ستون نشانه در زمان مرور یادداشت ها و ترجیحاً بلا فاصله بعد از پایان درس وقطعاً قبل از سخنرانی بعدی نوشته می شود. در این ستون باید سوال هایی را طراحی کرد که یادداشت ها می توانند به آن ها جواب دهند. این سوال ها همان “نشانه ها” هستند و باید در ستون نشانه نوشته شوند. با نوشتن سوال، دانشجو مجبورمی شود در مورد موضوعات درس فکرکرده و روابط بین آن ها را آشکارنموده وبین موضوعات مطرح شده پیوستگی ایجاد نماید، که این امر خود باعث تقویت حافظه شده و همچنین دانشجو را وادار می کند برای پیش بینی سؤالات وعناوین امتحان تلاش کند.

ب- منطقه خلاصه ^۲ :
منطقه زیر لبه افقی در نزدیکی پایین صفحه به طول ۵ سانتیمتر از پایین صفحه باید برای خلاصه ای از یادداشت ها در نظر گرفته شود. این خلاصه اکثراً کوتاه است، فقط شامل چند جمله،صفحه خلاصه بررسی مختصری از موضوعات مهم را فراهم می کند. مهمتراز همه، درهنگام نوشتن خلاصه، دانشجو مجبور می شود همه موضوعات و مطالب را با هم، دریک مفهوم کلی وبه طور مناسب قرادهد. خلاصه باید با بهره گرفتن از کلمات خود فرد نوشته شود.
ج) منطقه یادداشت برداری ^۳ :
فضا ی سمت چپ از لبه عمودی به عرض ۵/۸ اینچ ( ۱۵ سانتیمتر) منطقه ای است که دانشجو یادداشت های خود را در طول سخنرانی در آنجا ثبت میکند. پیشنهاد می شود دانشجو قالبی را برای نوشتن انتخاب کند که با آن راحتر است. هیچ قانون سخت و سریعی برای این جنبه از سیستم کرنل
وجود ندارد. با این حال، دانشجو نباید کلمه به کلمه صحبت استاد را نسخه برداری کند (پاک،۲۰۰۱ ، نقل از ویلیامز و استوال^۴،۲۰۰۷).
__________________________
۱- Recall (cue) Column
۲-Summaries
۳-Note-Taking Area
۴-Williams & Stoall
۳- روش رئوس مطالب^۱( طرح کلی) :
روش یادداشت برداری رئوس مطالب( طرح کلی) از سمت راست کاغذ شروع می شود. نکات مهم در لبه سمت راست کاغذ قرارمی گیرد. نکات کم اهمیت تر که معمولاً ایده هایی هستند که نکات اصلی راپشتیبانی میکنند، با فاصله درسمت چپ نوشته میشوند. هر مجموعه ای از نکات کم اهمیت تر با فاصله بیشتری درسمت چپ قرار میگیرند. به دلیل فاصله بین نکات جزئی و نکات اصلی به آسانی در یک نگاه سطح اهمیت موضوعات مختلف مشخص میشود(پیوست شماره ۴).
شکل استاندارد رئوس مطالب :
۱- تو رفتگی و ردیف کردن عناوین برای نمایش هر سطح از اطلاعات .
۲- نمایش حد اقل دوموضوع فرعی زیر هر گروه اصلی.
۳- استفاده از اعداد فارسی برای مباحث اصلی.
۴- استفاده ازحروف الفبا برای مشخص کردن جزئیات.
۵- استفاده از کلمات کلیدی و عبارات کوتاه در سراسر متن.
چگونگی مطالعه رئوس مطالب :
۱- مطالعه یک خط یا یک عنوان در یک زمان و پشت سرهم .
۲- بررسی صحت مطالب وتکمیل آن ها .
۳ - اضافه کردن کلمات کلیدی در سمت چپ خطوط یا عناوین.
۴- دوباره خوانی مطالب یادداشت شده.
۵- استفاده از یک طرح کلی برای نوشتن خلا صه .
همانطور که از نام آن پیداست ، روش خلاصه رئوس مطالب مباحث اصلی ومباحث فرعی وجزئیات را تفکیک میکند(استوارت^۲،۲۰۰۷).
۴- روش تقسیم صفحه^۳ :
سخنرانی ها ی کلاسی و کتاب درسی منابع اولیه از محتوای دروس هستند و برای یادگیری به هر دو
آنها نیاز است، پس باید آنان را با روش تقسیم صفحه ترکیب کرد(پیوست شماره ۵).
______________________
۱- Outline System
۲- Stewart
۳- Split Page
طراحی صفحه :
صفحه یادداشت از طول نصف گردیده سپس یک خط وسط صفحه کشیده و یادداشت های کلاسی در یک طرف از صفحه و رئوس مطالب متن درس در طرف دیگر قرار داده می شود. دراین صورت هنگام مطالعه هر دومنبع در دسترس خواهد بود. یادداشت های کلاسی و متن درس با هم یکپارچه شده اند. برخی از دانشجویان اضافه کردن ستون سوم برای سوالاتی که نیازاست از استاد بپرسند را پیشنهاد میدهند(رینولدز^۱،۲۰۰۸) .
۵- سیستم یکپارچه یادداشت برداری پالماتیر^۲:
سیستم یکپارچه یادداشت برداری پالماتیر( PUNS) دانشجویان را بلافاصله بعد ازکلاس وادار به بررسی یادداشت ها ی خود و تکمیل آن ها با اطلاعات کتاب درسی مینماید. دراین روش از دانشجویان خواسته می شود به ترتیب مراحل زیر را انجام دهند:
الف- ثبت یادداشت ها :
۱- جدا کردن حاشیه ای سه اینچی(۵/ ۷ سانتیمتری) در سمت راست برگه و ثبت یادداشت ها درسمت چپ کاغذ.
۲- استفاده از رئوس مطالب برای جدا کردن موضوعات اصلی از فرعی .
۳- اختصاص فضایی در لابه لای یادداشت هابرای افزودن اطلاعاتی که زمان یادداشت برداری در کلاس ممکن است فراموش شوند.
ب- سازماندهی^۳ :
بلافاصله پس از کلاس ، دو بخش به یادداشت ها اضافه می شود:
۱- برچسب ها^۴ : در داخل حاشیه سمت راست برگه(۵/ ۷ سانتیمتر) قرار داده می شوند. این برچسب ها باید به طور خلاصه اطلاعات ثبت شده در یادداشت ها را توضیح دهند.
برای آزمون های عینی، برچسب می تواند به طور تصادفی به صورت فرمت سؤالات چند گزینه ای، درست نادرست وآزمون های انطباقی^۵باشد. برای آزمون های تشریحی اطلاعات به واحدهای منطقی
۲- وارد کردن اطلاعات مهم: این اطلاعات به طور مستقیم به متن یادداشت های ثبت شده (سمت
_____________________________________

۲-۴) بخش سوم: کلیات ارزشیابی
۲-۴-۱) تعاریف و مفاهیم ارزشیابی
ارزشیابی به معنای فرایند تعیین ارزشهای یک موضوع یا تحلیلی است که بر مبنای آن میتوان شایستگیها و کمبودهای افراد، گروه ها، برنامهها، موقعیتها، روشها و فرآیندها را درک کرد. ارزرشیابی روشی است برای تعیین اینکه تا چه حد برنامه پیشرفت داشته و به چه میزان باید پیش رفت تا به اهداف مورد نظر دست یافت. یکی از مهمترین چالشهای بخش ارزشیابی، تعیین سهم نظام ترویج در توسعه است. بدین ترتیب ارزشیابی میتواند بهعنوان فرایند تعیین میزان حصول به اهداف تلقی شود. این اهداف شامل تغییر در مردم و وضعیت اقتصادی و اجتماعی آنها میباشد. برای ارزشیابی این نتایج، اطلاعاتی که مبین میزان دستیابی به اهداف است مورد نیاز میباشد. این اطلاعات به ما کمک میکند تا تعیین کنیم برنامه تا چه حد پیشرفت داشته و تا دستیابی به اهداف چه میزان کار باید صورت گیرد. در زمینهی ترویج، ارزشیابی به معنای فرایند مستمر و نظاممند ارزیابی ارزشهای برنامههای ترویجی است (شعبانعلی فمی، علی بیگی و شریف زاده، ۱۳۸۳). ارزشیابی یک فرایند مداوم میباشد که بهعنوان قسمتی از برنامه آغاز میشود. فیپس و اوسبورن^[۱۲] (۱۹۸۸) معتقدند که ارزشیابی باید در زمان های معینی انجام شود و اندازه گیری، تجزیهوتحلیل، رکوردگیری و گزارشدهی باید یک کار سالیانه باشد.

برای ارزشیابی تعاریف مختلفی ارائه شدهاست که اغلب منعکسکنندهی دیدگاه های افرادی است که آنها را تدوین نمودهاند. ارزشیابی در معنای سادهی آن به تعیین ارزش برای هر چیزی گفته میشود. از لحاظ اصطلاحی، ارزشیابی عبارت از آزمون و قضاوت دربارهی ارزش، کیفیت، اهمیت، میزان، درجه یا شرایط یک پدیده است. اولین تعریف ارزشیابی به نام «رالف تایلر» ثبت شده است. وی ارزشیابی را وسیلهای برای تعیین میزان رسیدن برنامه به هدفهای آموزشی میداند. تایلر معتقد است که پیش نیاز یک ارزشیابی دقیق، تعیین اهداف کلی و ویژه است و وظیفهی ارزشیابی سنجش این موضوع است که آیا اهداف تحقق یافتهاند یا خیر (رضایی، شیخ و ظریفیان، ۱۳۸۷). از دیدگاه اسمیت^[۱۳] (۱۹۸۵)، ارزشیابی فرایند تصدیق دسترسی به اهداف پروژه و عواملی میباشد که نتایج مشاهده شده را توزیع میکنند. تیموری (۱۳۸۳) ارزیابی را فرایند تعیین کردن، به دست آوردن، فراهم ساختن اطلاعات دقیق و قضاوت در مورد ارزش و مطلوبیت اهداف، طرح، اجرا، نتایج به منظور هدایت تصمیمگیری، خدمت به نیازها و پاسخگویی به آن و درک بیشتر از پدیده های مورد بررسی تعریف میکند.
دوگلاه^[۱۴] ( ۱۹۹۸)، واژهی ارزشیابی را فعالیت منظم جمعآوری، تجزیه و تحلیل و گزارشدهی اطلاعات میداند که سپس میتواند برای تغییر دیدگاه ها یا بهبود اجرای یک پروژه یا برنامه استفاده شود. باباجانی (۱۳۸۳) نیز ارزشیابی را سنجشی ذهنی، متکی بر معیارهای کمی و یا کیفی قابل حصول برای برنامهریز و یا برنامهریزان تعریف میکند تا بر اساس آن بتوانند به کارها ارزش عینی و کمی داده و در خصوص اجرا و نحوهی اجرای عملیات قضاوت نمایند. پس ارزشیابی خود تحقیقی است قیاسی و قضاوتی است بر نتیجهی اعمال انجام شده و یا عبارتی پژوهشی است در جهت یافتن ارزش عملیات انجام شده که به دو صورت کمی و یا کیفی انجام گرفته میشود.
قلینیا (۱۳۷۶) ارزشیابی را به طور عمده فعالیتی میداند شامل تشریح و توصیف کمی و کیفی پدیده ها و فعالیتهای انجام شده که معمولاً قضاوت ارزشی را هم به دنبال دارد. وی این تعریف را به شکل زیر نشان داده است:
قضاوت ارزشی + تشریح کیفی + تشریح کمی = ارزشیابی
وجه تمایز یا خصوصیت ویژهای که ارزشیابی را از اموری مانند سنجش و اندازه گیری، تحقیق، ارزیابی و … جدا میکند، همان قضاوت ارزشی است که بر اساس ملاکها و معیارهای از پیش تعیین شده و در پایان همهی ارزشیابیها انجام میشود. نوع این قضاوت ارزشی و تصمیماتی که بر اساس آنها گرفته میشود، نوع ارزشیابی را تعیین میکند. لذا انواع ارزشیابی در اموری همانند: جمعآوری اطلاعات (تشریح کمی و کیفی)، قضاوت ارزشی (مقایسه با معیارهای از پیش تعیین شده) و اتخاذ تصمیم یا تصمیمها، با هم مشترک هستند. عوامل غیر مشترک آنها شامل: نوع اطلاعات، معیارهای ارزشی و نوع تصمیمات خواهد بود.
تعریف نسبتاً کاملتری را کرانباخ^[۱۵] ارائه داده است؛ او ارزشیابی را «جمعآوری و کاربرد اطلاعات به منظور تصمیمگیری دربارهی یک برنامه» تعریف کرده است. راثی و همکاران ارزشیابی را یک فعالیت علمی – اجتماعی میدانند که جهتگیری آن بهسوی جمعآوری، تحلیل، تفسیر و مرتبط نمودن اطلاعات به فعالیتها و اثربخشی برنامههای اجتماعی میباشد (رضایی و همکاران، ۱۳۸۷).
تعریف کامل ارزشیابی عبارت است از فرایند ارزیابی طرحریزی شده و ادامهداری که لازمهی هر تصمیمگیری مهم یا انتخاب در برنامه ریزی، طراحی و اجرای برنامهها و تشخیص و ارزیابی نتایج یا تأثیرات مستقیم برنامه است. این تعریف از ارزشیابی مورد حمایت متخصصان ارزشیابی بین المللی از جمله کرانباخ، استافیل بیم^[۱۶]، استیل^[۱۷]، فریمن^[۱۸] و رسی^[۱۹] است، زیرا هم بر فرایند و هم بر محصول برنامه و مهمتر از آن، بر روابط متقابل و همبستگی بین آنها تأکید دارد (عابدی سروستانی، ۱۳۷۶).
بیبای معتقد است ارزشیابی «فرایند جمعآوری و تفسیر نظامدار شواهدی است که در نهایت به قضاوت ارزشی با چشمداشت به اقداماتی معین بینجامد». در این تعریف چهار عنصر کلیدی وجود دارد. اول آنکه استفاده از اصطلاح «نظامدار» بیانگر آن است که اطلاعات مورد نیاز با درجهای از دقت تعریف میشود و تلاش برای بهدست آودن آنها با برنامه ریزی صورت میگیرد. دومین عنصر «تفسیر شواهد» نکتهی بسیار مهمی را مطرح میکند که گاه در ارزشیابی نادیده گرفته میشود. جمعآوری شواهد به خودی خود به کار ارزشیابی اعتبار نمیدهد. بدیهی است که اطلاعات جمعآوری شده در خلال ارزشیابی یک برنامه باید با احتیاط زیاد تفسیر شود. سومین عنصر تفسیر بیبای - «قضاوت ارزشی» - ارزشیابی را از حد توصیف صرف آنچه در یک برنامه رخ میدهد، بسیار فراتر میبرد. این عنصر موجب میشود نقشی بهعهدهی ارزشیاب قرار گیرد که نه فقط به آنها اجازه میدهد بلکه آنها را ملزم میسازد که دربارهی ارزش یک برنامه قضاوت کنند. آخرین عنصر تعریف بیبای «با چشمداشت به اقدامی معین» تفاوت ارزشیابی منجر به قضاوت ارزشی بدون اشارهای مشخص به اقدامی معین با ارزشیابیای را نشان میدهد که آگاهانه به منظور انجام اقدامی در آینده صورت میگیرد (رضایی و همکاران، ۱۳۸۷). نمودار ۲-۳ عناصر مفهوم ارزشیابی از دیدگاه بیبای و ارتباط بین آنها را نشان میدهد.
نظامدار بودن
تفسیر شواهد
عملی بودن
ارزشیابی
قضاوتارزشی
نمودار ۲-۳- عناصر مفهوم ارزشیابی از دیدگاه بیبای (رضایی و همکاران، ۱۳۸۷)
با توجه به تعاریف ارائه شده از ازشیابی، میتوان چنین نتیجهگیری نمود که در همهی تعاریف، از ارزشیابی به عنوان فرآیندی برای تعیین میزان رسیدن برنامه به اهداف یاد شده است. کلمهی فرایند در این تعاریف به نظامدار و مداوم بودن ارزشیابی تأکید میکند. همچنین نکتهی دیگری که در تعاریف ارزشیابی عمومیت دارد و ارزشیابی را از نظارت و اندازه گیری متمایز میسازد، قضاوت است که بر اساس ملاکها و معیارهای از پیش تعیین شده و در پایان همهی ارزشیابیها انجام میشود.
اگر ارزیابی در حیطهی اجرای طرح انجام پذیرد، اهداف آن بهبود مدیریت برنامه و یا اتخاذ تصمیم برای ادامه و گسترش یا تجدیدنظر در طرح خواهد بود و اگر ارزیابی در پایان طرح انجام پذیرد، هدف آن تعیین علل موفقیت یا عدم موفقیت طرح خواهد بود تا در طرحهای مشابه آنی از تکرار اشتباهات جلوگیری شود (نیستانی و کیذوری، ۱۳۸۳). به طور کلی ارزشیابی را برای این منظور بهکار میگیریم تا یقین حاصل شود که آیا یک برنامهی ترویج به اهداف خود رسیده است یا خیر و اینکه آیا اهداف مزبور میتوانند به طور مؤثرتر و به روشی دیگر نیز انجام پذیرند یا خیر؟ این کار مدیران و سرپرستان و مروجان کشاورزی را قادر میسازد تا از طریق مشاهدهی منظم و تحلیل تجارب بهنحو مؤثرتری از تجارب خویش بیاموزند. مهمترین نتیجهی ارزشیابی غالباً اصلاح برنامهای است که مورد ارزشیابی قرار گرفتهاست. اطلاعات به دست آمده از ارزشیابی به مروجان کمک میکند تا یکسری اهداف واقعیتری را تعیین کنند و به آنها مساعدت مینماید تا برای نیل به این اهداف روش های مؤثرتری را بیابند. ارزشیابی همین نقش را در یک برنامهی ترویجی بهعنوان بازخورد در یک فرایند ارتباطی انجام میدهد. مروجان کشاورزی بدون اطلاعات حاصل از ارزشیابی در ابهام عمل میکنند و نمیدانند که آیا همچنان در مسیر صحیح حرکت میکنند یا خیر (تبرائی و زمانیپور، ۱۳۸۵؛ دوروارد، ۱۹۸۸). همچنین ارزشیابی به منظور مدیریت مؤثر منابع و برنامه و همچنین عملکرد بهتر سازمان ضروری است. در حالیکه روششناسی ارزشیابی نسبتاً توسعه پیدا کرده است، توجه بیشتر به راه های انتشار نتایج حاصل از ارزشیابی معطوف میباشد (حسینی و چیذری، ۱۳۷۶؛ مادوک، ۱۹۸۷).
نکتهی مهم در رابطه با ارزشیابی این است که ارزشیابی برنامه اغلب برای کارکنان برنامه غامض و پیچیده میباشد. وقتی که امکانات برنامه برای به خدمت گرفتن یک ارزشیاب محدود باشد، معمولاً مدیران برنامه یا پروژه این مسئولیت را به عهده میگیرند، حتی اگر فاقد زمان و تخصص کافی برای هدایت ارزشیابی باشند. اغلب این مدیران ارزشیابی را با برنامههای نظارت و بازبینی یکسان فرض میکنند (سولیوان و سولیوان، ۱۹۹۸) و همین امر مشکلاتی را در کار ارزشیابی ایجاد کرده و ممکن است ارزشیابی را دچار سوگیری نماید.
۲-۴-۲) اهداف ارزشیابی
هدف از ارزشیابی، آگاهی به عوامل پیشرفتدهندهی تحولات ارزشی در اعضای گروه های هدف برنامههای ترویج و تعمیم آن عوامل در سایر زمینه های مربوط از یک سو و شناسایی علل و عوامل محدودکننده و یا مانع پیشرفت در جریان حدوث تحولات ارزشی و حذف آنها از برنامههای مربوط از سوی دیگر میباشد (شهبازی، ۱۳۸۲). ارزشیابی اهداف متعددی دیگری نیز دارد که عبارتند از:
در تعیین درجهی دستاوردهای پروژه ها به برنامهریزان کمک میکند.
مسائل و مشکلات مشارکت در برنامه ریزی و اجرای پروژه ها را تعیین مینماید.
درسهای آموختهشده از پروژه ها را معرفی میکند، که این برای طراحی بهتر برنامهها و بهبود مدیریت مؤثر است.
میتواند در تغییر اهداف، سیاستها و استراتژیهای پروژه ها و برنامهها به ما کمک کند (باباجانی، ۱۳۸۳).
شعبانعلی فمی و همکاران (۱۳۸۳) اهداف کلی ارزشیابی را شامل موارد زیر دانستهاند:
ارزشیابی کاذب برای نشاندادن موفقیتها و پوشاندن ناکامیها: از آنجائی که سازمانها از جمله نظامهای ترویج تمایل به این دارند که خود را موفق جلوه دهند، دور از انتظار نیست که برخی از کارکنان مخصوصاً کارکنان رده های عالی علاقهمند به انجام ارزشیابی به شکل کاذب باشند تا بلکه از تغییرات و تحولاتی که موقعیت آنها را تهدید میکنند دوری گزینند. ارزشیابیهایی که صرفاً بهدلیل خوب نشان دادن یک برنامه و یا نامطلوب جلوه دادن آن انجام میشوند، کاذب و غیرقانونی هستند.
افزایش و تقویت پاسخگویی: معمولاً نهادهای کمکدهندهی خارجی انتظار دارند که ارزشیابی از طریق تعیین فایدهمندی، یعنی هزینه – فایده یا اندازه گیری کارایی – اثربخشی، معیاری را برای میزان پاسخگو بودن برنامهها ارائه کنند. در برخی از اوقات از این معیارها جهت تصمیمگیری در مورد ادامهی برنامه، توقف آن و یا تغییر خطمشی، ساختار سازمانی، فلسفه و طراحی برنامه استفاده میشود.
بهبود عملکرد: معمولاً هدف ارزشیابی تکوینی، کمک به بهبود روال اجرای برنامه است. این نوع ارزشیابی در مقابل ارزشیابی نهایی قرار دارد. برخی اوقات، هدف ارزشیابی کشف رهیافتها و بدیلهای جدید و یا تعدیل برنامه متناسب با گروه های مخاطب یا موقعیتهای در حال تغییر است.
ارتباطات و یادگیری اجتماعی: در برخی از حالات، ارزشیابی به منظور تشویق و تحریک گفتگوهای سیاسی و یا حل تضادهای سیاسی موجود انجام میشود. برای مثال ارزشیابی فعالیتهای ترویجی میتواند فرصتی را برای مذاکره در مورد نیاز به استخدام مروجان زن جهت پاسخگوئی به روند روز افزون کشاورزان خردهپای زن و یا گسترش خدمات ترویجی برای کشاورزان معیشتی و فقیر به وجود آورد.
اغلب، مهمترین نتیجهی ارزشیابی به وجود آمدن انتظارات تازه، ترتیبات سازمانی نو، روابط بدیع و اهداف جدید است. کمکدهندگان خارجی اغلب خواهان پاسخگویی هستند، در حالی که هدف کارکنان میدانی بهبود روند انجام کارها و فعالیتهاست. کشاورزان انتظار دارند که ارزشیابی باعث افزایش منافع حاصل از خدمات ترویجی شود و سیاستگذاران و مدیران، از ارزشیابی انتظار کشف روش های جدید تفکر در ترویج یا رهیافتهای نوین آن را دارند (شعبانعلی فمی و همکاران، ۱۳۸۳). بنابراین میتوان به این نتیجه رسید که هدف ارزشیابی بستگی به ماهیت اهداف و افراد دست اندرکار (ذینفع، ذیربط و ذی علاقه) دارد.
۲-۴-۳) ویژگیهای ارزشیابی
ارزشیابی نیز مانند هر پدیدهی دیگری ویژگیهای خاص خود را دارد. برخی از مهمترین ویژگیهای ارزشیابی به شرح زیر میباشند:
ارزشیابی فرایند است و زمانبر و جریانی. حلقه های بههم پیوسته و وابسته که یکی پس از دیگری اجرا میشود؛
ارزشیابی ملاک – مرجع است. از آنجا که ارزشیابی با ارزشها و ارزشگذاریها ارتباط دارد و عجین است، ملاک و معیار قضاوت و داوری و مبنایی برای مقایسه و ارزش داوری، یک امر ضروری و اجتنابناپذیر در ارزشیابی است. ملاک میتواند هر چیزی باشد: هدفهای برنامه، نیازها، انتظارات و خواسته های اجتماعی، توافق گروهی و جمعی یا هر چیز دیگری؛
ارزشیابی روشپذیر است. ارزشیابی نیز مانند پژوهش از اصول و روش های علمی کاوش و جستجو برخوردار است و همین خصوصیت به نتایج آن مقبولیت میبخشد؛
ارزشیابی نتیجهگراست. فایده، نتیجه و غایت کاربردی و علمی از خصوصیات ارزشیابی علمی است. ارزشیابی در پی شناخت و ارزشگذاری موقعیت معین، قضاوت و توصیهی علمی است و نتایج عام و کلی و جهان شمول را جستجو نمیکند بلکه مصادیق و موارد مشخص و مورد ارزشیابی زیر ذرهبین آن قرار میگیرد؛
ارزشیابی فرآیندی بازخوردی است. ارزشیابی به دنبال ارائه بازخورد، اصلاح و بهبود است. چون موقعیتگرا و موردگراست، پس هدف خود را تصمیمگیری برای تغییر، اصلاح، توقف، تداوم یا بهبود روندها قرار میدهد (رضایی و همکاران، ۱۳۸۷).
۲-۴-۴) مسائل کلیدی ارزشیابی
در ارزشیابی هر پروژه یا برنامه مسائلی وجود دارد که توجه به آنها منجر به هدایت ارزشیابی در مسیر صحیح و درست میگردد. برخی از این مسائل کلیدی که در ارزشیابی برنامهها اهمیت دارند، عبارتند از:
مناسبت: اهداف برنامه تا چه حدی با توجه به نیازهای در حال رشد و اولویتهای سطح ملی مناسب است؛
کارآیی: نهادههای مختلف چگونه بهنحو اقتصادی به ستادهها و نتایج تبدیل شده اند؛
اثربخشی: عوارض برنامه به چه میزان در رسیدن به اهداف خاص و کلی برنامه سهیم بودهاند؛
سودمندی: عوارض برنامه چگونه با نیازهای جمعیت هدف تطبیق میکند؛
پایداری: تغییرات مثبت تا چه حد انتظار میرود که پس از پایان برنامه باقی بمانند (رضایی و همکاران، ۱۳۸۷). مسائل کلیدی ارزشیابی و ارتباط بین آنها در نمودار ۲-۴ نشان داده شده است.

پایین

۳

۳

۴۰

۴۰

۸۰

به منظور افزایش درجه اعتبار تحقیق نمونه عابران در دو نوبت صبح از ساعت۸ تا۱۰و بعداز ظهر از ساعت ۴ تا ۶انتخاب شدند.
۴-۷-روش جمع آوری اطلاعات
اطلاعات با بهره گرفتن از پرسشنامه محقق ساخته جمع آوری شد. عابرین پیاده شامل زنان ومردانی بودند که درزمان جمع آوری اطلاعات تحقیق(۰۳/۰۹/۱۳۹۳ تا ۰۶/۰۹/۱۳۹۳) در معابر اصلی وفرعی مناطق مختلف بالا، متوسط وپایین شهرمشهد(طبق جدول۴-۲) درحال تردد بودند. عابرین پیاده در ساعات ۸تا ۱۰ صبح و ۴ تا ۶ عصر در هنگام عبور از خیابان، توسط پرسشگر مورد مصاحبه حضوری قرار گرفتند. تعداد پرسشنامه ها بطور مساوی درساعات مزبور توزیع شد. پاسخگویان شامل گروه سنی۱۵ سال به بالابودند. گزینش پاسخگویان پس از توضیح اهداف تحقیق وبا تمایل آنان به پاسخگویی همراه بود. تعداد اندکی از افراد کسانی بودند که به دلیل عجله حاضر به پاسخگویی یا تکمیل پرسشنامه نشدند. پرسشنامه های ناقص کنار گذاشته شد.
۴-۸-تعریف عملیاتی متغیرها و شیوهی سنجش آنها
۴-۸-۱- متغیر وابسته(ناهنجاری ترافیکی عابرین پیاده)
تعریف مفهومی: اگر رفتار عابرین پیاده با هنجارها، ارزش‌ها و مقررات ترافیکی مخصوص عابرین پیاده در جامعه مثل خطکشی وتابلومحل عبورعابرپیاده،چراغ عابرپیاده،پل هوایی ، زیرگذرعابرپیاده و ….در تعارض و تضاد باشد، در این صورت رفتار ترافیکی، رفتار نابهنجار خواهد بود، زیرا که بین خواسته‌ها، نیازها و آرمان اجتماعی سیستم موجود و عابرین پیاده هماهنگی دیده نمی‌شود .
تعریفعملی:رفتارناهنجار ترافیکی عابرین پیاده به دو روش سنجیده شده است.یک روش مشاهده و ثبت رفتار ترافیکی عابرین پیاده توسط پرسشگران در لحظه عبور از خیابان به صورت بهنجار و نابهنجار .دیگری از ترکیب بعد نگرش و سابقه رفتاری عابرین پیاده تشکیل شده است.نگرش نسبت به قوانین ترافیکی( با ۵ گویه) و سابقه رفتاری در زمینه رعایت قوانین ترافیکی ( با ۴ گویه) توسط پرسشگران ثبت شد.بنابراین در مجموع شاخص ناهنجاری ترافیکی عابرین پیاده شامل ۹ گویه است که از طیف پنج قسمتی تشکیل شده است. کمترین نمره ۹ و بالاترین نمره ۴۵ است. برای مقایسه بهتر متغیرها، تمامی شاخص ها در این تحقیق با بهره گرفتن از نمرات عاملی آنها استاندارد شده است. به طوری که درجات نمرات کل تمامی شاخصها بین ۰ تا ۱۰۰ یکسان شده است. که هرچه نمره عاملی^[۴۱] به ۱۰۰ نزدیک باشد نشان از آن دارد که فرد درصد بالایی از آن ویژگی را داراست و برعکس هر چه به صفر نزدیک باشد این مقدار پایینتر میشود.

فرمول نمرات عاملی به شرح زیر است:  .
بنابراین با توجه به فرمول نمرات عاملی، نمره کلی ناهنجاری ترافیکی عابرین پیاده و همچنین ابعاد آن محاسبه شده است.
جدول ۴-۳- عملیسازی شاخص ناهنجاری ترافیکی عابرین پیاده و گویه های مربوط به آن

ابعاد سه گانه

گویه ها

دامنه پاسخ ها

ناهنجاری ترافیکی عابرین پیاده

نگرش نسبت قوانین ترافیکی عابرین پیاده

ضرورتی نداردهنگام عبور از تقاطع ها، به چراغ راهنمای عابرپیاده توجه شود.

۵- ۱

1. 1. به نظر من گاهی اوقات برای عبور از عرض خیابان به جای استفاده از پل هوایی و زیرگذر از موانع نصب شده در وسط خیابان هم می توان عبور کرد.

۵- ۱

1. 1. به نظر من عبور ازگذرگاه‌های پیاده، پل‌های هوایی و گذرگاه‌های زیرزمینی همیشه ضرورت ندارد.

۵- ۱

1. 1. در محل هایی که پیاده رو شلوغ است ، تردد از سواره رو خیابان مانعی ندارد.

پرکامبرین:
سازندهای پرکامبرین کهن ترین سنگهای شناخته شده در استان گیلان محسوب شده که تحت عنوان مجموعه سنگهای دگرگونی (شاندرمن- اسالم) و گشت معروف است.
واحد Mtg
از کهن ترین سنگهای شناخته شده در محدوده مطالعاتی می باشد. که در واقع به مجموعه دگرگونی گشت تعلق دارد و از سنگهای مربوط به رخساره شیست سبز تا آمفیبولیت تشکیل شده اند. از سنگهای این مجموعه می توان شیستها و گنیس های بیوتیت دار و بطور محلی آمفیبول دار را نام برد. که شیست ها بطور محلی با آندالوزیت، سیلیمانیت، کیانیت، و استرولیت دیده می شوند. اما بعضا بدلیل پوشش متراکم جنگلی و خاکهای سطحی رخنمونهای کمی از آنها دیده می شوند. رخنمون این سنگها عمدتا در بالا دست حوضه تا سرشاخه های رودخانه برونزد دارد.
واحد Mt
شامل فیلیت شیستی و میکاشیست به همراه میان لایه های کوارتزیتی و متاآرکوزی است. از ویژگیهای عمده رخنمون های سنگی واحد Mt در مسیر رودخانه اصلی حساس بودن این طبقات به رطوبت است. علت آن حضور کانیهای فراوان میکایی چون سریسیت، موسکویت و بیوتیت است. این کانیها در صورت جذب آب خاصیت پلاستیسیته بخود گرفته و نرم می شوند. آنها امکان ریزش و لغزش فراوان را در کناره های رودخانه و جاده دسترسی ایجاد می کنند.
دوران اول (دیرینه زیستی یا پالئوزوئیک):
سازندروته یا پرمین بیشتر از آهکهای فسیل دار و آهکهای دولومیتی است که دربعضی نقاط دارای لایه‎هایی از شیل های کربناته نیز می باشد که با توجه به لیتولوژی حاکم برآن ریخت های صخره ای پرتگاهی را در حوضه آبریز امامزاده ابراهیم تشکیل داده است. این سازند در تمام گسله کرم خانی با سازند شمشک همبری گسله دارد (مهندسین مشاورپندام، ۱۳۷۲).
زیر واحد pv
شامل گدازه های بازیک که بصورت میان لایه در طبقات آهک متبلور پرمین p دیده می شود در سرشاخه‎های رودخانه اصلی رخنمون محدودی نشان می دهد.
دوران دوم (میان زیستی یا مزوزوئیک)
واجدهای سنگی مزوزوئیک شامل طبقات سنگی تریاس و کرتاسه می باشد. عمده رخنمونهای سنگی دوران دوم زمین شناسی در حاشیه رودخانه اصلی برونزد دارد. سازند شمشک یا ژوراسیک بدلیل دارا بودن منابع زغال سنگ شناخته شده ترین در رشته کوههای البرز است که بیشترین گسترش را در داخل حوضه دارد. بخش زیرین این سازند از شیل سیاهرنگ با لایه های نامنظم با ماسه سنگ ریزدانه تا متوسط دانه دیده می‎شود. بخش میانی از لایه های شیلی و بخش بالایی از تناوب ماسه سنگ و دانه درشت پر رنگ خاکستری با لایه بندی منظم دیده می شود جهت سازند ژوراسیک بالایی از شمال به شمال غربی است که آهکهای ماسه ای، سیلت، رسوب گرانیتی، ماسه سنگهای آهکی همراه با فسیل آمونیت با صخره های بلند دیده می شود.
واحدTjs :
شامل طبقات سنگی (تریاس – ژوراسیک ) تفکیک نشده مشتمل بر آهک، ماسه سنگ و شیل به همراه کنگولومرا و توف است. این طبقات دارای عدسی های زغالی است. محدوده وسیعی از رودخانه امامزاده ابراهیم بخصوص در خود منطقه امامزاده از این سازند تشکیل شده است. بخاطر تناوب شیل و طبقات ماسه سنگ و حضور لایه ها و عدسی های زغالی در صورت حضور آب، دانه های با استعداد بالای لغزش ایجاد می کنند.
واحد Jsh :
شامل سنگ آهک، ماسه سنگ آهکی – ماسه ای و سیلتی و غالبا گلوکونیتی است. به لحاظ لیتولوژی مشابه وضعیت Tjs است و در ارتفاعات حاشیه جنوب غربی حوضه برونزد دارد این طبقات نیز مستعد لغزش و ریزش فراوان می باشند.
واحد K1L :
سنگ آهک ریز دانه خاکستری روشن با آمونیت ولکانیک های بازیک است. که بخش وسیعی از ارتفاعات میانی حوضه آبریز از این سازند تشکیل شده است. این طبقات در ناحیه روستای چوبر و ارتفاعات شرقی کانال رودخانه را تشکیل می دهد.
دوران چهارم(کواترنر یا عهد حاضر):
در حوضه آبریز امامزاده ابراهیم به دلیل دوری کوه از مصب رودخانه سازندهای کواترنر از گسترش وسیعی برخوردار بوده که به شرح زیر می باشد.
واحد Q1da
این نهشته ها حاصل فرسایش کوهها و انباشتگی رسوبات در پای دامنه ارتفاعات و حمل آنها توسط آبهای جاری و فصلی است که معمولا از سیلت گراول دار رسی ( سیلت ماسه و گراول و قلوه و قلوه سنگهای گرد نشده ) تشکیل شده است. در حاشیه کانال رودخانه این طبقات دیواره های بلند، پرتگاهی و لغزشی را نشان می دهند. در مسیر رودخانه اصلی این سازند از روستای چوبر تا پل صیقل کومه رخنمون دارد.
واحد Qal
این نهشته ها جوانترین نهشته های عهد حاضر می باشند و شامل رسوبات رودخانه ای مخروط افکنه ای رودخانه اصلی می باشد. که دشت حوضه را شکل داده اند. از نظر دانه بندی، نهشته های مذکور یک تغییر اندازه تدریجی و روند ریز شونده از کوهستان تا مصب رودخانه را نشان می دهد. در ناحیه کوهستان کم ضخامت بوده و عمدتا حاوی بلوکهای سنگی و قلوه سنگ و کمی شن و ماسه در ناحیه کوهپایه حاوی قلوه سنگ و شن و ماسه و تخته سنگ و در ناحیه سردشت حاوی شن و ماسه ریز و درشت با قلوه سنگ و در ناحیه دشتی ابتدا شن و ماسه و در نهایت در ناحیه مصب عمدتا سیلتی ماسه ای و رس می باشد (شرکت جهاد تحقیقات آب و آبخیزداری، ‌۱۳۷۷).

شکل ۴-۴ نقشه زمین شناسی حوضه آبریز امامزاده ابراهیم
۴-۶ فیزیوگرافی
خصوصیات فیزیوگرافی حوضه ها نه فقط به طور مستقیم بر رژیم هیدرولوژیک آنها از جمله بیلان آبی (آب سالانه) شدت و ضعف دبی سیلابها (حجم سیلابها)، شدت فرسایش خاک و میزان رسوب تولیدی اثر می گذارد، بلکه بطور غیرمستقیم نیز بر آب و هوا و وضعیت اکولوژی و پوشش گیاهی به میزان زیادی رژیم آبی حوضه را تحت تاثیر خود قرار ی دهد. (دفتر تحقیقات و معیارهای فنی و برنامه ریزی، ۱۳۷۵).
پارامترهای فیزیکی حوضه های آبریز از لحاظ کمی و کیفی بر روی رژیم نزولات و فراوانی جریان (شبکه زهکشی- فرم و تراکم- نوع خاک و قسمت تحت الارضی) و نیز بر روی مشخصات طغیان (فرم و شیب حوضه ها و نوع خاک) یا بر روی مشخصات دوره های کم آبی و خشکی تاثیر می گذارند (ضیابی، ۱۳۷۰)
ارزیابی کمی پارامترهای هیدرومتئورولوژیکی مثل بارش، تبخیر، نفوذ، رواناب و استفاده آنها در بررسی بیلان آبی یا طراحی و پیش بینی های هیدرولوژیکی و فنی منطقی و کاربردی است که در منطقه ای با مرزهای تعریف شده و مشخص در نظر گرفته شود.
۴-۶-۱ حوضه آبریز
به مساحتی از یک منطقه اطلاق می شود که رواناب حاصله از بارندگی هایی که روی آن می باشد تماماً بطور طبیعی به نقطه احدی به نام نقطه تمرکز هدایت می شود اگر نقطه تمرکز در داخل حوضه قرار گرفته باشد. یعنی حوضه، محیط کاملاً مسدودی را تشکیل داده باشد آن را حوضه بسته و اگر نقطه تمرکز در انتهای حوضه واقع شده باشد، به نحوی که رواناب بتواند از حوضه خارج شود، آن را حوضه باز می نامند (علیزاده، ۱۳۷۶). برای مطالعه این حوضه از نقشه های توپوگرافی ۱:۵۰۰۰۰ فومن و رودبار استفاده شده است.

۴-۶-۲ خصوصیات ژئومتری حوضه
خصوصیات ژئومتری حوضه به مجموعه پارامترهای فیزیکی گفته می شود که مقادیر آنها برای هر حوضه نسبتاً ثابت است و نشان دهنده وضع ظاهری حوضه است این پارامترها از این جهت حائز اهمیت هستند که بین آنها و رواناب حوضه روابطی وجود دارد و در مورد حوضه هایی که در آنها آمار اندازه گیری دبی وجود ندارد می توان از این روابط استفاده نمود و مقدار رواناب یا شدت سیلابها را تخمین زد. خصوصیات مهم ژئومتری حوضه که به آنها خصوصیات کوه آبنگاری هم گفته می شود عبارتند از: مساحت، محیط، پستی و بلندی (شکل آلتی متری و هیپسومتری حوضه) عرض مستطیل معادل و زمان تمرکز (علیزاده، ۱۳۷۶) این خصوصیات را عوامل مورفومتری حوضه نیز می نامند.
نقشه ۴-۵ نقشه شبکه آب
۴-۶-۳ شیب حوضه
شیب در فرسایش آبی از عوامل مهم تخریب محسوب می شود در صورتیکه اهمیت آن در فرسایش بادی ناچیز است هر چه شیب زمین بیشتر باشد، فرسایش بیشتر است به عبارت دیگر درجه شیب با شدت فرسایش رابطه مستقیم دارد زیرا شیب از یک طرف موجب افزایش سرعت آب می شود و از سوی دیگر نیروی اصطکاک را کاهش می دهد (کردوانی، ۱۳۷۶)خصوصیاتی از شیب که در فرسایش خاک دخالت دارند عبارتند از: درجه، طول، شکل و جهت شیب.
۴-۶-۳-۱ نقش درجه شیب در فرسایش خاک
در صورت یکسان بودن سایر شرایط شیب های تند (البته تا حدی از درجه شیب) فرسایش بیشتری ایجاد می­ کنند زیرا در شیب­های تند، آب با سرعت بیشتری به طرف پایین جاری می شود و در نتیجه انرژی جنبشی و قدرت فرسایندگی آن بیشتر می شود اگر شیب زمین ۴ برابر گردد سرعت جریان ۲ برابر می شود با دو برابر شدن سرعت جریان آب انرژی جنبشی در نتیجه قدرت فرسایندگی آن ۴ برابر می شود. (رفاهی، ۱۳۷۸) برای تهیه نقشه شیب پس از آنکه نقشه توپوگرافی را رقومی کرده، به کمک نرم افزار Arc gis نقشه شیب تهیه گردید. جدول شماره ۴-۱ توزیع طبقات شیب رادر حوضه آبریز امامزاده ابراهیم نشان می‎دهد.
جدول ۴-۱ توزیع شیب به سطح حوضه امامزاده ابراهیم

دوگلاس^[۱۹] (۲۰۱۳)

آب و هوا، دسترسی، بسته سفر، غذا، مکان­های تاریخی، اقامتگاه، فرهنگ، امکانات و زیرساختارها،

شاوجون جی^[۲۰] (۲۰۱۱)

خرید، قیمت، هزینه­ها، حمل و نقل، مردم محلی، آب و هوا، اقامتگاه، جاذبه­ها،

شنگ و چن^[۲۱] (۲۰۱۲)

خرید، غذا و نوشیدنی، تجربه فرهنگ و آداب و رسوم متفاوت، جاذبه­های تاریخی،

لانگ و لیو^[۲۲] (۲۰۱۲)

غذاهای چینی، نوشیدنی­های محلی، پارک ملی، خرید، کیفیت اقامت، قیمت، غذاهای محلی،

دل بوسکه و همکاران^[۲۳] (۲۰۰۹)

زیرساختارها، تبلیغات دهان به دهان، تصویر مقصد، محیط، زیرساختارها، یادگیری فرهنگ محلی، دوستی مردم محلی، آب و هوا

وفاداری و کوپر^[۲۴](۲۰۰۷)

آب و هوا، غذاهای محلی،

ادجی و کلارک^[۲۵] (۲۰۱۰)

کیفیت ارتباط کارکنان، کیفیت

چنگ و همکاران^[۲۶] (۲۰۰۸)

حس اعتماد و رضایتمندی

اکسو و همکاران^[۲۷] (۲۰۱۰)

فرهنگ، خدمات اقامت، فرصتی برای تعطیلات خانوادگی، طبیعت، مکان­های تاریخی، خدمات غذا و نوشیدنی، مهمان­نوازی جامعه محلی، حمل و نقل محلی، تمیزی و بهداشت، ارتباط با جامعه محلی، امنیت شخصی، خرید

چی. گ^[۲۸] (۲۰۰۵)

کیفیت اقامتگاه، ایمنی و امنیت، دسترسی

پیچامون و پرونپیسانو^[۲۹] (۲۰۱۱)

طبیعت، امکانات و مراکز خرید، دسترسی، کیفیت خدمات اقامتی، کیفیت غذاهای محلی، اعتماد، کیفیت خدمات، مهمان­نوازی، دوستی مردم محلی، آب و هوا، امنیت شخصی، تمیزی و بهداشت، قیمت و هزینه­ها، منظره، جاذبه­های تاریخی– فرهنگی، حمل و نقل محلی،

۲-۶- مروری بر تحقیقات پیشین
مطالعات صورت گرفته در رابطه با موضوع این تحقیق در داخل کشور، نشان دهنده این مطلب است که کار تحقیقی معینی که به طور مستقیم به این موضوع پرداخته باشد وجود ندارد. بسیاری از پژوهش­های مربوط به انتظارات گردشگران که در ایران صورت گرفته است، به مباحث ادراکات و انتظارات گردشگران از مدیریت کیفیت خدمات به کمک مدل سروکوآل پرداخته است. البته برخی از پژوهش­هایی که در خارج از کشور، در این زمینه در قالب مقاله و پایان نامه صورت گرفته اند، که قسمت­ هایی از این تحقیق را پوشش داده و خطوط فکری اولیه را در ذهن محقق ایجاد نمود عبارتند از :
مدل پاراسورامان و همکارانش (۱۹۸۵،۱۹۸۸) کیفیت خدمات را به عنوان تفاوت­های بین انتظارات شخص از تامین کننده خدمات در مقایسه با ادراکات از پیامدهای عملکرد خدمات تعریف می­ کند (A. Parasuraman, Zeithaml, & V. and Berry, 1988).
ابراهیم پور و روشندل (۱۳۹۰) به بررسی عوامل موثر در گردشگری بر اساس انتظارات و ادراکات گردشگران و مدل تحلیل شکاف در منطقه گردشگری سرعین پرداخته­اند. یافته های این پژوهش نشان داد، بین عوامل سازمانی و رضایت گردشگران رابطه مثبت و معناداری وجود دارد (ابراهیم پور & روشندل, ۱۳۹۰).