از طرف چونm < n ، پس {y = f^m(x) ∈ {/ fⁱ(x) : i > n بنابراین {y /∈ {fⁱ(x) : i > n و این عبارت با فرضتناقض دارد، لذا ح م ثابت م شود.

قضیه ١.١.٢١. فرض کنیدf _: X → X ی ن اشت پیوسته روی فضای متری فشردهیX باشد. برای هر عضودلخواهx ∈ X ، اگر (ω(x,f متناه باشد، آن اه مدار هر عضو از (ω(x,f مدار ی نقطهی تناوب است.
برهان. فرض م کنیمF ی زیرمجموعه​ی سره و غیرته از (ω(x,f باشد. قرار م دهیم ∅ ≠F′ = ω(x,f) F .هن ام که ₍ω_(x,f متناه است، پس همسای هایU وV ازF و ′F، به ترتیب، موجود است بهطوریکه دارایخواص زیر م باشند
F ⊆ U, F^′ ⊆ V, U ∩ V = ∅.
.ω(x,f) ⊆ U ∪ V پس،ω(x,f) = F ∪ F′ چون
بنابراین م توانیم نتیجه ب یریم که برایn های به قدر کاف بزرگfⁿ(x) ∈ U یاfⁿ(x) ∈ V . یعن
∃ N₀ s.t ∀n > N₀, fⁿ(x) ∈ U ∨ fⁿ(x) ∈ V.
پس م توانیم دنبالهی {n_i} را طوری بسازیم کهfⁿⁱ(x) ∈ U وfⁿⁱ⁺¹(x) ∈ V . چونX فشرده م باشد، پسدنبالهی {₍fⁿⁱ_(x} درX دارای ی زیر دنبالهی هم را به نقطهای مانندy متعلق بهU است. چون ی زیر دنباله از
{(fⁿⁱ(x} بهy هم راست، پس طبق تعریف نقاطω -حدی باید (y ∈ ω(x,f. یعن
∃{n_ij} ⊆ {n_i} , fⁿⁱj(x) → y ∈ F.
با توجه به پیوستf داریم
f^nij+1(x) = f(f^nij(x) ) → f(y) ∈ F^′ ⊆ V.
در حال که م دانیمf^nij(x) ∈ V . در نتیجه ∅ ≠ ′f(F) ∩ F . یعن مجموعهی (ω(x,f دارای زیر مجموعهیناته و سره که تحتf پایا باشد، نیست.
فرض کنید ₍y ∈ ω_(x,f باشد. چون ₍ω_(x,f پیشرو پایا م باشد و مدار پیشرو ی نقطه نیز پیشرو پایاست.
یعن
f(ω(x,f) ) ⊆ ω(x,f),
∀z , f (O⁺(z,f)) ⊆ O⁺(z,f).
پس داریم (y ∈ O⁺(y,f) ⊆ ω(x,f. که نشان م دهد (O⁺(y,f ی مجموعهی پایا و ناته از (ω(x,f است.
چون ₍ω_(x,f دارای زیر مجموعهی سره و غیر ته و پایا نم باشد، پس
| O⁺(y,f) |=| ω(x,f) |< ∞.
یعن مدار نقطهیy ی مدار تناوب است.
تعریف ١.١.٣١. فرض کنیدf _: X → X ی ن اشت پیوسته روی فضای متریX باشد. نقطهیx ∈ X رای نقطهی بازگشت ازf گوییم، هرگاه ₍x ∈ ω_(x,f. مجموعهی نقاط بازگشتf را با ₍R(_f نمایش م دهیم:
R(f) = {x ∈ X : x ∈ ω(x,f)}
.
گزاره ١.١.١۴. فرض م کنیمf _: X → X ی ن اشت پیوسته روی فضای متری فشردهX باشد. مجموعهینقاط بازگشت ن اشتf ، پیشرو پایا م باشد. یعن
f(R(f)) ⊆ R(f).
برهان. فرض م کنیم (x ∈ R(f. در اینصورت (x ∈ ω(x,f. بنابراین دنبالهی {n_k} وجود دارد بهطوریکه
f^nk(x) → x، با توجه به پیوستf داریم
f^nk(f(x)) = f^nk+1(x) → f(x).
بنابراین (f(x) ∈ ω(f(x),f م باشد.یعن (f(x ی نقطه بازگشت ازf است و
f(x) ∈ R(f).
در پایان این بخش به معرف مجموعهی نقاط ناسرگردان م پردازیم.
تعریف ١.١.١۵. فرض کنیدf _: X → X ی ن اشت پیوسته روی فضای متریX باشد. نقطهیx ∈ X رای نقطهی ناسرگردان م نامیم، هرگاه برای هر همسایU ازx ، عدد طبیعn ، چنان موجود باشد که
fⁿ(U) ∩ U ̸= ∅.
مجموعهی نقاط ناسرگردان را با ₍Ω(_f نمایش م دهیم. اگر نقطهیx ناسرگردان نباشد، آن را سرگردان نامیم.
گزاره ١.١.١۶. مجموعهی ₍Ω(_f ی مجموعهی بسته و پیشرو پایا م باشد که
.
برهان. بسته بودن: فرض کنید دنبالهی {x_n} ها متعلق به ₍Ω(_f باشد وx_n → y . م خواهیم ثابت کنیم که(.y ∈ Ω(f
برای این منظور فرض م کنیمU ی همسای ازy باشد. چونx_n → y پس ی _۰n وجود دارد بهطوریکه.x_n0 ∈ U پسU ی مجموعهی باز شامل نقطهی _۰x_n م باشد. طبق تعریف نقاط ناسرگردان یm وجود داردبهطوریکه.f^m_(U) ∩ U ≠ _ϕ چونU ی همسای دلخواه ازy بود، پسy ، ی نقطهی ناسرگردان م باشد.
پایا بودن: م خواهیم ثابت کنیم (.f(Ω(f)) ⊆ Ω(f
فرض کنید (x ∈ Ω(f باشد، ثابت م کنیم (.f(x) ∈ Ω(f فرض کنیدW ی مجموعهی باز شامل (f(xباشد. چونf ی ن اشت پیوسته ازX بهX م باشد، ₍f−^۱_(W ی مجموعهی باز شاملx است. بنابه این ه
فرض کردیم ₍x ∈ Ω(_f باشد و با توجه به تعریف نقاط ناسرگردان داریم,∅ ≠ (n s.t. fⁿ(f−^۱(W)) ∩ f−^۱(W∃
یعن
fⁿ−^۱(W) ∩ W ̸= ∅.
با اثر دادن ی بار ن اشتf روی دو مجموعهی فوق داریم ∅ ≠fⁿ_(W) ∩ W . پس ₍f_(x ی نقطهی ناسرگردانم باشد.اکنون ثابت م کنیم که (ω ⊆ Ω(f.
فرض کنیدy عضو دلخواه از مجموعهی ₍ω_(f باشد. طبق تعریف نقاطω -حدی، دنبالهی {n_k} و نقطهای
مانندx ∈ X وجود دارد بهطوریکه.f^nk(x) → y
اکنون فرض کنید کهU ی مجموعهی باز شامل نقطهیy باشد. چونy ی نقطهی حدی برای مجموعهی
{(f^nk(x} ^{است پس}N₀ ∈ N وجود دارد بهطوریکه
∀n_k > N₀ =⇒ f^nk(x) ∈ U,
فرض کنید _۲N₀ < n_k1 < n_k باشند.واضح است کهf^nk2(x) ,f^nk1(x) ∈ U بنابراین داریم

که و همچنین با توجه به شرط لیپشیتنر و نامساوی جنسن
بنابر تعریف و
با توجه به ۲-۳-۵، ، نتیجه می گیریم

به این دلیل که، ، پس همگرایی(۵۵) سریعتر از (۴۲) است ، بنابراین می توان از (۵۵) چشم پوشی کرد و با قرار دادن به نتیجه ی مطلوب رسید.

۴-۱-۱۵ نتیجه: اگر ، که ، آن گاه
تقریب نتیجه ی بالا ، با متناسب است و همه ی مثال های عملی استفاده شده در ارزش گذاری اختیار معاملات
این گونه هستند( مانند مدل واریانس گاما و ).[۲۶]
۴-۲ همگرایی
در بخش قبل، روش صریح – ضمنی را برای حل معادله ی بیان کردیم، در این قسمت قصد داریم همگرایی این روش تفاضل متناهی را مطالعه کنیم . در واقع همگرایی ، سازگاری ، پایداری و یکنوایی روش ارائه شده را مورد تجزیه تحلیل قرار می دهیم.
در رویکرد معمول از معادله های ، طبق تئوری هم ارزی لاکس^[۸۲] (تئوری ساختاری تحلیل عددی) رابطه زیر برقرار است[۳۲]: همگرایی پایداری + سازگاری
۴-۲-۱ یکنوایی: یکی از خاصیت های مهم برای روش های عددی خاصیت یکنوایی می باشد. این خاصیت در ارزش گذاری، اصل مقایسه ای را تضمین می کند. همان طور که قبلاً ذکر شد(فصل (۳)) برقراری اصل مقایسه ای نیز برای جواب عددی، منجر به برقراری نامساوی آربیتراژ می گردد. در واقع اگر این اصل برقرار باشد یک تقریب بدون آربیتراژ برای به دست خواهیم آورد(قضیه ی ۳-۴-۱۲).
۴-۲-۲ قضیه: روش صریح- ضمنی یکنواست: اگر و شرط اولیه ی کراندار باشند ، آن گاه اثبات : عبارت (۵۲) را به صورت زیر بازنویسی می کنیم:
با بهره گرفتن از تعریف و داریم
و در نتیجه
با قرار دادن
و با جایگذاری ، و در (۴-۲-۲)

در ۴-۱-۱۱ ، را منفی در نظر گرفتیم ، که از آن نتیجه می شود:
اگر باشد، تقریب مشتق مرتبه ی اول را ، در نظر می گیریم که باز هم a ، b و c نامنفی خواهند بود. در واقع برای اثبات یکنوایی (و پایداری)، نامنفی بودن ، و لازم است. بنابراین بدون از دست دادن هیچ کلیتی می توان فرض کرد که باشد. با توجه به تعریف a ، b و c داریم:

حال فرض کنیم و دو جواب مسأله ی (۵۲) با شرایط اولیه ی متناظر و باشند و همچنین فرض کنیم برای همه ی ، .
برای همه ی ، با استقراء ثابت می کنیم : اگر
فرض می کنیم برای ، و همچنین .
به دلیل این که برای ،
پس ، به طوری که

که با فرض متناقض است، بنابراین و از آن نتیجه می شود .
۴-۲-۳ پایداری: حساسیت جواب یک مسأله ی مقداراولیه با شرایط اولیه یک قضیه ی مهم در تئوری و کاربرد معادله ی دیفرانسیل است . هنگامی که یک معادله ی دیفرانسیل را برای یک مدل به کار می بریم ، در حقیقت شرایط اولیه به طور کلی نامعین است ، در عوض ممکن است بازه ی شرایط اولیه کوچک باشد. بنابراین برای ارزیابی مقدار خطا در پیشگویی مدل مهم است که بدانیم آیا جواب ها که به ازای نقطه اولیه ی نزدیک به یکدیگر هستند ، در مقادیر دیگر هم نزدیک به یکدیگر باقی می مانند. یک مسأله ی مقدار اولیه که جواب آن به تغییرات کوچک در مقدار اولیه کمی حساس است را پایدار می نامند(هنگامی که (زمان) افزایش می یابد) ، در غیر این صورت آن را ناپایدار می نامند. اگر تمام جواب های یک معادله ی دیفرانسیل پایدار باشند ، معادله را پایدار می نامند و همچنین اگر همه ی جواب ها ناپایدار باشند معادله را ناپایدار می گویند . اگر یک معادله ناپایدار باشد و در یک بازه ی طولانی از آن استفاده کنیم ، یک خطای کوچک در شرایط اولیه می تواند منجر به خطای بزرگی در ادامه شود . حال به طور دقیق به تعریف پایداری می پردازیم .
۴-۲-۴ تعریف (پایداری) : روش صریح- ضمنی پایدار است ، اگر و فقط اگر ، برای یک شرط اولیه ی کراندار ، جواب در همه ی نقاط شبکه (روی )به طور یکنواخت ، مستقل از و ، کراندار باشد:
در واقع پایداری بیان می کند که ، جواب عددی در یک نقطه ی داده شده ( یا به طور معادل ، ارزش اختیار معامله برای یک دارایی بنیادین /تاریخ داده شده) هنگامی که ، انفجار پیدا نمی کند .[۲۴]
۴-۲-۵ قضیه: اگر باشد، روش صریح- ضمنی پایدار است .
اثبات :]۲۶[ .
حال مسأله ی (۵۲) را به فرم دیگری بازنویسی خواهیم کرد .
۴-۲-۶ تعریف: مسأله ی (۵۲) را به صورت زیر تعریف می کنیم:
(۵۹)
و را جواب مسأله ی بالا روی شبکه ی می نامیم.
۴-۲-۷ تعریف: یک تابع تعریف شده روی را یک زبر جواب از مسأله ی (۵۹) گویند، هرگاه
و تابع تعریف شده روی را یک زیر جواب از مسأله ی (۵۹) است، اگر
نتیجه زیر ، اصل مقایسه ای گسسته را برای جواب و زیر جواب (که به صورت بالا تعریف شده اند) توسعه می دهد.
۴-۲-۸ لم: برای هر زبرجواب و زیر جواب از مسأله ی (۴-۲-۴)، روی شبکه ی داریم
اثبات: سه حالت را در نظر می گیریم الف)اگر باشد، با توجه به تعریف
بنابراین
ب) اگر ، با بهره گرفتن از تعریف
که نتیجه می شود:
اگر و با بهره گرفتن از خاصیت یکنوایی روش صریح- ضمنی نتیجه حاصل می شود . در واقع اگر

۱۴-۶-۲٫ چارچوب تحلیلی برای ارتقاء فن‏بازار

تحلیل‌های مربوط به سیستم‌های نوآوری عمدتاً با رویکرد نهادی یا کارکردی انجام می‌شوند. در مورد فن‏بازار، با توجه به ادبیات موجود می‏توان از کارکردهایی که برای نهادهای میانجی پیشنهاد شده است، استفاده کرد. جدیدترین نمونه این نوع تحلیل که توسط کیللو و همکاران (Kilelu etal, 2011) مورد استفاده قرار گرفته، شش کارکرد مختلف را برای تحلیل نهادهای میانجی در سیستم کشاورزی کنیا مورد بررسی قرار داده است. اخیراً نیز هنون و همکاران (Hannon etal, 2014) نیز از این رویکرد برای تحلیل بخش انرژی انگلستان استفاده کرده‏اند. کارکردهای مورد استفاده این چارچوب تحلیلی عبارتند از :
تحریک و بیان تقاضای فناوری
شبکه‏سازی
دلالی دانش و فناوری
مدیریت فرایند نوآوری
ایجاد ظرفیت نوآوری
پشتیبانی نهادی
علاوه بر کارکردهای شش‌گانه فوق، هنون به سه موضوع دیگر به‌عنوان ویژگی‌های میانجی اشاره می‏کند:
اول اینکه اگر فرض بر این گذاشته شود که هدف نهادهای میانجی (و فن‏بازار) توسعه نوآوری است در آن صورت می‌توان گفت که نوآوری از چند مرحله پیاپی تشکیل‌شده و عبور از یک مرحله به مرحله دیگر دشوار و همراه با هزینه است. در میان عبور از توسعه به تجاری‌سازی که در ادبیات به آن عبور از “دره مرگ” میگویند بسیار دشوار است. نهادهای میانجی در واقع مانند پلی هستند که عبور را ممکن می‏سازند. به‌بیان‌دیگر، نهادهای میانجی تنها سازمان‌هایی هستند که به‌صورت هدفمند بین این دو مرحله قرار می‌گیرند و جامعه تحقیقات و توسعه فناوری را به کسب‌وکار متصل می‌کنند.
دوم اینکه نهادهای میانجی، سازمان‌هایی خنثی، مستقل و بی‌طرف هستند یعنی از شرکت، سازمان و یا استراتژی خاصی طرفداری نمی‌کنند و باید از اعتبار کافی برخوردار باشند . در رابطه با این موضوع بر اساس نظر کولدونی و همکاران (Kolodny etal, 2001) ، شش عامل در اعتبار و در نتیجه در ارتقاء نهادهای میانجی دخیل است:
آگاهی شرکت‌ها از وجود فن‏بازار و امکان دسترسی به آن
قابل اطمینان بودن فن‏بازار برای شرکت‌ها
دسترسی داشتن فن‏بازار به منابع دانش و اطلاعات و فناوری و نوآوری (منظور شرکت‌ها و سازمان‌های دارای دانش و فناوری است)
معتبر بودن فن‏بازار از دید منابع فوق
توانایی فن‏بازار در پاسخگویی سریع به نیاز شرکت‌ها
برخورداری فن‏بازار از توانمندی‌هایی که شرکت‌ها در آن‌ها ضعف دارند
سوم اینکه نهادهای میانجی طبق نظر وینچ و کورتنی (Winch & Courtney, 2007)، باید اختصاصاً نقش میانجی را ایفا کنند، نه اینکه میانجیگری یکی از نقش‏های جانبی و فرعی آن‌ها باشد.
با توجه به مطالب فوق چارچوب تحلیلی زیر را برای ارتقاء فن‏بازار می‏توان پیشنهاد نمود:
تبیین تقاضا
فن‏بازار باید بتواند تقاضای فناوری را برای دارندگان و توسعه‌دهندگان فناوری مشخص کند. برای این هدف باید اطلاعات لازم را از صنایع و سازمان‌ها جمع‏آوری نماید. با بهره گرفتن از روش‌های ارزیابی نیاز فناوری و ارزیابی شکاف دانش، نسبت به تعیین و تبیین نیازهای فناوری اقدام کند.
شبکه‏سازی
فن‏بازار باید همکاران بالقوه را شناسایی و انتخاب کند و مکانیزهایی را برای ارتباط آن‌ها و همچنین همکاری آن‌ها با یکدیگر فراهم کند
ظرفیت سازی
فن‏بازار باید قادر باشد به صنایع در ظرفیت‌سازی برای ایجاد شرکت‌های جدید، دریافت مجوزهای لازم، استانداردسازی، توسعه مهارت‌های فردی و توسعه مهارت‌های مدیریتی کمک کند
مدیریت فرایند نوآوری
فن‏بازار باید به طرفین عرضه و تقاضا در مدیریت تعارض، انجام مذاکرات، ایجاد اعتماد متقابل و اشتراک دارایی‌های مکمل کمک کند و فضای یادگیری را برای طرفین فراهم نماید
دلالی دانش و فناوری
فن‏بازار باید امکان مبادله دانش و فناوری را از طریق اطلاع ‏رسانی، ارائه مشاوره و زمینه‌سازی برای تماس مستقیم بین افراد فنی فراهم آورد و عرضه و تقاضا را با هم جفت‌وجور کند
پشتیبانی نهادی
فن‏بازار باید در زمینه سیاست‏گذاری و تدوین قوانین و مقررات مناسب برای مبادلات دانش و فناوری نیز فعالیت کند
اطلاع ‏رسانی
فن‏بازار باید با اطلاع ‏رسانی مناسب، شرکت‌ها و سازمان‌ها را از وجود امکانات خود مطلع سازد و اعتماد و اطمینان آن‌ها را نسبت به توانایی خود جلب نماید
پاسخ‏گویی
فن‏بازار باید بتواند آنچه شرکت‌ها در آن ضعف دارند را برای آن‌ها فراهم کند و بتواند در کمترین زمان به نیاز آن‌ها پاسخ گوید.
۱۵-۶-۲٫ ذی‏نفعان فن‏بازار
در فعالیت‏های اقتصادی، ذی‏نفعان به دو دسته اصلی و فرعی تقسیم‏بندی می‏شوند (رمضانی، ۱۳۹۱):
ذی‏نفعان اصلی: آن دسته از عوامل که مستقیماً در تبادل اقتصادی در بازار فعالیت می‏کنند یا بر آن اثر می‏گذارند؛ مانند عرضه‏کنندگان یا مشتریان.
ذی‏نفعان فرعی: آن دسته از عوامل که غیرمستقیم بر تبادل اقتصادی بازار اثر می‏گذارند یا اثر می‏پذیرند؛ مانند بخش‏های پشتیبان کسب‌وکار و رسانه‏ها.
فن‏بازار، یک ابر مدل برای بازارهای خاص فناوری است. موضوع ویژه فن‏بازار دارای دو ویژگی مهم زیر است:
فن‏بازار بستر کسب‌وکار است.
فن‏بازار، بر پایه یک شبکه شکل می‏گیرد.
با توجه به این دو ویژگی و از نظر فعالیت مستقیم و غیرمستقیم، ذی‏نفعان اصلی و فرعی فن‏بازار عبارتند از:
ذی‏نفعان اصلی: عرضه‏کنندگان، مشتریان، تأمین‌کنندگان مناسب مالی، سرمایه‏گذاران، مالکان یا سهام‏داران و حکومت
ذی‏نفعان فرعی: بخش‏های پشتیبان کسب‌وکار، جامعه، گروه‏های اجتماعی و رسانه‏ها.
رمضانی (۱۳۹۱) با بررسی دستاوردهای نظری مربوط به فن‏بازار، تجارب الگوهای نمونه و اسناد بالادستی کشور به استخراج ذی‏نفعان فن‏بازار با توجه به شرایط بومی ایران پرداخته است. در جدول زیر، ذی‏نفعان در سه سطح «ذی‏نفعان کلان»، «گروه ذی‏نفعان» و «ذی‏نفع» ارائه شده‏اند.
جدول ۵-۲٫ ذی‏نفعان فن‏بازار

ب.این دعا به واسطه عموم افرادی موصول و عموم ازمانی و احوالی که از راه حذف متعلق حاصل شده است دلالت بر عصمت امامA میکند؛ یعنی در هیچ حالتی وی مرتکب معصیت نمی‌شود و جز حق نمی‌گوید و به غیر حق عمل نمی‌کند و همیشه همراه حق است، زیرا اگر مرتکب معصیت شود دشمنی با او به خاطر عمل منکر واجب می‌شود و چون در این دعا هیچ حالت یا زمانی استثنا نشده است عصمت امام اثبات می‌گردد.این عصمت با مولای به معنای امام و خلیفه سازگار است.
۲٫محدثین و حفاظ حدیث، الفاظ دیگری در صدر و ذیل حدیث غدیر آورده‌اند که دلالت بر معنای امامت می‌کند.
برخی نقل کردهاند که پیامبر اکرم۶ فرمود:
یا ایها الناس بما تشهدون؟ قالوا نشهد أن لا اله الا الله قال: ثم مه؟ قالوا: و أن محمدا عبده و رسوله، قال: فمن ولیکم؟ قالوا: الله و رسوله مولانا.ثم ضرب یده الی عضد علیA فأقامه فقال: من یکن الله و رسوله مولاه فان هذا مولاه^[۲۱۱].
ای مردم! به چه چیزی گواهی میدهید؟ گفتند گواهی میدهیم که معبودی جز الله نیست. فرمود: سپس چه؟ گفتند: گواهی می‌دهیم همانا محمد عبد او و فرستاده اوست، فرمود: ولی شما کیست؟ گفتند: خدا و رسول او مولای ما هستند. سپس رسول اکرم۶ دست به بازوی علیA زد و او را بلند کرد و فرمود: هر کس خدا و رسولش مولای اوست، این شخص نیز مولای اوست.
وقوع ولایت در کنار شهادت به توحید و رسالت و آمدن آن پشت سر مولویت مطلقه خدا و رسول خدا۶ تنها با معنای امامتی که ملازم با اولویت در تصرف است، صحیح می‌باشد.
۳٫رسول خدا۶ پس از اعلام مولی بودن علیA تکبیر گفتند و فرمودند:
الله اکبر علی اکمال الدین و اتمام النعمه و رضی الرب برسالتی و الولایه لعلی بن ابی طالب.
اکمال دین و اتمام نعمت با هیچ کدام از معانی مولی غیر از امامت و اولویت در تصرف صحیح نمی‌باشد.
۴٫قرینه چهارم جریان تهنیت و تبریک مردم، به ویژه ابوبکر و عمر به امام علیA می‌باشد.

۶-۲-۱-۳٫ جواب شبهه دلالت ذیل حدیث بر معنای محب و ناصر:

۱٫همان گونه که در پاسخ شبهه پیشین گفته شد، از دعای پیامبر اکرم۶ «اللهم وال من والاه و عاد من عاداه» معنای امامت استفاده می‌شود.

2. 2. قرائن دیگری در این حدیث موجود است که دلالت بر معنای امامت دارند، مثل تبریک مردم یا فهم مردم به خصوص اشعار و غدیریه‌هایی که از همان زمان سروده شد. شیخ مفید، با استناد به سروده‏های شاعران مُخضرم (شعرایی که دوره جاهلیّت و اسلام را درک کرده‏اند)؛ یعنی شاعرانی چون اخطل، کمیت، قیس بن سعد بن عباده و حسان بن ثابت، اثبات می‏کند که معنای ولی در حدیث یاد شده، فقط امام است^[۲۱۲].

۳٫این دعا، مناسب معنای امامت از لفظ مولی است، زیرا رسول خدا۶ با این دعا مردم را مکلف می‌کند که از حضرت علیA اطاعت کنند و از تمرد و نافرمانی اوامر او برحذر باشند، چون امامت و خلافت نیازمند اطاعت و فرمانبرداری مردم است.
علامه امینی در رد این ادعا که مراد از مولی ناصر و محب است، می‌نویسد:
«بر فرض که مراد از مولی در حدیث غدیر این دو معنا باشد، از دو حال خارج نیست:
الف.احتمال دارد که پیامبر اکرم۶ قصد داشت که مردم را به محبت و نصرت علیA ترغیب کند، زیراکه او از مؤمنین بود.
ب. احتمال دوم این است که مقصود پیامبر۶این باشد که محبت ونصرت به مردم را به علیA امر کند.
هر کدام از دو صورت پیشین می‌تواند اخباری یا انشایی باشد در نتیجه چهار صورت به وجود می‌آید.
حالت نخست: رسول اکرم۶ به مردم خبر دهد که محبت و نصرت علیA واجب است.
این احتمال مردود است؛ زیرا هیچ فایده ای بر آن مترتب نیست و مطلب مجهولی نبوده است تا در آن زمان و با آن شرایط به مردم اعلام نماید و سستی کردن در تبلیغ آن تبلیغ نکردن رسالت شمرده شود و تبلیغ آن اکمال دین و اتمام نعمت به حساب آید، سپس مردم به تبریک و تهنیت علیA بپردازند.
چگونه این احتمال صحیح باشد در حالی که مردم همواره سخن خدا را در قرآن میخواندند که می‌فرماید: «وَالمُؤمِنُونَ وَ المُؤمِناتُ بَعضُهُم أولِیاءُ بَعضٍ»^[۲۱۳] یا می‌فرماید: «إنَّما المُؤمِنُونَ إِخَوهٌ»^[۲۱۴] که بر وجوب دوستی مؤمنین نسبت به همدیگر دلالت دارند.
ساحت مقدس نبی اکرم۶ از تبلیغ چنین امر عبثی منزه می‌باشد.
حالت دوم: رسول خدا۶ وجوب محبت و نصرت علیA را انشاءکند.
ضعف این احتمال نیز کمتر از احتمال نخست نمی‌باشد،چون مطلب جدیدی نبوده است که تا آن زمان بیان نشده باشد و حکم تازه ای نبود که تا آن هنگام انشا نشده باشد.
هم چنین طبق این دو احتمال لازم بود که پیامبر اکرم۶ بفرماید: «من کان مولای فهو مولی علی» لذا این دو احتمال خلاف ظاهر حدیث است.شاید سبط ابن جوزی نیز متوجه این اشکال بود که در تذکرهاش می‌گوید: حمل لفظ مولی در این حدیث بر معنای ناصر جایز نیست.
علاوه بر آن، وجوب محبت و نصرت طبق این دو وجه، مختص علیA نبود؛ در این امر همه مسلمانان مساوی بودند، پس تخصیص حضرت علیA وجهی نداشت. اگر مراد محبت و نصرت مخصوصی باشد که بالاتر و برتر از دیگران باشد، مانند وجوب متابعت و امتثال اوامر و تسلیم شدن در برابر او، این همان معنای امامت است، به خصوص بیانی که برای علیA به کار رفته است، شبیه بیانی است که برای نبی اکرم۶ به کار رفته است؛ «من کنت مولاه» و تفکیک بین آن دو در یک سیاق جایز نیست.

حالت سوم: رسول اکرم۶ به مردم خبر دهد که بر علیA واجب است که به مردم محبت و نصرت داشته باشد.
این حالت نیز مردود است، زیرا در این صورت لازم بود که نبی اکرم۶ به خود علیA بفرماید نه این که همه مردم را نگه دارد و آنها را خطاب قرار دهد.
حالت چهارم: وجوب محبت و نصرت مردم را به علیA انشا کند.
این احتمال نیز جایز نیست، زیرا در این صورت پیامبر اکرم نیازی به آن همه اهتمام و سفارش به مردم و مخاطب قرار دادن مردم نداشت…»^[۲۱۵].

۷-۲-۱-۳٫ پاسخ به شبهه مراد بودن «اولویت در قرب» به پیامبر اکرم۶

۱٫در این که حضرت علیA از مقربین و خواص پیامبر اکرم۶ بودند تردیدی نیست، چون حضرت علیA از کودکی در دامان پیامبر خدا پرورش یافتند و همواره در محضر رسول خدا۶ بودند. حضرت علیA در خطبه قاصعه نهج البلاغه در این باره میفرماید:
«شما موقعیت مرا نسبت به رسول خدا۶ در خوشاوندی نزدیک در مقام و منزلت ویژه می‌دانید؛ پیامبر مرا در اتاق خویش می‌نشاند، در حالی که کودک بودم مرا در آغوش خود می‌گرفت و در بستر مخصوص خود می‌خوابانید. بدنش را به بدن من می‌چسباند و بوی پاکیزه خود را به من می‌بویاند و گاهی غذایی را لقمه لقمه در دهانم می‌گذارد. هرگز دروغی در گفتار من و اشتباهی در کردارم نیافت و من همواره با پیامبر بودم؛ چونان فرزند که همواره با مادر است. پیامبر۶ هر روز نشانه تازهای از اخلاق نیکو را برایم آشکار میفرمود و به من فرمان می‌داد که به او اقتدا نمایم. پیامبر۶ چند ماه از سال را در غار حراء میگذراند. تنها من او را مشاهده میکردم و کسی جز من او را نمیدید. در آن روز‌ها در هیچ خانهای اسلام راه نیافت، جز خانه رسول خدا۶ که خدیجه هم در آن بود و من سومین آنها بودم. من نور وحی و رسالت را میدیدم و بوی نبوت را می‌بوییدم. من هنگامی که وحی بر پیامبر فرود میآمد، ناله شیطان را شنیدم، گفتم: ای رسول خدا! این ناله کیست؟گفت: شیطان است که از پرستش خویش مأیوس گردید و فرمود: «علی تو آن چه را من می‌شنوم می‌شنوی و آن چه را که می‌بینم می‌بینی جز این که تو پیامبر نیستی، بلکه وزیر من هستی و به راه خیر می‌روی»^[۲۱۶].
۲٫در جریان غدیر خم، دو آیه تبلیغ و اکمال نازل شد. همان گونه که پیش از این نیز بیان شد، این دو آیه تنها با معنای امامت و خلافت سازگار هستند.

۸-۲-۱-۳٫ پاسخ به شبهه عدم منافات این حدیث با خلافت خلفای سه گانه:

این اشکال وارد نیست، زیرا:
۱٫با حدیث غدیر وجود نص از سوی پیامبر اکرم۶ بر امامت علی بن ابی طالبA ثابت می‌شود و چون بالاجماع چنین نصی بر خلافت ابوبکر نیست و بیعت یا اجماع نمی‌تواند با نص معارضه کند، امامت حضرت علیA اثبات و امامت هر کسی غیر او نفی می‌شود^[۲۱۷].
۲٫ظاهر از «من کنت مولاه فعلی مولاه» عموم اوقات است. زمان حیات رسول خدا۶ به حکم عقل بیرون است، بقیه اوقات در تحت این عام باقی می‌ماند^[۲۱۸]. از این رو پس از رسول خدا۶ تا زمانی که حضرت علیA زنده است، او امام است.
۳٫این سخن با تبریک عمر به حضرت علیA منافات دارد، زیرا عمر به حضرت علیA گفت: «اصبحت مولای و مولی کل مؤمن و مؤمنه» در این تبریک عمر تصریح می‌کند که علیA مولای اوست.

۲-۳٫ فصل سیزدهم:
حدیث منزلت

یکی از احادیثی که شیعه و سنی از نبی اکرم۶ روایت کرده‌اند، حدیث منزلت است. در این حدیث پیامبر اکرم۶ به حضرت علیA می‌فرماید:

در روایات معصومین ( علیه السّلام ) نیز به خطر هواهای نفسانی برای انسان اشاره شده است ، چنان که رسول گرامی (ص) می فرمایند : « أعدی عدُوِّکَ نفسُکَ الّتی بینَ جَنبَیکَ : بدترین دشمنت ، نفس توست که میان دو پهلوی تو قرار دارد » . ( مجلسی، بحارالانوار ، ج ۷۰ ، ص ۶۴ ) .

در روایتی امام علی علیه السّلام می فرمایند : ( الهوی عدوّ العقل ) هواپرستی دشمن عقل است .( انصاری ، ترجمه غرر الحکم ، ج ۱ ، جمله ۳۲۱، ص۱۳) .
در جای دیگر نیز می فرمایند : « وَ اشرف ُ الغنی ترکُ المُنی . وَ کم مِن عقل ٍ اسیر ٍ تحت َ هوَی امیرٍ » . برترین بی نیازی، ترک آرزوهاست، و چه بسا عقل که اسیر فرمان روایی هوس است . (صبحی صالح ، نهج البلاغه ، حکمت ۲۱۱ ، ص ۵۰۶ ) .
در متون دینی ما از جمله قرآن و نهج البلاغه به این موضوع پرداخته شده و حتّی برای آن علّت هایی آورده شده و آثار زیان بار آن ذکر و در مقابل، راهکارهایی برای مقابله و رهایی از آن بیان شده است .
۱ . ۱ . بیان مسئله :
نوشتار پیش روی، با هدف بیان هوی و پرستش از نظر لغت و اصطلاح، عوامل هواپرستی و آثار زیان بار آن و راهکارهای مقابله با آن، در قرآن و نهج البلاغه به نگارش در آمده است .
هواپرستی به عنوان موضوعی که نفی آن یکی از آموزه های اسلامی است . پیروان هوای نفس، گرفتار سوء تشخیص و عدم درک واقعیت شده و در نهایت از مشاهده چهره واقعی حقّ ِ آشکار، محروم می مانند. گاهی هواپرستی در قالب سفارش به تقوا و پرهیزگاری نفی شده است، گاهی در قالب ترک گناهان و گاهی در قالب مذمّت مظاهر دنیوی که از آن تعبیر به حبّ دنیا می شود .
مسئله مهمّی که در این نوشتار به دنبال آن هستیم این است که نظر قرآن و نهج البلاغه در زمینه ی هوی پرستی چیست ؟ چه پیامدهایی را در پی دارد ؟ و این که نحوه ی برخورد با آن چگونه است ؟
۱ . ۲ . اهمیّت و ضرورت تحقیق :
اهمیّت انتخاب این موضوع به عنوان موضوع بحث، این است که در جهان معاصر نیز آن چه با تمام تلخی، حقیقتی انکار ناپذیر است، همین رو گردانی از ارزش های اصیل انسانی و حاکمیّت فساد و بی بند و باری و افسار گسیختگی در کشور های ظاهراً پیش رفته می باشد که روز به روز بر تیرگی دل ها افزوده و آن نور معنوی که سبب روشنایی وجود و مایه ی آرامش قلب هاست، به دست فراموشی سپرده می شود.
این واقعیّت تلخ در جوامع اسلامی و از جمله جامعه ی اسلامی خودمان نیز روز به روز گسترش می یابد. به جای اطاعت از احکام شرع، به پیروی از خواسته های نفسانی خویش پرداخته اند؛ یعنی به جای این که خود را بر اساس تعلیمات دینی تغییر دهندو خویش را با آن منطبق سازند، سعی کرده اند تعالیم دینی را بر امیال و خودخواهی های خویش تطبیق دهند .
بنا براین احیای ارزش های اصیل اخلاقی و بازگشت به اصول فراموش شده ی اسلامی شرط لازم برای حاکمیّت بخشیدن به اسلام در جامعه ی ماست و اگر با خلوص نیّت قدم در عالم دین گذاشته و از روی صدق و حقیقت تسلیم اوامر خداوندی شود و هواهای نفسانی را بشناسد، محال است در ورطه ی خودخواهی و خود محوری گرفتار شده و هواپرستی را دنبال نماید که اگر چنین کند هیچ گاه به سر منزل مقصود نمی رسد .
پس به جهت گسترده بودن مباحث آن ( هواپرستی ) قابل طرح از دیدگاه قرآن و سنّت نیست، بلکه در این تحقیق تلاش شده است که از دیدگاه قرآن و نهج البلاغه ارائه گردد .
۱ . ۳ . پیشینه تحقیق :
مسئله هواپرستی موضوعی است که هم زمان با خلقت حضرت آدم ( علیهم السّلام ) ظهور یافته است و ادیان الهی همواره با این رذایل اخلاقی به مبارزه پرداخته اند .
امّا با پیدایش دین اسلام، خودسازی در بُعد اخلاقی از اهمیّت ویژه ایی بر خوردار گشت، که هدف آن تربیت انسان و رسیدن به تعالی و دوری گزیدن از تباهی و خسران در نهایت رستگاری بود .
به همین خاطر عالمان و نویسندگان بسیاری ، در پی آثار و نتایج و راه های جلوگیری از ضعف نفس بر آمدند که تحت عنوان کتاب های اخلاقی گرد آوری شده است .
امّا در کل می توان از منابعی همچون جامع السعاده، احیاء علوم الدین، کیمیای سعادت ، محجهالبیضاء ، معراج السعاده، چهل حدیث امام خمینی ( ره ) و ….. به عنوان متونی بر جسته نام برد .
لازم به ذکر است که پایان نامه ای در این زمینه با عنوان ” هوی پرستی در نهج البلاغه ” در سال ۱۳۹۰، که توسط خانم رقیه باقری طاقانکی به نگارش در آمده، که به بررسی هوی پرستی در نهج البلاغه پرداخته شده، و به این نتیجه رسیده که هواپرستی دارای شعبه های گوناگون به وسعت تمام گناهان و زشتی هاست اگر چه در این میدان بزرگ، هر کسی به سببی زمین گیر شده و سقوط می کند؛ در کلمات نورانی حضرت امیر المؤمنین ( علیهم السّلام ) در جای جای نهج البلاغه به روشنی می شود به این واقعیّت پی برد . امّا از دیدگاه قرآن مورد بررسی قرار نگرفته است .
پس بنده تلاش می کنم که از دیدگاه قرآن و نهج البلاغه این موضوع را مورد بررسی قرار دهم .
۱ . ۴ . سوالات تحقیق :
۱ . ۴ . ۱ . سوال اصلی :
نگاه قرآن و نهج البلاغه به هواپرستی چیست ؟
۱ . ۴ . ۲ . سوالات فرعی :
عوامل هواپرستی در قرآن و نهج البلاغه چیست ؟
در قرآن و نهج البلاغه چه آثار و پیامدهایی برای هوی پرستی ذکر شده است ؟
با توجّه به آموزه های قرآن و نهج البلاغه چه راهکارهایی برای مقابله با هوی پرستی وجود دارد ؟
۱ . ۵ . هدف کلی :
” هدف پژوهش ، تبیین هوی پرستی از نگاه قرآن و نهج البلاغه ” است .
۱ . ۶ . اهداف جزئی :
بیان عوامل هوا پرستی از دیدگاه قرآن و نهج البلاغه
بیان آثار و پیامدهای هوی پرستی از دیدگاه قرآن و نهج البلاغه
بیان راهکارهای مقابله با هوی پرستی از دیدگاه قرآن و نهج البلاغه
۱ . ۷ . روش تحقیق :
این تحقیق از نظر نوع تحقیق، توصیفی ـ تحلیلی است و دارای زمینه های اخلاقی است . شیوه ی جمع آوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای یعنی استفاده از کتب، نرم افزارهای قرآنی، حدیثی و اینترنت می باشد .
۱ . ۸ . تعریف مفاهیم و واژگان تحقیق :
۱ . ۸ . ۱ . قرآن :
” قرآن ” معروف است به کتاب آسمانی مسلمانان و معجزه ی خاتم پیامبران . شاید هیچ منبعی به اندازه ی خود قرآن به تعریف این کتاب آسمانی نپرداخته باشد : قرآن خود را بیان کننده هرچیزی می داند ( نحل، ۸۹ ) و خود را کتاب تردید ناپذیر برای هدایت متقین بر می شمارد (بقره ، ۲ ) . این آیات و آیات فراوان دیگر که در توصیف و تعریف قرآن نازل شده است، می تواند زمینه ی مناسبی برای درک مفهوم حقیقی این کتاب آسمانی باشد. با این وجود صاحبنظران به بیان تعاریفی از قرآن اقدام نموده اند.
از قرآن دو گونه تعریف می توان به دست داد. نخست تعریف ساده و عرضی که قرآن را کتاب مقدس و آسمانی و وحی الهی بر حضرت محمّد (ص) می داند. دوم تعریف علمی که قرآن را وحی نامه اعجاز آمیز الهی می داند که به زبان عربی، به عین الفاظ توسط فرشته ی امین وحی ، جبرئیل ، از جانب خداوند و از لوح محفوظ بر قلب و زبان پیامبر اسلام ، هم اجمالاً ، یکباره و هم تفصیلاً در مدت بیست و سه سال نازل شده است . این کتاب آسمانی که به سی جزء تقسیم گردیده است، شامل ۱۱۴ سوره و حدود ۶۲۰۰ آیه می باشد . ( خاری آرانی، بررسی نقش امید در تعلیم و تربیت اسلامی انسان از منظر قرآن و روایات ، ص ۸ )
۱ . ۸ . ۲ . نهج البلاغه :
” نهج البلاغه” کتابی است حاوی ۲۳۹ خطبه ( سخنرانی ) ، ۷۹ مکتوب ( رساله ، نامه ) و ۴۸۰ حکمت و کلمات قصار که امیر المؤمنین (ع) در زمان کوتاه خلافت خود ایراد نموده و محمد بن حسین موسوی معروف به ” سیدرضی” ( ۴۰۶ ـ ۳۵۹ ) که از بزرگان علمای شیعه است ، در سال ۴۰۰ هجری آن را به رشته تحریر در آورده است . ( همان ، ص ۱۱ )
۱ . ۸ . ۳٫ هوی در لغت :
تمایل نفس انسان به شهوت و به کسانی که به شهوت منحرف می شوند گفته می شود ، وجه تسمیه ی آن به این خاطر است که دنباله روی هوای نفس را در دنیا به رنج و مصیبت و در آخرت به جهنّم می رساند و از راه صحیح او را متمایل به عذاب می سازد و نیز به معنای سقوط از بلندی به پایین است که سقوط همان هلاکت و بدبختی است . ( راغب اصفهانی ، مفردات الفاظ قرآن ، ص ۸۰۲ )
و نیز هوی را میل، خواهش و عشق معنا کرده اند . ( معین، فرهنگ فارسی معین ، ج ۴ ، ص ۵۲۲۸ ) .
همچنین هوی را میل نفس معنا کرده اند . ( قرشی ، قاموس قرآن ، ج ۷ ، ص ۱۷۱ ) . « وَ ما ینطق ُ عن الهوی . إن هُو إلّا وَحی ٌ یُوحی » نجم ( ۵۳ ) : ۳و ۴ . ( و هرگز از روی هوای نفس سخن نمی گوید . آنچه می گوید چیزی جز وحی که بر او نازل شده نیست . ) .
جمع آن ” أهواء ” است : « وَ لا تَتّبع اَهواءَ الَّذین کَذَّبوا بِایتنا وَ الَّذین َ لا یُؤمنون َ بالأ خرَه ِ وَ هُم بِربِّهِم یَعدِلون َ » انعام (۶) : ۱۵۰ . ( و از هوی هوس کسانی که آیات ما را تکذیب کردند، و کسانی که به آخرت ایمان ندارند و برای خدا شریک قائلند، پیروی مکن ) . ( قرشی، قاموس قرآن ، ج ۷ ، ص ۱۷۱ ) .
واژه هوی در میل مذموم و ممدوح هر دو به کار می رود. امّا در قرآن مجید بیشتر در خواهش های مذموم به کار رفته و گاهی در غیر آن ، آیه ذیل دالّ بر معنای ممدوح هواست :
« فاجعَل أفئدَه ً مِنَ الناس ِ تَهوِی إلیهِم » ابراهیم (۱۴) : ۳۷ . ( تو دل های گروهی از مردم را متوجّه آن ها ساز ) .
و نیز آیه ذیل هم دالّ بر حبّ مذموم است :
« کالّذی استَهوَ ته ُ الشَّیطین ُ فِی الارض ِ حَیران َ له اَصحب ٌ یَدعونَه الی الهُدَی ائتِنا » انعام (۶) : ۷۱ . ( همانند کسی که بر اثر وسوسه های شیطان ، در روی زمین راه را گم کرده ، و سر گردان مانده است ؛ در حالی که یارانی دارد که او را به هدایت دعوت می کنند به سوی ما بیا ! ) . به این معنا که شیاطین به عنوان دوست ، آن ها را به سوی خود میل دادند . ( قرشی، قاموس قرآن ، ج ۷ ، ص ۱۷۱ ؛ فراهیدی، العین، ج ۴ ، ص ۳۵۱ ) .
۱ . ۸ . ۴ . هوی در اصطلاح :