کازیر^[۵۵] (۱۹۹۷) نیز تجارت الکترونیک را حاصل تعامل سه جز می داند. این سه جز عبارتند از :
فرایندها: شامل فرایندهای بازاریابی، فروش، پرداخت، تامین سفارشات و پشتیبانی؛
نهادها: شامل دولت، واسطه ها، مصرف کنندگان و تامین کنندگان؛
شبکه­ ها: شامل شبکه های داخلی شرکت، اینترنت و شبکه ­های تجارت.

۲-۲-۵٫ مدل های کسب و کار در تجارت الکترونیک

مدل های کسب و کار نشان می دهد که یک شرکت چگونه درآمد کسب می کند. موقعی که یک شرکت تصمیم به حضور در اینترنت می گیرد، و قصد دارد درآمد کسب کند، به روش های متفاوت می تواند این کار را انجام دهد.
طبقه بندی تیمرز^[۵۶] (۱۹۹۸، ص۳) یازده نوع مدل کسب و کار را به شرح زیر مطرح می کند:
فروشگاه الکترونیکی^[۵۷]: فروشگاه الکترونیکی به معنای داشتن یک مغازه و فروشگاه در فضای الکترونیک و اینترنت می باشد.
تدارکات الکترونیکی^[۵۸]: عبارت است از مناقصه و الکترونیکی و تهیه­ کالاها و خدمات مورد نیاز شرکت­های بزرگ خصوصی و دولتی خریدهای خود را به مناقصه می گذارند و بهترین پیشنهادها را می پذیرند.
حراجی الکترونیکی^[۵۹]: مزایده یا حراج الکترونیکی به معنای اجرای الکترونیکی مکانیزم مزایده در فضای اینترنتی می باشد. برای تسهیل مزایده ممکن است از نرم افزارهای چند رسانه­ای استفاده شود.

مرکز خرید الکترونیکی^[۶۰] : مرکز خرید الکترونیکی مجموعه ­ای از فروشگاه ­های الکترونیکی است که تحت یک چتر قرار دارند.
بازار شخص ثالث^[۶۱] : در این نوع مدل که تازه رایج شده است، شرکت انجام بازاریابی شبکه­ ای خود را به سایر شرکت ها واگذار می کند.
جوامع مجازی^[۶۲] : در این نوع مدل حق عضویت و تبلیغات، منابع تولید درآمد می باشند.
ارائه کننده­ خدمات زنجیره ی ارزش^[۶۳] : در این مدل یک وظیفه خاص و یا بخش خاصی از زنجیره­ی ارزش توسط شرکت دیگری انجام می شود.
الگوی مشارکتی^[۶۴] : این مدل مجموعه ای از ابزار و یک محیط اطلاعاتی را برای همکاری بین شرکت ها ارائه می­ کند و می ­تواند بر وظایف خاصی مثل طراحی و مهندسی مشارکتی و یا پشنیبانی از تیم مجازی مشاوران متمرکز شود.
یکپارچه­کننده­ زنجیره ی ارزش^[۶۵] : این مدل بر یکپارچه کردن مراحل و اجزای مختلف زنجیره­ی ارزش و یکپارچه کردن جریان اطلاعات بین آن مراحل به منظور ایجاد ارزش افزوده بیشتر تمرکز کند.
واسطه­گری اطلاعاتی^[۶۶] : در این مدل ارائه­ اطلاعات درخواستی در ازای دریافت وجه صورت می­گیرد. و یک نوع واسطه­گری در زمینه­ اطلاعات ایجاد می کند.
خدمات اعتماد^[۶۷] : خدمات اعتماد نوع خاصی از واسطه گری اطلاعاتی می باشد. در این مدل ارائه­ خدمات در زمینه­ ایجاد اعتماد در تجارت الکترونیک منبع درآمد شرکت تلقی می­گردد. صدور گواهینامه­ها و تائید اسناد الکترونیکی و سایر وظایف طرف ثالث مورد اعتماد از جمله این فعالیت­ها می باشد. انواع یازده گانه­ی مدل­های کسب و کار بر حسب دو مولفه­ی میزان نوآوری و یکپارچگی وظیفه ای در شکل (۲-۲) ترسیم شده اند.
شکل ۲- ۲٫مدل­های یازده گانه­ی کسب و کار اینترنتی (تیمرز، ۱۹۹۸)

۲-۲-۶٫ مزایای تجارت الکترونیک

توربان و همکاران^[۶۸] (۲۰۰۲، ص۱۷۰) منافع و مزایای تجارت الکترونیک را برای سه جزء سیستم تجاری بیان می کنند :
مزایای تجارت الکترونیک برای سازمان که به شرح زیر می باشد
۱- گسترش بازار سازمان به بازارهای ملی و بین المللی
۲- قادر ساختن شرکت به تهیه­ مواد و خدمات از سایر شرکت ها با هزینه ی کمتر و سرعت بیشتر
۳- کوتاه کردن کانال­های بازاریابی و حتی حذف آن و در نتیجه تولید محصولات ارزان تر و سود بیشتر.
۴- نیاز به داشتن موجودی­های کمتر
۵- کاهش هزینه­ های ارتباطات راه دور
۶-کمک به شرکت­های کوچک برای رقابت با شرکت­های بزرگ
و همچنین مزایای تجارت الکترونیک برای مشتریان از قبیل:
کاهش هزینه­ کالا و خدمات برای مشتریان به دلیل امکان مقایسه ی سریع و بهنگام قیمت ها با هم
افزایش قدرت انتخاب مشتریان
۳- امکان خرید ۲۴ ساعته و هفت روزه
دسترسی سریع مشتریان به اطلاعات مربوط
۵- امکان کار و مطالعه برای افراد در منزل
و نیز مزایای تجارت الکترونیک برای جامعه که عبارتند از:
امکان کار در منزل و کاهش تعداد مسافرت­ها و در نتیجه ترافیک و آلودگی کمتر
امکان کاهش قیمت کالاها و در نتیجه افزایش سطح استاندارد زندگی مردم
امکان بهره برداری و استفاده از محصولات و خدمات در مناطق روستایی و کشورهای در حال توسعه که در صورت عدم استفاده از تجارت الکترونیک امکان پذیر نیست.
تسهیل حمل و نقل و خدمات عمومی، کاهش هزینه ی توزیع و افزایش کیفیت خدمات اجتماعی، خدمات پلیسی، خدمات بهداشتی درمانی و آموزش

۲-۳٫ بازایابی الکترونیک

در بین مقالات منتشره در مورد دنیای جدید تجاری در عصر اینترنت بیشترین توجه به موضوع بازاریابی بوده است. واژه هایی از قبیل بازاریابی اینترنتی^[۶۹]، بازاریابی شبکه­^[۷۰]، بازاریابی الکترونیک^[۷۱]، بازاریابی شبکه^[۷۲] به وفور در ادبیات تجارت الکترونیک مشاهده می شود. با عنایت به اهمیت بازاریابی اینترنتی در این بخش به این موضوع و مباحث مرتبط با آن پرداخته می شود.

۲-۳-۱٫ تعریف و تکامل بازایابی الکترونیک

بازاریابی اینترنتی یا الکترونیکی از ابتدا به صورت فعلی نبوده و طی مراحلی تکامل یافته است. برای پرداخته به این موضوع ابتدا باید مشخص شود که واژه ی اینترنتی چیست؟
«بازاریابی اینترنتی عبارت است از ایجاد و حفظ روابط با مشتریان، از طریق فعالیت های بهنگام جهت تسهیل مبادله، محصولات و خدمات به طوری که اهداف طرفین معامله را برآورده می سازد» (محمد^[۷۳]، ۲۰۰۲، ص۴).
در تعریف دیگری واژه­ی بازاریابی الکترونیک این گونه بیان شده است: «بازایابی الکترونیک عبارت است از رسیدن به اهداف بازاریابی از طریق استفاده از فناوری ارتباطات الکترونیکی» (چافی،۲۰۰۴، ص۲۸۶).
فرایند تکامل بازایابی الکترونیک بر مبنای نظر دان ودان^[۷۴] (۲۰۰۱، ص ۴۴) به سه مرحله تقسیم می شود:
انتشار اطلاعات^[۷۵]: در این مرحله از بازاریابی الکترونیکی، از شبکه سایت صرفا به عنوان یک منبع اطلاعاتی محض استفاده می شود. هنوز هم اکثر شرکت­ها این مرحله را به عنوان مرحله­ آغازین بازاریابی اینترنتی پشت سر می گذارند.