اما طی گزارشی که در نوامبر ۲۰۱۲ در پروژه‌ی دموکراسی در خاورمیانه تحت عنوان «یک سال بعد» منتشر شد مشخص گردید که دولت بحرین از ۲۶ توصیه‌ای که در گزارش کمیسیون مستقل تحقیق مطرح‌شده بود تنها به سه مورد آن به‌طور کامل متعهد شده بود و مابقی توصیه‌ها یا قابلیت اجرا نداشتند یا اینکه در دست بررسی بودند.درنهایت اینکه دولت در خصوص ۶ توصیه‌ی کلیدی این گزارش که شامل :

• • پاسخگویی مسئولان دولتی

• • غیرقانونی دانستن شکنجه و نقض حقوق بشر

• • آزادی زندانیان سیاسی

• • پیشگیری از تحرکات فرقه‌ای

• • حذف سانسور

• • برقراری آزادی بیان

بودند هیچ اقدامی از جانب دولت بحرین انجام نگرفته بود. (Coates Ulrichsen, 2013: 5)
در گزارش دیگری که از سوی سازمان عفو بین‌الملل در نوامبر ۲۰۱۲ در سالگرد انتشار گزارش کمیسیون تحقیق مستقل بحرین منتشرشده بود این مسئله را مطرح کرد که میراث و نتایج اصلاحاتی که بعد از انتشار گزارش کمیسیون مستقل ایجادشده بود به سرعتت در حال محو شدن بودند.زیرا طرح‌هایی چون لغو شکنجه و بازداشت فعالان و ممنوعیت تظاهرات دوباره در این کشور اجرایی شده بود.اما در این میان برگزاری دوباره گفتگوهای ملی در فوریه ۲۰۱۳ و انتخاب ولیعهد به‌عنوان معاون نخست‌وزیر روزنه‌های امیدی را برای دست‌یابی طرفین به توافق روشن ساخت. (Amnesty, 2012: 36)

به دلیل وجود شکاف‌های اقتصادی و سیاسی گسترده میان شهروندان بحرینی و عدم فقدان انگیزه لازم برای انجام اصلاحات و حضور نیروهای عربستانی در این کشور نه‌تنها باعث گسترش فرقه‌گرایی در این کشور شد بلکه منجر به رادیکالیزه تر شدن فضای اعتراضی در این کشور شد و درنهایت منجر به انجام اقدامات خشونت‌آمیز مانند بمب‌گذاری در روستای آل اکر در ۹ آوریل ۲۰۱۲ و بمب گذاری خودرو در جریان مسابقات فرمول یک بحرین در سال ۲۰۱۳ شد. (Coates Ulrichsen, 2013: 7)
۴-۴- ارزیابی سیاست خارجی عربستان سعودی در قبال تحولات بحرین
قبل از آنکه به بررسی واکنش‌های عربستان سعودی به تحولات بحرین بپردازیم باید در ابتدا مبانی و اصول سیاست خارجی این کشور را شرح دهیم تا بتوانیم به درک درستی از واکنش عربستان در قبال تحولات منطقه دست‌یابیم.
۴-۴-۱- مبانی و اصول سیاست خارجی عربستان
تحولات جهان عرب در سال ۲۰۱۲ به‌عنوان یک شگفتی برای کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس محسوب می‌شد و هر یک به شیوه‌ای گوناگون و مطابق با منافع ملی خود در قبال آن اقدام به ایفای نقش نمودند. عربستان سعودی نیز در این تحولات به دنبال آن بود تا با بهره گرفتن از ثروت حاصل از فروش نفت سیاست خارجی موردنظر خود را شکل دهد تا از این طریق ثبات داخلی خود را تضمین کند . (Haykel,2013:2)
عربستان که سیاست محافظه‌کارانه و الگوی امنیتی مبتنی بر اسلوب مدارا و کاهش دشمنی را با دیپلماسی ریالی از دهه ۵۰ میلادی و حتی قبل از آن به اجرا می‌گذاشت پس از بحران عراق و تغییر در ساختار سیاسی این کشور به سود نیروهای نزدیک به ایران، کنار گذاشت و سعی کرد، عملکرد خود را برای احیا موازنه سابق باسیاست خارجی تهاجمی دنبال کند. پس‌ازاین دوره ما شاهد تغییر در سیاست خارجی عربستان به شکل واضح‌تری هستیم. ریاض بر اساس سیاست خارجی محافظه‌کارانه در راستای حفظ وضع موجود تلاش می‌کرد تا مانع از برهم خوردن موازنه در محیط امنیتی خود به‌ویژه در منطقه شود. اما پس از تغییر در موازنه که ناشی از خلأ قدرت در عراق و ظهور «هلال شیعی» در خاورمیانه بود ، نگرانی از نقش ایران در نزد نخبگان سیاسی سعودی را افزایش داد. ازنظر آن‌ها حضور روزافزون ایران در مسائل که به‌طور سنتی مربوط به جهان عرب می‌شده، بسیار نگران‌کننده است.(برزگر،۱۳۸۸: ۱۱۸)
۴-۴-۲- الگوی سیاست خارجی عربستان
سیاست و حکومت در عربستان سعودی حول آل سعود شکل‌گرفته و استمرار یافته است.گرد نانمن معتقد است که دو هدف اصلی حاکمان سعودی در حیطه سیاست خارجی عبارت‌اند از:

1. 1. امنیت داخلی؛

1. 1. امنیت خارجی. به‌علاوه راه پیگیری هدف دوم ازنظر وی تا حدود زیادی توسط هدف اول تعیین می‌شود. (احمدیان،۱۳۹۰: ۷۹)

اگرچه دو هدف غیر اعلانی مذکور از جایگاه محوری در نگرش سعودی به سیاست خارجی برخوردارند، می‌توان چهار هدف اصلی سیاست خارجی عربستان را چنین خلاصه کرد:

1. 1. رشد و توسعۀ اقتصادی، حفظ تمامیت ارضی و حاکمیت ملی؛

1. 1. تقویت و تحکیم همبستگی عربی- اسلامی با محوریت عربستان سعودی و حمایت سیاسی و اقتصادی از اقلیت‌های همسو با ایدئولوژی این کشور.

1. 1. همکاری باقدرت های بین‌المللی و منطقه ای برای حفظ وضع موجود و پیشبرد فرایند صلح در خاورمیانه.

1. 1. حفظ جایگاه برتر در بازارهای جهانی نفت و پیشگیری از کاهش شدید قیمت نفت. ( احمدیان ۱۳۸۹: ۵۵)

در پیگیری اهداف اعلانی و اعمالی سیاست خارجی عربستان، اولویت‌های کاملاً مشخصی دنبال می‌شود. این اولویت‌ها به ترتیب اهمیت عبارت‌اند از: شبه‌جزیرۀ عربستان،جهان عرب، جهان اسلام و سپس عرصۀ بین‌المللی. ریاض تهدید علیه محور نخست را تهدید علیه امنیت ملی خود می‌داند و حاضر است برای پیشگیری از آن به جنگ متوسل شود. (احمدیان،۱۳۹۰: ۸۰)
ریاض سیاست خارجی خود را بر اساس ارائه اسلام برای رهبری برجهان اسلام بنانهاده و با توجه به علائق ایدئولوژیک سعی دارد تا اسلام غیرانقلابی را ترویج کند تا این‌گونه به حفظ طبیعت رژیم حاکم نیز کمک کرده باشد.(زراعت‌پیشه،۱۳۸۴: ۲۲۲)
عربستان سیاست خارجی خود را در این سه حوزه اجرایی می‌کند :

• • منطقه‌ی خلیج‌فارس ؛ که از آن به‌عنوان قلب استراتژی منطقه‌ای عربستان یاد می‌کنند که از نفوذ گسترده‌ی خویش در سازمان شورای همکاری خلیج‌فارس اجرایی می‌کند.

• • محدوده‌ی عربی ؛ که عمق استراتژیک قومی (عربی) است که عربستان با اتحادیه عرب ، آن را اجرایی می‌کند و به دلیل اینکه قومیت عربی در داخل این کشور که به شکل قبیله محوری اداره می‌شود تنها عامل وحدت است، دارای اهمیت بالایی است.(تافلو،۱۳۸۹: ۱۳۰)

• • دایره اسلامی نیز عمق استراتژیک معنوی سیاست خارجی سعودی‌ها است. این استراتژی از طریق سازمان کنفرانس اسلامی با تبلیغ و حمایت مالی از گروه‌های مذهبی و ترویج نگاه مذهبی نزدیک به حاکمیت عربستان به اجرا گذاشته می‌شود. (زراعت‌پیشه،۱۳۸۴: ۲۲۹)

بنابراین تحولات جدید خاورمیانه منجر به شکل‌گیری مشکل در عرصه‌ی سیاست منطقه‌ای عربستان شد که از آن تحت عنوان «بحران سیاست خارجی عربستان سعودی»نام‌برده می‌شود. این کشور که درگذشته به داشتن سیاست خارجی محافظه‌کارانه و میانه‌رو مشهور بوده است، بعد از تحولات اخیر منطقه شاهد اتخاذ سیاست خارجه تهاجمی از جانب این کشور هستیم.این سیاست خارجی جدید برای حفظ امنیت رژیم این کشور است زیرا با توجه به گسترش امواج خیزش‌های مردمی در منطقه این سیاست را تنها راه‌حل برای خروج از بحران تشخیص دادند. یکی از راه‌هایی که سعودی‌ها برای توجیه این سیاست خارجی اتخاذشده مطرح کردند ، طرح یک تهدید منطقه‌ای بوده است. به‌طوری‌که با مطرح کردن مسائل فرقه‌ای و قومی و تمرکز بر روی ایران ، آن را به‌عنوان تهدید منطقه‌ای مطرح می‌کنند ، تا از این طریق بتوانند یک ائتلاف منطقه‌ای علیه ایران ایجاد کند تا هم ضمن محدود کردن این رقیب سنتی بتوانند نگاه‌ها را از مسئله‌ی دموکراسی خواهی و تحولات منحرف کنند. (موسوی ، ۱۳۹۱: ۱۴۴)
بسیاری تغییر سیاست عربستان از میانه‌روی و دوری از تنش‌های منطقه‌ای به‌سوی مداخله‌گرایی و خود درگیر سازی را عاملی برای تنش‏ بیشتر در منطقه‏ و درگیر سازی عربستان و سایر کشورهای منطقه با بحران‌های داخلی ارزیابی می‌کنند. عربستان سعودی در منطقه خاورمیانه به‌عنوان کشوری شناخته می‌شود که از سیاست میانه‌روی پیروی می‌کند. رهبران این کشور تحت تأثیر این سیاست ترجیح می‌دادند که از تغییرات و تحولات ناگهانی در سطح منطقه حمایت نکنند و خود را در معرض خطرات و تهدیدات سیاسی و نظامی قرار ندهند. بااین‌حال روندهای موجود به‌ خصوص سیاست متناقض و مداخله ‏گرایانه عربستان سعودی در قبال تحولات جهان عرب به‌ویژه در قبال بحرین و سوریه نشان‌گر آن است که در شرایط کنونی رهبران سعودی، تداوم چنین سیاستی را در راستای منافع استراتژیک خودارزیابی نمی‌کنند. (ترابی،۱۳۹۱)
تحلیل گران استراتژیک و مفسران سیاسی مداخله‌ی نظامی عربستان در بحرین را از زوایای مختلفی چون محاسبات سیاسی داخلی و منطقه‌ای ، ضرورت‌های استراتژیک و رقابت منطقه‌ای این کشور با ایران در سرتاسر خلیج‌فارس تبیین می‌کنند.برای درک بهتر اقدامات عربستان در تحولات انقلابی خاورمیانه و به‌ خصوص لشکرکشی به بحرین و سرکوب قیام‌های مردمی در این کشور می‌بایست به بررسی تحولات خاورمیانه بعد از سال ۲۰۰۳ بپردازیم.در ماه مه ۲۰۰۳ با حمله‌ی آمریکا به عراق و کنار رفتن صدام و به‌تبع آن روی کار آمدن شیعیان در این کشور ماتریس منطقه‌ای تغییر یافت و بر قدرت منطقه‌ای ایرانی افزود که توانسته بود درزمینهٔ ی هسته‌ای نیز پیشرفت‌هایی داشته باشد و جایگاه ایران را به‌عنوان قدرت منطقه‌ای افزایش دهد. ( Nuruzzaman, 2013: 362)
از طرف دیگر این افزایش قدرت منجر به کاهش قدرت منطقه‌ای عربستانی شد که در این دوران متحد، مصر نیز با کاهش قدرت مواجه شده بود.درواقع بزرگ‌ترین متنفع از اقدامات آمریکا در افغانستان و عراق ، ایران بوده است.چراکه با این اقدامات دو تهدیدی در شرق و غرب این کشور خنثی شدند.(صدام حسین در غرب و حکومت طالبان در شرق ایران).از طرف دیگر تمامی دولت مردانی که اکنون در بغداد در رأس حاکمیت هستند در سال‌های ۱۹۸۰ تا ۱۹۹۰ پناهندگی سیاسی در ایران را تجربه کرده‌اند. لذا مجموعه‌ی این عوامل سبب خشم دولتمردان سعودی شده است و زمینه را برای تغییر سیاست این کشور فراهم کرد. ملک عبدالله پادشاه عربستان به خاطر ترس از تغییرات دموکراتیک سرسختانه به دفاع از رژیم‌های خودکامه در منطقه خلیج‌فارس می‌پردازد.لذا برای معکوس ساختن روند جنبش‌های حامی دموکراسی در منطقه مبادرت به استفاده از زور نمود.از نگاه عربستان بحرین ، به‌عنوان زمین نبرد برای حفظ وضع موجود و جلوگیری از وقوع هرگونه تهدید علیه منافع منطقه‌ای عربستان تفسیر می‌شود.. ( Nuruzzaman, 2013: 367)
شکاف دولت و جامعه در کشورهای عرب منطقه، در طول دهه های گذشته با توجه به سیاست‌های تبعیض‌آمیز خاندان حاکم بسیار تشدید شده و برخی اصلاحات ظاهری هم نتوانسته به تعدیل چالش مشروعیت این رژیمها کمک کند. با ورود موج بیداری اسلامی از ۱۴ فوریه ۲۰۱۱ به بحرین ، مردمان این کشور متأثر از جنبش‌ها و بیداری اسلامی برخاسته از تونس و مصر در خیابانها، شروع به اعتراضات نمودند و این نارضایتیها، بر محورهایی چون حکومت انتخابی ، آزادی مطبوعات ، پایان تبعیض مذهبی و حق برخورداری از تشکلها و سازمانهای سیاسی استوار بوده است.Bayat, 2011:103) )
عربستان تحولات بحرین را، به‌عنوان خط مقدم رستاخیز شیعی در استان‌های شرقی خود قلمداد میکند ؛ که شعله‌های این موج می‌بایست با توسل به سرکوب و کشتار شیعیان در بحرین در نطفه خفه شود؛ تا از چالش جدی در فضای سیاسی عربستان و گسترش این تعارضات به مناطق شرقی این کشور جلوگیری شود . رژیم‌های خودکامه عرب حوزه خلیج‌فارس و شبه‌جزیره عربستان، نیز این احساس خطر را از جانب رژیم‌های سلطنتی مطلقه و در اصل استبدادی و مقتدر خویش می‌بینند؛ که علت این نگرانی را، خطر از دست رفتن قدرت و بقای خود می‌دانند. (Gregory, 2010:10) واکنش عربستان سعودی نسبت به تحولات بحرین ناشی از رویکرد ضدانقلابی این کشور نسبت به تحولات انقلابی خاورمیانه بوده است. (Katzman, 2012: 9)
سیاست خارجی عربستان تا حد زیادی مأموریت و اصول خود را در مهار با تهدیدات انقلابی جهان عرب متمرکز کرده است. برداشت وهابی گری از اسلام سنی نقش عمده‌ای نه‌تنها در قالب هویت‌های فردی و جمعی بلکه در تحکیم ارزش‌های ملی عربستان نقش اساسی داشته است. در مورد بحرین، برخی از حاکمان سعودی، مسئولیت حمایت از نظم منطقه‌ای و محافظت از ساختار موجود در کشورهای عرب خلیج‌فارس را بر عهده داشته که مهار ایران و جلوگیری از افزایش نقش این کشور در ساختار سیاسی منطقه از اهم سیاست هستی شناختی سعودی است. (ابراهیمی،۱۳۹۱: ۳)
این کشور امروزه ، سیاست مقابله با انقلاب‌ها را در منطقه (به‌ویژه در قبال تحولات بحرین) در دستور کار خویش قرار داده و به سرکوب و کشتار هر چه بیشتر مردم میپردازد و در نزاع داخلی بین خاندان سنی مذهب آل خلیفه و اکثریت شیعه در بحرین مداخله کرده و این مداخله را تحت پوشش تقاضای رژیم آل خلیفه ( به‌عنوان عضوی از سازمان شورای همکاری خلیج‌فارس ) از این شورا برای حمایت از این کشور در قبال تهدیدهای خارجی ، قرار داده است . به عقیده غسان سلامه که می‌گوید ؛ تحت تأثیر سه عامل قدرت مالی ، مماشات با غرب و قدرت گیری در منطقه نوعی امپریالیسم فرعی در منطقه بروز کرده است و ازنظر وی عربستان سعودی رهبری این امپریالیسم فرعی را یدک می‌کشد . با این رویکرد، خاندان آل سعود به خود اجازه دخالت در امور کشورهای دیگر را می‌دهند و به کشتار شیعیان دست می‌زنند. در حقیقت باید این امپریالیسم فرعی را ابزاردست آمریکا دانست؛ که خواهان حفظ وضع موجود در منطقه برای دست‌یابی به منافع استراتژیک _ هژمونیک خود و امنیت صدور نفت ارزان به غرب است . (آقایی ، ۴:۱۳۶۸)
من‌حیث ‌المجموع عربستان سعودی، در ساختار امنیت ملی خود، بحرین را جزو پیکره‌اش قلمداد میکند و این کشور ترس از آن دارد که حادثهای همچون وقوع انقلاب اسلامی ایران تکرار شود و شیعیان بر بحرین مسلط شوند و این موج رستاخیز شیعی، باعث جوش‌وخروش شیعیان در عربستان گردد و پایه‌های رژیم مستبد آل سعود به لرزه درآید . لذا با این دید در ۱۵ مارس ۲۰۱۱ نیروهای عربستان سعودی و اماراتی تحت عنوان نیروی (دفاعی و امنیتی) شورای همکاری خلیج‌فارس با ۱۰۰۰ نیروی نظامی و پشتیبانی ۱۰۰ دستگاه ماشین‌آلات سنگین نظامی، برای سرکوب اعتراضات (مسالمت‌آمیز) مردم بحرین وارد این کشور شدند؛ تا جلوی هرگونه تحرک و جنبش اعتراضی را از شیعیان بحرینی بگیرند. (Cooley , 2011:432)
از طرف دیگر سایر همسایگان عرب بحرین نیز مخالف روی کار آمدن رژیمی مردم‌سالار در بحرین هستند. این کشورها به‌خوبی واقف‌اند که هرگونه تغییر در همسایه کوچک خود، شهروندان این کشورها را برای انجام تغییراتی مشابه تحت تأثیر قرار خواهد داد و پایه‌های رژیم‌های پادشاهی و خودکامه این کشورها را متزلزل خواهد کرد. از سوی دیگر آن‌ها هیچ‌گونه رغبتی به داشتن یک همسایه نزدیک به ایران نخواهند داشت، چراکه آگاه‌اند وجود دولتی شیعی و نزدیک به ایران سبب انشقاق در میان کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس به نفع ایران خواهد شد(میرزاده کوهشایی،۱۳۹۱: ۳۰).لذا درزمانی که عربستان تصمیم به لشکرکشی به خاک بحرین را در شورای همکاری خلیج‌فارس مطرح ساخت از این خواسته حمایت کردند.
عنصر مهم دیگری که سیاست عربستان در قبال قیام مردمی در بحرین را به تصویر می‌کشد، وقوع اعتراضات مردمی در بحرین درواقع امنیت هستی شناختی سعودی را با خطر عدیده‌ای مواجه ساخت.ورود نیروهای سپر جزیره به بحرین و همکاری عربستان در تعقیب و شکنجه مخالفین رژیم پادشاهی در بحرین همگی نشان از به خطر افتادن امنیت هستی شناختی سعودی است.سکوت معنادار کشورهای خلیج‌فارس در قبال قیام مردمی در بحرین حاکی از نگرانی شدید آن‌ها از به ثمر رسیدن انقلاب در کشوری موروثی- نفتی بوده و در این میان نگرانی سعودی‌ها بیشتر از اعضای دیگر شورای همکاری خلیج‌فارس عمیق‌تر است.همچنین با وقوع انقلاب در بحرین، عربستان سعودی رهبری کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس را از دست خواهد داد و این ضربه‌ای سهمگین به امنیت هستی شناختی ریاض در سیاست‌های منطقه‌ای‌اش خواهد بود.هرگونه تغییری در منطقه خلیج‌فارس و یمن، زعامت و رهبری منطقه‌ای عربستان را با مشکلات عدیده‌ای مواجه می‌سازد. (ابراهیمی،۱۳۹۱: ۲)
موضع‌گیری‌های دولت عربستان در عرصه‌ی داخلی و خارجی در قبال تحولات بیداری اسلامی منطقه‌ی خاورمیانه ، با مشروعیت بخشی علمای وهابی همراه بود.به‌طوری‌که در قبال تحولات بحرین ازآنجاکه ورود نیروهای کشوری به کشور دیگر قبل از هر چیز نیازمند توجیهی جهت اقناع‌سازی مسلمانان بود، دولت آل سعود به علمای وهابی داخل این کشور متوسل شد و لذا رسانه‌های وهابی شروع به تبلیغات علیه امواج بیداری اسلامی مردم بحرین کردند و انقلاب این کشور را خروج بر حاکم مسلمان خواندند و به این دلیل مسلمانان بحرین را مهدوم الدم اعلام کردند.
از طرف دیگر وهابیون و دولت آل سعود سعی کردند برای اینکه حمایت دیگر ملت‌های مسلمان را متوجه مردم بحرین نکنند ، انقلاب آن‌ها را انقلابی شیعی و ضد اهل سنت نشان دهند به‌طوری‌که یوسف القرضاوی از علمای مصری ساکن قطر، طی سخنانی مدعی شد که انقلاب مردم بحرین انقلابی مذهبی و گروهی است و قیام شیعه بر ضد اهل سنت است نه یک انقلاب مردمی.لذا بعدازاین توجیهات بود که دولت سعودی در قالب نیروهای سازمان شورای همکاری خلیج‌فارس هزار نفر از نیروهای نظامی خود را وارد بحرین کرد و به مقابله با تظاهرات مردمی پرداخت.(دوست محمدی،۱۳۹۱: ۲۲)
۴-۵- دلایل اهمیت بحرین برای عربستان
بحرین با عربستان روابط ویژه‌ای دارد.خاندان آل خلیفه، در اصل از قبایل ساکن سرزمین نجد واقع در عربستان سعودی هستند. همچنین پیوند سببی آل خلیفه با آل سعود (ازدواج شیخ حمد بن عیسی آل خلیفه پادشاه بحرین با دختر امیر عبدالله بن عبدالعزیز آل سعود پادشاه عربستان) این مناسبات را به اوج خود رسانیده است. (سیف افجه ای،۱۳۸۱: ۱۹۱)
برای ریاض امنیت و ثبات در بحرین از جنبه‌های متعددی حائز اهمیت است. پشتیبانی از رژیم حاکم بر بحرین به معنای حمایت از تمامی پادشاهی‌های خلیج‌فارس ، فرستادن پیامی روشن به جمعیت شیعی خویش و مهار نفوذ ایران در خلیج‌فارس است همچنان که آنتونی کرد سمن در بیان اهمیت امنیت و ثبات بحرین برای ریاض می‌نویسد: عربستان سعودی پل ملک فهد میان بحرین و سرزمین سعودی را بیشتر برای تضمین امنیت این جزیره در برابر شورش‌های داخلی و تهدید موردادعای ایران ساخت .بااین‌حال سعودی‌ها به دلیل تمرکز بر احتمال تسرّی گستردۀ اعتراضات به درون عربستان، به مدت سه هفته از آغاز بحران بحرین، در آن مداخله نکردند و درواقع بر دگرگونی‌های داخلی تمرکز کردند. در این میان گزارش‌هایی در ارتباط با اولتیماتوم عربستان به حکومت بحرین، منتشر شد. بر مبنای این اولیتماتوم، سعودی‌ها دو هفته به پادشاه و ولیعهد بحرین فرصت دادند تا بحران را از طریق گفت‌وگو با مخالفان مرتفع سازند. اما سپری شدن این دو هفته و عدم رسیدن دو طرفِ بحرینی به توافق موجب مداخلۀ عربستان می‌شود. (احمدیان،۱۳۹۰: ۸۹)
از دید عربستان ، جنبش و بیداری ایجادشده شیعیان بحرین را در جبهه اول بحران و چالشی داخلی برای خود تلقی می‌کند که هر چه سریع‌تر باید این روند متوقف شود و با آن مقابله گردد. تنش‌های سیاسی داخلی ایجادشده در کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس ،که یک نمونه از آن ناشی از منزوی کردن اجباری شیعیان در این کشورهاست؛ ایجادکننده تهدیدی جدی برای این قبیل از کشورها به شمار میرود و در پی این حوادث ، ادراک رهبران رژیم‌های عرب از ایران به‌عنوان آینه عدم امنیت داخلی (به‌واسطه تحرک شیعیان ) در حکومت خود است؛ و با این طرز فکر رهبران عرب ، جمهوری اسلامی ایران را به دخالت در سرزمین خود متهم می‌کنند . عربستان سعودی در این مورد (تحولات بحرین) همواره سعی دارد تا در قالب بحث فرقه‌گرایی ( شیعه و سنی ) بحران ایجادشده در بحرین را مدیریت نماید و با این کار پوششی برای سرکوب بیشتر پیدا نماید .( Cockburn, 2011:2)
در کنار این مسائل تحولات بحرین این فرصت را در اختیار عربستان سعودی قرارداد تا استقلال خود را از ایالات‌متحده در خصوص تحولات منطقه‌ی خلیج‌فارس نشان دهد. اقدام عربستان در خصوص لشکرکشی به بحرین تحت عنوان نیروهای سپر جزیره این پیغام را در منطقه متبادر ساخت که امنیت کشورهای حاشیه‌ی خلیج‌فارس برای عربستان که به‌عنوان بازیگر مرکزی کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس محسوب می‌شود ، حیاتی است. ( Abdullah, 2012:24)
اهمیت تحولات بحرین فراتر از موقعیت این کشور در حاشیه‌ی خلیج‌فارس است.بحرین به‌عنوان پیشتاز تغییرات بنیادین در خلیج‌فارس است.لذا لشکرکشی عربستان در سال ۲۰۱۱ و تلاش خنثی این کشور برای ایجاد یک اتحادیه در بین کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس به معنای وجود نگرانی در میان این کشورها و علی‌الخصوص عربستان سعودی است که اگر همسایه‌ی شرقی آن با بی‌ثباتی و تحولات بنیادین روبه‌رو شود ضمن از دست دادن یک متحد استراتژیک، موج تحولات به درون مناطق شرقی و شیعه‌نشین این کشور سرازیر می‌شود و به‌تبع آن منجر به تغییرات ساختاری در جامعه‌ی عربستان می‌شود.

۲۱

۱۵۰
۱۵۰
۱۵۰

ضریب آلفای کرونباخ، برای سنجش میزان تک بعدی بودن نگرش­ها­­ عقاید و … به کار می­رود. در واقع می­خواهیم ببینیم تا چه حد برداشت پاسخگویان از سؤال­ها یکسان بوده است. همان­طور که در جدول شماره ۳-۳ مشاهده می­ شود، مقدار آلفای کرونباخ برای پرسشنامه فرسودگی شغلی۷۸۴/۰ و برای پرسشنامه تعارض در محیط کار۸۸۱/۰ و برای پرسشنامه جو سازمانی۹۰۸/۰ است که از مقدار لازم آن که ۷۰/۰ است بالاتر است که می­توان گفت که اجرای درونی (یعنی تمام گویه ­های) مقیاس دارای همبستگی قابل قبولی با همدیگر هستند.

۳-۷ شیوه ­های گردآوری داده ­ها
برای اجرای هر نوع تحقیق، داده­هایی جمع­آوری می­گردد که با بهره گرفتن از آن­ها فرضیه ­ها مورد آزمایش قرار می­گیرند و یا اینکه پرسش­های تحقیق بررسی و پاسخ داده می­شوند. برای جمع­آوری داده ­ها، ابزار و شیوه‌های متعددی وجود دارد که هر­کدام از آن­ها برای نوع معینی از داده ­ها مناسب می­باشند. هر­یک از روش­های جمع­آوری داده ­ها دارای نقاط قوت و ضعف خاصی است. لذا استفاده از روش­های چندگانه این حسن را دارد که هر­کدام مکمل دیگری شده و داده ­های دقیق­تری را فراهم می ­آورد. برای جمع­آوری اطلاعات مورد نیاز روش­های زیر مورد استفاده قرار گرفتند:
۳-۷-۱ مطالعات کتابخانه­ای
روش کتابخانه­ای در تمامی مطالعات و تحقیقات علمی مورد استفاده قرار می­گیرد، لیکن در برخی از تحقیقات در بخشی از فرایند تحقیق از این روش استفاده می­ شود و در برخی دیگر، موضع تحقیق از لحاظ روش ماهیتاً کتابخانه­ای است (سرمد و دیگران ۱۳۷۷). در روش کتابخانه­ای از انواع منابع به منظور جمع­آوری داده ­ها می­توان بهره گرفت. از جمله این منابع می­توان به اسناد، کتاب­ها، مقاله­ها و مجلات، میکروفیلم و میکروفیش و دیسکت­های کامپیوتری اشاره کرد (حافظ­نیا، ۱۳۸۷).
۳-۷-۲ تحقیقات میدانی
یکی از روش­های بسیار متداول گردآوری اطلاعات، روش پرسشنامه است که از آن طریق می­توان امر گرد­آوری اطلاعات در سطح وسیع را انجام داد. از نکات بارز این روش، جمع­آوری اطلاعات در سطح وسیع و با هزینه بسیار پایین می­باشد (حافظ­نیا، ۱۳۸۷). از طریق پرسشنامه می­توان دانش، علایق، نگرش و عقاید فرد را مورد ارزیابی قرار داد، به تجربیات قبلی وی پی­برد و به آنچه در حال حاضر انجام می­دهد آگاهی یافت (سرمد و همکاران، ۱۳۷۷). در این پژوهش از دو روش پرسشنامه­ای و کتابخانه­ای جهت گرد­آوری اطلاعات استفاده شده است.
۳-۸ روش­های تجزیه و تحلیل اطلاعات
پس از آنکه محقق، داده ­ها را گردآوری، استخراج و طبقه ­بندی نمود و جدول توزیع فراوانی و نسبت­های توزیع را تهیه کرد، باید مرحله جدیدی از فرایند تحقیق که به مرحله تجزیه و تحلیل داده ­ها معروف است، آغاز شود. این مرحله در تحقیق اهمیت زیادی دارد زیرا نشان­دهنده تلاش­ها و زحمات فراوان گذشته است. در این تحقیق، با بهره گرفتن از روش­های مختلف و با تکیه بر معیار عقل سعی می­ کند اطلاعات و داده ­ها را در جهت آزمون فرضیه و ارزیابی آن مورد بررسی قرار دهد. در مرحله تجزیه و تحلیل آنچه مهم است این است که محقق باید اطلاعات و داده ­ها را در مسیر هدف تحقیق، پاسخگویی به سوالات تحقیق و نیز ارزیابی فرضیه ­های خود، مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد (حافظ­نیا، ۱۳۸۷).به طور کلی می­توان گفت که در تجزیه و تحلیل داده ­ها، یک بعد کمی وجود دارد که آن محاسبات آماری خاص است و یک بعد کیفی که آن تحلیل‌ها، استدلال­ها و استنتاج­هایی است که بر نتایج محاسبات آماری صورت می­پذیرد تا بتوان در نهایت آن را به جامعه آماری تعمیم داد (حافظ­نیا، ۱۳۸۷).استفاده از روش­های آماری به دو شکل توصیفی و استنباطی صورت می­گیرد:
۳-۸-۱ تجزیه و تحلیل با بهره گرفتن از آمار توصیفی
آمار توصیفی را عمدتاً مفاهیمی از قبیل جدول توزیع فراوانی و نسبت­های توزیع، نمایش هندسی و تصویری توزیع ، اندازه­ های گرایش به مرکز، اندازه­ های پراکندگی و نظایر آن تشکیل می­دهد. آمار توصیفی برای تبیین وضعیت پدیده یا مسأله یا موضوع مورد مطالعه، مورد استفاده قرار می­گیرد یا در واقع ویژگی­های موضوع مورد مطالعه به زبان آمار تصویر­سازی و توصیف می­گردد.در اینجا محقق پس از استخراج اطلاعات، اقدام به خلاصه کردن و طبقه ­بندی داده ­های آماری می­نماید و این کار را با تشکیل جداول توزیع فراوانی انجام می­دهد که این کار با رایانه و با کمک نرم افزار SPSS 16صورت گرفته است.
۳-۸-۲ تجزیه و تحلیل با بهره گرفتن از آمار استنباطی
در تحلیل آمار استنباطی، همواره نظر بر این است که نتایج حاصل از مطالعه گروه کوچکی به­نام نمونه چگونه به گروه بزرگتری به­نام جامعه تعمیم داده شود. در تحقیق حاضر تجزیه و تحلیل داده ­ها با بهره گرفتن از نر­افزار SPSS 16 و LISREL 8.80و روش­های آزمون آماری آزمون کولموگوروف-اسمیرنوف^[۷۶]، تحلیل عاملی تاییدی مرتبه اول و دوم و معادلات ساختاری انجام شده است.
۳-۸-۳ تحلیل مدل معادلات ساختاری^[۷۷] با نرم­افزار LISREL 8.80
یکی از قوی­ترین و مناسب­ترین روش­های تجزیه و تحلیل در تحقیقات علوم رفتاری و علوم اجتماعی تجزیه و تحلیل چند­متغیره است. زیرا ماهیت اینگونه موضوعات، چند­متغیره بوده و نمی­ توان آن­ها را با شیوه دو متغیری (که هر بار تنها یک متغیر مستقل با یک متغیر وابسته در نظر گرفته می­ شود) حل نمود. تجزیه و تحلیل چند­متغیره به یک سری روش­های تجزیه و تحلیل اطلاق می­ شود که ویژگی اصلی آن­ها، تجزیه و تحلیل همزمان K متغیر مستقل و N متغیر وابسته است. تجزیه و تحلیل ساختار­های کوواریانس^[۷۸] یا مدل­سازی علی یا مدل معادلات ساختاری یکی از اصلی­ترین روش­های تجزیه و تحلیل ساختار­های داده ­های پیچیده است. بنابراین از آنجایی که در تحقیق حاضر چند متغیر مستقل در قالب یک متغیر اصلی وجود دارد که می­بایستی اثر آن­ها بر روی یک متغیر وابسته مورد بررسی قرار گیرد استفاده از مدل معادلات ساختاری ضرورت می­یابد.
۳-۸-۴ مراحل مدل معادلات ساختاری
فرایند تجزیه و تحلیل ساختار­های کوواریانس شامل یکسری گام­هایی است که به محقق توصیه می­ شود که حتماً به صورت متوالی این گام­ها را انجام دهد. این گام­ها عبارتند از:

• بیان مدل؛

• تخمین مدل؛

• اصلاح مدل؛

• آزمون فرضیه؛

• تفسیر مدل؛

• ابلاغ یا نوشتن گزارش تحقیقاتی؛

در هر گام محقق باید در مورد، موارد زیر تصمیماتی را اتخاذ کند.

• مدل چگونه ساخته شود؟

• چه شاخص ­ها و چه تعداد شاخص برای متغیر­های مکنون مورد نیاز است؟

• چگونه می­بایستی خطاهای اندازه ­گیری^[۷۹]را به طور جداگانه­ ای اداره نمود؟

• از چه نوع ماتریسی استفاده شود؟ (ناطق، ۱۳۸۵)

در ذیل هر­یک از مراحل به تفضیل شرح داده شده است:
۳-۸-۵ مرحله بیان مدل
مدل معادلات ساختاری با بیان مدلی که می­خواهد تخمین زده شود، شروع می­ شود. در ساده­ترین سطح مدل، یک عبارت آماری درباره روابط میان متغیر­ها است. این مدل­ها در زمینه رویکرد­های مختلف تحلیلی، اشکال مختلفی به خود می­گیرند. برای مثال یک مدل در زمینه همبستگی عموماً روابط غیر­جهت­داری (دو طرفه) را بین دو متغیر نشان می­دهد. در حالی که رگرسیون چند­گانه و تحلیل واریانس مدل­هایی را با روابط جهت­دار بین متغیر­ها نشان می­دهد (ناطق، ۱۳۸۵). این مرحله یکی از مهم­ترین مراحل موجود در مدل معادلات ساختاری است. زیرا هیچ­گونه تحلیلی صورت نمی­گیرد مگر اینکه محقق ابتدا مدل خود را بیان کند. گام­های موجود در این مرحله به شرح زیر است:

• ساخت یک مدل ساختاری فرضی: بیان یک مدل در­واقع ترجمان یک تئوری به یکسری معادلات ساختاری (ریاضی) است. بنابراین بهتر است ابتدا نمودار مسیر را ترسیم کنیم و متغیر­های درون­زا^[۸۰] و برون­زا^[۸۱] و روابط علی بین این متغیر­ها را نشان دهیم.

• انتخاب شاخص­ های مشاهده شده برای متغیر­های مکنون: بعد از مشخص کردن متغیر­های مکنون درون­زا و برون­زا در این گام لازم است تا برای متغیر­های مکنون (متغیر­های مشاهده شده) شاخص­ های مناسبی انتخاب و به آن­ها وصل شود. بهتر است از چندین شاخص به جای یک شاخص برای اندازه ­گیری متغیر مکنون استفاده شود که این کار براساس تعریف مفهومی و تعریف عملیاتی صورت می­گیرد.

• ارزیابی حالت تعیین^[۸۲] مدل: قبل از مرحله تخمین و بعد از مرحله بیان حتماً می­بایستی حالت تعیین مدل مورد ارزیابی قرار گیرد. تعیین یک مدل مستلزم مطالعه شرایطی برای به دست­آوردن یک راه­حل منحصر به فرد برای پارامتر­های بیان­شده در یک مدل می­باشد (ناطق، ۱۳۸۵).

انتقاد، نشان سلامتی حکومت است. وقتی حکومت مانع ابراز نظر و انتقاد فردی و جمعی می‏شود، در واقع، نشانه‏های بیماری را از خود بروز می‏دهد.شربت تلخ نصیحت و انتقاد می‏تواند سلامتی را به آن بازگرداند و طول عمر و صحت مستمر آن را تضمین کند.خودکامگی یعنی خروج از نقطه اعتدال و انتقاد یعنی دریافت شیرینی صحّت. منتقدین، طبیبان دلسوز حکومت و جامعه‏اند. آن که طبیب را می‏آزارد، چراغ عمر خود را خاموش می‏کند و با اقدام جنون‏آمیز خود، به سوی سقوط می‏شتابد.
« و[حاکم‏] باید که فضای عرصه همّت چنان دارد که قضای جمله حوایج ملک هنگام اضطرار و اختیار در او گنجد، تا اگر سببی فرا رسد و حاجتی پیش آید که از بهر صلاح کلّی مالی وافر انفاق باید کرد، دست منع پیش خاطر خویش نیارد.» (همان: ۳۰-۲۹ ).
۵-۴-۱-۲-۴- آزار رعیت
جور و ستم درباریان و پادشاه باعث میشود که اساس مملکت از هم بپاشد و عدالت حکومت به زیر سوال برود، حاکم نباید اجازه دهد درباریان پا را از گلیم خود فراتر نهند باعث ویرانی قاعده ملک و اساس شاهی شوند :
مرزبان در برابر برادر ستمگر خود می‏گوید:
«و من چون صحیفه احوال تو مطالعه کردم، قاعده ملک تو مختل یافتم و قضیه عدل مهمل دیدم.گماشتگان تو در اضاعت مال رعیت، دست به اشاعت جور گشاده‏اند و پای از حدّ مقدار خویش بیرون نهاده.بازار خردمندان کساد یافته و کار زیردستان به‏ تباهی و فساد زبردستان زیر و رو گشته:
زشتِ زشت است در ولایــت شاه گرگ بر تخت و یوســـف اندر چاه
بد شــــود تَن، چــــو دل تباه بُوَد جورِ لشکر ز ضــــعف شـــاه بود
(وراوینی، ۱۳۸۳: ۳۰)
هرکس را باید براساس کاری که انجام می دهد ثواب یا عقاب داد ، اگر گناهکاری جرمی مرتکب شد پادشاه باید او را عقوبت کند چرا که در غیر این صورت به بی گناهان ظلم شده و آنان را عقوبت کرده :
ترحم بر پلنگ تیز دندان جفا کاری بود بر گوسفندان
«مجرم را به گناه عقوبت نفرمودن، چنان باشد که بی‏گناه را معاقب داشتن.» (نصرالله منشی، ۱۳۸۶: ۶۸)
گاهی خودداری از ایذای مردم از نظر شخصیتهای داستان، جزو فضایلی است که باید به آن مباهات کرد:
«…و از ایذای مردمان و دوستی دنیا و جادوی و دیگر منکرات پرهیز واجب دیدم، و تمنی رنج غیر از دل دور انداختم.» (همان،۵۱)
یکی از الگوهای کمآزاری نترساندن مردم است. تیرانداز به شیر میگوید، برای آنکه ایمن زندگی کنی، راه مدارا و کمآزاری را در پیش بگیر. «…اخلاق خود را به رفق و کم آزاری آراسته گردان و خلق را مترسان تا ایمن توانی زیست .»(همان، ۳۳۷)

در جایی دیگر، کمآزاری مردم جزو پنج خصلتی است که به نظر یکی از شخصیتهای داستان (فنزه) هر که آنها را در زندگی به کار ببندد، به هر چه میخواهد میرسد و همراهی یاران برای او پیوسته خواهد بود و در غربت، احساس دلتنگی نخواهد کرد.
«…چه هرکه پنج خصلت را بضاعت و سرمایهی عمر خویش سازد به هر جانب که روی نهد اغراض پیش او متعذر نگردد و مرافقت رفیقان ممتنع نباشد و وحشت غربت او را موانست بدل گردد، … و شعار و دثار خود کمآزاری و نیکوکاری ساختن … .»( همان، ۳۰۱)
بیدادگری و ظلم، به عنوان یکی از مهلکترین رفتارهایی است که از پادشاه سر میزند از آن جهت که پادشاه ظالم دیگر نه از سوی مردم و نه از سوی خدا، موید و یاری نمیگردد. از دیدگاه قرآن، ستمکارترین مردم، کسی است که بر خدا دروغ بندد: «فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرى عَلَى اللَّهِ کَذِباً أَوْ کَذَّبَ بِآیاتِهِ إِنَّهُ لا یُفْلِحُ الُْمجْرِمُونَ^[۱۶] » لیکن ظلم و ستم به معنای سیاسی آن، بیش از همه در نهجالبلاغه مورد بررسی قرار گرفته است.
امیرمؤمنان على(علیه السلام) مى فرماید: «لِلظّالِمِ ثَلاثُ عَلامات: یظْلِمُ مَنَ فَوْقَهُ بِالْمَعْصِیَهِ وَمَنْ دُوْنَهُ بِالْغَلَبَهِ وَیُظاهِرُ الْقَوْمَ الْظَّلَمه ستمگر سه نشانه دارد: به آنها که بالاتر از او هستند با مخالفت و نافرمانى ستم مى کند، و نسبت به آنها که زیر دست او قرار دارند از طریق قهر و غلبه ستم مى نماید، و با ستمگران همکارى دارد.»^[۱۷]
آن کس که روح ستمگرى بر فکرش غلبه کند و تحت نفوذ این روحیه پلید قرار گیرد، در هر مورد به شکلى خودنمایى مىنماید: از انجام وظایف خود در برابر آنها که پذیرش فرمان آنها لازم است سرپیچى مىکند، و در برابر زیردستان به قهر و غلبه و زور و قلدرى متوسل مىشود، و دوستان و همردیفان و همکاران خود را از میان ستمگران انتخاب مىنمایند، او در هر حال ستمگر است ولى در هر مورد به شکل مناسب آن مورد در مىآید.
در دوران ساسانی، بر اساس روایت فردوسی، نطقهای پادشاهی تمام شاهان با واژگانی همچون «داد و عدالت» آغاز میشد و از بیداد تبری میجستند. ارزش داد را باید در خشنودی مردم و دعای خیر آنها در حق پادشاه و دوام ملک وی جست. در نقطه مقابل نفرین آنان نیز میتواند بنیان مملکتی را برکند.
«و از اهل علم شنودهام که چون مظلومی از دست خصم جائر و بیم سلطان ظالم دل بر مرگ بنهد و خویشتن را به آتش بسوزد قربانی پذیرفته کرده باشد، و هر دعا که در آن حال گوید به اجابت پیوندد. اگر رای ملک بیند فرماید که تا مرا سوزند و دران لحظت که گرمی آتش به من رسید از باری، عزاسمه ، بخواهم که مرا بوم گرداند، مگر بدان وسیلت برآن ستمگار دست یابم و این دل بریان و جگر سوخته را بدان تشفی حاصل آرم. و در این مجمع آن بوم که کشتن او صواب می دید حاضر بود، گفت :
گر چو نرگس نیستی شوخ و چو لاله تیره دل پس دو روی و ده زبان همچون گل و سوسن مباش» (نصرالله منشی، ۱۳۸۶: ۲۲۳).
حاکمان به واسطه وجود رعیت و زیردستان فرمانروایی میکنند پس لازمه پادشاهی دلخوشی رعیت است و دلخوشی رعیت در گرو عدل و راستی پادشاه است. پادشاهی که کاخهای رفیع در کنار کوخهای ستمدیدگان بنا مینهد و با گرفتن مالیات و خراج، کاشانه و ملک آنان را ویران میکند، دیری نخواهد پایید که این ظلم و ستمگری حکومتش را ویران خواهدکرد چرا که حکمرانی با وجود حکومت کفر دوام خواهد آورد اما با وجود ظلم ظالم ویران خواهد شد.
(…شاه را از رعیت است اسباب کام دریا ز جوی جـــوید آب
ملک ویران و گنـــــج آبادان نبود جز طریق بیــــــدادان
و لیکن چون دستور مراسم معدلت نه بر این گونه برزد جز انفصام عروهی پادشاهی و انهدام عمده دولت، از او حاصل نشود و الملک یبقی مع الکفر و لا یبقی مع الظلم..) (وراوینی، ۱۳۸۳: ۷۷).
پادشاه غافل را پادشاهی دانستهاند که به جای آنکه ستمگران از آنان ترسان باشند، بیگناهان از ایشان در هرس باشند. فنزه با گفتن این سخن، در حقیقت پادشاه سرزمین خود را چنین پادشاهی میداند و میگوید هر چند پادشاه به من امان داده لیکن من در کنار او نمیتوانم احساس امنیت داشته باشم:
«… و غافلتر ملوک آن است که بیگناهان از او ترسان باشند و در حفظ ممالک و اهتمام رعایا نکوشد، و ویرانتر شهرها آن است که در او امن کم اتفاق افتد. و هرچند ملک کرامت میفرماید و انواع تمنیت و قوت دل ارزانی میدارد و آن را به عهود و مواثیق موکد میگرداند البته مرا به نزدیک او امان نیست و در خدمت و جوار او ایمن نتوانم زیست… » (نصرالله منشی، ۱۳۸۶: ۳۰۲)
۵-۴-۱-۳- بایدها و نبایدهای پادشاهی
در کلیله و دمنه، گاهی رذایل به صورت دستهای از نبایدها ذکر میشوند. این نبایدها همراه با تمثیل بیان میشوند. ارزش این تمثیلها در این است که، از گزندگی و تلخی اندرزهای آمرانه میکاهد:
«دو کار از عزایم پادشاهان غریب نماید: حلیت سر بر پای بستن، و پیرایه پای بر سر آویختن. و یاقوت و مروارید را در سرب و ارزیز نشاندن در آن تحقیر جواهر نباشد لکن عقل فرماینده به نزدیک اهل خرد مطعون گردد. و انبوهی یاران که دوربین و کاردان نباشند عین مضرت است، و نفاذ کار با اهل بصیرت و فهم تواند بود نه به انبوهی انصار و اعوان .وهرکه یاقوت با خویشتن دارد گران بار نگردد و بدان هر غرض حاصل آید .
و آنکه سنگ در کیسه کند رنجور گردد و روز حاجت بدان چیزی نیابد. و مرد دانا حقیر نشمرد صاحب مروت را اگر چه خامل منزلت باشد، چه پی از میان خاک برگیرند و ازو زینها سازند و مرکب ملوک شود و کمانها راست کنند و به صحبت دست ملوک و اشراف عزیز گردد. و نشاید که پادشاه خردمندان را به خمول اسلاف فروگذارد و بیهنران را به وسایل موروث، بیهنر مکتسب، اصطناع فرماید بل که تربیت پادشاه بر قدر منفعت باید که در صلاح ملک از هریک بیند، چه اگر بیهنران خدمت اسلاف را وسیلت سعادت سازند خلل به کارها راه یابد و اهل هنر ضایع مانند .
و هیچ کس به مردم از ذات او نزدیکتر نیست، چون بعضی از آن معلول شود به داروهایی علاج کنند که از راه های دور و شهرهای بیگانه آرند. و موش مردمان را همسرایه و همخانه است، چون موذی میباشد او را از خانه بیرون میفرستند و در هلاک او سعی واجب میبینند. و باز اگرچه وحشی و غریب است چون بدو حاجت و از او منفعت است به اکرامی هرچه تمامتر او را بدست آرند و از دست ملوک برای او مرکبی سازند. » (نصرالله منشی، ۱۳۸۳: ۶۹-۶۸)
لیکن در مرزبان‏نامه، به شیوهای دیگر عمل شده است، معمولا نبایدها بسیار کمتر از بایدها هستد و در غالب موارد، پادشاه به دستهای از بایدها تشویق میشود لیکن برخی از نبایدها درحقیقت دارای صورت مثبت هستند و جنبهی تأکیدی بر امری مثبت دارند مثلا واژگان «غافل نباید بود»: « و پادشاه را از حیازت پنج خصلت غافل نباید بود…:
اول- آن که جود و امساک به اندازه کند، چنان که ترازوی عدالت از دست ندهد.
دوم- آن که رضا و خشم را هنگام و مقام نگاه دارد و از نقصان:وضع الشئ فی غیر موضعه‏[ظلم و ستم‏]عرض خود را صیانت کند.
سیم- آن که صلاح خویش بر صلاح عام، ترجیح ننهد.
چهارم- آن که لشکر را دست استعلا در همه حالی بر رعیت گشاده نگرداند.
پنجم- آن که دانش نزدیک او از همه چیزی مطلوب‏تر باشد و او دانا را از همه کس طالب‏تر.» (وراوینی، ۱۳۸۶: ۴۰-۵۳۹ )
سراسر کلیله دمنه و مرزبان‏نامه، سرشار از مضامین جالب توجه و حکمت‏آمیز است که خواننده علاقمند خود باید از لذت مطالعه آن بهره‏مند گردد. مطالب متنوع دیگر در حوزه سیاست در جای جای این کتاب موج می‏زند که البته برخی از آنها دیگر به مذاق خواننده امروزی گوارا نمی‏آید.مثلا:
« و حرام است بر من توقف در این حیرت و تردد ، که سخط ملک خون من حلال دارد و آنچه از وجه دیانت و مروت محظور است مباح داند » (نصرالله منشی، ۱۳۸۶: ۳۰۱) و « و از منقولات کلام اردشیر بابک و معقولات حکمت اوست که:بسیار خون ریختن بود که از بسیار خون ریختن بازدارد.»( وراوینی، ۱۳۸۶: ۳۵ ) که به نوعی تجویز خشونت است.
یا:
« و باز جماعتی که خویشتن در محل لدات دارند …. در تقدیم وتعریک ایشان آن مبالغت رود که عزت و هیبت پادشاهی اقتضا کند. و خاص و عام و لشکر و رعیت را از عجز و انقیاد آن مشاهدت کند . » (نصرالله منشی، ۱۳۸۶: ۳۹۱ ) و نیز:
« عاقل به عیبی که لازم ذات او بود، دیگری را تعییر[ سرزنش‏]نکند،خاصه پادشاه را که عیب او به هنر برداشتن و باطل او را حق انگاشتن، از مقتضیات عقل است.» (همان،۱۹۷)
که همان نظریه: «هر عیب که سلطان بپسندد هنر است» را تبلیغ می‏کند و قول و فعل خطای حاکم را درست می‏انگارد.
۵-۴-۱-۴- در سیاست خدمت و آداب اتباع ملوک .
۵-۴-۱-۴-۱- اخلاق کارگزاران
آشکار است که هشت داستان اول کتاب کلیله و دمنه بر محور مفاهیم دوستی و دشمنی شکل گرفتهاند و متمرکز شدهاند، درسی که از آنها گرفته میشود دقیقا خطاب به سلطان است. برای آشناکردن او به رفتارهای اصلی کارکنان دربار که گرداگردش را گرفته بودند و در نتیجه آموختن رفتارهایی که باید نسبت به آنان داشته باشیم.
در قصه شیر و شغال، این بار شغال با همزاد متضاد خود همراه نیست زیرا که خود نقش مشاور خردمند را برعهده دارد. علی رغم آنکه اطرافیان شیر زندگی زاهدانه اش را سخت تحمل ناپذیر میشمارند، شغال در میان مقربان شیر جای گرفته است و دقیقا به دلیل همین کیفیت زندگی است که شیر او را به رایزنی خوانده است. اما شغال به دو دلیل از این کار بیزار است نخست این که آرزویی ندارد جز آنکه آسودهاش بگذارند تا تدارک زندگی آن جهان را ببیند و دیگر آنکه چنین میاندیشد که خدمت به پادشاهان در خور مردم دغلکار و یا کسی است که به خفّت و دنائت خوکرده باشد.(دوفوشهکور، ۱۳۷۷ :۳۱۳)

قالی کلاردشت تا اوایل قرن سیزدهم هجری تمام پشمی تولید می شد، ولیکن کلیه قالی های تولیدی در پنجاه سال اخیر در کلاردشت با چله پنبه ای تولید می شود و با تغیرات رج شمار در این منطقه از نخ های چله افشان ( ترکی ) ۱۵و۱۲ لاء در این قالیها استفاده می گردد. البته اتحادیه تعاونی روستایی جهاد سازندگی سعی کرده است تا در راستای صادراتی کردن قالی کلاردشت با گسترش قالی ترکمنی قالی تولیدی را ظریفتر کنند اما در نتیجۀ استفاده از چله کشی افشان ( ترکی ) ۱۰و به ندرت ۸لاء در منطقه و در پانزده سال اخیر کاربردی نداشت و امروزه از این نوع جزء در موارد خاص تقریباً در بافت کلاردشت مشاهده نمی شود. استفاده از نخ های ۱۲ لاء فارسی ( قیطانی سه لا گرد شده ) و استفاده از نخ های مخلوط پنیه ای، پلی استر و عدم تناسب بین رجهای بافت و ضخامت نخ های چله از مهمترین مشکلات و عیب های موجود در قالی کلاردشت در حوزه موارد اولیه در پانزده سال اخیر است.
ب: نخ پود ( پوش )
نخ فرش کلاردشت از جنس پشم بوده و هیچ گونه رنگ و رنگرزی شیمایی در آن بکار نرفته است و این نخ ها از دو نوع پود تشکیل می شوند پود زیر و رو که در اصطلاح محلی به آن زیر و رو یا « بن پوش و سَر پوش » می گویند. قالی کلاردشت برعکس خرسکهای مناطق دیگر ایران که جنس پود آنها از پنبه است اغلب از نخ های پشم پود خود رنگ استفاده می گردد ( مجابی، ۱۳۸۹: ۴۹۹).
ج: نخ پرز
در تهیۀ نخ های دست ریس کلاردشت برای موازی کردن الیاف و تهیۀ فتیلۀ ریسندگی از نوعی شانه ساده ریسندگی ( چله ) استفاده می شد. دار قالی های کلاردشت به صورت دست ریس و با دوک لنگر پایین تهیه می شده است. این دوکها دارای لنگری مدور ومحور اصلی با شیار های ساده بالایی هستند و وظیفه شیار در این دوک کنترل عمل تابش و تنظیم تعداد الیاف تغذیه شده است و مثلث ریسندگی و محور اصلی وظیفه پیچش نقش را بر عهده داشته است که تا اوایل دهه شصت نیز ادامه یافت. شانۀ الیاف پشم از بین شانه ها از دو طرف چندین مرتبه کشیده می شوند تا موازی و مستقیم گردند. نخ های پشمی مورد استفاده در فرش کلاردشت ۲/۳ تا حداکثر۲/۵ مترطول دارند و تاب نخ ها بسیار کم و عدم یکنواختی آنها بسیار زیاد است ( حیدریان، ۱۳۷۳: ۱۰۲- ۱۰۵).

نتیجه اینکه الیاف مورد استفاده در فرش کلاردشت و چگونگی مراحل تبدیل آن به پشم به شرح ذیل است:
۱-عمل سُرت(sort) کردن ( طبقه بندی کردن ) ۲- شستشو و حلاجی ۳- مرحله ریسندگی ۴- مرحله رنگرزی (کاوسی، ۱۳۹۰: ۱ ).
۳-۳-۴ ابزار مورد استفاده در قالی کلاردشت
ابزار بافت قالی کلاردشت شامل وسایلی اند که بافت به کمک آنها صورت می گیرد که به ترتیب زیر است:
۱- دفاتین یا ( کرکیت ): وسیله ای است که ازآن جهت کوبیدن و محکم تر کردن پود ها و گره ها استفاده می شود، این وسیله باعث می شود تا پود ها و گره ها در جای خود و در یک ردیف به طور منظم قرار گیرند که عمر قالی را به طور قابل توجهی بالا می برد و از هم گسیختگی گره ها در طول زمان جلو گیری می کند.
.
( شکل۱- طرح دفاتین، طراحی محقق ).
۲- کاردک: وسیله ای که به کمک آن گره ها بافته می شود مانند قلاب البته از آن برای قطع خامه در هنگام بافت نیز استفاده می شود.

( شکل۲- طرح کاردک، طراحی محقق ).
۳- قیچی: استفاده از قیچی خاص در این منطقه دیده نشده، در بعضی جاها استفاده از قیچی چمن زنی نیز مشاهده شد، و در بعضی نقاط نیز قیچی ترکی دیده شده است. در هر حال از قیچی برای برش پرز اضافی و یکدست کردن دم کار استفاده می شود.

( شکل۳- طرح قیچی، طراحی محقق ).
۴- شانه: وسیله ای که با آن پرزها به جلو کشیده می شود و گره ها محکم در جای خود قرار می گیرند.
۵- متر: وسیله ای برای اندازه گیری، اما چون فرش کلاردشت بافت و طرح ذهنی دارد، اکثر نقشها و طول وعرض ترنج ولچک غیره… به وسیله متر سنجیده می شوند. از موارد دیگر که در ساخت قالی تأثیر گذارند می توان از دار قالی نام برد که به آن دار ثابت و متحرک گفته می شود و به متحرک فلزی نیز شهرت دارد ( کاووسی- قمری، ۱۳۸۲: ۵-۵۸ ).
۳-۳-۵ رنگ و رنگرزی در قالی کلاردشت
قالی کلاردشت به رنگ زمینه شهرت دارد و در آن نهایتاً از دو یا سه رنگ استفاده می شود و تنوع رنگ بندی در قالی کلاردشت اغلب در حاشیه ها و در میان نقش ها قرار دارد، رنگهایی که درقالی کلاردشت به صورت تقریبا اصلی به کار می روند عبارتند از: قرمز رناسی، سورمه ای، انواع سبز شیری.
رنگ فرعی شامل: نارنجی و نخودی، و سایه روشن های قرمزوآبی، زرد، سیاه، قهوه ای، و رنگ سیاه و قهوه ای که مأخذ از رنگ اصلی پشم گوسفند است و دخل و تصرفی در رنگ اصلی فرش دیده نمی شود. بافندگان این منطقه دارای مهارت فوق العاده ای هستند که طرحها و نقش ها را به نوعی که با نوع رنگ سازگاری داشته باشد در یک قالب و چهار چوب قرار می دهند که منجرب به دل زدگی بیننده نگردد و با ایجاد رنگهای طبیعی چشم هر بیننده ای را به خود جلب می کند ( کاووسی- قمری، ۱۳۸۲: ۱۱۵ ).
در دهه های اخیر رنگهای جدیدی در قالی کلاردشت دیده شده که در گذشته در این فرش ها به کار برده نمی شد رنگ صورتی را از این دسته می توان بشمار آورد. همانطوری که می دانیم صنعت بافندگی دارای عشق و علاقه خاصی می باشد و هنر مندان این دیار نیز هر رنگ را بر اساس اعتقادات و آداب و رسوم به هم گره می زنند و هر رنگی دارای مضمون و معنای خاصی است چنان که رنگ سرمه ای نماد مهر مادری و عشق و علاقه مادر به فرزند است و در نمونۀ دیگر رنگ قرمز مضمون علاقه زن به خانواده را حکایت می کند ( مجابی، ۱۳۸۶: ۴۵ ).
پشم هایی که در کلاردشت به نخ تبدیل می شوند از رنگهای معدودی بر خوردارند، اما تنوع رنگ بندی در قالی کلاردشت مدیون مهارت و سلیقه رنگ رزی هنر مند بافنده است که با بهره گرفتن از رنگهای موجود در طبیعت آنها را بدست می آورد. هنرمند در ابتدا پشمها را در یک دیگ بزرگ می ریزد و مواد و رنگ دانه های طبیعی را به آنها اضافه می کند البته بایستی دمای آب در دیگ بالا باشد، به عنوان مثال رنگ قرمز را از رناس تهیه می کنند و از برگ و چوب درخت توت برای رنگ زرد و آبی آسمانی، همینطور از برگ و چوب درخت دال برای رنگ سیاه بهره می گیرند و پوست درخت گردو نیز برای تهیه رنگ قهوه ای و همچنین رنگ نخودی را از کاه می گیرند.
( شکل۴- نوع رنگرزی، عکس ازسایت علمی فرش ).
رنگ غالب معمولاً سرمه ای و قرمز است که متأثر از رنگ خانه های کاه گلی در کلاردشت است بدیهی است که بر روی قالی خاک می نشیند و زود چرک تاب و کثیف می شود و به همین دلیل از رنگ های تیره استفاده می شده است ( عابدینی، ۱۳۸۷: ۱۸ ).
۳-۴ طبقه بندی انواع طرح درقالی کلاردشت
طبقه بندی قالی براساس تعدد قالی های موجود بافته شده در کلاردشت که از الگوی ذهنی پیروی می کنند به ترتیب زیر است:
۳-۴-۱ طرح جنگلی: همانطوری که از اسم طرح جنگلی پیداست دنیای پر از رمز و راز جنگل را در فرش به تصویر می کشد. طرح جنگلی با نقش مایه های ساده از جنگل بافته می شود، در متن قالی انواع موجودات نظیر؛ حیوانات شاخ دار، درخت، و انواع پرندگان و غیره را می بینیم.
طرح جنگلی در اکثر موارد با سه حاشیه بافته می شود در حاشیه کوچکترکه اندازه حاشیه آن معمولاً بزرگتر از حاشیه کوچکتر داخلی است، گاه نیز با حاشیه بزرگتر بافته می شود. ترنج در تمامی طرح های جنگلی قالی کلاردشت در وسط و مرکز قرار دارد و معمولاً قاب بندی های دور ترنج به شکلی است که نمایی از لچک را نمایش می دهد با این توضیح که ترنج ها در این طرح ها بسیار ساده است ( شکل۵ ). لوزی فرم اصلی ترنج ها را تشکیل می دهد و محل بافت قالی چگونگی حالات ترنج را تحت تأثیر قرار می دهد که با مناطق دیگر کمی متفاوت است ( کاووسی- قمری، ۱۳۸۲: ۱۱۱ ).
طرح جنگلی در حال حاضر رایج ترین طرحی است که در کلاردشت بافته می شود. در طرح جنگلی حداقل دو ترنج تو در تو وجود دارد. چینش پله در ترنج ها را می توان نماد آب روان و رود خانه دانست، همانطوری که حیوانات و موجودات در جنگل پیرامون در این طرح تأثیر بسزای دارد این نقش هم می تواند متأثر از رودخانه باشد. طرح جنگلی در نوع فرم و شکل حیوانات منسوب به موجودات مختلفی است برای مثال، آنها را به دو گروه اهلی و غیر اهلی می توان تقسیم بندی کرد. در میان این طرح ها طاووس در بین پرندگان تنها پرنده ای است که دمش به طرف بالا هدایت شده است. گوزن و آهو در طرح جنگلی بیشترین فضا را اشغال می کنند و درخت هم از جمله نقوشی است که از نگارۀ های گیاهی بشمار می رود ( مجابی، ۱۳۸۶: ۳۰-۳۱ ).
( شکل۵- طرح جنگلی، منصور سمائی، ۹ ).
۳-۴-۲ طرح صندوقی: صندوقی از قدیمی ترین طرح در قالی کلاردشت بشمار می آید، طرح صندوقی گوشه هایی از داستانها و واقعیات روزگاران گذشته را به تصویر می کشد، در طرح صندوقی عشق و علاقۀ مادر به فرزند از اصلی ترین موضوع به حساب می آید. یخدان (صندوق) های قدیمی از اصلی ترین نقش و نقش محوری را در طرح صندوقی ایفا می کند. این طرح لزوماً به خاطر این نقش مایه به طرح صندوقی معروف گردیده است.
یخدانها همان جهیزیۀ نو عروسی است که توسط مادرش به خانۀ بخت فرستاده می شود، در واقع صندوق مکانی برای نگهداری لوازم با ارزش نوعروس است. یخدانها را طوری در خانه قرار می دهند که در جلوی چشم همگان قرار داشته باشد و نقش آن در قالی نیز به همین منظور است که هنگامی که مهمان به خانه می آید آن را ببیند، بدان معنا که عروس جهیزیه خود را تمام و کمال آورده است. داخل این یخدانها سماور قرار دارد، سماور بخش مهمی از جهیزیه عروس را در بر می گیرد و از اهمیت بالایی برخوردار است. که عروس آن را همراه خود به خانه شوهر می برد و این نقش به صورت انتزاعی در میان ترنج بکار برده می شود و سر تا سر متن فرش را رنگ قرمز پوشانده است ( شکل۶ ) که نشانگر عشق و علاقه مادر به فرزند خود است ( مجابی ودیگران، ۱۳۸۶: ۳۰ ).
طرح صندوقی از سوی دیگر، یاد آور ترکیب فضای داخل خانه است و محیط زندگی پیرامون را بازتاب می دهد. در طرح صندوقی، علاوه بر ترنج و لچک و نقش مایه صندوق و سماور، نقش مایه هایی از قبیل آهو، مرغ، ستاره هشت پر، و انواع گل ها نیز دیده می شود. طرح صندوقی همانند طرح جنگلی هم از سه حاشیه و هم ازیک حاشیه بافته پیروی می کند که طرح گل چارواز ( چهار جهت ) بیشترین کاربرد را در آن دارد و نمونه های متفاوت طرح صندوقی به اندازۀ دار قالی و سلیقۀ بافنده بستگی دارد ( کاووسی-. قمری، ۱۳۸۲: ۱۱۱-۱۱۲).
( شکل۶- طرح صندوقی، منصور سمائی، ۱۰).
۳-۴-۳ طرح شمله ای: همانطوری که در صفحات پیشین گفته شد قالی کلاردشت کم کم به صورت تجاری بافته شده که با توجه به سلیقه خریدار به دار آویخته می شودکه این یکی از دلایل از یاد رفتن و فراموشی بعضی طرحهای دیگر می تواند باشد. طرح شمله ای کمتر مورد توجه بافنده قرار می گیرد زیرا بافندگان فرشی را می بافند که در بازار خریدار بهتری داشته باشد که با این احتساب احتمالا همین موضوع یکی از معضلات امروزی در قالی کلاردشت می تواند بشمار آید.
طرح شمله ای ( ترازویی- شکل۷)، طرح گل مخملی ( بته ای ) از جمله طرحهایی است که هم اکنون تقریبا منسوخ شده است و در هر دو طرح با تکرار یک نقش مایه خاص در سر تاسر متن فرش را شکل می دهد ( مجابی و دیگران، ۱۳۸۶: ۳۳- ۳۱ ).
طرح شمله ای فاقد لچک و ترنج است و زمینه با بوته های هندسی و پایه دار پوشانده شده است که عموما با سه حاشیه بافته می شوند و شباهت نزدیکی هم با نقش هندسی بوته قالی خراسان دارد ( قمری- کاووسی، ۱۳۸۲: ۱۱۳ ).
( شکل۷- طرح شمله ای، مجابی، ۱۳۸۶: ۳۳ ).
۳-۴-۴ طرح های منسوخ شده: برخی نمونه طرح های دیگر که کمتر بافته می شود و از آن میان برخی دارای افشان و برخی نیز دارای ترنج است و بر اساس چیدمان خاص ذهنی بافته می شوند مانند مزلقانی، ورسن گلی ( ورسن نام وردنه آشپزخانه است )، و پمپال. از طرح صدف گل یا عینکی که شکل قاب بندی آن توسط لوزی زنجیره ای شکل انجام می گیرد و درون کادر لوزی آن انواع نقش هندسی چند گوش دیده می شود که طرح دوگل افقی آن شبیه به عینک است و به صورت دو هشت ضلعی به هم چسبیده است. نمونۀ دیگر طرح شاه عباسی است که با بهره گرفتن از یک گل بزرگ در وسط ترنج قالی به نام شاه عباسی بافته می شود.
۳-۵ نگارۀ جانوری
نگارۀ جانوری در طرحهای جنگلی و صندوقی به کرات دیده می شود که شامل انواع نقش گوزن و بزشاخ بلند و آهو می باشد ( شکل۸ ). بز کوهی تا پیش از معمول شدن سال خورشیدی، منصوب به ماه بود و در اساطیر آن روزگار « آبدان آسمان جاوید » پنداشته می شد و نماد باران بود، با تغییر سال به خورشیدی این حیوان همپای شیر و اسب قرار گرفت و منزلتی دیگر به این حیوان بخشیده شد و نماد آفتاب شد.
نگارۀ گوزن در گذشته های دور به روی سفال و حتی در درون غار ها نیز دیده شده و می توان ازآن به عنوان قدیمی ترین نگارۀ حیوانی نام برد. نقش گوزن در قالی کلاردشت به صورت اهلی با شاخ کوتاه و گاهی به صورت بز کوهی با همان شاخ بلند در قالی ظاهر می شود. ازدیگر نقوش حیوانی می توان از نقش پنجه گربه ( پیچا چنگ ) نام برد ( شکل۹ ) این نگارۀ به طور کلی در حاشیه باریک قالی مشاهده می شود و دارای گلهای چند پر است که کامل هم نیست و توسط بند ها و به طور پیوسته به هم متصل است و منشأ آن نیز از جای پای گربه الهام گرفته شده است.

( شکل۸- طرح نگارۀ گوزن و آهو و بز ( عابدینی، ۱۳۸۷: ۲۵- ۲۱ ).
( شکل۹- طرح نگارۀ چنگ گربه"پیچاچنگ"، عابدینی، ۱۳۸۷: ۲۲ ).
نگارۀ پرندگان: پرنده در گذشته نماد برکت و بهشت بود این نقش درقالی کلاردشت از نماد خاصی برخوردار است و پرندگان در قالی هایی که طرح جنگلی دارند به کرات دیده شده اند و بین پرندگان اهلی و وحشی فرق چندانی دیده نمی شود و نتنها فرق بین آنها دٌم آنهاست که در بین آنها پرندگان وحشی نظیر قوش، باز، عقاب، و شانه بسر با دمی رو به بالا مشخص اند ( شکل۱۰ ) و پرندگان اهلی با دمی رو به پایین نمایان نشان داده می شوند است ( عابدینی، :۱۳۸۷: ۲۲ ). در دوران پیش از تاریخ نگارۀ مرغ نماد ابر و باران بوده است و در تمدن تاریخی انبوه نقوش سفالین به دست که آمده نگارۀ های مرغی را به صورت شبه طبیعی و خواه تجویدی در آرایش زنجیره ای افقی نشان می دهد.
مرغ در قالی های کلاردشت معمولا با نگارۀ جانوری و گیاهی دیده می شود، اما صورت دیگری از مرغ وجود دارد که چندان به شکل هندسی محض گراییده که مرتبط بودن آن به پرنده و یا مرغ غیر قابل تصور است، اما به نظر برخی از صاحب نظران این صورت سه گوش ساده ای که بر تارک خطی اریب قرار گرفته به تازگی کشف شده است و هنوز هم همگان این رابطه را نپذیرفته اندو این نگارۀ معمولا به تنهایی ظاهر نمی شود بلکه زینت بخش اضلاع ترنج ها و یا نقش های گوناگون هندسی می باشد ( کاووسی- قمری، ۱۳۸۲: ۱۲۸ ).

ارزیابی ارزش ویژه نام ونشان تجاری و عوامل موثر بر آن از دیدگاه مصرف کننده

. نتایج نشان داد که: عامل وفادارای به نام و نشان تجاری به صورت مستقیم بر ارزش ویژه نام و نشان تجاری تاثیر دارد. عامل تداعی نام
و نشان تجاری بر ارزش ویژه تاثیر مستقیم دارد. عامل آگاهی از نام و نشان تجاری به صورت غیر مستقیم و از طریق وفاداری بر ارزش ویژه نام ونشان تجاری اثر می گذارد.

شهرام گیلانی نیا و جواد موسویان (۱۳۸۹)

با در نظر گرفتن مدل آکر ابتدا تاثیر وفاداری به برند بر ارزش ویژه برند را مورد بررسی قرار دادند و سپس سه بعد دیگر مدل .برای آزمون فرضیه ها و تجزیه و تحلیل داده ها از روش مدل سازی معادلات ساختاری مورد استفاده قرار دادند .

بررسی و توضیح مفهوم ارزش نام و نشان تجاری از دیدگاه مصرف کنندگان و معرفی شیوه های مختلف ایجاد ارزش نام و نشان تجاری

این نتیجه رسید که مطالعه ارزش نام و نشان تجاری از دیدگاه مصرف کنندگان به شرکتها کمک می کند تا تصمیم های راهبردی مناسبی درباره تعریف بازار هدف و موضع گذاری محصولات خود و تصمیم های تاکتیکی درباره اقدامات و اعمال مربوط به آمیخته بازاریابی اتخاذ نمایند

وظیفه دوست و حریری (۱۳۹۱)

. با بهره گرفتن از روش نمونه گیری تصادفی طبقه‌ای، ۳۹۱ مشاهده انجام شده و مدل با بهره گرفتن از روش تحلیل مسیر مورد آزمون قرار گرفته است

بررسی تاثیر استراتژی تعمیم برند بر تصویر آن در حوزه محصولات تند مصرف و خدمات»

انجام گرفت. نتایج تصدیق میکنند که نگرش توسعه بر تصویر برند اثرگذار است، در حالی که ارتباطات اولیه برند و تناسب ادراک شده میان محصول جدید و سایر محصولات (تناسب دسته) یا تصویر برند (تناسب تصویر) می‌توانند نگرش مصرف کننده را بهبود بخشند. به علاوه تصویر اولیه برند را مهمترین عامل تاثیرگذار بر تصویر نهایی آن پس از انجام تعمیم می‌داند.

تاج زاده نمین
و دیگران (۱۳۹۰)

این مطالعه از نظر روش تحقیق، توصیفی پیمایشی است و جامعه مورد نظر در آن، مصرف کنندگان محصولات تک ماکارون و پگاه در شهر قزوین است.در این پژوهش، از روش نمونه گیری خوشه ای استفاده شده و پرسشنامه ها بین مصرف کنندگان موجود در خواربار فروشی های ذی‌ربط شهر قزوین توزیع گردید و بترتیب تعداد ۸۹۲ و ۰۳۳ پرسشنامه از مصرف کنندگان محصولات پگاه و تک ماکارون جمع آوری شد

تأثیر توسعه نام تجاری بر تصویر ذهنی (پیمایشی در: شرکت های تک ماکارون و پگاه) »

این به تجزیه و تحلیل تأثیر توسعه نام تجاری بر تصویر ذهنی می پردازد. مدلی که برای این تجزیه و تحلیل به کار رفته شامل شش متغیر است که عبارتند از: تصویر ذهنی اولیه از نام تجاری، نگرش نسبت به نام تجاری، تطبیق طبقه کالا، تطبیق تصویر ذهنی، تصویر ذهنی نهایی از نام تجاری و میزان نوآوری مصرف کنندگان. نتایج به دست آمده نشان دهنده آن است که در هر دو شرکت پگاه و تک ماکارون تصویر ذهنی اولیه بیشترین تأثیر را بر نگرش نسبت به توسعه نام تجاری و هم چنین تصویر ذهنی ثانویه از ارائه محصولات جدید داشته است. اگر چه تأثیرات ذیربط در شرکت پگاه بیش از شرکت تک ماکارون است.

حمیدی زاده و دیگران (۱۳۸۹).

با هدف طراحی و تبیین مدل ارزیابی نگرش مصرف کنندگان از تعمیم برند و شناسایی عوامل موثر و غیر موثر بر موفقیت این راهبرد مهم، انجام شده است. روش تحقیق مورد استفاده در این پژوهش پیمایشی-همبستگی می باشد که مبتنی بر معادلات ساختاری است

« الگوی ارزیابی نگرش مصرف کنندگان از گسترش نام تجاری

». در نهایت مدل جامع گسترش نام تجاری نشان داد که تناسب ادراک شده، کیفیت ادراک شده و قدرت برند مادر بر روی ارزیابی مصرف کنندگان تاثیر گذار است. همچنین تاثیر اشتیاق به عنوان متغیر تعدیل گر بر روی تعمیمو تعمیم نام تجاری مورد تایید قرار گرفت.

دیواندری و دیگران (۱۳۸۸)

با هدف رابطه علّی بین تصورات از مزیت های کارکردی و غیرکارکردی حاصل از تعاملات فعالیت های ایجاد برند، با شناخت برند به صورت مطالعه موردی در بانک ملّت را نمایان سازد. ن

بهبود ارزش ویژه برند مبتنی بر مشتری توسط ایجاد تصور از مزیت های کارکردی و غیرکارکردی (مطالعه موردی: بانک ملّت).

نتایج نشان داد که تصور از مزیت های کارکردی رابطه علی و همبستگی مثبت نسبتاً شدیدی با شناخت برند داشته و به عنوان علتی بر ذهنیت های شکل گرفته در رابطه با برند محسوب می شود

۲-۳-۲ پیشیته تحقیقات خارج از کشور

نویسندگان

روش تحقیق

موضوع

نتایج