبودن تحقیقات در نظام آموزش ضمن خدمت.
۷- نبودن ارتباط نظام دار میان سازمانها و موسسات آموزشی.
۸- عدم وجود پایگاه اطلاعاتی منسجم و کارا.
۹- عدم تربیت پرسنل متخصص در امر آموزش کارکنان.
۱۰- نبود انجمن یا نشریه حرفه ای مناسب.

۲-۱-۱۲ فواید و کارکرد های آموزش ضمن خدمت :

۱- تسهیل در راه رسیدن به اهداف سازمانی .
۲- بهبود کمی و کیفی محصولات یا خدمات ارائه شده توسط سازمان.
۳- ایجاد هماهنگی در نحوه ی انجام کارها در سازمان.
۴- تقویت روحیه پرسنل و ایجاد ثبات در سازمان.
۵- کاهش در نظارت های مستقیم و غیرمستقیم.
۶- تقلیل میزان هزینه های عمومی از قبیل هزینه های خدماتی، آموزشی و….
۷- تقویت حس وفاداری و همبستگی کارکنان نسبت به نظام آموزشی.
۸- جلوگیری از تداخل مسئولیت ها و وظایف و کاهش دوباره کاری ها در نظام آموزشی.
۹- شکوفا کردن استعدادهای نهفته کارکنان و مسوولان.
۱۰- ایجاد حس انعطاف پذیری لازم در کارکنان و مسوولان.

سوداوی

کج خلق، اضطرابی، انعطاف پذیر، متین و موقر، بدبین، محتاط، غیراجتماعی، ساکت

بلغمی

غیرفعال، دقیق، متفکر، صلح طلب، خویشتن دار، قابل اعتماد، دارای خلق ثابت، آرام

ب) جنبه های علّی شخصیت: کوشش آیزنک در این مبحث آن است که به کمک تحلیل عوامل ارثی و محیطی، علل زیربنایی اختلاف های شخصیت ها را بررسی کند و در این راه از یافته های فیزیولوژی، عصب شناسی، شیمی زیستی، قوانین توارث و علوم پایه کمک می گیرد. آیزنک روابط میان سنخ های ارثی و پدیداری در رشد شخصیت را چنین توجیه می کند که توازن و تعادل میان تحریک و بازدارندگی را بخش سرشتی شخصیت می داند و آن را همانند سنخ های ارثی می شمارد. او معتقد است که این جنبه سرشتی بر طبق قوانین وراثت مندل^[۴۱] به ارث برده می شود. این سرشت فرضی با محیط در تعامل بوده و از طریق فرایندهای تجربی، مانند شرطی شدن، ترصد، خاطره پردازی، دوام پس تصویر، رد حسی شکلی و غیره شکل می گیرد. واضح است که چون هیچ یک از این پدیده ها معیار خالص و دقیقی برای تحریک یا بازدارندگی نیستند، نمی توان انتظار داشت که سنخهای پدیداری، معیار مشخص کننده ای برای سنخهای ارثی که به آنها اشاره کردیم، باشند (کریمی، ۱۳۹۲: ۱۳۶-۱۳۹).

۲-۲-۳-۶) نظریه های کوچک یا نظریه های نوار باریک:
در دوره های اخیر گروهی از روان شناسان به این نتیجه رسیده اند که نظریه های جامع، نظیر نظریه فروید، یونگ، و دیگران، که کوشیده اند به همه سوال های مربوط به آدمی پاسخ بگویند، در این پاسخگویی ناتوان و عاجز مانده اند. زیرا پیچیدگی انسان و علل و عوامل متعدد رفتارهای او بیش از ان است که یک نظریه هر قدر هم جامع باشد، بتواند پاسخگوی همه مسائل انسانی باشد. اینان معتقدند که به جای توجه به ساختن نظریه های جامع، بهتر است نظریه هایی وضع شوند که تنها یکی دو جنبه از شخصیت انسان را، اما به طور کاملتر، مورد مطالعه و بررسی قرار دهند. در اینجا تعدادی از این نظریه های ارائه می شوند:
الف) مکان کنترل: به عقیده بعضی از محققان، یکی از وجوه قابل مطالعه و مهم شخصیت، بررسی مکان کنترل در افراد است. به عقیده این محققان، افراد از نظر مکان کنترل، یا بیرونی هستند یا درونی. افرادی که از نظر مکان کنترل، بیرونی هستند، دارای تصور فقدان کنترل بر سرنوشت خود بوده و معتقدند که آنچه بر آنان می گذرد، حاصل عوامل بیرونی چون شانس، سرنوشت، افراد دیگر و نظایر آنهاست. به عبارت دیگر، خود آنها در جریان زندگی خودشان نقش فعال ندارند.
افراد دارای کنترل درونی، خود را حاکم بر سرنوشت خود می دانند و مسئولیت موفقیت ها و شکست های خود را به گردن می گیرند. درونی ها در جریان رفتارها بیشتر حالت مسلط و فعال دارند، در حالی که برونی ها حالت منفعل و بیشتر غیر فعال از خود نشان می دهند. مکان کنترل درونی با واقع بینی، شناخت، و منطقی بودن همراه است، در حالی که مکان کنترل بیرونی، احساساتی بودن، عدم شناخت و غیرمنطقی بودن در برابر حوادث و رویدادها یا علل رفتارها را به همراه دارد.
ب) شخصیت ماکیاولی: این سنخ شخصیتی، که به نام نیکولو ماکیاول فیلسوف ایتالیایی نامیده شده، از دو دستورالعمل معروف او پیروی می کند. یکی عبارت مشهور: هدف وسیله را توجیه می کند، و دیگری، دستورالعمل ها: بهترین راه کنترل داشتن بر مردم این است که به آنها آنچه را که دوست دارند بشنوند، بگوییم. روشن است که دستورالعمل اول رسیدن فرد به هدف خود از طریقی چه صحیح و چه غلط، چه مشروع و چه نامشروع، چه قانونی و چه غیرقانونی را مجاز می داند. دستورالعمل دوم نیز به روشنی ریاکاری، فرصت طلبی و نان به نرخ روز خوردن را آموزش می دهد. بدین ترتیب، در شخصیت ماکیاولی همه ویژگی های ذکر شده دیده می شود. به اضافه آنکه این شخصیت تمایل به بی رحمی، تدابیر خود محورانه در روابط متقابل، عدم اعتماد به دیگران و دروغگویی دارد. طبیعی است که همه این تدابیر در خدمت چنین افرادی برای رسیدن آنها به هدفشان است.
ج) شخصیت نوع A: این سنخ شخصیتی در سال های اخیر مورد توجه محققان قرار گرفته است. افراد این سنخ به طور کلی با ویژگی بی قراری و زیاده فعال بودن مشخص می شوند. در افراد سنخ A حس رقابت طلبی شدید، پرخاشجویی، ناآرامی، سرعت در گفتار و حرکت ها و عجول بودن بیش از حد مشاهده می شود، به طوری که آنها را بیماران عجله و شتاب دانسته اند. افراد دارای شخصیت A سعی دارند که همه جنبه های زندگی، حتی آنهایی را که قابل کنترل نیستند، به کنترل خود درآورند. و در این زمینه دچار هیجان و جوش و خروش زیادی هستند و چون احساس کنند که کنترل محیط از دست آنان خارج شده است، شدیداً عصبی و ناراحت می شوند.
د) شخصیت اقتدار طلب یا نوع F: در نخستین دهه های بعد از ۱۹۴۰ گروهی از روان شناسان اجتماعی به سرپرستی آدورنو در امریکا کوشش خود را به مطالعه شخصیت اقتدار طلب یا نوع F اختصاص داده اند. هدف این گروه شناخت شخصیت هایی بود که گرایش های فاشیستی و ضد یهودی داشتند و طرفدار تبعیض نژادی بودند. این گروه برای سنجش اقتدار طلبی مقیاسی تهیه کردند که به مقیاس F معروف شد. بر طبق نظر این محققان کسانی که در این مقیاس یا پرسش نامه، نمره بالایی کسب می کنند، گرایش به اقتدار طلبی دارند. برخی از ویژگی های شخصیت اقتدار طلب، که به وسیله این محققان مشخص شده است، عبارتند از: تحجر فکری، عدم گذشت در برابر خطای دیگران، دارای تمایلات تبعیض نژادی، شدیداً خود محور، تملق نسبت به منابع قدرت، اما زورگو به زیردست، طرفدار مجازات های سخت و خشن، پیشداوری نسبت به گروه های دیگر به ویژه اقلیت ها (کریمی، ۱۳۹۲: ۱۴۱-۱۴۳).
بخش سوم: پیشینه تحقیق
۲-۳-۱) تحقیقات داخلی:
عالمیان و همکارانش تحقیقی با عنوان “رابطه بین شخصیت و رفتار شهروندی سازمانی” در سال (۱۳۹۱) انجام دادند. هدف اصلی این تحقیق، بررسی و شناسایی ارتباط میان شخصیت و رفتار شهروندی سازمانی کارکنان سازمان توسعه صنایع نفت و انرژی است. روش تحقیق حاضر از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش گردآوری داده ها، توصیفی، از نوع همبستگی است. جامعه آماری این مطالعه را کارکنان کلیدی سازمان توسعه صنایع نفت و انرژی تشکیل می دهند که به صورت سرشماری (تمام شمار) نمونه آماری انتخاب و مورد ارزیابی قرار گرفت. همچنین ابزار گردآوری داده های این پژوهش پرسش نامه است. از بین ابعاد شخصیت، بعد ثبات عاطفی و با وجدان بودن از همبستگی قوی تری با مولفه های رفتار شهروندی سازمانی نسبت به ابعاد دیگر برخوردار است و سپس بعد سازگاری، تجربه پذیری و برون گرایی به ترتیب با رفتار شهروندی سازمانی رابطه داشته اند (عالمیان و همکارانش، ۱۳۹۱).
یوسفی امیری و همکارانش (۱۳۹۲) تحقیقی با عنوان “بررسی ارتباط ویژگیهای شخصیتی پرستاران با رفتار شهروندی سازمانی در بیمارستان های آموزشی شهر زنجان” انجام دادند. هدف از این پژوهش بررسی نقش ویژگی های شخصیتی در بروز رفتار شهروندی سازمانی پرستاران در بیمارستان های آموزشی شهر زنجان در سال ۱۳۹۱ است. پژوهش حاضر توصیفی و از نوع طرح های همبستگی است که در آن تعداد ۱۲۸ پرستار شاغل در بیمارستان های آموزشی دانشگاه علوم پزشکی شهر زنجان به صورت نمونه گیری سهمیه ای و تصادفی ساده انتخاب شدند و پرسش نامه های مربوط به متغیرهای پژوهش (ویژگی های شخصیتی و رفتار شهروندی سازمانی) را تکمیل نمودند. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از آزمون معناداری ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چند گانه در محیط نرم افزار SPSS19 استفاده شد. یافته های تحقیق حاکی از آن است که میان ابعاد شخصیتی پرستاران، سه بعد سازگاری، تجربه پذیری و ثبات عاطفی بیشترین نقش را در پیش بینی بروز رفتار شهروندی سازمانی آنها دارند. همچنین متغیرهای جمعیت شناختی (جنسیت، وضعیت تاهل، سن و سابقه خدمت) تاثیر معناداری در بروز رفتار شهروندی سازمانی آنها ندارند (یوسفی امیری و همکاران، ۱۳۹۲).
رافضی و همکارانش (۱۳۹۱) تحقیقی با عنوان “رابطه بین ابعاد شخصیت و دو نوع رفتار شهروندی سازمانی"، انجام دادند. این پژوهش به منظور بررسی رابطه بین ابعاد شخصیت و دو نوع رفتار شهروندی سازمانی (معطوف به فرد و معطوف به سازمان) در مدیران و کارکنان شرکت صنایع هفت الماس و استیل البرز در شهر تهران انجام شد. نتایج پژوهش نشان داد که از میان ابعاد شخصیتی، سازگاری، برون گرایی و تجربه پذیری با رفتار شهروندی سازمانی معطوف به فرد و بعد سازگاری با رفتار شهروندی سازمانی معطوف به سازمان رابطه مثبت معنی دار دارد. بین بعد روان رنجورخویی و رفتار شهروندی سازمانی معطوف به سازمان نیز رابطه منفی معنی دار به دست آمد. همچنین، نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که دو بعد سازگاری و روان رنجورخویی رفتار شهروندی سازمانی معطوف به سازمان را پیش بینی می کنند (رافضی و همکارانش،۱۳۹۱).
صادق پور(۱۳۹۱) در تحقیق خود رابطه بین شخصیت و رفتار شهروندی سازمان رادر میان کارکنان دانشگاه سوره مورد بررسی قرار داد. نتایج تحقیق وی نشان می دهد که بعد ثبات عاطفی با رفتار شهروندی سازمانی دارای ۷۲ درصد ،بعد برون گرایی ۴۵ درصد، بعد تجربه پذیری ۵۳ درصد، بعد سازگاری ۶۰ درصد ودر آخر، بعد با وجدان بودن دارای ۶۹ درصد رابطه است. همچنین متغیر شخصیت به میزان ۵۳ درصد بر بهبود رفتار شهروندی سازمانی تاثیر گذار بوده است (صادق پور، ۱۳۹۱) .
۲-۳-۲) تحقیقات خارجی:
بخشی و رانی (۲۰۰۹) در تحقیق خود با عنوان “رابطه بین پنج بعد شخصیت و رفتار شهروندی سازمانی” که در میان ۱۹۷ دکتر شاغل در دانشکده پزشکی در هند شمالی انجام شد، به این نتیجه رسیدند که از پنج بعد شخصیتی ، ابعاد برون گرایی ، با وجدان بودن ،وظیفه مداری وتجربه پذیری به صورت مثبتی با رفتار شهروندی سازمانی ارتباط دارند .در صورتی که ثبات عاطفی (عصبانیت) به صورت منفی با رفتار شهروندی سازمانی در ارتباط است.و آنها از طریق رگرسیون چند متغیره به این نتیجه رسیدند که برون گرایی ، با وجدان بودن ، و تجربه پذیری پیش بینی کننده های معنی داری برای رفتار شهروندی سازمانی کارکنان می باشند Bakhshi & rani, 2009) ).
تان و تان (۲۰۰۸) در تحقیق خود با عنوان “رفتار شهروندی سازمان و بیهودگی اجتماعی: نقش شخصیت، انگیزه، و عوامل زمینه ای"، نقش شخصیت، انگیزاننده ها و عوامل زمینه ای را در تاثیر گذاری بر رفتار شهروندی سازمانی بررسی کردند. بدین منظور، این دو پژوهشگر ۳۴۱ نفر را که در گروه های پروژه ای مشغول بکار بودند، انتخاب و در سه دوره زمانی داده های لازم را از آنها کسب کردند. آنها از تحقیق خود به این نتجه رسیدند که رابطه مثبت و معنی داری بین رفتار شهروندی سازمانی وبرونگرایی برقراراست Tan& Tan , 2008)).
کارپنتر (۲۰۰۸) مطالعه ای با عنوان “رابطه بین شخصیت فعال و پنج بعدآن با رفتار شهروندی سازمانی"، انجام داده است. نتایج تحقیق وی نشان داد که شخصیت فعال، دارای همبستگی بالایی با رفتار شهروندی سازمانی بوده، آن را پیش بینی می کند. همچنین شخصیت فعال به صورت مثبت و معنی داری با برون گرایی و با وجدان بودن در ارتباط است. در نهایت نتایج حاصل از تحقیق نشان می دهد که شخصیت فعال به همراه پنج عامل بزرگ شخصیت، نقش قابل ملاحظه ای در پیش بینی رفتار شهروندی سازمانی دارد .(Carpenter, 2008)
امریک و ایوما (۲۰۰۷) مطالعه ای با عنوان “ارزیابی رابطه بین شخصیت و رفتار شهروندی سازمانی، و نقش تعدیل گر اثربخشی رهبر گروه"، انجام دادند. هدف از این مطالعه، بررسی رابطه بین شخصیت و سه نوع رفتار شهروندی سازمانی، و آزمون اثر میانجی گری اثربخشی رهبر گروه در رابطه بین شخصیت و رفتار شهروندی سازمانی بود. داده ها از ۲۶۸ معلم مقطع متوسطه جمع آوری و توسط آزمون رگرسیون، فرضیه ها مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که معلمان برون گرا نسبت به معلمان درون گرا رفتار شهروندی بالاتری دارند و معلمان با وجدان کاری بالا تر، رفتار شهروندی بالاتری با دانش آموزان داشته و در کار خود دقیق تر و مسئولیت پذیرترند. حال آنکه، زمانیکه معلمان درون گرا و عصبی (روان رنجور) از طرف مدیر مورد قدردانی قرار می گیرند بیشتر از معلمان عاطفی و برون گرا، رفتار شهروندی سازمانی نشان می دهند (Emmerik & Euwema, 2007).
ابو الانیان در سال (۲۰۰۷) تحقیقی با عنوان “رابطه بین شخصیت و رفتار شهروندی سازمانی: آیا شخصیت شهروندی کارکنان را تحت تاثیر قرار می دهد؟” انجام داد. داده ها در این مطالعه از بین ۱۶۴ نفر از کارکنانی که در بخش خدماتی در دبی کار می کردند، جمع آوری و تحلیل رگرسیون چندمرتبه ای بر روی آن انجام شد. نتایج نشان دادند که تجربه پذیری، با وجدان بودن، و ثبات عاطفی پیش بینی کننده های مهمی در رفتار شهروندی سازمانی هستند. ولی برون گرایی و سازگاری رابطه قابل توجهی با رفتار شهروندی سازمانی ندارند (Abu Elanain, 2007).
فصل سوم
روش اجرای تحقیق
۳-۱) مقدمه
آمار به عنوان یک علم، امروزه شامل مفاهیم و روش هایی است که در تمام پژوهش­هایی که مستلزم جمع­آوری داده ­ها به وسیله فرایند آزمایش و مشاهده و استنباط و نتیجه ­گیری به وسیله تجزیه و تحلیل آن داده ­ها هستند، اهمیت بسیار دارد. از آنجا که آمار ابزار مناسبی برای تبدیل داده به اطلاعات است، استفاده از آن در دانش مدیریت به نحو وسیعی رایج گردیده است. به کارگیری برنامه ­های آماری و کامپیوتری به مدیران یاری رسانده تا در کمترین زمان ممکن اطلاعات لازم بسیاری را برای تصمیم گیری به دست آورند. بنابراین انتخاب روش یا روش هایی که بتواند به بهترین وجه خصوصیات و ویژگیهای اطلاعات جمع­آوری شده را تحلیل و گزارش نماید از اهمیت خاصی برخوردار است. به کارگیری فنون پایه­ای آمار در بررسی صحت و سقم فرضیات، یکی دیگر از جنبه­ های کاربرد این علم در گستره مدیریت است. محقق مدیریتی، امروزه بسیاری از فرضیات خود را با فنون آماری محک می­زند و صحت روابط متغیرهای آن را با رویکرد آماری بررسی می­ کند. اعتبار و پایایی همه تحقیق­های پرسش نامه­ای و مصاحبه­ای با بهره گرفتن از فنون آماری سنجیده می­ شود. ضرورت تصمیم ­گیری منطقی و اساسی در دنیای متلاطم امروز، اهمیت آمار و فنون را بیش از پیش آشکار کرده و استفاده از آن را اجتناب­ناپذیر می­نماید. در این فصل از پایان نامه قسمت بسیار مهم و اساسی از فرایند تحقیق یعنی روش های مورد استفاده در تحقیق جهت بررسی جامعه آماری و تعیین روش ها نمونه گیری و حجم نمونه هم چنین روش ها و ابزار مورد استفاده جهت گرده آوری اطلاعات و روش های تجزیه و تحلیل اطلاعات گرده آوری شده پرداخته خواهد شد. هم چنین روایی و پایایی ابزار گردآوری اطلاعات(پرسش نامه) نیز موضوع دیگری است که در این فصل به آن پرداخته شده است.
۳-۲ ) روش تحقیق :
تحقیق حاضر، جستجوی نظام‌مند داده و اطّلاعات حول محور تحلیل و بررسی متغیرهای رفتار شهروندی سازمانی و شخصیت در شعب بانک ملی استان گیلان است. پژوهش حاضر، براساس هدف کاربردی است. این تحقیقات با بهره گرفتن از زمینه و بستر شناختی و معلوماتی که توسط تحقیقات بنیادی فراهم شده برای رفع نیازمندی ‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. از سویی دیگر، از نظر ماهیت و روش تحقیق، توصیفی از نوع پیمایشی است. در این تحقیق، پژوهشگر ماهیت مسأله تحقیق که همان بررسی رابطه بین انواع شخصیت با ابعاد (ثبات عاطفی، برون گرایی، تجربه پذیری، سازگاری، با وجدان بودن) در نقش متغیر مستقل با رفتار شهروندی سازمانی با ابعاد (نوع دوستی، وظیفه شناسی، جوانمردی، فضیلت مدنی، احترام و تکریم) در قالب متغیر وابسته است را، توصیف می کند. از آنجایی که این پژوهش به چگونگی رابطه بین انواع شخصیت و رفتار شهروندی سازمانی می پردازد، از نظر ماهیت و روش تحقیق، توصیفی (غیر آزمایشی) است. این تحقیق از آن جهت غیر آزمایشی است که متغیر های تحقیق در آن دستکاری نمی شوند.
۳-۳ ) جامعه و نمونۀ آماری :
جامعۀ آماری عبارت است از مجموعه ای از افراد یا واحدهایی که دارای حداقل یک صفت مشترک باشند( مقیمی، ۱۳۸۵، ۳۶ ) همچنین جامعۀ آماری به کل گروه افراد، وقایع یا چیزهایی اشاره دارد که محقق می خواهد به تحقیق دربارۀ آن ها بپردازد (سکاران ، ۱۳۸۶: ۲۹۴). گروه نمونه مجموعۀ کوچکی از جامعۀ آماری است مشتمل بر برخی از اعضا که از جامعۀ آماری انتخاب شدند. به عبارت دیگر، تعدادی از اعضای جامعه آماری (اما نه همه ) که گروه نمونه را تشکیل می دهند. دلایل استفاده از نمونه به جای جمع آوری داده ها از کل جامعۀ آماری کاملاً آشکار است. در بررسی‌های پژوهشی که شامل چندصد و حتی چندهزار عضو جامعۀ آماری می شود، عملاً غیرممکن است که اطلاعات را از هر عضو جمع آوری کنیم یا او را آزمون کنیم یا او را مورد آزمایش قرار دهیم. حتی اگر امکان پذیر هم باشد، به لحاظ زمان، هزینه و سایر مسایل منابع انسانی مقدور نیست. مطالعۀ یک گروه نمونه به جای کل جامعۀ آماری، گاهی ممکن است منجر به نتایج معتبرتری شود، بیشتر به خاطر این که خستگی کمتری وجود خواهد داشت و از این رو خطاهای کمتری در جمع آوری اطلاعات پدید می آورد مخصوصاً موقعی که اعضای جامعۀ آماری بسیار وسیع باشد(سکاران، ۱۳۸۶: ۲۹۷). در تحقیق حاضر جامعۀ آماری مورد بررسی، کارکنان شعب بانک ملی استان گیلان به تعداد ۱۲۳۴ نفر است. جهت برآورد حجم نمونه ابتدا به بررسی نرمالیته متغیر دوم در پیش آزمون پرداخته می شود در صورت تایید فرض صفر از روش فرمول و در غیر این صورت از جدول مورگان بهره می گیریم.
۳-۴) بررسی نرمال بودن متغیر دوم :
در این بخش از فصل سوم به بررسی نرمال بودن متغیر وابسته یعنی رفتار شهروندی سازمانی پرداخته می شود.
جدول۳-۱) آزمون کولموگروف- اسمیرنف برای متغیر رفتار شهروندی سازمانی

رفتار شهروندی سازمانی

انحراف معیار

۴۱۸۴۰/۰

طرفداران این نظریه یعنی کسانی که معتقدند مریض اختیار تمام اموال خود را دارد و هیچ محدودیتی بر او در زمان حیات خود و منجزاتش نیست،به روایات واحادیث استناد کرده اند و اتفاقا در این مورد نیز اخباری بسیار وجود دارد که آنها می توانند به آنها استناد کنند و استناد نیز کرده اند ما تا جایی که رساله توان حمل و گنجایش آنها را داشته باشد از روایات مختلف می آوریم .قبل از ورود به نقل روایات مقدمه ای لازم می نماید.گفته شده است که این روایات بسیار و مستفیض هستند و سندشان روشن است و صراحتا دلالت بر موضوع می کنند و مناقشه در سند های آنها به اینکه راوی واحد است یا دیگر ایرادات جایی ندارد،زیرا روایات ضعیف نیستند و اصحاب به آن عمل کرده اند ،لذا مناقشه و ایراد گیری قابل توجه و اعتناء نیست زیرا وقتی که خبر به درجه صحت رسید،عمل کردن به آن کفایت می کند که دلالت بر موضوع ظهور داشته باشد و تخصیص کتاب و خبر متواتر به وسیله خبر واحد از مواردی است که اشکالی در آن نیست بنابراین اگر چه اخبار ضعیف هستند ولی عمل اصحاب برای جبران ضعف سند کفایت می‌کند به اضافه اینکه بعضی از آنها صحیح هستند و برخی نیز موافق و بعضی حسن هستند و علاوه بر آنکه در مورد بحث به واسطه سند آنها و تواتر آنها قطع پیدا شده است زیرا تعداد روایات و نقل جمعی از اصحاب و نوشتن در همه کتب حدیث موجب قطع به صحت سند می شود پس اگر بحثی باقی مانده باشد،در دلالت و مضمون یا در جهت صدور و چگونگی آن است.

از جمله روایت هایی که این گروه بدان استناد کرده اند عبارتند از :
قول رسول خدا :«المومنون عند شروطهم» که بر وجوب التزام به تعهدات دلالت دارد و به دلیل عمومیت، تعهدات فرد مریض را نیز شامل می شود.
صحیح صفوان از مرازم از اصحاب امام صادق (ع)؛ در مورد مردی که مقداری از مالش را در مریضی بخشیده بود نقل می کند که فرمود اگر آن مال را جدا کند نافذ است و اگر به آن وصیت کرد پس از ثلث نافذ می باشد.^[۶۸]قابل ذکر است که صفوان و مرزام هر دو ثقه اند و روایت صحیح است و دلالت صریحی نیز بر مطلوب دارد و منظور جدا کردن این است که مال را به گونه ای از خود جدا کند که بین او و مال ارتباطی نباشد، به عبارتی مال را از ملک خود به وسیله یک عقد منجز و قطعی اعم از هبه یا صدقه خارج کند.
روایت ابن بصیر از امام صادق (ع):
«مردی که فرزند دارد آیا در گشایش است که مالش را برای خویشاوندان قرار دهد. حضرت (ص) فرمود مال خودش است هر کار می خواهد با آن انجام دهد تا وقتی که مرگش فرا رسد .صاحب مال تا زمانی که زنده است، حق دارد با مالش هر چه می خواهد انجام دهد، اگر می خواهد، آن را ببخشد، یا صدقه دهد، اگر می خواهد، آن را رها کند تا زمانی که مرگش فرا رسد و اگر به آن وصیت کرد، جز در ثلث نافذ نیست.^[۶۹]»دلالت این حدیث بر خروج منجزات از اصل ماترک آشکار است و با عموم و اطلاقش مریض را در بر می گیرد.از حیث سند و دلالت نیز ایرادی ندارد.
حدیث موثق دیگری از حضرت ابا عبدالله (ع) نقل شده است . مستند روایی این گروه از فقهاء یعنی فقهایی که قائل صحت تصرفات مریض در کل اموالش هستند،می باشد که حضرت فرموده است :میت نسبت به مالش مادام که در روح است اگر بخواهد بین خود و مالش جدایی افکند، بیشتر محق است ولی اگر گفت بعدا از من اجرا شود حقی جز در مورد ثلث اموالش ندارد .این مطلب در تهذیب شیخ طوسی است ولی بر اساس آنچه در الفقیه آمده است پس اگر تعدی کرد غیر از ثلث نمی تواند تصرف کند.پس منظور از قید بعدی و به قرینه مقابل وصیت می شود که منظور از مقابل وصیت غیر وصیت است و جز منجز نیست و در آن یک مناقشه ای وجود دارد از جهتی که در کتاب الفقیه آمده است که منظور از تعدی،تجاوز از ثلث است و آن به جای وصیت قرار می گیرد اینکه آن اعم است پس غیر از ثلث یعنی منجزات نیز شامل می شود و به خاطر عموم و اطلاق آن،که این توضیح دلیل بر خلاف مدعی می شود با این احتمال که امکان دارد بگوییم منظور از تعدی زمان حیات است که در این صورت با کتاب التهذیب نیز سازگار می‌آید.^[۷۰]
حدیث دیگری از حضرت ابی عبدالله امام صادق (ع) منقول است که دامنه اختیارات شخص را بسیار گسترده تر از آنچه که مشهور است نشان می دهد به طوری که حتی وصیت نسبت به کل مال را نیز جایز و نافذ می داند :«الرجل احق بماله مادام فیه الروح ان اوصی به، کله فهو جائز» ^[۷۱]که البته فقهاء به ذیل حدیث ایراد گرفته‌اند که مخالف اجماع است که البته با بودن قسمت اول حدیث در مورد مدعای ما مشکلی پیش نمی آید به اضافه اینکه اصلا ممکن است منظور از وصیت منجزات باشد به واسطه اینکه معنی لغوی وصیت که اتصال و پیوستگی است چنین امری را می رساند چرا که وقتی کسی چیزی را به شخصی می فروشد بین او و مال او پیوستگی ایجاد می کند.
ب-اجماع
اجماع در لغت به معنای گرد آمدن، متفق شدن، برکاری و اتفاق و هماهنگی جماعتی است در امری. و در اصطلاح فقه اسلامی، یکی از اصول چهار گانه، و به معنی اتحاد فقهاء در مسئله یا در امری است .سه اصل دیگر کتاب و سنت و عقل است.^[۷۲]
یکی از ادله صحت تصرفات مریض از اصل ترکه، اجماع است که توسط سید مرتضی و ابن زهره حلبی نقل شده است.البته اشکالی بر این اجماع وارد کرده اند و آن اینکه اجماع ثابت نیست، چرا که مخالفان این مسئله زیاد می باشند و به نقل از شهید ثانی و بیشتر فقیهان، بلکه متاخرین آنها قائل به خروج از ثلث مال هستند و بر فرض ثبوت چون محتمل المدرک است اشکالی ندارد.^[۷۳]
ج-قاعده تسلیط
یکی از ادله ای که برای اثبات نفوذ و اعتبار کامل منجزات می توان به آن استناد کرد قاعده تسلیط است.قاعده تسلیط از جمله قواعدی است که در فقه اسلامی آشکارا امنیت وضعیت حقوقی افراد را از حیث مالکیت آنها تضمین می نماید.بدیهی است که در این قاعده منظور تسلیط مالکلانه است زیرا تسلیط اعم از تملیک است.^[۷۴] همان گونه که می دانیم مبنای این قاعده روایت «الناس مسلطون علی اموالهم» می باشد.معنای قاعده تسلیط این است که در رابطه مالکیت انسان و اشیاء اصل، جواز تسلط مطلق مالک نسبت به آنها است مگر آنکه خلاف آن ثابت شود.^[۷۵]
از آنجایی که مالکیت انسان بر اموالش دائمی و همیشگی است این امر اقتضاء دارد که کلیه تصرفات شخص در اموالش درست و صحیح باشد.تسلط انسان بر اموالش بر طبق قاعده است و به تعبیر دیگر قاعده تسلیط مقتضی جمیع تصرفات است.توقف تصرفات انسان بر اجازه وراث، منافی قاعده سلطنت است و عموم دلیل سلطنت ضرورت این اجازه را منتفی می سازد.بنابراین مقتضای قاعده تسلیط این است که تصرفات مریض متوقف بر اجازه ورثه نباشد، زیرا مادام که انسان زنده است مال در مالکیت او باقی است و تسلط بر اموال نیز از لوازم لاینفک مالکیت است و تنها استثنای قاعده تصرفات معلق بر مرگ است که تا ثلث نافذ است و باقی تصرفات انسان تحت اصل و قاعده باقی است.^[۷۶]
د-اصل استصحاب
بنا بر تعریف علمای علم اصول:
«الاستصحاب، هو الحکم ببقاء حکم او موضوع ذی حکم شک فی بقائه»^[۷۷] در توضیح این تعریف باید گفت که هر گاه بقای حکم یا موضوعی که قبلا وجودش یقینی بوده است مورد تردید واقع شود، بنا به حکم شارع آن حکم و آثار شرعی مترتب بر وجود واقعی اش را باقی می دانیم.بر این اساس استصحاب بر سه رکن یقین سابق، شک لاحق و وحدت بین متعلق یقین و شک استوار است.^[۷۸]حجیت استصحاب نیز دارای مبانی است که از آن جمله می توان به بنای عقلاء،حکم عقل، اجماع و روایات معصومین اشاره کرد.
هر چند غالب کسانی که مریضی مشرف به موت را این گونه تعریف کرده اند در توجیه نظر خود استدلال می کنند که اصل استصحاب و عموم ادله دال بر جواز تصرف انسان زنده در اموال خویش است و فقط مبتلایان به مریضی های خطرناک هستند که باید به واسطه دلالت روایات خاص از تحت عموم این ادله خارج شوند.
مبحث سوم-دیگر وضعیت های مریض
گفتار اول-ازدواج و طلاق مریض
در قانون مدنی ایران به تبع فقهای امامیه، نکاح مریض برای ارث زوجه، مشروط به دخول یا شفا یافتن از مریضی شده است.ماده ۹۴۵ قانون مدنی مقرر می دارد:
«اگر مردی در حال مرض زنی را عقد کند و در همان مرض قبل از دخول بمیرد زن از او ارث نمی برد،لیکن اگر بعد از دخول یا بعد از صحت یافتن از آن مرض بمیرد، زن از او ارث می برد.»
بدیهی است که ازدواج منشاء آثاری چون مهریه،نفقه،عده،محرومیت و غیر آن است.قانون مدنی فقط به ارث توجه نموده ولی پرسش آن است که آیا دخول یا صحت از مریضی کاشف از صحت ازدواج قبل از هنگام وقوع است یا به عکس مرگ قبل از دخول و قبل از بهبودی کاشف از بطلان عقد است؟ آنچه مسلم است آنکه مرد مریض حق دارد ازدواج کند.در این خصوص دو روایت وجود دارد.
در روایت اول که از زراره از امام صادق نقل شده است آمده که مریض نمی تواند زنش را طلاق دهد ولی می تواند ازدواج کند،که اگر ازدواج کند و با زنش هم بستر شود ازدواج نافذ خواهد بود و اگر هم بستر نشود تا در آن مریضی بمیرد ازدواجش باطل است و برای زنش مهریه و ارث نخواهد بود.^[۷۹]آنچه از این حدیث مستفاد می شود آن است که اولا ازدواج باطل است و ثانیا ازدواج باطل اثری ندارد بنابراین مرگ قبل از دخول کاشف از آن است که زن مالک مهر نشده است،در حالی که اگر ازدواج صحیح بود به مجرد عقد زوجه مالک مهر بود و مرگ قبل از دخول یا موجب استقرار تمام مهر می شود یا مثل طلاق قبل از دخول موجب نصف شدن مهر.
به هر حال هر چند در ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی آمده است:
«به مجرد عقد زن مالک مهر می شود و می تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید.» حکم این ماده منصرف به ازدواج فرد سالم و تندرست است و نه مریض.
روایت دیگر از فرزند زراره یعنی عبید بن زراره از امام صادق (ع) نقل شده .بدین ترتیب که مریض نمی تواند زنش را طلاق دهد اما می تواند ازدواج کند چنانکه ازدواج کرد و با زنش هم بستر شد،زن ارث خواهد برد و اگر هم بستر نشود ازدواجش باطل خواهد بود.^[۸۰]هر چند بعضی از فقها در عمل به این روایات بدان جهت که با عمومات قرآنی مخالف است تردید کرده اند اما بعید نیست که گفته شود این احکام مورد اجماع فقهاست و دیگر وجهی برای تردید باقی نمی ماند زیرا عمومات منصرف از ازدواج در حال مریضی است .
از میان فقهای اهل سنت، شافعی هر چند ازدواج مریض را صحیح می داند اما آن را مقید به شرط دخول یا شفا یافتن از مریضی نکرده است.دلیل شافعی یکی از عمومات قرآنی مثل این آیه شریفه است که می گوید:
«ازدواج کنید به زنانی که از آن ها خوشتان می آید»
و دلیل دیگرش این است که ازدواج عقد معاوضه است و مریض می تواند عقد معاوضه را جاری کند.اما زهری از فقهای اهل سنت مثل فقهای امامیه ازدواج مریض را صحیح می داند ولی بردن ارث را مشروط به دخول می کند به این استدلال که شوهر با ازدواج در حال مریضی متهم می شود که می خواهد به ورثه اش ضرر برساند.بالاخره مالک رییس مذهب مالکیه ازدواج مریض را باطل می داند به این استدلال که مریض مشرف به مرگ احتیاجی به ازدواج ندارد و با این ازدواج می خواهد به ورثه خود ضرر برساند.^[۸۱]
تامل در مواد ۹۴۴ و ۹۴۵ قانون مدنی نشان می دهد که میان مفاد آنها و حکم حجر مریض تناسبی وجود ندارد،چه آنکه حجر مریض بدان معناست که تصرفات تبرعی و محاباتی شخص مبتلا به مرض رو به موت، مادام که از آن مرض شفا نیافته، از ثلث نافذ است و در بیش از این مقدار با تنفیذ و اجازه ورثه قابل قبول خواهد بود، حال آنکه احکام فوق صرفا برخی از شرایط استثنایی وراثت زوجین را در عقد دایم مطرح کرده است،بدون آنکه از حجر و تحدید تصرفات مالی صحبتی به میان آورده باشد.
از طرف دیگر اطلاق عنوان مرض در مواد مذکور حاکی از آن است که عنوان مذکور شامل هر نوع مریضی می شود و مقصود صرفا مریضی رو به موت نیست.این در حالی است که حکم حجر مریض بر فرض صحت،تنها در مورد اشخاصی صادق است که مرض آنها متصل به مرگ باشد.
گفتار دوم-اقرار مریض
اهمیت و ارزش اثباتی اقرار، در میان ادله اثبات حق و دعوی، بر کسی پوشیده نیست و به دلیل عقل و شرع اقرار شخص عاقل به زیان خویش نافذ بوده و اقرار کننده به مفاد اقرار خود ملزم می‏شود. در مورد نفوذ اقرار شخص سالم، هیچ‏گونه نزاعی میان فقیهان و حقوقدانان وجود ندارد ولی در مورد اقرار مریض (در مرض موت) اختلاف شده و میان دانشمندان مذاهب پنج‏گانه فقهی در اسلام، نظراتی گوناگون به چشم می‏خورد.
مرحوم صاحب جواهر می‌گوید: «مشهور فقیهان امامی مذهب، حالات فوق را ملحق به مرض موت ندانسته‌اند؛ تنها ابن جنید این‌گونه حالات و امثال آن را که حالت مرگ در آنها غالب است، محلق به مرض موت دانسته است؛ ولی دلیلی بر این قول وجود ندارد؛ زیرا مراد از تعبیر روایات حالت مرض است و شاید ابن جنید قبل از رجوع از قول به قیاس این قول را اختیار کرده بوده و بعداً از آن برگشته است؛ تنها در مورد زن حامله از شیخ طوسی نقل شده‌است که در حال وضع حمل هرگاه خونریزی و درد داشته باشد ملحق به مریض می‌شود و برخی از فقیهان به این قول تمایل نشان داده‌اند. سپس مرحوم صاحب جواهر می‌گوید شاید در بعضی از حالات قول به الحاق بعید نباشد.»^[۸۲]
قول دیگر درباره اقرار مریض آن است که مطلقاً‌ چه برای وارث و چه برای اجنبی و چه با اتهام و چه بدون اتهام، اقرار او از اصل مال نافذ است. مرحوم صاحب جواهر می‌گوید: این قول میان بیشتر متقدمان همچون شیخ طوسی، ابن ادریس حلی و سایر کسانی که منجزات (تصرفات غیر معلق بر موت) مریض را از اصل مال او نافذ می‌دانند مشهور است. شیخ طوسی در الخلاف می‌گوید: در آیه مبارکه «کونوا قوامین بالقسط شهداء لله و لو علی انفسکم»،^[۸۳]شهادت شخص به ضرر خود همان اقرار است و این جواز و لفظ عام است و شامل تمام حالات و همه افراد می‌شود و تخصیص این عموم نیاز به دلیل دارد.
در مورد طلاق،‌ زمانی طلاق دهنده مریض محسوب می‌شود که از تاریخ طلاق تا مدت یک سال در همان مریضی بمیرد. حنیفه این حکم را به اقرار نیز سرایت داده‌اند. در شرح‌المجله آمده است: «زمانی حکم مریض شامل حال مقر می‌شود که در مدت کمتر از یک سال از زمان اقرار، در همان مریضی بمیرد؛ ولی اگر مریضی او یک سال یا بیش از آن طول بکشد و به همان حال باشد در حکم شخص سالم است و تصرفاتش حکم تصرف اشخاص سالم را دارد؛ مگر اینکه مریضی او شدت یابد و حالش متغیر شود و سپس بمیرد که در این صورت،‌ از زمان شدت مریضی،‌ مریض محسوب می‌شود»^[۸۴]
حنفیان بین اقرار مریض برای وارث و غیر وارث قائل به تفکیک شده اند در حالی از نظر شیعه تفاوتی بین این دو وجود ندارد.شیخ طوسی در این مورد در کتاب الخلاف می گوید:
« برای ما امامیه و نیز فرقه شافعیه که اقرار مریض را برای وارث و غیر وارث صحیح می‌دانیم دیگر فرقی نمی‌کند که مقرله در زمان اقرار، وارث باشد یا در زمان مرگ مقر؛ در هر صورت، اقرار صحیح است ولی تمام کسانی که اقرار مریض برای وارث را صحیح نمی‌دانند گفته‌اند: ملاک عدم صحت اقرار مریض برای وارث، وارث بودن در هنگام مرگ مقر است نه هنگام اقرار و و عثمان البتی گفته است ملاک، زمان اقرار است. »^[۸۵]
گفتار سوم-هبه کردن مریض
هبه عبارت است از یکی از عقود تبرعی که با ایجاب از واهب و قبول از موهوب له منعقد می شود،و به مقتضای آن واهب در مال خود بدون عوض تصرف می کند و فقه حقوقی بر به حساب آوردن هبه به عنوان عقدی پس از اختلافی که در مورد

• صرف انواع هزینه‌ها، بدون رسیدن به بهره‌وری بالا نظیرهزینه‌هایی همچون کاغذ، نیروی انسانی بیشتر، انواع هزینه‌های پستی و …

• کندی تولید اسناد و فرم‌های کاغذی که منجر به کندی پاسخگویی به مراجعه کنندگان می شود.

• محدود شدن دسترسی و مراجعه مردم به ادارات در ساعات اداری

• عدم دسترسی سریع به اطلاعات و بایگانی‌های ادارات که خود باعث کند شدن جواب گویی به ارباب رجوع می شود.

• پراکندگی جغرافیایی شعبه‌های مختلف ادارات که ارائه خدمات و دسترسی به اطلاعات را دچار مشکل می کند.

• کندی و پیچیدگی جستجوی اسناد و مدارک و مکان‌یابی آن ها

• عدم رسیدن سازمان به بهره‌وری بر اثر وجود مشکلات در سیستم‌های دستی و غیر الکترونیکی

• ایجاد ازدحام ارباب‌رجوع‌ در ادارات و ایجاد نارضایتی بین آن ها

با توجه به مشکلات فوق، ارائه خدمات اداری به صورت الکترونیکی ضرورت انکارناپذیری خواهد داشت. هر چند تاکنون برخی از خدمات اداری و مالی به صورت الکترونیکی به مردم عرضه می شود. ولی تا رسیدن به نقطه مطلوب و فراگیر کردن ارائه خدمات الکترونیکی در کل سیستم اداری مسیر طولانی در پیش است(جهانگیر ،۱۳۸۹).
۲-۱۰-۴ شبکه طبقه ­بندی پورتال­های خدمات الکترونیکی
ارائه دهندگان خدماتی که برچسب های تحت عنوان (clik & bits e-portals) دارد. اما پورتال هایی که انحصارا خدمات را در دنیای مجازی ارائه می دهند بر چسب briks & bits یا (company partal) دارند. پورتال هایی که خدمات origin آنان از شکل bricks یک شکل مجازی bits تبدیل شده است(بنجامین و لاوری،۲۰۰۲)..
۲-۱۰-۵ اهداف دولت الکترونیک
۱- دسترسی به مشتری در همه لحظات
۲- بهبود کارآمدی تعاملات بین کارگزاران و کاربران
۳- بهبود شبکه اطلاع رسانی به شهروندان
۴- بهبود ارائه خدمات شهروندی در گستره ی سطح کشور
۵- کاهش بوروکراسی اداری و ارائه خدمات سریع و صرفه جویی در زمان
۶- حذف تراکم ارباب رجوع در دستگاه های دولتی
۷- بهبود پایگاه های اطلاعاتی، اطلاع رسانی و اطلاعات مربوط به شهروندان در حوزه های مختلف(بنجامین و لاوری،۲۰۰۲).
۲-۱۰-۶ مدل
لذت بخش بودن
حفظ حریم خصوصی
کیفیت وب سایت
تکنولوژی
فایده رسانی
سهولت استفاده
امنیت
شکل ۲-۵ عوامل تأثیرگذار بر تکنولوژی(ابزری و دیگران، ۱۳۹۰)
۲-۱۰-۷ جمع بندی
این چارچوب به طور وسیع به عنوان یک پیش ­بینی­کننده پذیرش بر اساس درک افراد از سهولت استفاده و مفید بودن آن از یک تکنولوژی خاص مورد استفاده قرار می­گیرد. سهولت استفاده تعیین­کننده اندازه­ای است که یک شخص برای استفاده از تکنولوژی بدون هیچ گونه زحمت و تلاشی آن را درک می­ کند. در واقع سهولت استفاده درک­شده توسط کاربر نشان­دهنده راحتی انجام کار بوسیله تکنولوژی بدون هیچ زحمت و تلاش اضافی می­باشد. این دو متغیر یعنی سهولت استفاده درک­شده و مفید بودن درک­شده توسط فرد ایفا­کننده نقش مهمی در تصمیم مبتنی بر اتخاذ تکنولوژی می­باشد. مدل پذیرش تکنولوژی ذاتاّ به دنبال این است تا دلایل افراد برای قبول یا رد IT را درک کند، و عواملی را که نشان­دهنده ارتباط بین مفید بودن، سهولت استفاده، گرایشات و استفاده واقعی از کامپیوتر بعد از تعامل با سیستم برای دوره­ای کوتاه را مورد تحقیق قرار می­دهد. مدل پذیرش تکنولوژی تلاش می­ کند تا رفتار افراد را به سوی سیستم­های فناوری اطلاعاتی نشان داده و پیش ­بینی کند، بنابراین پذیرش موفقیت­آمیز سیستم و استفاده واقعی از سیستم را به یکدیگر مرتبط می­سازد.

۲-۱۱ رضایتمندی و خدمات الکترونیکی
۲-۱۱-۱ عوامل مؤثر بر رضایتمندی از خدمات الکترونیک
۲-۱۱-۱-۱ اعتبار
در کلی ترین مفهوم، اعتبار یعنی اینکه شرکت خدماتش را بر مبنای تعهداتش ارائه دهد- تعهدات درباره ارائه خدمات، تهیه خدمت، حل مسائل و قیمت. مشتریان می خواهند تا کار را با بانکهایی انجام دهند که زمان صرف شده برای دریافت خدمات کم ،خدمات متنوع ، گوناگون وامنیت نقل وانتقال وجوه بالا باشد(کامپیو، ۱۹۹۵).
۲-۱۱-۱-۲ پاسخگویی
پاسخگویی تمایل به کمک کردن به مشتریان وفراهم کردن خدمات فوری می باشد.این بعد بردقت وفوری بودن در پاسخ به درخواستها ، سوالات، شکایات ومسائل مشتریان تاکیددارد. پاسخگویی برای مشتریان از طریق زمانی که آنها مجبورند تا برای کمک کردن منتظر بمانند، جواب به سوالات یا توجه به مسائل اتلاق می شود(اریکسون، ۲۰۰۸).
۲-۱۱-۱-۳ اطمینان
اطمینان بعنوان ادب و تواضع کارکنان ،آگاهی وتجربه مدیران شرکت و کارکنانش برای رساندن اعتماد و اطمینان، تعریف می شود. این بعد احتمالا بویژه برای خدماتی مهم است که مشتریان در گیر ریسک بالایی می شوند و یا آن مشتریانی که احساس عدم اطمینان زیادی به توانایی شان برای ارزیابی نتایج دارند(چوزف و استون^[۴۱]، ۲۰۰۳).
باید توجه کرد که اطمینان واعتماد ممکن است در شخصی که مشتری را به شرکت مرتبط می سازد، مجسم کند، مانند موسسه بیمه. در دیگر موقعیتها، اعتماد واطمینان در خود سازمان مجسم می شود مانند کمپانی های بیمه. در قدمهای اولیه یک ارتباط، مشتری ممکن است از شواهد ملموس برای ارزیابی بعد اطمینان استفاده کند. شواهد نمایان رتبه بندی، نیکنامی، جایزه و گواهی های ویژه ممکن است اطمینان را به مشتریان درباره فراهم کننده خدمات حرفه ای ارئه دهد(ساجدی­فر و دیگران، ۱۳۹۱).
۲-۱۱-۱-۴ همدلی
همدلی دقت وتوجه فردی است که شرکت نسبت به مشتریانش دارد. مشتریان می خواهند تا احساس کنند که به وسیله شرکت درک می شوندوبرای شرکت مهم می باشند ونیز کارکنان شرکت رازدار آنها هستند.پرسنل در شرکتهای خدماتی کوچک اغلب مشتریانشان را بانام می شناسندوروابطی را با آنها برقرار می کنند که دانششان را راجع به نیازمندیهای شخصی مشتریان وترجیحاتشان را نشان می دهد.زمانیکه شرکت کوچکی با شرکتهای بزرگتر رقابت می کند، توانایی آن برای همدل بودن بامشتریانش، یک مزیت آشکاری را برای شرکت کوچک ایجاد می کند(فوری و دیگران^[۴۲]، ۲۰۰۶).
۲-۱۱-۱-۵ عوامل محسوس
عوامل محسوس شامل نمایان بودن تسهیلات فیزیکی،تجهیزات ،وسایل آسایش درونی ، پاکیزگی وآراستگی پرسنل می باشد. تمامی این موارد،نمایش فیزیکی یا تصاویری از خدماتی را که مشتریان برای ارزیابی کیفیت مورد استفاده قرار خواهند داد، فراهم می کند(حسینی و دیگران، ۱۳۹۱). بایدتوجه داشت که بیشتر شرکتها عوامل محسوس را با دیگر ابعاد ترکیب می نمایند تایک استراتژی کیفیت خدمات را برای شرکت فراهم نمایند.
۲-۱۱-۲ مدل
شکل ۲-۶ عوامل تأثیرگذار بر رضایتمندی(حقیقی و دیگران, ۱۳۸۸)
۲-۱۱-۳ جمع بندی
مطالعات انجام شده نشان می­دهد که هر چه رضایت­مندی بیشتر می­ شود وفاداری نیز بیشتر خواهد شد در واقع وقتی که میزان نارضایتی بالا باشد، کارکنان بهانه­ای برای خروج از شرکت یا بیان نارضایتی خواهد داشت(یان لو، سه اوک^[۴۳]، ۲۰۰۸). تلاش برای تعریف وفاداری بیش از آنچه تصور می­ شود مشکل است؛ مشکل اصلی تشخیص این نکته است که آیا وفاداری یک متغیر رفتاری یا متغیر مربوط به نگرش است. استفاده از معیار نماینده­ی وفاداری بسیار رایج بوده است، چرا که فرض بر این است که رضایت بر قصدخرید، تأثیر مثبت دارد. چنین رفتار­هایی ممکن است به دلایل متغیرهایی مانند انتخاب، راحتی، و در­آمد باشد. این امر نشان می­دهد که معیارهای وفاداری مبتنی بر نگرش(رضایت)، شاخص ­ها یا معیارهای ضعیفی به­منظور پیش ­بینی رفتار کاربران هستند. با توجه به محدودیت­های رضایت به­عنوان معیار نماینده­ی وفاداری، معیارهای وفاداری مبتنی بر رفتار، مانند تازگی، تکرار و ارزش پولی، یعنی معیارهایی که در بازاریابی مستقیم کاربرد زیادی دارند، به­ طور روز افزونی مورد استفاده قرار می­گیرند.
۲-۱۲ جمع بندی کلی پژوهش
ارائه خدمات الکترونیکی و مبتنی بر فناوری اطلاعات در سیستم اداری کشور، در راستای تحقق دولت الکترونیک است. دولت الکترونیک به معنای اطلاع رسانی و خدمات رسانی به موقع، دقیق و کارا در ۲۴ ساعت شبانه روز، ۷ روز هفته و تمامی روزهای سال از طریق رسانه های الکترونیکی گوناگون است. که مهم ترین نتیجه آن، بهبود کیفیت و کمیت خدمات به مردم و به دنبال آن افزایش رضایت مردم خواهد بود.
بسیاری از خدمات الکترونیک ایجاد شده اند و اخیرا توسط افراد و سازمان‌ها مورد استفاده هستند، با این وجود کاربرد آنها و کیفیت آنها به صورت خاص کمتر از انتظار کاربران است. از آنجا که این یک دوره جدید است، آموزش‌های بسیار و بهبود‌های فراوان مورد نیاز است تا به رشد بیشتری دست یابیم. برای رسیدن به این هدف، بسیاری از سازمان‌ها به تحلیل داده‌های بسیار پرداخته اندتا اطلاعات جدید که به آنها در شناسائی و به کارگیری فناوری و بهبود کسب و کار کمک کند. همچنین شاهد پیشرفت صنعت تحلیل شبکه بوده ایم. تعداد روزافزون شرکت‌های ارائه دهنده نرم افزار و خدمات برای تجزیه و تحلیل داده‌های شبکه در مورد فعالیت‌های آنلاین بازدیدکنندگان شبکه‌ها قابل ملاحظه است. آنها گزارشات مفیدی خلق می کنند که رهنمون برای بهبود شرایط کارخانه ارائه می دهند. این به ایجاد روش‌های جدید و پیشرفته ترغیب می‌کند. پیشرفت‌های در این زمینه بسیار کارامد بوده اند برای صنعت تحلیل شبکه و سازمان‌های که انواع مختلف خدمات الکترونیک را فراهم می‌آورند و به دستیابی به بلوغ و کیفیت در خدمات یاری می دهد.
ما روشی‌ برای تبدیل داده‌های حاصل از شبکه‌های خدمات الکترونیکی‌ را به تحلیل‌های کسب و کار ارائه کرده ایم. روش پیشنهادی مبتنی‌ بر مدل ارزشی خدمات الکترونیک است. شامل ابعاد اصلی‌ ارزش است و برای هر یک معیار‌های ارزش اصلی‌، ساختار سه لایه‌ای کارآمدی، موثر بودن و رفتار آتی کاربر ایجاد می شود. این مدل ارزشی ارزیابی خدمات الکترونیکی‌ و پردازش آنها را هدایت می‌کند. روش ما عناصری از چهارچوب‌های نظری بنیادی در خدمات آموزش الکترونیکی‌ IS که توسط دانشگاه ملی‌ فناوری اتن برای متخصصان ICT فراهم شده است مورد بررسی‌ قرار گرفت. این به ما کمک کرد بتوانیم شواهدی که کارآمدی روش ما تصدیق کنند فراهم کنیم.
هدف اصلی پیاده سازی دولت الکترونیک توزیع خدمات دولتی سریع تر و سهل تر به مردم در هر لحظه از هفته و شبانه روز است، اغلب دولت ها با درک مزایا و قابلیت های فناوری اطلاعات و ارتباطات سعی در گسترش ارائه خدمات الکترونیکی و الکترونیکی نمودن فرآیندهای خود دارند، گسترش دولت الکترونیک از یک سو موجب کاهش حجم بدنه دولت دولت و از سوی دیگر موجب رضایتمندی مردم از دریافت سریع تر و سهل تر خدمات می شود، به طور حتم به منظور میل به موفقیت، حرکت دولت ها به سوی دولت الکترونیکی باید به صورت تدریجی صورت گیرد، به طوری که در کنار الکترونیکی نمودن فرآیندها ، ایجاد زیر ساخت های فیزیکی ، فرهنگ سازی، آموزش، تدوین قوانین و مقررات مرتبط مورد توجه قرار گیرد، حرکت تدریجی الکترونیکی نمودن دولت باید با الکترونیکی نمودن تعدادی از خدمات دولتی صورت گیرد، در این میان خدمات دولتی برخی عام تر می باشتد و خدمات گیرندگان بیستری را تحت پوشش قرار می دهند، طبیعی است که این نوع خدمات باید زودتر از خدمات دیگر الکترونیکی شوند، زیرا علاوه بر عام بودن خدمت ، فرایند فرهنگ سازی در کل جامعه نیز به وقوع می پیوندد و عموم مردم از مفاهیم دولت الکترونیکی و مزایای آن بیشتر مطلع می شوند و این نقطه قوتی در جهت تسریع پیاده سازی دولت الکترونیک است، در کشورهای پیشرفته جهان پیاده سازی دولت الکترونیکی با تاکید بر ارائه چند خدمت اصلی دولتی آغاز شده و به تدریج توسعه یافته است.
فصل سوم

۱۱/۱۱

۴

۱/۶

CCE، OC، EC_e، pH(1:5)، C/N به ترتیب ظرفیت تبادل کاتیونی، کربنات کلسیم معادل، کربن آلی، قابلیت هدایت الکتریکی عصاره اشباع، pH عصاره ۲ به یک آب به لجن و نسبت کربن به نیتروژن لجن هستند.
۴-۳- اثر لجن بر برخی از ویژگی­های خاک
پس از برداشت گیاهان، به منظور اثر لجن فاضلاب بر برخی ویژگی­های خاک، از خاک هر گلدان، نمونه­برداری صورت گرفت و پس از هوا خشک نمودن و عبور از الک ۲ میلی­متری، پارامترهایی نظیر pH ،قابلیت هدایت الکتریکی و کربن­آلی در نمونه­های خاک اندازه ­گیری شدند.
۴-۳-۱- تأثیر لجن فاضلاب بر کربن آلی خاک
کربن­آلی مهم­ترین پارامتر و شاخص برای کیفیت و تقویت حاصلخیزی خاک است (ریوز^[۴۶]، ۱۹۹۷). نتایج نشان­داد که با­ افزایش میزان کاربرد لجن، درصد کربن­آلی خاک افزایش معنی­دار یافته است (شکل ۴-۱). با توجه به جدول ۴-۳، بیشترین مقدار کربن آلی با افزایشی معادل ۴/۲ و ۸/۲ درصد به ترتیب در تیمارهای ۱۸۰ و ۳۶۰ تن در هکتار لجن مشاهده گردید که از لحاظ آماری تفاوت معنی­داری بین این دو تیمار مشاهده نشد ولی نسبت به شاهد تفاوت معنی­دار داشتند. همچنین بین تیمارهای ۵/۲۲ تن در هکتار و شاهد نیز تفاوتی مشاهده نشد.

سومار و همکاران (۲۰۰۳) گزارش کردند که کربن آلی در خاک­های تیمار شده با کمپوست پسماند شهری افزایش معنی­داری را نسبت به شاهد و خاک­های تیمار شده با کود­های شیمیایی داشت. در آزمایش دیگر نیز مقدار کربن آلی خاک از ۸۱/۰ درصد در تیمار شاهد به ۳۸/۱ درصد در تیمار حاوی مقادیر بالای لجن افزایش یافت (نواس و برمودز، ۱۹۹۸). همچنین فو و همکاران (۲۰۰۲)، الیویرا و همکاران (۲۰۰۲) نیز نشان داده­اند که کاربرد لجن فاضلاب، مقدار کربن آلی خاک را افزایش می­دهد.
مواد آلی به دلیل اثر سازنده­ای که بر ویژگی­های فیزیکی، شیمیایی، زیستی و حاصل­خیزی خاک دارند، به عنوان یکی از ارکان باروری خاک شناخته شده ­اند. افزایش ماده­آلی خاک سبب افزایش حلالیت عناصر کم­مصرف در خاک و هم چنین بهبود خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک شده و عملکرد گیاه را افزایش می­دهد (شریفی و همکاران، ۲۰۱۱). وجود این ترکیبات باعث پیدایش خلل و فرج فراوان در خاک می­ شود، وزن مخصوص ظاهری خاک را کاهش و پایداری خاکدانه­ها و حاصلخیزی خاک­را افزایش می­دهد. تحقیقات مختلف نیز نشان می­ دهند که پسماندهای آلی به­ دلیل دارا بودن مقادیر زیاد ترکیبات آلی می­توانند نقش به سزایی در تأمین ماده آلی خاک و نیز کاهش زیان­های ناشی از کمبود این مواد در خاک داشته باشند (دلگادو و همکاران، ۲۰۰۲؛ کید و همکاران، ۲۰۰۷؛ کرمی و همکاران، ۲۰۰۹؛ ساماراس و همکاران، ۲۰۰۸).
شکل ۴-۱- اثر سطوح مختلف لجن فاضلاب بر کربن آلی خاک
جدول ۴-۳- مقایسه میانگین‌های اثر کاربرد سطوح مختلف لجن فاضلاب بر کربن آلی خاک، pH و قابلیت هدایت الکتریکی

سطوح لجن فاضلاب

کربن آلی (%)

pH

قابلیت هدایت الکتریکی (دسی­زیمنس بر متر)

شاهد