که با مسائل، مشکلات و شادی ها حیات اجتماعی آنان آن طور که هست، بیامیزد و مدتها با انان حیات بگذراند.(ساروخانی، باقر، ۱۳۸۴: ۱۸۸). در واقع مشاهده مشارکتی شکل مشخصی از تحقیق میدانی است که در آن محقق به منزله کنشگر در رویدادهای مورد مطالعه شرکت می کند.
در این نوع مشاهده محقق چون خود عضوی از جامعه است. گذشته از اینکه فرصت زیادی برای تعمق و دقیق شدن در رفتارهای گروهی مردم خود را دارد , از این امتیاز نیز برخوردار است که افراد جامعه مورد مطالعه وی در مقابل او و رفتار طبیعی خود را از دست نداده و بنابراین مستقیماً با واقعیت های موجود آنچنان که وجود دارند روبرو می‌گرد. در چنین روشی زمان جمع آوری اطلاعات زمان معینی نیست بلکه محقق در تمام مدتی که در جامعه مورد نظر بسر می‌برد, می‌تواند به مشاهده بپردازد( همان: ۱۸۹).

۲-۱-۶-۱. مشاهده بدون مشارکت
در نوع دوم مشاهده، محقق عضو جامعه مورد نظر نبوده بلکه از خارج بدان جامعه وارد می‌شود, در چنین مواردی مشکلات تحقیق بسیار زیادتر از نوع پیشین است زیرا ورود محقق به جامعه مورد مطالعه، عکس‌العمل‌هایی در بین افراد جامعه بوجود می‌آورد که موجب تغییر در رفتار طبیعی آنها می‌شود. مشاهده نوع اول را می‌توان به نوعی فیلمبرداری یا عکسبرداری تشبیه نمود که بدون مقدمه و ناگهانی از فرد یا افرادی صورت می‌گیرد بنابراین رفتار مردمی که جلوی دوربین عکسبرداری قرار گرفته‌اند کاملاً طبیعی است ولی در حالت دوم عکس العمل‌های ناشی از ترس، تردید، سوظن و ابهام موجب می گردد که نتایج تحقیق اعتبار و اطمینان خود را تا اندازه‌ای از دست بدهد . برای برطرف نمودن این مشکل ، محقق در بدو ورود خود به جامعه‌ای که قصد مطالعه آنرا دارد بایستی سعی در جلب اعتماد مردم آن جامعه نموده و تردید و سو ظنی را که احتمالاً از آمدن وی در آنها ایجاد گردیده است از ذهن آنها بزداید، بعبارت دیگر محقق یابد هنگامی کار خود را آغاز کند که افراد جامعه به منظور و مقصود علمی وی پی‌برده و بدون واهمه به سئوالاتش جواب دهند. در حقیقت چون تکنیک مشاهده بیشتر بوسیله مردم شناسان و در مطالعه ایلات و جوامع ابتدایی و محدود بکار برده می‌شود . بنابراین لازم است دانش پژوهانی که از این تکنیک استفاده می کند. شرایط و خصوصیات جامعه مورد مطالعه و مردم آن را بدقت در مد نظر داشته و قبل از هر نوع تماسی با مردم جو دوستانه و قبل اعتمادی برای ادامه کار خود ایجاد نمایند( همان، ۱۳۸۴: ۱۹۰).
۲-۶-۱. مصاحبه
یکی دیگر از روش های جمع آوری اطلاعات در این تحقیق که مورد استفاده قرار گرفته، روش مصاحبه است. از آنجا که مصاحبه، عام ترین روش گرد آوری اطلاعات در تحقیق کیفی است . لذا اغلب، این نوع تحقیقات را اصطلاحا روش های تحقیق مصاحبه ای نیز نامیده اند . مصاحبه را گفتگو یا گفت و شنود هدفمند نیز نامیده‌اند، بدین معنی که محقق با هدف کسب اطلاعات درباره موضوعی خاص با مصاحبه شنونده صحبت می کند( صفری شالی، رضا، ۱۳۸۷: ۶۸).
۷-۱. روش های جمع آوری اطلاعات
پدیده های اجتماعی بسیار پیچیده هستند و شناخت کامل این ابهام روش‌های متعددی را طلب می کند ، عوامل مختلف در پدیده های اجتماعی نقش دارند که پیدا کردن این عوامل با یک تکنیک و روش به دست نمی‌آید و چون ما با پدیده ای مواجه هستیم که در نوع خود بی همتاست بنابراین لازم است از تمامی روش‌های موجود که در این زمینه می تواند موثر واقع شوند، استفاده کنیم.
۸-۱.ابزارهای تحقیق
با توجه به روش های تحقیق موجود و از آنجا که در تحقیق حاضر رفتار مردم را زیر ذره بین گذاشته می شود، وسایل و ابزارهایی که در این تحقیق استفاده خواهد شد با توجه به کیفی بودن و اصول تحقیقات مردم شناسی ابزارهایی مانند دوربین عکاسی، )در موارد متعدد از جمله رسومات و آیینها ، شناسایی گونه های گیاهی و …(، اسلاید ، دوربین فیلم برداری و Mp3 برای ضبط وقایعی که بایست در طول تحقیق به آنها توجه شود. همچنین فیش های ثبت وقایع به بررسی جامعه مورد مطالعه پرداخته می شود.
۹-۱.جامعه آماری
جامعه آماری که می توان جمعیت یا حیطه نیز نام نهاد منظور جمعیتی می باشد که می خواهیم تحقیقی را روی آنها انجام دهیم ،در تحقیق حاضر نیز جامعه آماری کل مردمان ایل کاکاوند شهر قزوین می باشد که از بین این جمعیت باتوجه به رعایت اصول نمونه گیری یک سری افراد را به صورت انتخابی ،انتخاب کرده و با آنها مصاحبه خواهیم کرد،از طرفی با توجه به اینکه ابزار اصلی تحقیق حاضر مشاهده مشارکتی
می باشد لذا محقق بر خود می داند که با دیدی عمیق کل این ایل و مردمانش را مورد مطالعه قرار دهد. و روش تحقیق مسلط در تحقیق حاضر ، میدانی می باشد. به طور خلاصه بایست گفت که در این پژوهش جامعه مورد بررسی ما ایل کاکاوند شهر قزوین می باشد که با توجه به ویژگی های تاریخی و جغرافیایی به بررسی تاریخ و فرهنگ عامیانه آن پرداخته خواهد شد.
۱۰-۱.قلمرو زمانی و مکانی تحقیق
جامعه مورد مطالعه در این تحقیق ایل کاکاوند شهر قزوین می باشد. و مردمان این ایل در شهر قزوین با توجه به رعایت اصول مردم شناسی مورد مطالعه قرار خواهند گرفت.از نظر زمانی نیز تحقیق حاضر در سال ۱۳۹۲ انجام می گیرد.
۱۱-۱. مفاهیم و اصطلاحات
در این قسمت از تحقیق در ابتدا مهم ترین واژه ها و مفاهیمی که ممکن است در روند تحقیق حاضر به آنها بر خورد کنیم را تعریف می نماییم تا با روشن تر شدن فضای مفهومی به بینش درست تری دست یافت.
مردم شناسی: به معنی مطالعه هر یک از نهاد های انسانی در محدوده معینی است. (روح الامینی، محمود ۱۳۷۷: ۹). در این رشته به تحلیل حیات مادی، اجتماعی و فرهنگی و هم چنین هنرها، فنون و آداب و رسوم مردم جوامع یا گروهی پرداخته می شود. مردم شناسی شیوه ای مقایسه ای است که در صدد آن است که تبیینی نیز باشد و فرهنگ ها و شیوه های مختلف زندگی را مورد فهم و درک قرار دهد.(بیرو، ۱۳۷۵ : ۱۲).
فرهنگ: این واژه در لغت فارسی مرکب از دو جز “فر” و “هنگ” است که در معانی مختلفی به کار رفته است. مانند دانش، دانایی، خرد، نعرفت، حرفه، ادب و غیره. در اصطلاح روشن فکران با فرهنگ مترادف با مبادی آداب اهل مطالعه و خوش مشرب است. که متضاد آن یعنی بی فرهنگ مترادف با بی تمدن فرانسوی ها به کار می رود. (طبیعی ، ۱۳۷۴: ۳۲).
سنت: بنابر تعریف وبر سنت عبارت است از احساسات و باورهایی است که از نسلی به نسل دیگرمنتقل می‌شود. ازاین رو راهنمای جوامع سنتی گذشته ان‌هاست. اعضای این جوامع درست یا معقول بودن اعمال و رفتارشان را براساس طولانی بودن زمانی ارزیابی می کنند که آن اعمال مورد قبول جامعه بوده است. (عضدانلو، ۱۳۸۴: ۳۶۹).
اما از نظر گیدنز برای درک مفهوم سنت، باید عناصر مهم آن را شناخت، از مهمترین عناصر سنت که هسته مرکزی آن را تشکیل می دهد، مراسم، آیین ها و رفتار های تشریفاتی است. آیین ها تا جایی که به صورت مراسمی خاص انجام گیرد، محور هر چیز سنتی است. و رفتار سنتی به رفتاری اشاره دارد که « در حوزه ای معین تکرار و باز انجام می شود »( گیدنز، آنتونی، ۱۳۷۹: ۷۴) ، بدون آن که این سوال پرسیده شود؛ آیا آن چه که انجام می دهیم، صحیح و معتبر است یا خیر. گذشته به کمک آیین های مذهبی تکرار می شود و سنت نیز قدرت خود را از آیین های مذهبی می گیرد.
دومین ویژگی سنت، جمعی بودن آن است. جمعی بودن سنت به این موضوع اشاره دارد که الگوهای رفتاریِ کاملاً فردی در جوامع سنتی وجود ندارد. البته ممکن است کسی دارای آیین‌های شخصی باشد، اما نمی‌توان آن‌ها را سنت دانست. «سنت اساساً جمعی و اجتماعی است، و با ارتباط بین آیین‌های تکراری و باز انجام تشریفات و انجام دادن جمعی آن‌ها کاری صورت می‌گیرد، که بدین نحو آن را سنت تعریف می‌کنند».(همان:۷۵).
سومین ویژگی سنت این است که هم نگهبان هستند و هم در درون خود نگهبان هایی دارند که کارشان تفسیر و توضیح دادن سنت ها است. در نظر عامه تعدادی از افراد هستند که می توانند سنت ها را تفسیر کنند و نه همه. مثلاً کاهن ها و کشیش ها که معنای محرمانه آیین ها و مراسم ها را توضیح می دهند و ارتباط معونی با خدا را برای مذاهب تعریف می کنند.
آیین و آداب اجتماعی: این اصطلاح برای نشان دادن رفتارهایی است که بر طبق عرف و عادت صورت می‌گیرد و به کار می رود. آیین ها و آداب اجتماعی به کاربرد و رعایت عادات و عرف در بعد مادی آنان نظر دارند. (بیرو، آلن ، ۱۳۷۵ : ۷۸).
باور: نوعی از شناخت است نسبت به چیزی. آنگاه که شماخت و معرفت همراه با نوعی تایید قلبی و درونی باشد، به مرحله باور رسیده ایم. به عبارت دیگر مجموعه دانشی که در فرهنگی وجود دارد و مردم بدون شک و تردید به آن ایمان می آورند و به آن معتقد می شوند باور است. به بیان دیگر آن گاه که شناخت و معرفت به نقطه اطمینان قلبی رسید خواه صحیح باشد خواه نا صحیح باشد به آن باور گویند.
باور نوعی از شناخت و معرفت و درجه ای از شناخت محسوب می شود و بدان ایمان آورده می شود (معرفت جریانی است برای رسیدن به باورها) باورها جنبه دینی و علمی ندارند و تنها فرهنگی هستند. باورها از زمان و مکان متاثر می شوند و به تبع این کلیه معارف و شناخت های انسان ها مربوط به مقتضیات زمانی و مکانی اوست. باورها جنبه قومی و فرهنگی دارند و نه فردی. باورها می توانند از عقیده ای مشترک که همگان آن را به عنوان امری مسلم تلقی می کنند تا باورهایی که اساس پذیرش آن بر مبنای مقام و اهمیت امری عینی اتوار است را دربر گیرند.(بیرو ، آلن، ۱۳۷۵: ۳۲).
باورها یا اعتقادات مجموعه‌ای از افکارند که به زندگی معنا می‌بخشند. باورها ادراک ما از هستی را می‌سازند. چنین اندیشه می‌شود که باورها نقش فرماندهی در مغز دارند و زمانی که فکر می‌کنید که امری درست است، باور شما به مغز فرمان می‌دهد تا به دنبال چیزی باشد که از اعتقادات شما حمایت کند.
در بین اقوام و ملت های گوناگون، باورهای زیادی وجود دارند که با زندگی مردم عجین شده و تمام کارها و برخوردهای روزمره شان، بر اساس همین باورها صورت می گیرد. باورها ( خرافی یا غیرخرافی ) جزیی از فرهنگ هر قوم و منشا حرکت و نشان دهنده نحوه ی زندگی افراد هستند. با بهره گرفتن از باورها می توان بر افراد تسلط یافته و آنها را به هر جهت دلخواه حرکت داد، متوقف کرد یا به عقب برگرداند. باورها از نسلی به نسل بعدی منتقل می گردند و در این انتقال تحت تاثیر محیط قرارگرفته، تغییر کرده و حتی ممکن است فراموش شوند. ورود تکنولوژی به زندگی مردم، سبب فراموشی باورها است و بسیاری از آنها اکنون فقط در یادها مانده‌اند. بسیاری از باورهای گذشته اکنون کمرنگ شده و برخی نیز به علت تغییرات اجتماعی، مهاجرت به شهرها، ارتباط با مردم دیگر شهرها و مناطق، سست شدن روابط اجتماعی بین افراد فراموش شده اند.
قزوین: درباره وجه تسمیه قزوین و چگونگی این نام نظرات مختلفی مطرح شده است . کهن ترین سند درباره نام قزوین ،نوشته قدامه بن جعفر است که در نیمه دوم سده سوم هجری می زیسته است ، نوشته او چنین است: دژقزوین به فارسی کشوین خوانده می شود و معنی آن مرز دیداری است.
مورخین ایرانی و عرب قزوین را از جمله «این کش وین» یعنی بدان کنج بنگر گرفته اند و معتقدند که اعراب کش وین را معرب کرده و قزوین گفته اند.
اما به زعم مورخین یونانی پیش از دوران هخامنشی مردمی در کرانه باختری دریای قزوین می زیسته اند که آنها را کاسی یا کاسیت نام برده اند و کاسپین که نام دریای قزوین است از نام آنها گرفته شده است. بنابر آنچه گفته شد می توان نتیجه گرفت نام قزوین برگرفته از واژه کاسپین است و به احتمال زیاد واژه کش وین را باید تغییر یافته کس پین به شمار آورد.چگونگی این تغییر شکل از نظر زبان شناسی می تواند به این صورت انجام گرفته باشد.
تبدیل (س به ش) و (پ به و) که در نتیجه واژه کسپین به صورت کشوین درآمده است. تعبیر دیگر اینکه بنیانگذران شهر قزوین به یک چهره اساطیری نسبت داده شده این چهره دختر افراسیاب است که نام او «تاز» یاد شده است. اصل کلمه قزوین قاز اینی است. یعنی بازیگاه قاز که تعبیری عامیانه است.
گذشته از تحلیل هایی که درباره نام قزونی به اعتبار منابع کهن بدان اشاره رفت از نظر لغوی نیز می توان این نام را به این صورت مورد بررسی قرار داد این نام از ترکیب دو جزء تشکیل یافته است.
جزء (وین) بر وزن (سین) در فرهنگ لغت ها به معنی درخت و باغ آمده است. در زبان فارسی وازه ای وجود دارد به صورت کزون معرب آن کزوان به معنی درخت بند به کار رفته است. بنه به معنی پسته
می باشد. پژوشگر محتر آقای دکتر دبیر سیاقی در رابطه با نام قزوین معتقدند: قزوین به معنی باغ پسته
می باشد. (ورجاوند ، پرویز، ۱۳۷۵ :ص ۱۰۳).
قزوین را در نوشته های قدیم اروپا شهر باستانی (ارساس)خوانده اند و در تواریخ یونانی همان شهر قدیمی (راژیا)و در زمان اشکانیان به نام موسس آن (اردپا)خوانده اند. سامانیان آن را کشوین یعنی سرزمینی که نباید از آن غافل شد. و برخی هم آن را (مستوفین)یا شهری که مردمی پرصلابت و استوار دارد نامیده اند. در کتاب هایی بعداز اسلام اغلب از قزوین به نام باب الجنه یاد شده است.(آقا محمدی ، عباس، ۱۳۷۷ : ص۱۵).
۱۲-۱. پیشینه تحقیق
مقدمه
در زمینه باورها و اعتقادات ایرانیان افراد بسیاری هستند که تحقیقات وسیعی در حوزه های انسان شناسانی، مردم شناسی و جامعه شناسی انجام داده اند که بیان همه آنها قطعا در اینجا امکان پذیر نمی باشد. از این بابت جهت آشنایی با مهم ترین نوشتارهایی که در زمینه باورها و اعتقادات در ادبیات ما قرار دارد به چند نمونه از آنها به صورت اجمالی و گذرا اشاره می شود.
به‌نظر مى‌رسد مردمان کهن، اعتقادات و باورهاى به اصطلاح خرافه‌اى بیشترى نسبت به روزگاران جدید داشته‌اند. در ایران، از زمان ساسانیان چند کتاب باقى مانده که وجود بعضى از این اعتقادات را در آن دوره آشکار مى‌سازد. مانند “ورداویرافتامه” ، “شایست و نه‌شایست” ، “دین کرت” ، “بندهستن” و “نیرنگستان” پهلوی. بخشى از این باورها نیز از ملل بیگانه به ایران وارد شده که این تأثیرات از دوران هخامنشیان و نفوذ مغ‌ها در دین زرتشتى آغاز مى‌گردد. دین زرتشتى در ابتدا مخالف خرافات بود. یکی از کتاب هایی که در دوران معاصر در زمینه باورها و اعتقادات ایرانیان به تفضیل صحبت نموده است کتاب “نیرنگستان” اثر صادق هدایت می باشد( اصفهانیان، داوود، ۱۳۸۹: ۲۱).
هیربدستان یا نیرنگستان یکی از کتاب‌های دینی زرتشتیان است که به خط و زبان پهلوی نوشته شده‌ است. قدیم ترین نسخه‌ای که از این دو متن در دست است حدود ۹۰۰ سال یزدگردی برابر با سده هفدهم رونوشت برداری شده‌ است. در عنوان زند هیربدستان و نیرنگستان آمده‌ است که متن، برپایه آموزه‌ های پیشگ سر نوشته شده‌ است و در بخش دوم نیرنگستان آمده‌ است که فرگرد دوم بر پایه آموزه‌ های سوشیانس است که هر دو تن از مفسران اوستا بوده‌ اند. در این اثر قوانین آیینی دین زرتشت و دیدگاه تفسیرگران گوناگون در مورد این قوانین آمده‌ است. صادق هدایت، افکار، نظریات و آثارش شناخته شده‌تر از آن است که دوباره از آنها یاد شود. درمورد این کتاب ذکر چند نکته لازم باشد. نخست نام نیرنگستان است، همان‌طور که به آن اشاره شده در ادبیات پهلوی و پازند مجموعه‌ای هست به نام «نیرنگستان» که پاره‌ای از نوشته‌های اوستایی با گزارش و توضیح پهلوی آن گردآمده است. «نیرنگ واژه پهلوی است به معنی آیین دینی و نیایش و دعا. پارسیان به جای این واژه، کلمه گجراتی «کیریا» (در سنسکریت «کِریا») را بکار می‌بردند. در عربی «نیرنج» (جمع آن «نیرنجیات») معرب همین واژه پهلوی است. بسیاری از نیایش‌های کوتاه دین مزداپرستی نیرنگ نامیده می‌شود؛ چنان که نیرنگ آتش، نیرنگ کشتی بستن، نیرنگ دست شو و جز آن. این نیایش‌ها را دارای تأثیر فوق عادتی تصور می‌کرده و برای رفع پیشامدهای ناخوشایند و زشت و گزند رویدادها در هر مورد، نیرنگ ویژه‌ای داشته‌اند که بسیاری از آنها در کتابهای روایت (روایات داراب هرمزدیار و جز آن) گردآوری شده است. از آن جمله است نیرنگ حاجت خواستن، نیرنگ بیماری، نیرنگ ناخوشیِ گوسفند، نیرنگ سر درد، نیرنگ تب بستن، نیرنگ برای دفع شرّ دزد و نیرنگ برای آسان کردن زایمان زن دشوار زای. در سنت ایرانیان، نیرنگ از نیایش‌های مشکل‌گشای بسیار کهن بوده است. نیرنگ از جمله واژه‌های دینی زرتشتی است که پس از اسلام تغییر معنی داده و از آن سحر و جادو و طلسم و شعبده و افسون و حیله اراده کرده‌اند و بطور عام این واژه و ترکیب‌های آن ماننده نیرنگ‌باز، نیرنگ‌بازی و نیرنگ بکار بردن به معنی حیله، حیله‌گر، حیله‌گری و حیله در کار آوردن است.» آنچه پیداست نزدیک به هشتاد سال از نشر نخست این کتاب می‌گذرد، احمد کسروی نیز در دفتر پندارها به این گونه افکار و خرافات تاخته و با آنها به مبارزه پرداخته است.
نیرنگستان نام کتابی از صادق هدایت است. هدایت نام این کتاب را از نسخه ای به همین نام که در دوره ساسانی نگاشته شده گرفته است. نیرنگستان در اینجا به معنی فرهنگستان است. نیرنگستان هدایت یک فرهنگ نامه فولکلور است. در دیباچه نسک هدایت به نام یک متخصص فرهنگ توده و فلکلر، زمینه‌ها و ریشه‌های پیدایش این باورها را می کاود. منابع اصلی هدایت برای نگاشتن این هنگ بی نظیر به پیش از اسلام بر می گردد و از جمله نسکهایی چون : «اردا ویراژنامه» ، «شایست نشایست» ، «دینکرت» ، «بند هشن» و «نیرنگستان» پهلوی. هدایت باورمند است که بیشتر این باورها و آیین‌ها از آن جا وارد فرهنگ ایرانی شده که جادوگران در دوره نگارش اوستا نفوذ زیادی داشته اند و اوستا بر علیه آنها این احکام را صادر کرده که پسها بروی عادات و پندارها و باورها و آیین‌های رایج درآمده . چراکه کهن‌ترین بخش اوستا همان گاتها می‌باشد و بخشهای مورد بحث پسا به اوستا ملحق شده است. در مورد نیرنگستان به خطا نرویم و بپنداریم که نسک تماما اوهام و خرافات و افکار سخیفه را در بر می گیرد . چرا که هدایت در دیباچه آن برخی از این آیین‌ها را می ستاید و از آنها به نام یادگارهای نیک ایرانی یاد می‌کند . این باورها و پندارها را نشانه سالگذشت مردمی میداند که زیاد پیر شده، زیاد فکر کرده و زیاد افکار شاعرانه داشته است. از جمله جشن نوروز، آداب عقد و عروسی و تمامی افکار بی زیان خنده آور و افسانه‌های قشنگ ادبی و غیره. این کتاب چون فرهنگی کامل در چندین فصل طبقه بندی شده است: آداب و تشریفات زناشویی- تاریخچه- زن آبستن- اعتقادات و تشریفات گوناگون- آداب ناخوشیها- برای برآمدن حاجت ها- خواب- مرگ- تفال ناشی از اعضای بدن- تفال، نفوس، مروا، مرغوا- ساعات، وقت، روز- احکام عمومی- دستورها و احکام عملی- چند اصطلاح و مثل- چیزها و خاصیت آن- گیاه‌ها و دانه ها- خزندگان و گزندگان- پرندگان و ماکیان- داو ودد- بعضی از جشن‌های باستان- جاها و چیزهای معروف- افسانه‌های عامیانه- گوناگون( هدایت، صادق، ۱۳۵۶: ۲۴).
اما در ذیل به برخی از مواردی که در باب تاریخ ایران و ایل های ایرانی به نگارش درآمده اند، می پردازیم:
جمال زاده، “خلقیات ایرانیان"با بهره گرفتن از یک روش اسنادی در سال ۱۳۴۵ کتابی را به نگارش درآورده است که در ذیل به بخشی از آن اشاره می شود:
در آغاز کتاب جمال زاده این نکته را متذکر می شود که یک نفر ایرانی امروز از بسیاری جهات و به خصوص از لحاظ اخلاقی تفاوتی با ایرانی دیرو زندارد او با بیان این نکته هم قصد انتقاد از ایرانی را داشته که اخلاق او حتی با زمان هرودت تفاوت نکرده و این نشانه سکون و شاید تحجر در روحیه ی یک ملت است و هم می‌خواسته این نکته را بگوید که اگر در این کتاب از قول هرودت وکتزیاس و گزنفون تا شرق شناسان امروز سخن می گوید باز به همین دلیل است.
سپس جمال زاده پا را فراتر نهاده و علت عقب ماندگی ایرانی را همین معایب و نقایص اخلاقی می داند و معتقد است تا زمانی که ما به وجود این معایب اخلاقی در خودمان باور نداشته باشیم نخواهم توانست به علاج و درمان آن بپردازیم.
بعد از آن نویسنده به ذکر صفات پسندیده ایرانیان می پردازد و به ذکر دو نمونه از قول پروفسور براون وهرودت اکتفا کرده واین بخش حجم بسیار اندکی در مقابل بخشی که به ذکر صفات ناپسند ایرانیان می‌پردازد دارد. در اینجا ذکر می‌کند که تمام بیگانگانی که با ما ارتباط داشتند ایرانیان را متفق‌القول تیزهوش، سریع الانتقال، حاضرجواب، خوش مشرب، خوشمزه ، خوش سلیقه، خوش صحبت و خوش معاشرت ، بلند نظر، مبادی آداب، مهمان نواز، دست و دل باز و آبرومند می‌دانند. استقبال ایرانیان و به خصوص روستاییان از سپاه دانش را نشانه عشق و علاقه مردم ایران به علم می‌داند .طبع شاعرانه ایرانیان و اینکه با شکم گرسنه و جیب خالی تکیه بر اریکه قدرت زده اند را از قول بیگانگان مورد تجلیل قرار می‌دهد. نویسنده در فصلی به نام تغییر احوال ما ایرانیان ذکر می کند صفات پسندیده ای که به ایرانیان نسبت می‌دهند عمدتا به خصایص ظاهری مربوط می شوند نه آنچه بتوان آن را اخلاق نام نهاد و بیشتر ایراد هایی که به خصایص ایرانیان گرفته اند در باب اخلاق درونی آن‌هاست.
در ادامه بخشی به نام تفاوتهای اخلاقی ما با دیگران آغاز می گردد و به کثرت اخلاق های بد ما نسبت به اخلاق های خوب ما در کتاب‌هایی که بیگانگان درباره ی ما نوشته اند اشاره می کند و اینکه ممکن است بعضی اخلاق ها و اطوارها در نزد ملتی مقبول و پسندیده باشند در حالی که همان ها در میان اقوام دیگر نکوهیده و مکروه به حساب می آیند و گاهی بعضی بدفهمی ها و کژاندیشی ها باعث شده که بعضی صفات پسندیده ما ، مانند فروتنی و تعارضات ما را به چابلوسی و دروغگویی تعبیر کنند و این عیبی بر ملتی به حساب نمی آید اگر تفاوت‌هایی در بین آنها با دیگران وجود دارد. پس از این نویسنده چهار نوع واکنش برای مقابله با آنچه بیگانگان درباره ما گفته اند ذکر می کند ۱-تجاهل و تغافل، ۲-انکار، ۳-تلافی، ۴-تعقل و پس از آنکه سه راه اول را رد می کند راه چهارم را مناسب می داند.
نویسنده عقاید و آراء بیگانگان را درباره ایرانیان ذکر کند و آنها را به چهار دسته تقسیم می کند، ۱- یونیان و رومیان، ۲- غیر فرنگی ها (ترک،عرب و تاتار)، ۳- فرنگیان هم روزگار ما، ۴- ایرانیان.
در دسته نخست به هرودت (پدر تاریخ) و پلوت ( شاعررومی قرن۲پیش ازمیلاد) که در ستایش ایرانیان سخن رانده‌اند و آمی‌ین مارسلین که ایرانیان را متکبر، جنگجو، خودستا و مستبد می‌داند اشاره دارد. دردسته دوم از متنبی شاعر عرب که در نکوهش ایرانیان سخن بسیار رانده و از غازی غرای خان تاتاراز دودمان چنگیز و روشنی بیک از صاحب منصبان ترکیه مطالبی را ذکر کرده که ایشان نیز از ایرانیان بسیار بد گفته اند. دسته سوم به نوشته‌های سفرا، سیاحان، سفرنامه نویسان، شرق شناسان، مورخان، مشاوران نظامی و نویسندگان زیادی استناد کرده که در اکثر موارد افرادی که در باب ایرانیان سخن گفته اند ایرانیا ن را مردمی می شناسند با صفات ناپسندی مانند دروغ، بی وجدانی، مبالغه کردن، دورویی، نفاق، شرک، بی وفایی، خرافه پرستی، چابلوسی، عدم اعتماد و غیره. جمال زاده در این مقاله به شیوه ای هنر مندانه سعی در جمع آوری نوشته های کسانی کرده که در باب خلقیات ایرانیان سخن رانده اند داشته است. (جمال زاده، ۱۳۴۵).
صادق همایونی نیز در تحقیقی با عنوان” فرهنگ مردم سروستان” که در سال ۱۳۷۱طی تحقیقی میدانی به نگارش در آورده است به آداب و رسوم مردم فارس اشاره می کند که خلاصه ای از آن در ذیل آورده می شود:
این کتاب یکی از مفصل‏ترین و جامع‏ترین اثار تحقیقی است که تاکنون در این زمینه منتشر شده است. نگارنده اثر که خود زاده سروستان فارس بود در این اثر به تمام جنبه های فرهنگ عامه مردم سروستان پرداخته است. برای نمونه در این کتاب در زمینه آداب زوار آمده است در سروستان به زوار “فَتِ راه” می دهند، “فت راه” یا فتح راه معمولاً مقداری پول است. البته، مسافران بعد از آمدن از مشهد مقدس برای کسانی که “فَتِ راه” دادن، دستمالی ابریشمی، جانماز، نبات طواف شده و تُربت معروف به گل تربت تقدیم می کنند.
رضا بهرامی در تحقیقی با عنوان"خواستگاری در میان ایلات کرد شمال خراسان” که در سال ۱۳۸۵ به نگارش در آورده است به تاریخچه کردها و اعتقادات و آداب و رسون آنها به خصوص در مورد خواستگاری پرداخته است که خلاصه ای از آن به این صورت است که:

عاشقان را همه گر آب برد خوب رویان همه را خواب برد (ایرج میرزا، ۱۳۵۰، ص ۱۴۹)
در این شعر که ترجمه شعر شیللر است شاعر از جانفشانی عاشق در راه معشوق سخن میگوید از دید عاشق زن پرستیدنی و ستودنی است که لیاقت هر چیز زیبا را دارد و توقع عاشق از معشوق و زن وفاداری است او میخواهد که زن او را فراموش نکند و خاطراتش را در گنجینهی سینه نگه دارد ولی زن بی وفا و فراموشکار است و این بی مهری جز از خوب رویان از شخص دیگری متصور نیست.
۱۶- جواب به خرده گیر
شنیدم یاوه گویی هرزه پویی گدایی، سفلهیی، بی آب رویی
چو اشعار حجابم را شنیده حجاب شرم و عفت را دریده
ترا هم شد حجاب اسباب این ظن که خواندی مادرت را خواهر من
اگر آن زن به سر معجر نمیزد یقین این شبهه از تو سر نمیزد
نفهمیده نمیگفتی و اکنون نمیافتاد راز از پرده بیرون
حجاب دست و صورت هم یقین است که ضد نصّ قرآن مبین است (ایرج میرزا، ۱۳۵۰، صص ۱۵۰- ۱۵۱)
در این شعر که شاعر در جواب خرده گیران از شعر حجاب میسراید باز هم در دفاع از خود از حجاب انتقاد میکند و تمام بدبختی و عقب ماندگی بانوان را از حجاب میداند ایرج معتقد است حجاب نه تنها مصونیت نیست بلکه باعث اشتباهاتی میشود که گاهی قابل جبران نیست شاعر طرفدار تجدد و به اجتماع آمدن بانوان است او آرزو دارد نقاب غفلت از دیدگان زنان کنار رود تا حقایق را ببینند و به آنچه استحقاق آنها است برسند از نظر شاعر زن در این شعر به وسیله رسوم غلط در جهل و نادانی نگه داشته شده است این رسوم حتی از دید قرآن هم قابل تأیید نیست. او اوضاع نابسامان کشور و ظلم به بانوان را مطرح میسازد و این که حجاب مانع پیشرفت زن است.
شاعر دوست دارد با حذف موانع به زن تشخص و آزادی و اراده بدهد تا مشکلات خود را به تنهایی مرتفع سازد.
۱۸- بر سنگ مزار
ای نکویان که در این دنیایید یا از این بعد به دنیا آیید
مدفن عشق جهان است این جا یک جهان عشق نهان است این جا
هر که را روی خوش و خوی نکوست مرده و زنده من عاشق اوست
گرچه امروز به حاکم ماواست چشم من باز به دنبال شماست
گاهی از من به سخن یاد کنید در دل خاک دلم شاد کنید (ایرج میرزا، ۱۳۵۰، ص ۱۵۲)
در این شعر شاعر زنان زیبارویی را که اخلاق خوش دارند ستایش میکند و خود را عاشق و چشم به راه آنان میداند از آنها میخواهد که به دیدار او بیایند و باعث مسرت و شادی او شوند.
از نظر شاعر زن موجودی آرامش بخش و ستودنی است که هم در زمان زندگی و هم در مرگ مرهم دردهای شاعر بوده است پس زن معشوق زمینی است.
۲۱- شوق درس خواندن
حمد بر کردگار یکتا باد که مرا شوق درس خواندن داد
آشنا کرد چشم من به کتاب داد، توفیق خیرم از هر باب
پدرم را عطا نمود حیات تا کند صرف کار من اوقات
مادرم را تناوری بخشید مهر فرزند پروری بخشید
درس و مشقم چو ناتمام بود بازی از بهر من حرام بود
در سر کارهای بی مصرف نکنم هیچ وقت خویش تلف (ایرج میرزا، ۱۳۵۰، ص ۱۵۴)
شاعر ضمن ستایش پروردگار که به او شوق درس خواندن داده است نعمت پدر و مادر که او را در راه علم آموزی پرورش دادهاند متذکر میشود از دید او زن و مادر موجودی مهربان است که هم دوش مرد در خانه برای پرورش فرزندان زحمت بسیار تحمل میکند زن چون بذر علم آموزی را در وجود فرزند بارور میسازد و تمام سعی خود را در جهت پیشبرد فرهنگ مینماید مظهر مهر و عطوفت نامیده شده است این مهر زن در واقع عشق به میهن در رُشد و تعالی آن را خواستار بودن است که عشقی بس والا و ارزشمند است.

۲۲- نوروز کودکان
عید نوروز و اول سال است روز عیش و نشاط اطفال است
همه آن روز رخت نو پوشند چای و شربت به خوش دلی نوشند
پسر خوب روز عید اندر رَوَد اول به خدمت مادر
بعد آید به دست بوس پدر بوسه بخشد پدر به روی پسر
پسر بد چو روز عید شود از همه چیز ناامید شود
نه پدر دوست داردش نه عمو نه کسی عیدی آورد بر او
عیدی آن روز حق آن پسر است که نجیب و شریف و باهنر است (ایرج میرزا، ۱۳۵۰، ص ۱۵۴)
شاعر در این شعر ضمن بیان شور و نشاط عید نوروز که رسم دیرین ایرانیان است شخصیت و اهمیت مقام مادر را یادآوری میکند که در روز عید از جانب فرزند باید اول به مادر تهنیت و شادباش گفته شود و بعد از او به پدر باید تبریک گفت پس زن مقام ارزشمندی دارد که حتی از مرد هم والاتر است این چنین رفتاری شایسته فرزندان نیکو است و از فرزند بد چنین رفتاری سر نمیزند ایرج در اشعار زیادی شخصیت مادر را میستاید و او را فرشته نجات معرفی میکند در دستورات دینی نیز اهمیت مقام مادر بسیار است و میتوان گفت در این شعر به آن اشاره شده است.
۲۴- پسر بی هنر
داشت عباس قلی خان پسری پسر بی ادب و بی هنری
اسم او بود علی مردان خان کلفت خانه زدستش به امان
هر چه میدادند میگفت کمست مادرش مات که این چه شکمست
نه پدر راضی از او نه مادر نه معلم نه للـه نه نوکر (ایرج میرزا، ۱۳۵۰، ص ۱۵۵)
شاعر ضمن توصیف علی مردان خان زن را به عنوان خدمتگزاری معرفی میکند که ناچار است برای گذران زندگی مشقتها را تحمل کند و به این طریق اوضاع نابسامان زنان را به تصویر میکشد در جای دیگر زن را به عنوان مادر که در تربیت فرزند باید تمام سختیها را به جان بخرد معرفی میکند شاعر با ترسیم اینگونه زن قصد دارد حقوق پایمال شده زنان را به آنها باز گرداند.
۲۵- در هجو اعتماد التجار اصفهانی
ای بی خرد اعتماد تجار دست از حرکات زشت بردار
بودند شبی معاشران جمع با یک دو سه خوب روی چون شمع

بعلاوه در صورتی که خرابی در سازه وجود داشته باشد باید محل و اندازه آن دقیقاً مشخص شود.

1. 1. 1. برای مدلسازی پل، جنس فولاد مصرفی در ساخت آن باید مشخص گردد. به گفته کارشناسان تمامی پل‌های فولادی راه آهن که در مسیر خطوط قدیمی راه آهن ساخته شده ­اند از جنس فولاد ST52 هستند؛ که مشخصات آن در جدول زیر قید شده است و برای همه پل‌های خرپایی قدیمی راه آهن ایران قابل استفاده می­باشد:

   

جدول (۴-۱) مشخصات مصالح

1. 1. در این مرحله باید اطلاعات مربوط به بارگذاری قطار سریع­السیر جمع آوری شود.

منظور از اطلاعات بارگذاری عبارت‌اند از :

• • الگوی بار: منظور از الگوی بار چیدمان چرخ­های بوژی در هر واگن است، شکل (۴-۲). برای مشخص شدن الگوی بار قطار باید ابعاد واگن، تعداد چرخ­های هر بوژی، فاصله چرخ­ها در یک بوژی از یکدیگر و همچنین فاصله چرخ­های مجاور در دو واگن متوالی، نیاز داریم.

• • اندازه نیروی محوری چرخ‌ها : این پارامتر با بهره گرفتن از وزن خالص قطار، ظرفیت مسافر، وزن بوژی­های واگن محاسبه می­ شود.

• • اطلاعات سیستم تعلیق هر بوژی:

بوژی یک قطعه مکانیکی قطار است که شامل مجموعه ­ای از چرخ­های قطار، کمک‌فنرها، بالشتک هوا و همچنین میراگر­هایی می­ شود که واگن روی آن قرار می­گیرد. در شکل (۴-۱) یک نمونه بوژی نشان داده شده است.
شکل (۴-۱) یک بوژی ساخته شده توسط شرکت زیمنس
- با توجه به اینکه در حال حاضر تنها قطارهای سریع­السیر در ایران، قطارهای پردیس هستند، و بوژی این قطارها توسط شرکت زیمنس^[۶۸] ساخته می­ شود، پس می­توان برای مدلسازی این دسته از قطارها از اطلاعات جمع آوری شده در کاتالوگ واگن­ قطار پردیس استفاده نمود. الگوی چرخ­های قطار پردیس در شکل­های (۴-۲) و (۴-۳) آورده شده است. [۵۸]
شایان ذکر است دستور العمل حاضر بار سایر انواع قطارهای سریع­السیر دیگر را در برمی­گیرد و تنها به الگوی بار قطار پردیس محدود نمی­ شود.
شکل (۴-۲) آرایش واگن قطارهای پردیس[۵۸]
هر قطار پردیس می ­تواند مطابق شکل (۴-۳) ترکیبی از آرایش واگن‌های فوق باشد:
شکل (۴-۳) ترکیب چندگانه واگن‌های پردیس[۵۸]
ابعاد مربوط به واگن‌های پردیس در جدول زیر قید شده است:
جدول (۴-۲) : اطلاعات کامل ابعاد ترنست پردیس بر حسب mm [58]

در گذر زمان و بلوغ تدریجی شیوه‌های مورد استفاده در سیستم کیفیت و نیز در سیستم بهره‌وری، حیطه‌های تحت پوشش و بهره‌مند از منافع این دو سیستم، آرام آرام وارد مرحله هم‌پوشانی شده و در نهایت به دلیل آنکه هر دو سیستم اهداف مشابهی را دنبال می‌کرده‌اند براساس منطق هم پایانی علمی، این هم‌پوشانی به کلیه سطوح سازمان گسترش یافته و امروزه دیگر فرایندی را در سازمان‌ها نمی‌توان یافت که نتواند به‌طور هم‌زمان تحت پوشش بهره‌وری و کیفیت قرار گیرد.
در چنین شرایطی، فلسفه استقلال تشکیلات عهده‌دار بهره‌وری و تشکیلات عهده‌دار کیفیت، مقبولیت و موضوعیت خود را از دست داده و ادامه وضع را به صورت عاملی ضد بهره‌وری و ضد کیفیت جلوه‌گر می‌کند. در چنین شرایطی، آخرین مأموریت مستقل تشکیلات بهره‌وری و نیز کیفیت را می‌توان ادغام و اتحاد با یکدیگر دانست تا ضمن ارتقای بهره‌وری و کیفیت سازمان، (از طریق حذف تشکیلات موازی) در صورت مدیریت صحیح فرایند وحدت، باعث ایجاد سینرژی مثبت و از آن طریق افزایش مجدد بهره‌وری و کیفیت سازمان شوند.(کتاب مدیریت بهره‌وری و کیفیت ،برنامه مدولار،۱۳۷۸)

۲-۳-۱-تعریف جدید بهره‌وری و کیفیت

بهره‌وری و کیفیت در واقع دو روی یک سکه‌اند و مفهوم آنها محدود به تولید کالای کارخانه‌ای نیست، بلکه در مفهومی وسیع‌تر، تمامی فعالیت‌های واحدهای صنعتی از جمله: فروش، بازاریابی، اداری مالی، مهندسی و حتی وسیع‌تر از آن، همه کار و فعالیت‌ها را در کل و یا جزء نظام‌ها در برمی‌گیرد.
در تعریف جدید توجه به کیفیت اهمیت دارد، زیرا کیفیت بخش اساسی از بهره‌وری و در واقع عامل عمده آن است، به‌ خصوص اگر علاوه‌بر کیفیت محصولات، به کیفیت کل کسب و کار و سیستم‌ها و عناصر تولید، راهبرد، سازماندهی، افراد، فناوری، فرایندها و… نیز اندیشیده شود. (بهزاد امیر حسینی، ۱۳۹۰)

۲-۳-۲-چگونگی بهبود بهره‌وری و کیفیت

بهبود در بهره‌وری و کیفیت به تصادف و یا از روی شانس به دست نمی‌آید بلکه نتیجه فرایندی آگاهانه است. یعنی در مدیریت بهره‌وری و کیفیت همواره باید گلوگاه‌ها و حوزه‌های امکان بهبود، شناسایی شوند. لذا ضروری است سیستم‌های سازمانی و فضای عملیاتی لازم برای پیشبرد و تداوم پژوهش برای بهبود فراهم آید.

لازم به ذکر است که ساماندهی و مدیریت فضای عملیاتی (رفتاری)، مهم‌ترین عامل در رسیدن به بهره‌وری است، چرا که بسیاری از ابتکارهای خوب، در رویکردی با فضای عملیاتی نامناسب بیش از هر عامل دیگر بی‌ثمر شده‌اند.
همچنین باید نگرش‌ها و شایستگی‌های لازم برای هر یک از اعضای سازمان متناسب با شأن و توان آنان از طریق آموزش صحیح و مدیریت منابع انسانی ایجاد شود، مکانیسم‌هایی برای به کارگیری تمام سطوح بهره‌وری و کیفیت اجرا شود، نظارت و ارزیابی مداوم بر دستاوردهای بهره‌وری و کیفیت صورت پذیرد تا شناسایی حوزه‌هایی ممکن شود که امکان بهبود بیشتر در آنها وجود دارد. به طور خلاصه برای استمرار بهبود باید سیستم مدیریت بهره‌وری و کیفیت وجود داشته باشد.(تجربیات ۱۴ سال سابقه مدیریت بهزاد امیر حسینی ،۱۳۸۵)
البته دستیابی به چشم‌انداز زیبای رشد و بقا که به عنوان نتایج وحدت بخش‌های بهره‌وری و کیفیت (به شرط اجرای صحیح فرایند مدیریت بهره‌وری و کیفیت) سعی در ترسیم آن به عمل آمد و می‌بایست مورد علاقه و اهتمام تمامی طرف‌های ذینفع سازمان قرار گیرد، نیازمند فراهم آوردن مقدماتی است که به صورت خلاصه به معرفی آنها پرداخته می‌شود
۱.وجود اعتقاد منطقی و تعهد عملی در مدیریت ارشد سازمان به این نکته مهم و اساسی که نیل به اهداف چرخه بهبود بهره‌وری و کیفیت علاوه‌بر آنکه جزء اصلی‌ترین وظایف و مسئولیت‌های مدیریت ارشد است همواره در اولویت اول سازمان نیز قرار خواهد داشت.
۲.مشخص کردن جایگاه فعلی وضعیت سازمان و فاصله آن با دورنمای مطلوب و ترسیم شده.
۳.مشخص شدن طرف‌های ذینفع سازمان و تعیین میزان علاقه‌مندی و توانایی هر یک از آنها در کمک به سازمان برای رسیدن به شرایط مطلوب.
۴.تدوین برنامه اجرایی واقع‌بینانه و متناسب با نقاط قوت و ضعف سازمان و به هنگام نگهداشتن آن از طریق مرور دائم برنامه و تأثیر دادن بازخوردهای به وجود آمده در جهت تصحیح و تکمیل برنامه.
۵.ایجاد فضای عملیاتی لازم و ضروری برای پیشبرد اهداف برنامه و ایجاد پذیرش عمومی اصلاحات و تغییرات از طریق اجرای تدابیر مناسب و دارای پشتوانه از جانب مدیریت ارشد. (رافاتل اگوایر، آموزه‌های دکتر دمینگ،چاپ ۱۳۷۸)

۲-۴-اصول مدیریت کیفیت

اصل اول: تمرکز بر مشتری^[۲]
هر سازمانی به مشتریان خود وابسته است و باید نیازهای حال و آینده آنان را درک نماید و نیازمندی های مشتریان خود را برآورده نماید. علاوه بر این سازمان ها باید برای عبور از انتظارات مشتریان خود برنامه ریزی و تلاش نمایند.
تمرکز بر مشتری و درک نیازهای حال و آینده او باعث پاسخگویی منعطف و سریع سازمان به فرصت های بازار و در نتیجه افزایش سود سهام و سهم بازار برای سازمان خواهد شد.
رضایت مشتریان با افزایش اثربخشی بکارگیری منابع سازمان، افزایش یافته و بهبود وفاداری مشتری به سازمان باعث ماندگاری در تجارت می گردد.
بکارگیری اصل تمرکز بر مشتری عموما باعث می گردد که سازمان:
▪ برای درک نیازها و انتظارات مشتریان تحقیقات لازم را صورت دهد.
▪ از ارتباط اهداف سازمانی با نیازها و انتظارات مشتریان اطمینان حاصل نماید.
▪ ارتباطات درون سازمانی را در راستای نیازها و انتظارات مشتریان هدایت نماید.
▪ رضایت مشتریان را اندازه گیری نموده و بر مبنای نتایج حاصل از آن اقدام نماید.
▪ ارتباطات با مشتریان را به صورت سیستمی مدیریت نماید.
▪ از وجود توازن بین رضایتمندی مشتریان و سایر ذینفعان سازمان (نظیر مالکین، کارکنان، سرمایه گذاران، انجمن ها و مجامع محلی) اطمینان حاصل نماید. (رافاتل اگوایر، آموزه‌های دکتر دمینگ،چاپ ۱۳۷۸)

• • اصل دوم: رهبری در مدیریت^[۳]

مدیر سازمان که از منش رهبری برخوردار است باید مقاصد و جهت گیری یکنواختی را در سازمان ایجاد نماید و محیط داخلی سازمان را به گونه ای ایجاد و نگهداری نمایند که کارکنان بتوانند در دستیابی به اهداف سازمانی کاملا مشارکت نمایند.
مدیریت سازمان با منش رهبری باعث می گردد کارکنان مقاصد و اهداف سازمانی را درک نموده و برای دستیابی به آنها از انگیزه کافی برخوردار شوند. علاوه بر این با بکاربستن منش رهبری فعالیت های سازمان ارزیابی شده و در مسیری یکسان، منظم گردیده و استقرار می یابد و در نتیجه فقدان ارتباط بین سطوح مختلف سازمان به حداقل خود خواهد رسید.
بکارگیری اصل رهبری در سازمان عموما باعث می گردد که:
▪ نیازهای تمامی ذینفعان سازمان شامل مشتریان، مالکین،‌کارکنان،‌ تامین کنندگان، سرمایه گذاران، انجمن هاو مجامع محلی در نظر گرفته شود.
▪ اهداف چالش برانگیز با زمانبندی مشخص تنظیم گردد.
▪ ارزش های مشترک، مدل های اخلاقی و جوانمردی در تمامی سطوح سازمان ایجاد شده و تقویت گردد.
▪ اعتماد ایجاد گردیده و ترس از میان برود.
▪ کارکنان با منابع مورد نیاز،‌ برخوردار از آموزش و آزادی عمل با داشتن مسئولیت و پاسخگویی فعالیت نمایند.
▪ کارکنان برای نقش و سهم خود امیدوار و دلگرم گردیده و آنرا تشخیص دهند.
اصل سوم: مشارکت کارکنان^[۴]
کارکنان جوهره سازمان بوده و مشارکت آنها باعث خواهد گردید تا توانایی هایشان مزیت سازمان محسوب گردد. ایجاد انگیزه،‌ تعهد و مشارکت کارکنان نسبت به سازمان، نوآوری و خلاقیت در پیشبرد اهداف سازمان را به ارمغان خواهد آورد. (رافاتل اگوایر، آموزه‌های دکتر دمینگ،چاپ ۱۳۷۸)
ایجاد مسئولیت پاسخگویی کارکنان در رابطه با عملکردشان و همچنین ایجاد اشتیاق در مشارکت و همکاری ایشان زمینه ساز بهبود مستمر در سازمان خواهد بود.
بکارگیری اصل مشارکت کارکنان در سازمان عموما باعث می گردد که:
▪ کارکنان اهمیت همکاری و نقش خود را در سازمان درک کنند.
▪ کارکنان محدودیت های عملکردشان را شناسایی کنند.

در پاسخ به سوال پنجم پژوهش ” میزان مطابقت سازمان دهی منابع در کتابخانه های دانشکده های دانشگاه آزاد واحد کرج ، با استانداردهای کتابخانه های دانشگاهی ایران تا چه اندازه است ؟ ” پرسش های مطرح شده به صورت زیر بررسی شده است :
در پاسخ به سوال ۳۵ پرسشنامه ، هشت کتابخانه پاسخ مثبت و ۲ کتابخانه پاسخ منفی را ثبت کرده اند . درصد پاسخ گویی به این پرسش ، ۱۰۰ % بوده است . بر همین اساس ، ۸۰ % کتابخانه های مورد بررسی ، امکان دسترسی یکپارچه به فهرستی واحد از تمام موارد موجود را برای کاربران فراهم کرده اند .

در پاسخ گویی به سوال ۳۶ ، هر ۱۰ کتابخانه پاسخ مثبت داده و هیچ پاسخ منفی ثبت نشده است . درصد پاسخ گویی به این پرسش ۱۰۰ % می باشد . بر همین اساس ، در ۱۰۰ % کتابخانه های بررسی شده ، نظام رده بندی کتابخانه بر اساس یکی از قواعد بین المللی است.
در پاسخ گویی به سوال ۳۷ ، ۷ کتابخانه پاسخ مثبت ، ۲ کتابخانه پاسخ منفی را ثبت کرده اند . درصد پاسخگویی به این پرسش ۹۰ % بوده است . بنابراین ، در ۷۷٫۷۸ % از کتابخانه های مورد بررسی ، امکان استفاده مشترک از فهرستها و پایگاه های کتابشناختی بین المللی وجود دارد.
در پاسخ به سوال ۳۸ ، ۹ کتابخانه پاسخ منفی را ثبت کرده اند و هیچ پاسخ مثبتی داده نشده است. درصد پاسخ گویی به این پرسش ۹۰ % بوده است . بر همین اساس ، کتابخانه مرکزی ، برای ایجاد هماهنگی و یک دستی خدمات ، وظیفه سازماندهی مجموعه های کتابخانه های دانشکده ها را بر عهده نگرفته است .
در پاسخ به سوال ۴۰ ، دو کتابخانه پاسخ مثبت و ۵ کتابخانه پاسخ منفی را ثبت کرده اند . درصد پاسخ گویی به این پرسش ، ۷۰ درصد بوده است . به همین دلیل ، در ۲۸٫۵۷ درصد کتابخانه ها ، امکان استفاده از فهرست عمومی به طور همزمان برای چند مراجعه کننده وجود دارد .
در پاسخ به سوال ۴۱ ، تنها یک کتابخانه پاسخ مثبت و ۷ کتابخانه پاسخ منفی را ثبت کرده اند . درصد پاسخ گویی به این پرسش ، ۸۰ % می باشد . به همین دلیل ، در ۲۵ % از کتابخانه ها ، از برخی منابع نظیر نشریات ادواری ، میکرو فیلم ها و سایر منابع اطلاعاتی تخصصی نمایه نامه تهیه می گردد.
در پاسخ به سوال ۴۲ ، هر ۱۰ کتابخانه مورد بررسی پاسخ مثبت را ثبت کرده اند . درصد پاسخ گویی به این پرسش ۱۰۰ % بوده است . بنابراین در ۱۰۰ % کتابخانه های مورد پژوهش نظام رده بندی کتابخانه ها ، بر اساس نظام رده بندی کنگره است .
در پاسخ به سوال ۴۳ ، تمامی کتابخانه ها پاسخ منفی را ثبت کرده اند . درصد پاسخگویی به این پرسش ۱۰۰ % می باشد . بر این اساس ، در صفر درصد از کتابخانه ها ، از نظام رده بندی NLM استفاده شده است . به عبارت دیگر در هیچ یک از کتابخانه ها از این نظام برای رده بندی استفاده نشده است .
در پاسخ به سوال آخر بخش سازماندهی ، پرسش ۴۴ ، ۷ کتابخانه پاسخ مثبت و ۳ کتابخانه پاسخ منفی را ثبت کرده اند .درصد پاسخگویی به این پرسش ۱۰۰ % می باشد . بر همین مبنا ، در ۷۰ % کتابخانه ها ، آماده سازی مواد ، بعد از فهرست نویسی ، حداکثر ظرف ۳ روز انجام می شود .
۴-۶-۱ : درصد پاسخگویی به سوالات استاندارد پنجم ، سازمان دهی منابع.
با توجه به جدول ۴-۱۶ ، کمترین درصد پاسخ گویی مربوط به کتابخانه علوم پایه با ۷۰ % می باشد . کتابخانه های مرکزی و ادبیات و روان شناسی نیز به ۸۰ % سوالات پاسخ داده اند . باقی کتابخانه ها نیز به ۱۰۰ % پرسش های مطرح شده پاسخ داده اند . به طور کلی درصد پاسخگویی به سوالات استاندارد پنجم ، ۹۳ % می باشد.
۴-۶-۲ : ارزیابی مطابقت با استاندارد پنجم ، سازماندهی منابع.
با توجه به جدول ۴-۱۶ ، بیشترین میزان مطابقت با استاندارد سازماندهی منابع مربوط به کتابخانه تربیت بدنی ، با ۷۰ % و کمترین میزان مطابقت مربوط به کتابخانه دانشکده فنی و مهندسی با ۳۰ % می باشد . کتابخانه الهیات نیز در وضعیت نسبتا نا مناسب قرار گرفته است. به طور کلی درصد مطابقت با استاندارد پنجم برای کتابخانه های مورد پژوهش ، ۵۳ % می باشد.
جدول ۴-۱۶ ؛ توزیع فراوانی و درصد پاسخگویی به پرسش های استاندارد پنجم از نظر کیفی.