۳-۴. روش و چگونگی گردآوری اطلاعات
در تحقیق حاضر، ابتدا اطلاعات لازم در مورد وضعیت دانش ­آموزان دختر دوره متوسطه مدارس(دولتی و غیر دولتی) شهرستان لاهیجان از نظر اضافه وزن اخذ شد. سپس به روش نمونه گیری در دسترس تعداد ۳۰ نفر که دارای اضافه وزن بودند، به عنوان نمونه انتخاب شدند. پس از اخذ رضایت نامه، و پرکردن پرسشنامه ی سلامت از سوی شرکت کنندگان در مطالعه، آنها به طور تصادفی به دو گروه تجربی(۱۵ نفر) و گروه کنترل(۱۵ نفر) تقسیم شدند. در اولین جلسه، توضیحات لازم در مورد ورزش پیلاتس، تاریخ جلسات و نحوه­ انجام تمرینات و پاسخ به سؤالات اختصاص یافت. اندازه گیری­های قبل از تمرین(پیش آزمون) از متغیرهای آمادگی جسمانی(استقامت عضلانی، استقامت قلبی- تنفسی، قدرت انعطاف­پذیری، سرعت، چابکی، هماهنگی، تعادل)، ترکیب بدنی(درصد چربی و BMI)، و نیز میزان افسردگی برای هردو گروه تجربی و کنترل در یک جلسه صورت گرفت. سپس در گروه تجربی، برنامه ی تمرینی از پیش تعیین شده، هفته­ای ۳ جلسه و هر جلسه ۹۰ دقیقه به اجرا درآمد. پس از اعمال متغیر مستقل(تمرین پیلاتس)، اندازه ­گیری دوم­(پس­آزمون) مجدداً برای هردو گروه آزمایش و کنترل اجرا گردید. در این تحقیق، تمرین پیلاتس به عنوان متغیر مستقل و شاخص­ های آمادگی جسمانی، ترکیب بدنی و افسردگی، متغیرهای وابسته و مورد مطالعه بودند. در پروتکل تمرین نیز هر جلسه­ شامل سه مرحله­ گرم کردن به مدت ۱۰ دقیقه، اجرای تمرینات پیلاتس به مدت ۶۰ دقیقه و مرحله­ سرد کردن به مدت ۵ دقیقه بود(۸) .

۳-۵. ابزار جمع آوری اطلاعات
ابزار استفاده شده در این تحقیق علاوه بر پرسشنامه افسردگی؛ ابزار، لوازم و امکانات مورد نیاز درتحقیق بود که شامل متر نواری، کرونومتر، کالیپر و سایر تجهیزات مورد نیاز در تست های آمادگی جسمانی و ترکیب بدن می­گردید:
- ترازوی دیجیتال با مارک beurer ساخت کشور آلمان؛ برای اندازه گیری وزن؛
- متر نواری استاندارد ساخت کشور ایران، برای اندازه گیری قد؛
- کالیپر دیجیتال FATTRACK ساخت کشور آلمان، برای اندازه گیری ضخامت چربی زیر پوستی؛
- کرونومتر مدل ds-013 ساخت کشور چین، برای اندازه گیری دو ۹×۴ و ۵۴۰ متر؛
- میله بارفیکس برای آزمون بارفیکس، برای انجام تست بارفیکس؛
- تشک ورزشی، برای انجام تمرینات پیلاتس؛
- جعبه انعطاف پذیری، به منظور تست انعطاف پذیری؛
- برگه­ی ثبت نتایج: به منظور یادداشت نتایج اندازه گیری عوامل آمادگی جسمانی و ترکییب بدن. این فاکتورها عبارت از: میزان قد، وزن، درصد چربی، شاخص توده ی بدن(BMI)، انعطاف­پذیری، توان هوازی، توان بی هوازی، سرعت، چابکی، هماهنگی و تعادل شرکت کنندگان بودند.
۳-۶. پرسشنامه افسردگی بک (BDI-I): این پرسشنامه که جهت سنجش شدت افسردگی طراحی شده است، دارای ۱۳ ماده است. با این پرسشنامه می­توان علائم جسمانی، رفتاری و شناختی افسردگی را مورد سنجش قرار داد. در این پرسشنامه هر ماده دارای ۴ گزینه است که بر مبنای صفر تا ۳ نمره­گذاری می­ شود. بدین­ترتیب دامنه­ نمرات این پرسشنامه ۳۹-۰ است. ضریب پایایی این پرسشنامه در بسیاری از تحقیقات خارجی و داخلی برآورد گردیده است. بک و همکاران(۲۰۰۰) ثبات درونی این ابزار را ۷۳/۰ تا ۹۲/۰ با میانگین ۸۶/۰ گزارش کرده اند. در ایران نیز تحقیق رجبی و همکاران(۱۳۸۰)، ضریب­آلفای کرونباخ برای کل پرسشنامه را ۸۷% و ضریب اعتبار تنصیف برای این سنین را ۸۳% برآورد کرده اند(۲۴).

شکل۳-۱. تصویر برخی از ابزارهای اندازه ­گیری در تحقیق
۳-۷. جمع­آوری اطلاعات
۳-۷-۱. اندازه گیری قد
برای اندازه گیری قد از یک متر نواری به طول ۱۵۰ سانتی متر جهت نصب بر روی دیوار و یک عدد
خط کش استفاده شد. در عمل از شرکت کنندگان خواسته شد تا بدون کفش در حالی که پاشنه، باسن، کتف و پشت سر آن ها با دیوار تماس داشته باشد، به صورت ایستاده دست ها را در کنار بدن به حالت آویزان در آورند و مستقیماً به جلو نگاه کنند، در این حالت یک خط کش به صورت افقی روی سر آزمودنی­ها قرار داده شد و عدد مقابل ثبت گردید(۲۵).
شکل۳-۲. تصویراندازه گیری قد
۳-۷-۲. اندازه گیری وزن
برای اندازه گیری وزن شرکت کنندگان از یک ترازوی دیجیتال بامارک Saca ساخت کشور آلمان با دقت ۱۰۰ گرم استفاده شد. در فرایند اندازه گیری، لازم بود شرکت کنندگان بدون کفش و با حداقل لباس ممکن برای چندثانیه در وسط ترازو بایستند. در این مرحله وزن آنها برحسب کیلوگرم ثبت شد(۲۵).
شکل۳-۳. یک نمونه از تصویر اندازه گیری وزن در این تحقیق
۳-۷-۳. اندازه گیری شاخص توده بدن(BMI):
شاخص توده ی بدن(BMI)، از نسبت وزن بدن برحسب کیلوگرم به مجذور قد(برحسب متر) برآورد گردید. درعمل، وزن ثبت شده تک تک شرکت کنندگان بر مجذور قد آنها تقسیم شد(۲۷).
فرمول محاسبه که واحد آن کیلوگرم بر متربع است به صورت زیر محاسبه گردید:
مجذور قد(m)/ وزن(kg) = BMI
۳-۷-۴. اندازه گیری درصد چربی بدن
درصد چربی بدن(FAT%) از روش دو نقطه ای چین زیرپوستی(تحت کتفی و سه سر بازویی) بوسیله کالیپر با دقت ۱/۰ میلی متر اندازه گیری شد. اندازه گیری در شرایطی صورت گرفت که سطح پوست کاملاً خشک بود. همچنین، تمامی اندازه ها از سمت راست بدن و در هر قسمت دو یا ۳ مرتبه اندازه گیری انجام شد(۲۵). سرانجام، درصد چربی بدن شرکت کننده ها با فرمول تعریف شده(فرمول زیر)، محاسبه گردید:
۰/۳+^۲[(جمع تحت کتفی و سه سربازویی)] ۰۱۳/۰ – (جمع تحت کتفی و سه سر بازویی)۳۳/۱
شکل۳-۴. یک نمونه از اندازه گیری ضخامت چربی زیرپوستی
۳-۷-۴. اندازه گیری استقامت عضلانی
در این تحقیق، برای اندازه گیری استقامت عضلانی شرکت کنندگان از آزمون های دراز نشست با پای جمع در یک دقیقه و بارفیکس اصلاح شده استفاده شد. در آزمون دراز نشست، ابتدا شرکت کننده به پشت روی تشک دراز می کشید و درحالی که کف پاهایش روی زمین قرار داشت، زانوها را طوری خم می کرد تا زاویه ای کمتر از ۹۰ درجه داشته باشد و دست ها به صورت ضربدری روی سینه و کف پای او ثابت روی زمین قرار می گرفت. سپس شرکت کننده با شنیدن صدای سوت حرکات دراز نشست خود را آغاز می کرد. در این آزمون، تعداد دراز و نشست صحیحی که هر شرکت کننده در مدت یک دقیقه انجام می داد به عنوان رکورد او ثبت گردید. همچنین، در آزمون بارفیکس اصلاح شده، هر شرکت کننده به پشت در زیر میله ی بارفیکس دراز می کشید، به طوری که شانه های او زیر میله ی بارفیکس قرار می گرفت. سپس با بالا آوردن دست های خود، میله ی بارفیکس در سوراخ بالایی­قرار می­گرفت. در این مرحله، شرکت کننده باید کشش از بارفیکس را به شکل صحیح انجام دهد. در اجرای این آزمون شرکت کننده تا آنجا که توان داشت این کشش را تکرار می کرد. رکورد شرکت کننده نیز بدون محدودیت زمانی و تنها براساس تعداد تکرارها و اجرای صحیح ثبت شد(۲۵).
شکل۳-۵. تصویر یک نمونه از اجرای دراز و نشست و بارفیکس در تحقیق
۳-۷-۵. اندازه گیری استقامت قلبی- تنفسی
برای اندازه گیری استقامت قلبی- تنفسی از آزمون دوی ۵۴۰ متر استفاده شد. در اجرای این آزمون، شرکت کننده پشت خط شروع می ایستاد و با صدای سوت شروع به دویدن می کرد. از آنجا که زمین والیبال برای انجام این تست انتخاب شده بود، در عمل هر شرکت کننده باید مسافت ۵۴۰ متر را با ۱۰ بار دویدن و یا راه رفتن دور زمین طی کند. کمترین زمان پیموده شده در این مسافت به عنوان رکورد وی ثبت شد(۲۵).
۳-۷-۶. اندازه گیری انعطاف پذیری