*اکثر دانشجویان مجرد (۴۰/۴%) با هدف تفریحی و اکثر دانشجویان متاهل(۷/۶۲%) با هدف علمی از اینترنت استفاده می کردند(P=0/0001).دانشجویان مجرد وقت آزاد بیشتری دارند در حالی که احتمالاً متاهلین شاغل هستند و به صورت برنامه ریزی شده از اینترنت استفاده می کنند که این امر منجر به استفاده هدفمند از اینترنت جهت هدف درسی و علمی می شود.
*دانشجویان رشته های گروه پزشکی،پرستاری و پیراپزشکی با هدف علمی و اکثر دانشجویان رشته های بهداشتی(بهداشت عمومی،بهداشت حرفه ای،بهداشت محیط و آموزش بهداشت) (۳/۳%) با هدف تفریحی از اینترنت استفاده می کردند (P=0/0001).از نظر پروهشگر دانشجویان رشته های گروه پزشکی،پرستاری و پیراپزشکی احتمالاً به علت نوع محتوای دروس،حجم مطالب درسی و نیاز بیشتر آنها به جست و جوی علمی در اینترنت بیشتر با هدف علمی از اینترنت استفاده می کنند.
*اکثر دانشجویان ساکن خوابگاه (۴/۴۱%) با هدف تفریحی از اینترنت استفاده می کردند در حالی که دانشجویانی که به تنهایی یا با خانواده زندگی می کردند بیشتر جهت هدف علمی از اینترنت استفاده می کردند (P=0/02).از نظر پژوهشگر به دلیل محدودیت های بیشتر زندگی در خوابگاه و امکانات رفاهی تفریحی کمتر،دانشجویان خوابگاهی بیشتر جهت هدف تفریحی و پر کردن اوقات فراغت خود به اینترنت روی می آورند.
*اکثریت دانشجویان شاغل(۱/۷۷%) با هدف علمی و اکثریت دانشجویان غیر شاغل(۴/۳۹%) با هدف تفریحی از اینترنت استفاده می کردند(P=0/0001).احتمالاًداشتن اوقات فراغت بیشتر در افراد غیر شاغل موجب افزایش استفاده تفریحی از اینترنت می شود.
*اکثر دانشجویانی که با هدف تفریحی از اینترنت استفاده می کردند(۷۵%) میزان تحصیلات پدرانشان در حد ابتدایی و بی سواد بود(P=0/04).احتمالاً بی سوادی و کم سوادی پدران،عدم تامین امکانات رفاهی و تفریحی برای فرزندان و فقدان فرهنگ صحیح استفاده از کامپیوتر موجب می شود تا کمبود امکانات تفریحی،از طریق اینترنت جبران شود.

*دانشجویانی که سابقه اعتیاد(به سیگار و سایر مواد) داشتند بیشتر با هدف تفریحی به اینترنت متصل می شدند(P=0/01).ویژگی های خاص شخصیتی فرد معتاد و مشکلات روحی فرد را به سوی دنیای مجازی و فرار از واقعیت سوق می دهد.
*میزان آشنایی با کامپیوتر در اکثر دانشجویانی(۱/۵۴%) که با هدف تفریحی از اینترنت استفاده می کردند کم بود (P=0/003).احتمالاً استفاده تفریحی از اینترنت،آسان ترین راه استفاده از آن است و استفاده علمی،نیاز به شناخت سایت های معتبر و مهارت های پیچیده بیشتری دارد.
بر اساس اطلاعات جدول شماره ۱۰ بین متغیرهای وضعیت تاهل،نوع رشته تحصیلی،مقطع تحصیلی،وضعیت اشتغال مادر،میزان تحصیلات والدین،میزان آشنایی با کامپیوتر و چگونگی استفاده از اینترنت رابطه آماری معنی داری مشاهده شد و در سایر متغیرها(جنس،محل زندگی،محل اسکان دانشجو،وضعیت اشتغال پدر،وضعیت اشتغال دانشجو،میزان درآمد خانوار، سابقه بیماری روحی(افسردگی،هراس اجتماعی،اضطراب) و اعتیاد(به سیگار و سایر مواد)،میزان آشنایی با اینترنت) ارتباط معنادار آماری وجود نداشت.
*از لحاظ وضعیت تاهل،اکثریت مجردها به تنهایی از اینترنت استفاده می کردند (P=0/01).با توجه به اینکه اکثر دانشجویان مجرد،با هدف تفریحی از اینترنت استفاده می کردند،به نظر می رسد نوع استفاده آنها از اینترنت،استفاده از آن در شرایط خصوصی و به تنهایی را ایجاب کرده است.
*از نظر رشته تحصیلی اکثریت دانشجویان رشته های پیراپزشکی(۵۳%) به همراه دیگران ولی اکثریت دانشجویان در سایر گروه ها به تنهایی از اینترنت استفاده می کردند (P=0/0001).این مساله احتمالاً نحت تاثیر هدف استفاده از اینترنت است.
*از نظر مقطع تحصیلی اکثریت دانشجویان فوق لیسانس و بالاتر(۸/۶۶%) از اینترنت به تنهایی استفاده می کردند(P=0/003).از نظر پژوهشگر این مساله تحت تاثیر هدف استفاده و میزان آشنایی با کامپیوتر و اینترنت است.
* اکثریت افرادی که مادران آنها شاغل بودند(۳/۷۱%) از اینترنت به تنهایی استفاده می کردند(P=0/004).از نظر پژوهشگر احتمالاً دانشجویانی که مادران شاغل دارند،عوامل خطر اعتیاد به اینترنت را بیشتر دارند یعنی ممکن است در سنین پایین تری با اینترنت آشنا شده باشند،احتمالاً تنهاترند و در اینترنت به دنبال هدف خاصی مثل برقراری ارتباط با دیگران و تعاملات اجتماعی و یا استفاده از سایت های خاص می باشند.لذا از اینترنت به تنهایی استفاده می کنند.
*میزان تحصیلات والدین اکثریت دانشجویانی که با دیگران از اینترنت استفاده می کردند بی سواد و ابتدایی بود(P=0/002).از نظر پژوهشگر علت این امر آشنایی کمتر آنها با کامپیوتر و نیاز به استفاده از اینترنت با کمک و همراهی دیگران باشد.
جدول شماره ۱۱ فراوانی متغیرهای کیفی نحوه استفاده از اینترنت(هدف استفاده از اینترنت و چگونگی استفاده از اینترنت) را بر حسب مشخصات کمی فردی اجتماعی دانشجویان نشان می دهد
*اطلاعات این جدول موید آن است که میانگین سنی افرادی که با هدف علمی از اینترنت استفاده می کنند حدوداً دو سال بیشتر از سایر گروه ها می باشد(P=0/001).احتمالاً با افزایش سن،پختگی بیشتر و بلوغ فکری،استفاده هدفمند و علمی از اینترنت افزایش می یابد.
*میانگین معدل در دانشجویانی که با دیگران از اینترنت استفاده می کردند(۱۶/۰۳±۱/۱۱) در مقایسه با کسانی که به تنهایی از اینترنت استفاده می کردند(۱۵/۸۲±۱/۰۷) بیشتر بود (P=0/01).احتمالاً این امر ناشی از کاربرد اینترنت با هدف علمی در این گروه از دانشجویان است.
جدول شماره ۱۲ فراوانی متغیرهای کیفی نحوه استفاده از اینترنت(وسیله اتصال به اینترنت و بخش مورد استفاده در اینترنت) را بر حسب مشخصات کیفی فردی اجتماعی دانشجویان نشان می دهد. براساس اطلاعات جدول ۱۲ بین متغیرهای وضعیت تاهل،رشته تحصیلی،مقطع تحصیلی،محل زندگی،محل اسکان دانشجو،وضعیت اشتغال والدین و هم چنین وضعیت اشتغال دانشجو،میزان تحصیلات مادر،میزان آشنایی با کامپیوتر، میزان آشنایی با اینترنت و وسیله اتصال به اینترنت رابطه آماری معنی داری وجود دارد و در سایر متغیرها(جنس،میزان درآمد خانوار،سابقه بیماری روحی(افسردگی،هراس اجتماعی،اضطراب) و اعتیاد(به سیگار و سایر مواد)، میزان تحصیلات پدر) ارتباط معنی داری وجود نداشت.
*از لحاظ جنس اکثریت دانشجویان مجرد (۴/۳۹%) از بیش از یک وسیله(لپ تاپ،کامپیوتر رومیزی و تلفن همراه) و اکثریت متاهلین(۳/۴۸%) از کامپیوتر رومیزی جهت اتصال به اینترنت استفاده می کردند(P=0/0001).
*از لحاظ رشته تحصیلی،اکثریت دانشجویان رشته های پیراپزشکی(۱/۴۶%) از کامپیوتر رومیزی و اکثریت دانشجویان سایر رشته های تحصیلی از بیش از یک وسیله(لپ تاپ،کامپیوتر رومیزی و تلفن همراه) جهت اتصال به اینترنت استفاده می کردند (P=0/0001).
*از لحاظ مقطع تحصیلی،اکثریت دانشجویان مقطع لیسانس و پایین تر (۳/۳۸%) از بیش از یک وسیله(لپ تاپ،کامپیوتر رومیزی و تلفن همراه) و اکثریت دانشجویان مقطع تحصیلی فوق لیسانس و بالاتر (۲/۳۲%) از لپ تاپ جهت اتصال به اینترنت استفاده می کردند(P=0/0001).احتمالاً دانشجویان مقاطع بالاتر از لیسانس با لپ تاپ خود جهت انجام امور درسی به اینترنت متصل می شوند در حالی که دانشجویان لیسانس و پایین تر جهت گذراندن اوقات فراغت از وسایل مختلفی جهت اتصال به اینترنت استفاده می کنند.
*از نظر محل زندگی اکثر دانشجویان ساکن روستا(۹/۴۲%) از تلفن همراه و اکثر دانشجویان ساکن شهر(۴/۳۵%) از بیش از یک وسیله(لپ تاپ،کامپیوتر رومیزی و تلفن همراه) جهت اتصال به اینترنت استفاده می کردند(P=0/02).احتمالاً دانشجویان ساکن شهر به دلیل دسترسی بیشتر از چندین نوع وسیله جهت اتصال به اینترنت استفاده می کنند.
*اکثریت دانشجویان ساکن در خوابگاه(۴/۴۱%) از بیش از یک وسیله(لپ تاپ،کامپیوتر رومیزی و تلفن همراه) ،اکثریت(۶/۴۲%) دانشجویانی که به تنهایی زندگی می کردند از لپ تاپ و اکثریت(۹/۳۵%) دانشجویانی که با خانواده زندگی می کردند از کامپیوتر رومیزی جهت اتصال به اینترنت استفاده می کردند(P=0/0001).
*اکثریت دانشجویانی که مادران شاغل داشتند(۳/۳۵%) از بیش از یک وسیله(لپ تاپ،کامپیوتر رومیزی و تلفن همراه) جهت اتصال به اینترنت استفاده می کردند(P=0/005).
*اکثریت دانشجویانی که پدرانشان شغل آزاد داشتند از لپ تاپ جهت اتصال به اینترنت استفاده می کردند (P=0/001).
*اکثریت دانشجویان شاغل(۹/۵۲%) از کامپیوتر رومیزی و اکثریت دانشجویان غیر شاغل(۶/۳۸%) از بیش از یک وسیله(لپ تاپ،کامپیوتر رومیزی و تلفن همراه) جهت اتصال به اینترنت استفاده می کردند(P=0/0001).احتمالاً دانشجویان شاغل فقط در دانشگاه یا در منزل که وقت آزاد و دسترسی به کامپیوتر دارند از اینترنت استفاده می کنند.
*اکثر دانشجویانی که والدینشان سطح تحصیلات دانشگاهی داشتند از بیش از یک وسیله(لپ تاپ،کامپیوتر رومیزی و تلفن همراه) جهت اتصال به اینترنت استفاده می کردند(P=0/0001).
*اکثریت دانشجویانی(۶/۴۱%) که میزان آشنایی شان با کامپیوتر زیاد بود،از بیش از یک وسیله(لپ تاپ،کامپیوتر رومیزی و تلفن همراه) جهت اتصال به اینترنت استفاده می کردند(P=0/003).
*اکثریت دانشجویانی(۴۰/۸%) که میزان آشنایی شان با اینترنت زیاد بود، از بیش از یک وسیله(لپ تاپ،کامپیوتر رومیزی و تلفن همراه) جهت اتصال به اینترنت استفاده می کردند(P=0/0001).
بر اساس اطلاعات جدول شماره ۱۲ بین متغیرهای جنس،وضعیت تاهل،نوع رشته تحصیلی،مقطع تحصیلی،محل اسکان دانشجو،وضعیت اشتغال پدر و هم چنین وضعیت اشتغال دانشجو،میزان درآمد خانوار و بخش مورد استفاده در اینترنت رابطه آماری معنی داری وجود دارد و در سایر متغیرها ارتباط معنی داری وجود نداشت.
*اکثریت دانشجویان مونث جهت جست و جوی علمی از اینترنت استفاده می کردند(P=0/0001).نتایج برخی مطالعات نشان می دهند که مردان بیشتر جهت سرگرمی و تفریح از اینترنت استفاده می کنند در حالی که زنان برای ارتباطات بین فردی و انجام تکالیف درسی و گرفتن کمک های تحصیلی از اینترنت استفاده می کنند(۴،۲۱،۵۸).از نظر پژوهشگر تفاوت های جنسیتی،مهارت و علاقه بیشتر پسران به تکنولوژی،داشتن آزادی بیشتر و نظارت کمتر منجر به احتمال افزایش اتصال به اینترنت جهت هدف غیر علمی به اینترنت می شود.
*اکثریت دانشجویان متاهل از اینترنت جهت جست و جوی علمی استفاده می کردند(P=0/0001).به نظر پژوهشگر،متاهلین به دلیل مشغله بیشتر و وقت آزاد کمتر احتمالاً فقط جهت انجام تکالیف تکالیف درسی و جست وجوی علمی به اینترنت متصل می شوند.
*اولویت اول بخش مورد استفاده در اینترنت در رشته های بهداشتی(بهداشت عمومی،بهداشت حرفه ای،بهداشت محیط و آموزش بهداشت)،استفاده از تالار گفتگو و در سایر رشته های تحصیلی،اولویت اول بخش مورد استفاده در ایترنت(جست و جوی علمی،تالار گفتگو،استفاده از فیس بوک،جست و جوی جنسی،بازی آنلاین،چک کردن ایمیل،دانلود،اخبار) جستجوی علمی بود (P=0/0001).از نظر پژوهشگر دانشجویان این رشته ها به دلیل کمتر بودن حجم تکالیف و دروس خود،فرصت بیشتری برای استفاده تفریحی از اینترنت دارند.
اولویت اول بخش مورد استفاده در اینترنت در مقاطع بالاتر از لیسانس(۴۱%) جست و جوی علمی بود(P=0/027).احتمالا دانشجویان مقاطع تحصیلی بالای لیسانس به صورت هدفمند و جهت هدف علمی از اینترنت استفاده می کنند.
* اولویت اول بخش مورد استفاده در اینترنت در اکثریت (۸/۴۷%) افرادی که با خانواده زندگی می کردند جست و جوی علمی بود(P=0/017).احتمالاً زندگی درکنار خانواده به دلیل نظارت بیشتر خانواده و نیز داشتن حمایت خانواده و امکانات رفاهی و تفریحی متنوع تر منجر به استفاده علمی از اینترنت می گردد.
*اولویت اول بخش مورد استفاده در اینترنت در اکثر دانشجویانی(۶/۲۸%) که شغل پدرشان کشاورز بود استفاده از فیس بوک بود در حالی که در سایر گروه ها جستجوی علمی در اولویت اول بود (P=0/006).از نظر پژوهشگر،احتمالاً عدم دسترسی به اینترنت در روستا و برخورد اولیه با اینترنت همزمان با دوران دانشجویی،موجب جذابیت شبکه های ارتباطی برای این گروه می شود.
*اولویت اول بخش مورد استفاده در اینترنت در اکثریت دانشجویان شاغل (۴/۷۱%) جست و جوی علمی بود(P=0/0001).از نظر پژوهشگر دانشجویان شاغل به دلیل وقت آزاد کمتر و مشغله بیشتر فقط جهت انجام تکالیف درسی و امور علمی از اینترنت استفاده می کنند.
* اولویت اول بخش مورد استفاده در اینترنت در دانشجویانی که میزان درآمد خانوارشان زیر پانصدهزار تومان بود استفاده از فیس بوک،تالار گفتگو و دانلود بود(P=0/01).از نظر پژوهشگر،احتمالاً با کاهش میزان درآمد خانوار،توانایی خانواده برای تامین امکانات رفاهی و تفریحی کاهش می یابد و تنوع امکانات تفریحی هم کمتر می شود لذا اینترنت برای چنین افرادی به عنوان یک ابزار تفریحی ارزان و در دسترس قلمداد می شود.
جدول شماره ۱۳ فراوانی متغیرهای کیفی نحوه استفاده از اینترنت(وسیله اتصال به اینترنت و بخش مورد استفاده در اینترنت) را بر حسب مشخصات کمی فردی اجتماعی دانشجویان نشان می دهد.
*میانگین سنی کسانی که با هدف علمی از اینترنت استفاده می کردند به طور متوسط دو سال بیش از سایر گروه ها بود(P=0/001).از نظر پژوهشگر با افزایش سن دانشجویان احتمال استفاده علمی و هدفمند بیشتر می شود.
*میانگین نمره معدل در کسانی که جهت جست و جوی علمی(۱۶/۰۶±۱/۰۲) از اینترنت استفاده می کردند نسبت به سایر گروه ها بیشتر بود(P=0/02).از نظر پژوهشگر استفاده هدفمند باعث صرف وقت کمتر در اینترنت می شود در حالی که کسانی که با هدف غیرعلمی به اینترنت مراجعه می کنند دچار مشکلات ناشی از استفاده افراطی از اینترنت مثل کم خوابی،غیبت از کلاس ها و در نتیجه کاهش معدل و پیشرفت تحصیلی می شوند.
جدول شماره ۱۴ در ارتباط با هدف چهارم پژوهش” تعیین پیش بینی کننده های وضعیت اعتیاد به اینترنت در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی گیلان با کنترل مشخصات فردی-اجتماعی” تنظیم شده است.
اطلاعات جدول ۱۴ ضرایب رگرسیونی عوامل مرتبط فردی-اجتماعی و نحوه استفاده از اینترنت با وضعیت اعتیاد به اینترنت براساس مدل رگرسیون رتبه ای را نشان می دهد.در این مدل متغیر وضعیت اعتیاد به اینترنت به صورت سه حالت: سالم،در معرض خطر و وابستگی خفیف و به صورت یک متغیر رتبه ای در نظر گرفته شده است.براساس آنالیز تحلیلی جدول شماره ۱۴ متغیرهای سن،سابقه بیماری روحی(افسردگی،هراس اجتماعی،اضطراب) و اعتیاد(به سیگار و سایر مواد)،بخش مورد استفاده در اینترنت،چگونگی استفاده از اینترنت و هم چنین وسیله اتصال به اینترنت از عوامل مرتبط و پیش بینی کننده وضعیت اعتیاد به اینترنت بوده اند.
*از نظر متغیر سن،با افزایش سن دانشجو درجات اعتیاد به اینترنت کاهش مییابد(OR=0/92 و-۸۷/۹۷= فاصله اعتماد OR و ۰/۰۰۴=P).به طوری که در صورت ثابت ماندن اثرات سایر متغیرها با یک سال افزایش سن دانشجو شانس اعتیاد به اینترنت به اندازه  برابر کاهش می یابد.
در خصوص نقش سن در اعتیاد به اینترنت نتایج مطالعات(۴،۳۸،۶۱) با پژوهش حاضر همسو می باشد.در مطالعه درگاهی(۲۸)،جوان ترها سه برابر سایر افراد از اینترنت استفاده می کردند.خواجه موگهی(۲) سنین نوجوانی را از عوامل مهم پیش بینی کننده اعتیاد به اینترنت می داند.از نظر پژوهشگر افراد در سنین پایین به دلیل پشت سر گذراندن مراحل بحرانی دوران بلوغ،گذار از مرحله نوجوانی به جوانی و وجود استرس های محیطی و تکاملی اگر در محیط واقعی امکانات مناسبی برای مقابله با این شرایط نداشته باشند به اینترنت به عنوان یک جایگزین روی می آورند.ضمناً در سنین پایین تر احتمال استفاده تفریحی از اینترنت بیشتر است که این مساله هم می تواند به عنوان یک کاتالیزور جهت اعتیاد به اینترنت مطرح شود.
*در ارتباط با سابقه بیماری روحی(افسردگی،هراس اجتماعی و اضطراب) و اعتیاد(به سیگار و سایر مواد)،افرادی که سیگاری هستند یا به گونه ای با مواد مخدر در ارتباط هستند نسبت به افرادی که هیچ گونه اختلال روحی روانی یا اعتیاد ندارند ۳۴/۴ برابر شانس بیشتری برای افزایش درجات اعتیاد به اینترنت دارند (OR=4/34 و۳۱/۱۱- ۶۶/۱ = فاصله اعتماد OR و ۰۰۳/۰= P).
نتایج پژوهش حاضر با نتایج مطالعه کامران و همکاران(۶۸) همسو می باشد.مطالعات متعددی به ارتباط بعضی اختلالات روانی،ویژگی های خاص شخصیتی و اعتیاد به اینترنت اشاره کرده اند(۷۲-۶۹).معتادان به اینترنت افرادی هستند که به سادگی خسته و ملول می شوند.به علاوه آنها تنها،کمرو،افسرده،خجالتی،درون گرا و دچار سایر انواع اعتیادها هستند(۵۳،۶۱).
چاکاربورتی^[۹۶](۵۵) بیان کرده که تقریباً نیمی از معتادان به اینترنت یک اختلال روان پزشکی مثل: اعتیاد به مواد مخدر(۳۸%)،تغییرات خلقی(۳۳%)،اضطراب(۱۹%) و علائم سایکوز(۱۴%) را تجربه می کنند و ۵۲% آنها اختلالات شخصیتی مثل: شخصیت مرزی،ضد اجتماعی و خودشیفته دارند.
*از لحاظ بخش مورد استفاده در اینترنت دانشجویانی که بیشتر به منظور استفاده علمی به اینترنت رجوع می کردند نسبت به افرادی که اینترنت را به عنوان یک وسیله برای دانلود انتخاب کرده بودند از نظر درجات اعتیاد به اینترنت در معرض خطر کمتری بودند(۲۴/۰-۶۹/۰=فاصله اعتماد OR،۴۱/۰=OR،۰۰۱/۰=P).به طوری که کسانی که در اینترنت به جست و جوی علمی می پردازند نسبت به افرادی که دانلود می کردند خطر درجات اعتیاد به اینترنت  برابر بیشتر است.
مطالعات نشان داده سطوح اعتیاد به اینترنت با توجه به هدف استفاده و بخش مورد استفاده در اینترنت متفاوت است(۶،۲۹،۷۲).اعتیاد به اینترنت در افرادی که جهت سرگرمی یا ارتباط با افراد دیگر از اینترنت استفاده می کنند بیشتر از افرادی است که جهت جست و جوی اطلاعات علمی به اینترنت رجوع می کنند.استفاده های خاص از اینترنت به خصوص عملکرد تعاملی آن سهم بزرگی در توسعه اعتیاد به اینترنت دارد(۳۱).معتادان به اینترنت اغلب از اینترنت جهت فعالیت های اجتماعی و شبکه های اجتماعی مثل فیس بوک(۳۰)،سرگرمی(۶۳)،اتاق های گفتگو(۳،۳۱)،روابط عاشقانه مجازی و بازی های آنلاین(۳،۸،۷۳) استفاده می کنند.

(همان : ۱۷۹)
ناگهان او بار سفر بست تا به دیدار مراد و مرشد خود، سلطان العلماء در قونیه برسد. شهر به شهر و دیار به دیار ره می‌پیمود. هامون‌های قَفر و خشک را پشت سر می‌نهاد تا این که به قونیه رسید و‌یکسر سراغ سلطان العلما را گرفت. غافل از ان که او‌یک سال پیش از این، خرقه تهی کرده و کالبد جسمانی را در خاکستانِ دنیا نهاده و به ملکوت اعلی پر گشوده است. وقتی سید، نتوانست به دیدار سلطان العلماء نائل شود رو به مولوی کرد و گفت: تو در عالم شریعت و فتوی جانشین پدر شدی، اما در باطن هم علومی‌است که از وی به من رسیده است. این معانی را از من بیاموز تا خلف صدق پدر شوی. به دستور سیّد مولوی به ریاضت پرداخت و سه چلّه‌ی متوالی برآورد و پس از این ریاضت معلوم شد که نقد وجود این انسان، پاک و خالی از غل و غش است.» (فروزانفر ، ۱۳۸۷ : ۴۴)
مولوی در آستانه‌ی چهل سالگی مردی به تمام معنی، عارف و دانشمند و جامع علوم و فنون مختلف در دوران خود بود و مریدان و عامه‌ی مردم، چون پروانه بر گردِ شمع وجود او می‌چرخیدند و حصّه‌ها می‌جستند و بهره‌ها می‌بردند. تا آن که قلندری گمنام و ژنده پوش بنام شمس الدین تبریزی به قونیه آمد و با مولوی برخورد کرد و آفتاب دیدارش، قلب و روح او را بگداخت و‌یکسره سودایی و شیداییش کرد و این سجاده نشین با وقار و مفتی بزرگوار را سرگشته‌ی کوی و برزن کرد تا بدانجا که خود، حال خود را چنین توصیف می‌کند:

پیوستن شمس به مولوی که در حدود سال ۶۴۲ ه. ق. اتفاق افتاد ، چنان او را واله و شیدا کرد که درس و بحث و وعظ را به‌یک سو نهاد و به شعر و ترانه و دف و سماع پرداخت. و از آن زمان، طبع ظریف و ذوق سلیم او در شعر و شاعری شکوفا شد و به سرایش اشعار پر شور و حال عرفانی پرداخت.

(سلطان ولد، بی تا : ۱۹۶)
در پی تبی سوزان و آتشین در روز‌یکشنبه پنجم ماه جمادی الآخر سال ۶۷۲ ه. ق. وقتی که آفتاب جهانتاب، دامنِ زرنگارِ خود را از پهنه‌ی زمین بر می‌چید، آن آفتاب معرفت و حقیقت نیز پرتو خود را از این جهان خاکی برگرفت و رحلت فرمود.
۲-۱-۳- آثار مولوی
«مولانا زندگی خود را از آغاز تا به انجام در راه کسب معرفت و تهذیب و تکمیل نفس گذرانید، آنی از رشد و کمال‌جویی باز نایستاد و هر دم فضیلتی و کمالی نو پدید می‌آورد. این احتمال دارد که اقوال و گفتار او بیش از آثاری باشند که هم‌اینک به طور مکتوب در دسترس هستند» (زمانی، ۱۳۹۱: ۳۷).
آثار مکتوب مولانا به دو بخش نظم و نثر تقسیم می‌شوند :
۲-۱-۳-۱- آثار نظم
۲-۱-۳-۱-۱- غزلیات
این بخش از آثار مولانا به کلیات یا دیوان شمس معروف شده است ؛ زیرا مولانا در پایان بیشتر آنها به جای ذکر نام یا تخلص خود به نام شمس تبریزی تخلص کرده است (زمانی، ۱۳۹۱: ۳۷). «این کتاب، هم از لحاظ وسعت دامنهی تخیل گوینده در زمینه‌های مختلف فکر و هم از لحاظ اشتمال بر معنای عرفانی و نیز از جهت کثرت ابیات آن (حدود ۴۰۰۰۰ بیت) اهمیت بسزایی دارد. همین‌طور از جهت خصایص ادبی و فنی و از نظر موسیقی شعر در میان آثار ادبی کاملاً ممتاز است» (حلبی، ۱۳۷۴: ۱۳۴)
۲-۱-۳-۱-۲- رباعیات
مجموعهی این رباعیات که دارای معانی و مضامین عرفانی و معنوی هستند، در حدود ۱۶۰۰ رباعی است که پاره‌ای از آنها نیز ممکن است از او نباشند (همان).
۲-۱-۳-۱-۳- مثنوی
«هر دفتر مثنوی مثل یک ایستگاه روحی است که شما در آن تعلیم و آموزش می‌بینید و آمادهی رفتن به ایستگاه بعد می‌شوید» (نیکلسون، ۱۳۷۴: ۸۲) «مثنوی کتابی است تعلیمی و درسی در زمینهی عرفان و اصول تصوف و اخلاق و معارف و … که مولانا بیشتر به دلیل همین کتاب شریف، معروف شده است. مثنوی، دریای ژرفی است که در آن می‌توان غواصی کرد و به انواع گوهرهای معنوی دست یافت. با اینکه تا آن زمان کتاب‌های ارزشمند و گران‌قدری نظیر منطق الطیر عطار نیشابوری و حدیقه‌الحقیقه سنایی از مهم‌ترین کتب عرفانی و صوفیانه به شمار می‌رفتند، ولی با ظهور مثنوی مولانا، در مقابل فروغ معارف آن جلوهی کمتری یافتند و در واقع تحت‌الشعاع آن قرار گرفتند» (زمانی، ۱۳۹۱: ۳۹ مقدمه). مثنوی شامل شش دفتر است که هریک مقدمه‌ای کوتاه دارد. مقدمهی دفترهای اول و دوم و سوم به زبان عربی و دفترهای چهارم و پنجم و ششم به زبان فارسی است. در هر دفتر پس از مقدمه، دیباچه‌ای منظوم وجودارد ؛ دیباچهی دفتر اول ۳۵ بیت، دفتر دوم ۱۱۱ بیت، دفتر سوم ۶۸ بیت، دفتر چهارم ۳۹ بیت، دفتر پنجم ۳۰ بیت و دیباچهی دفتر ششم ۱۲۸ بیت است ؛ شماره ابیات هر دفتر بر اساس کتاب «سرّ نی» زرین‌کوب به قرار زیر است : دفتر اول ۴۰۰۳ بیت ؛ دفتر دوم : ۳۸۱۰ بیت ؛ دفتر سوم : ۴۸۱۰ بیت ؛ دفتر چهارم : ۳۸۵۵ بیت ؛ دفتر پنجم : ۴۲۳۸ بیت و دفتر ششم : ۴۹۱۶ بیت است که بر روی هم کل اثر مشتمل بر ۲۵۶۳۳ بیت می‌شود (۱۳۹۰، ج ۱، ۲۲-۲۱). تمام این شش دفتر که طرز آغاز و انجام آن به هیچ‌گونه اثر عظیم دیگر در تمام ادب عرفانی ایران شباهت ندارد، تفسیرگونه‌ای بر همان هجده بیت (نی‌نامه) است؛ مولوی در هجده بیت نی‌نامه، از زبان حال نی و حکایت و شکایت‌هایی را که نی به زبان رمز از حال خود ترجمان می‌کند، همان شور و اشتیاقی که هر عارف کامل برای بازگشت به مبدأ خویش نشان می‌دهد، به بیان می‌آوردزمانی: ۱۸).

پورنامداریان می‌نویسد : «مثنوی ، کتابی نیست که معانی و طرح و ساختارش مقدم بر وجودش در ذهن آگاه مولوی اندیشیده شده و حضور داشته باشد، بلکه مانند رؤیایی است که وجودش بر تصورش مقدم است و قبل از تحقق نمی‌توان وجودش را پیش‌بینی کرد. رخدادی است که در زبان اتفاق می‌افتد و اگرچه مقدمه و بسیاری از بخش‌های آن توأم با آگاهی است، اما بزودی مهار آن از دست آگاهی خارج می‌شود و خودمختار شکل وقوع خویش را رقم می‌زند. این وضع شکل‌گیری مثنوی که به سبب مقتضیات حاکم بر پدیدآمدن آن، تجربهی وحی را برای مولوی تحقق می‌بخشد و در غزل‌هایی از مولوی آن را برجسته‌تر می‌کند، عملاً منجر به پدیدآمدن متنی می‌شود که تفاوت بسیار با الگوی متعارف ارتباط مبتنی بر گویندهی مخاطب و فهم و تجربه‌های مشترک دارد و ازهمین‌روی شباهت‌هایی چند با متن قرآن نیز پیدا می‌کند» (پورنامداریان، ۱۳۸۸: ۳۲۴).
«تجربه‌های گران‌قدر سنایی و عطار در قلمرو شعر تعلیمی و عرفانی پله‌های نردبانی بودند که مولوی با عروج از آن شعر تعلیمی و عرفانی را در قرن هفتم به اوج کمالی دست‌نیافتنی رساند. شور و هیجانات عاطفی که در حدیقهی سنایی حضوری کم‌رنگ و در مثنوی‌های عطار حضوری کم‌وبیش ملموس داشتند، در مثنوی مولوی چنان بالا گرفتند که پهنهی مثنوی را سرشار از تپش و جوشش امواج ناآرام و بی‌قرار خود ساختند» (همان: ۲۵۵). «مثنوی معنوی از جهات بسیار با مثنوی‌های تعلیمی پیش از خود شباهت دارد؛ تقریباً تمام معانی و اندیشه‌هایی که در مثنوی مطرح شده‌اند در مثنوی سنایی و عطار نیز آمده‌اند» (همان: ۲۸۴-۲۸۳). «از نظر زبان و بیان نیز حدیقه بسیار فصیح‌تر و به‌قاعده‌تر از مثنوی است و ظرافت‌های هنری آثار عطار در بسیاری از موارد از مثنوی از چشم‌انداز زبان ادبی زیباتر است. با این همه اقبال خوانندگان از خاص و عام به مثنوی مولوی بسیار بیشتر از توجه آنان به آثار سنایی و عطار بوده است» (همان) معلومات وسیع مولوی در معارف اسلامی از مختصات سبکی این کتاب است و مثنوی کتابی تمثیلی با زبان سمبولیک است که شیوهی آن حکایت در حکایت است. با اینکه مولوی ابیات مثنوی را به صورت بدیهه می‌سرود، این ابیات به طرز عجیبی مشتمل بر صنایع بدیع و بیان در شعر هستند و از وسعت فکر مولانا حکایت می‌کنند.
مولوی در مثنوی می‌کوشد تا همهی مبانی و اصول اولیهی عرفان و تصوف اسلامی را از طلب و عشق گرفته تا مراحل کمال عارف و رسیدن به قرب و معرفت الهی را با تطبیق و تلفیقی از تعلیمات شرع و آیات قرآنی و احادیث، پیش روی مخاطب قرار دهد. افزون بر این مولوی در این کتاب به ذکر اقوال و اعمال منسوب به اهل صوفیه و عرفا و مشایخ بزرگ می‌پردازد و به همین دلیل کتاب مثنوی معنوی مولوی به عنوان یک اثر تعلیمی در میان صوفیان و اهل خانقاه رواج پیدا می‌کند.
زرین‌کوب در مورد کتاب مثنوی معتقد است که این کتاب یک کتاب صرف عرفان نظری نیست، بلکه عرفان عملی را نیز می‌توان در لابه‌لای آن مشاهده کرد. «در واقع مثنوی برخلاف آنچه اصحاب شیخ صدرالدین و طالبان عرفان نظری طالب آن بوده‌اند، کتابی که عرفان نظری را با تعمیق و تدقیقی شایستهی آثاری چون فصوص و فکوک تعلیم کند، نیست؛ حقایق عرفان کشفی و عملی است» (زرین‌کوب، ۱۳۷۸: ۱۸).
۲-۱-۳-۲- آثار نثر

نمودار (۴-۴) توزیع نسبت پاسخگویان (مدیران )برحسب جنس……………………………………………………………………… ۲۰۹
نمودار (۵-۴)توزیع نسبت پاسخگویان (شهروندان ) برحسب تحصیلات…………………………………………………………….۲۱۱
نمودار (۶-۴)توزیع نسبت پاسخگویان (مدیران )برحسب تحصیلات………………………………………………………………….۲۱۲
نمودار(۷-۴)وضعیت شغلی شهروندان مناطق ۴و۸…………………………………………………………………………………………. ۲۱۳
نمودار(۸-۴): در آمد شهروندان مناطق ۴ و ۸ شهر مشهد………………………………………………………………………………۲۱۴
نمودار(۹-۴) :توزیع نسبت مدیران برحسب رده سازمانی………………………………………………………………………………..۲۱۵
نمودار (۱۰-۴)مقایسه میانگین گویه ها ی مشارکت در منطقه۴ ………………………………………………………………………. ۲۱۹
نمودار (۱۱-۴)مقایسه میانگین گویه های مشارکت در منطقه ۸ ………………………………………………………………………..۲۲۰
نمودار (۱۲-۴) مقایسه میانگین گویه های شاخص شفافیت در منطقه ۴ …………………………………………………………. ۲۲۳
نمودار (۱۳-۴) مقایسه میانگین گویه های شاخص شفافیت در منطقه ۸ ……………………………………………………….. ۲۲۴
نمودار (۱۴-۴)مقایسه میانگین گویه های شاخص بینش راهبردی در منطقه۴……………………………………………………۲۲۶
نمودار (۱۵-۴)مقایسه میانگین گویه های شاخص بینش راهبردی در منطقه ۸…………………………………………………. ۲۲۷
نمودار (۱۶-۴) مقایسه میانگین گویه های شاخص مشارکت در گروه مدیران……………………………………………………. ۲۳۰
نمودار (۱۷-۴)مقایسه میانگین گویه های شاخص شفافیت در گروه مدیران ……………………………………………………..۲۳۲
نمودار (۱۸-۴)مقایسه میانگین گویه های شاخص بینش راهبردی در گروه مدیران……………………………………………۲۳۴
نمودار(۱۹-۴): توصیف شاخص های حکم روایی از دیدگاه شهروندان مناطق ۴و۸ شهر مشهد…………………………..۲۳۵
نمودار (۲۰-۴)توصیف شاخص های حکم روایی از دیدگاه مدیران…………………………………………………………………….۲۳۵
فهرست اشکال
شکل (۱-۲):ساخت الگوی حکمرانی خوب………………………………………………………………………………………………………… ۷۱
شکل(۲-۲) اهداف حکمروایی خوب…………………………………………………………………………………………………………………۷۵
شکل (۳-۲)رویکرد های ناظر برمشارکت شهروندان دراداره امور شهرها……………………………………………………………۱۰۴
شکل(۳-۲). اشکال مختلف مشارکت در نظریه دیوید دریکسل…………………………………………………………………………۱۰۷
فهرست نقشه ها
نقشه (۱-۳):موقعیت جغرافیایی مشهد…………………………………………………………………………………………………………….۱۷۰
نقشه (۲-۳):مناطق ۱۳ گانه شهر مشهد……………………………………………………………………………………………………….. ۱۸۱
نقشه (۳-۳). محدوده قانونی منطقه چهار شهر مشهد …………………………………………………………………………………. ۱۸۴
نقشه (۴-۳). محدوده قانونی منطقه هشت شهر مشهد………………………………………………………………………………….. ۱۸۵
پیشگفتار
شهر ها و به خصوص کلان شهر های بزرگ معاصر با تمام پیچیدگی ها و مصنوع بودنشان مهمترین و شگفترین دستاوردهای انسان هستند و از این رو شهر ها را کارگاههای تمدن و ماورای طبیعی انسان متمدن باید به حساب آورد ( زیاری ،۱۳۹۲، ۵۱). با رشد و توسعه روز افزون شهرنشینی در دهه های اخیر در کشور مان ،ضروت اتخاذ رویکردی جدید به مسائل و پیامدهای شهرنشینی لازم و ضروری می نماید .همپای تحولات بنیادین اجتماعی در کشور و ایجاد پارامترهای نوین در مدیریت دولتی در سطح جهانی که با ظهور مدیریت دولتی نوین کامل گشت ،تغییرات بسیار سریع عصر تکنولوژی سبب گردید تا لزوم هماهنگ سازی میان این تغییرات و بهر مندی از مزایای تکنولوژیک بیش از پیش مشخص شود .بدین ترتیب مفهوم حکمرانی خوب در اواخر دهه ۹۰ توانست در ادبیات مربوطبه توسعه جایی برای خود پیدا کند . مفهوم حکمرانی پیچیده ومناقشه برانگیز است .از نظر برنامه ی توسعه سازمان ملل متحد (UNDP)حکمرانی عبارتست از استفاده از اختیارات قانونی در حوزه های سیاسی ،اقتصادی و مدیریتی (اجرایی )برای اداره امور کشور در همه ی سطوح آن .حکمرانی در بر گیرنده سازو کار ها ،فرایند ها و نهادهایی است که از طریق آنها شهروندان منافع خود را مطالبه می نمایند ،حقوق قانونی خود را می طلبند و اختلاف خود را حل و فصل می نمایند .پژوهش حاضر در راستای ارزیابی وضعیت حکمروایی شهری در مشهد در مناطق چهار و هشت در پنج فصل به شرح ذیل تهیه گردیده است ؛در فصل اول به کلیات تحقیق پرداخته شده است . و پس از بیان مساله و ذکر ضورت بررسی آن ،سوالات ،اهداف ،فرضیات ،پیشینه پژوهش و روش تحقیق آورده شده است .فصل دوم مبانی نظری پژو هش که در پنج بخش مجزا آورده شده است . در بخش اول مباحث مربوط به مدیریت شهری مورد بحث قرار داده و به ذکر تعاریف و مفاهیم مدیریت ،مدیریت شهری و ارتباط آن با برنامه ریزی شهری ،دیدگاه سیستمی در مدیریت شهری ،کاربرد مفهوم یکپارچگی مدیریت سازمانی در مدیریت شهری ،سابقه مدیریت شهری در کشور های مختلف ،مدل مدیریت شهری و به بیان اهداف مدیریت مجموعه شهری در ایران پرداخته شده است . در بخش دوم مباحث مربوط به مفاهیم حکمروایی ،حکمروایی و حکومت ،شاخص های مختلف حکمروایی خوب شهری وابعاد، ،اهداف ،رویکرد ها و استراتژی ها ،مراحل اجرایی حکمروایی خوب شهری و جایگاه حکمروایی شهری در تئوری های پایه حکومت و قدرت شهری بیان شده است. در بخش سوم مباحث مربوط به سه شاخص مشارکت ،شفافیت ،بینش راهبردی مورد بررسی قرارگرفته است .در بخش چهارم مباحث مربوط به حکمروایی مناطق کلان شهری را بیان شده است وبه بررسی وضعیت حکمروایی در کلان شهر های ایران پرداخته شده است و در بخش پنجم تحلیل مفاهیم حکمروایی دراسناد فرادستی کشور بیان شده است . در فصل سوم ، به محدوده مورد مطالعه تحقیق می پردازد . در این فصل موقعیت و ویژگی های شهر مشهد و ویژگی های اجتماعی – اقتصادی شهر مورد بررسی قرار گرفته است . و در ادامه نیز به معرفی مناطق چها رو هشت شهرداری شهر مشهد و ویژگی های اجتماعی – اقتصادی ،کالبدی و محیطی آن اختصاص یافته است.فصل چهارم ،یا فته های تحقیق آورده شده است . که به دو بخش تقسیم می گردد .بخش اول آمار توصیفی را در برمی گیرید و پس از بررسی پاسخگویان برحسب جنس ،سن ، تحصیلات ووضعیت شغلی ، به تحلیل شاخص های مشارکت ،شفافیت , بینش راهبردی ،از دیدگاه مدیران و شهروندان پرداخته است و در بخش دوم آمار استنباطی مورد بحث قرار گرفته است . ابتدا تحلیل پایایی شاخص های مشارکت ، شفافیت ، بینش راهبردی و آزمون نرمالیته بودن داده هامورد بررسی قرا گرفته و سپس وضعیت حکمروایی خوب شهری(با توجه به این سه شاخص ) در مناطق چها رو هشت ،ومیران برخورداری این مناطق از شاخص های مورد نظر مورد بررسی قرار گرفته است و در انتها تحلیل سوالات باز انجام شده است . یاقته های تحقیق ، آزمون فرضیات ،نتیجه گیری و ارائه پیشنهادات در فصل پنجم ارائه گردیده است .

فصل اول
کلیات تحقیق
۱-۱-مقدمه
نخست ، سخن از آغاز کردن است . هر آغازی را پرسشی خواهد بود که چرا و چگونه آغاز کنیم ؟ گویاست جهانی که ما را در برگرفته و ما را در خود افکنده است ، در یایی است گسترده ، پیچیده و در هم تنیده . پاره برما آشکار است و پاره ای بسیار نا اشکار . در هر پژوهشی برآنیم تا با روشنگری ،اندکی از تاریکی ها را بشکافیم و به روشنی ها دگرگون سازیم . چه بسا پژوهیدن هایی که رازها شکافته اند و همگام آن نیز راز ها ساخته اند . چه راز بشکافند و چه راز بسازند ، هر دو نیز گامی است از تیرگی به روشنی زیرا راز شکافی راهی است به سوی شناسایی ، و راز سازی زمینه ای است برای راز شکافی . شنا کردن در دریای خروشان و جوشان نادانستنی ها که تنها پاره ای از آنها برای ما دانستی شده اند ، بسیار دشوار می نماید .گاهی با پژوهیدن ، نادانستی ها را دانستنی می کنیم و گاهی هر چه بیشتر می پژوهیم برنادانستنی هامان می افزایم . جدایی از اینکه با پژوهیدن ، بردانستنی هامان افزوده خواهد شد یا بر نادانستنی ها، باید گفت که هر پژوهشی نیازمند چارچوبی است . نمی توان بی پروا و بی راه ، در این در یایی ژرف و گسترده شناور شد .در این بخش از سخن همان چارچوب است ، چارچوبی که دامنه ی پژوهش ، را برای ما آشکار می سازد ، و راهی برگمراهی ما می نهد که عبارتند است از : مسله پژوهش ، ضرورت پژوهش ،پرسش ها و فرضیات ،اهداف و روش پژوهش و مراحل انجام آن .
۱-۲-بیان مسله
مدیریت شهری را می توان سازمان فراگیر و در برگیرنده اجزای رسمی و غیر رسمی موثر و کارامد دانست که در ابعاد مختلف اجتماعی ,اقتصادی ,کالبدی ,حیات شهر تاثیر دارند و با ماهیت چند عملکردی در حوزه سیاست گذاری ,برنامه ریزی و اجرا برآن هستند تا به اداره هدایت ,کنترل و توسعه همه جانبه پایدار شهربپردازند و افزایش کیفیت زندگی شهروندان و رفاه شهروندان را محقق گردانند ( رفیعیان و حسین پور,۱۶,۱۳۹۰).
وظایف مدیریت شهری را می توان در چارچوب مفاهیمی همچون برنامه ریزی شهری ,وظایف عمران ,وظایف خدماتی ,تامین بهداشت شهری,خدمات اجتماعی ,وظایف ایمنی ,وظایف فرهنگی ,ارتقای محیط زیست شهری ,وظایف نظارتی بیان کرد .امروزه چهار نوع وظیفه را برای مدیریت شهری بهینه در نظر گرفته اند .برنامه استراتژیک,ارائه وتوزیع خدمات اجتماعی ,مدیریت وبهبود سرمایه گذاری های زیربنای ,ارتقارشد اقتصادی و بهبود شرایط زندگی مردم است.امروزه برای تحقق وظایف مدیریت شهری مدیریت دو سطحی پیشنهاد شده است .این الگو دارای دو سطح اداری شهری است که یکی شهردارای سطح منطقه ای است که کل مجموعه شهری را در برمی گیرد ودیگری شهر داری سطح محلی است که در هر کدام از شهر ها وشهرک ها ی موجود در مجموعه شهری شکل می گیرد .شهرداری سطح منطقه ای معمولا خدماتی که ابعاد منطقه ای دارند ارائه می کنند و شهرداری محلی نیز خدماتی را ارائه می کنند که جنبه محلی تر به خود می گیرد .در این الگوی مدیریتی به دلیل وجود نظام شهری مرجع در حوزه کلان شهری و فراهم سازی در نظر گیری تعاملات واکنش های دورن منطقه ای فرایند برنامه ریزی ,سازماندهی ,هماهنگی ,کنترل و نظارت برای هدایت و راهبردی منطقه شهری به صورت شایسته تری محقق گردد .این الگوی مدیریتی در برخی از کشور ها مانند ترکیه واستانبول به کار بسته شده است (همان,۱۶, ۲۰).
تاقبل از دهه ۱۹۸۰مدیریت دولتی سنتی پارادایم مطرح در حوزه مدیریتی بود امابا ظاهراشدن ابعاد منفی و نقاط ضعف آن در همین سال ها در کشور های انگلستان و آمریکا پارادایم دیگری به نام مدیریت دولتی نوین تولد خود رااعلام داشت و خصوصی سازی و پیمان کاری را شعار خویش قرار داد . اما وعده های این جریان فکری نیز در کشور مبدا آن سرابی بیش نبود و بزودی مشخص شد این پارادایم نیز قادر نیست خیر و رفاه مناسب و عادلانه ای برای شهروندان فراهم سازد پس بشر مجددا در جست وجوی پارادایم دیگری برامد که ظهور خدمات عمومی جدید و حکم رانی خوب از جمله انهاست .اولین مرجع که در این زمینه مباحثی را مطرح نمود بانک جهانی است که در گزارشی در سال ۱۹۸۹آن را به عنوان ارائه خدمات عمومی کارامد نظام فضایی قابل اعتماد و نظام اداری پاسخگو تعریف نموده است .بانک جهانی ابداع کننده واژه حکم روایی وتوسعه دهنده این مفهوم است . ریشه نظری این موضوع به کارهای افرادی مانند مک لاین در انگلستان انجام داده ند برمی گردد (رفیعیان و حسین پور ,۹۵, ۱۳۹۰). به عقیده او , تقاضای فزاینده مردم شهر ها این است که حکومت شهری باید در قبال روندهای تغییر در شهر ((پاسخگوتر )) , اقداماتش با مسائل شهری و تحول آنها (( متناسسب تر ))و نسبت به اجتماع (( مسئول تر )) باشد , به عنوان بخشی از نظام یادگیری بهتر عمل کند و نقش مهمی در پیش بینی , کشف و استقبال از آینده ایفا کند .وی تحقق این خواسته ها را در گرو ارتباط با نظام اجتماع و تعریفی از حکمروایی به مثابه فرایندی که متضمن نظام به هم پیوسته ای از ((حکومت )) و ((اجتماع )) به طور توام است , می داند ( برک پور ,۱۳۸۵ :۴۹۱ ).حکم روایی شهری فرایندی است که براساس کنش متقابل میان سازمان ها ونهادهای رسمی اداره شهر از یک طرف و نهادهای غیر رسمی جامعه مدنی یا عرصه عمومی از طرف دیگر شکل می گیرد . مشارکت نهادهای غیر رسمی و تقویت عرصه عمومی اداره شهر می تواند به سازگاری منافع گوناگون و در نتیجه به پایداری توسعه شهری منجر شود(برک پور واسدی ,۱۹۱،۱۳۹۰).
این تعریف تفاوت حکم روایی خوب شهری با حکومت خوب شهری را نشان می دهد .
حکم روایی شهری در پی ان است تا نقش دولت را در حد هماهنگ کننده و پاسدار قوانین محدود کند و از دخالت مستقیم آن در تصمیم گیری و اداره اجرای امور مربوط به زندگی روز مره مردم بکاهد توجه به تعمق در این الگو کمک زیادی به یافتن تر کیب جدیدی از همکاری ۳ بخش دولتی (تهسیل کننده فعالیت عمومی )جامعه مدنی (منافع حققوق شهروندی در تقویت مشارکت عمومی )و بخش خصوصی (عامل تولید در تقویت سرمایه گذاری ها و رشد تولید ناخالص مالی )را ارائه خدمات عمومی خواهد نمود( رفیعیان و حسین پور, ۹۴, ۱۳۹۰).
سازمان ملل متحد اصول و شاخص های حکم روایی شهری را ۱۰شاخص بیان می کند ۱-مشارکت ۲-قانون مندی۳-شفافیت ۴-پاسخگویی ۵-جهت گیری توافقی ۶-عدالت ۷-اثر بخشی و کارایی ۸-مسولیت پذیری ۹-بینش راهبردی ۱۰-تمرکز زدایی
همان طور که بیان شد مدیریت شهری در دنیای امروز به سوی مدیریت دو سطحی پیش می رود (شهرداری سطح منطقه ای :کل مجموعه شهری و شهرداری سطح محلی )اجرایی حکم روایی خوب شهری با ابعاد ملی و محلی می تواند این امر را ممکن سازد . امروزه حکمروائی خوب چه در کشور های توسعه یافته و چه در حال توسعه (مانند :مصر ,ترکیه ,کانادا,امریکا ,فرانسه) مورد توجه قرار گرفته است .به عنوان مثال کاندا به عنوان یک کشور توسعه یافته در سه سطح مدیریتی و حکومتی اداره می شود که این سه سطوح عبارتند از ۱- فدرال ۲- ایالتی ۳-در سطح سوم یعنی اجتماعات محلی , حکومت های محلی به منظور مدیریت شهرداری ها , شهر ها , شهرک ها و مناطق انتخاب می شوند ( بصیرت,۱۳۸۵ ).
نخستین بار در دوره اول مجلس شورای ملی به سال ۱۲۸۶ خورشیدی از مدیریت شهری به شکلی نوسخن به میان آمد و قانون تشگیل بلدیه بر۱۰۸ ماده به تصویب رسید . نکته قابل توجه این قانون آن بود که انتخاب شهردار برعهده انجمن بلدیه ( انجمن شهر ) گذاشته شد , در حالی که در دوره پهلوی انتخاب شهردار برعهده دولت بود و اعضای شهرداری , کارمند دولت محسوب می شوند ( سعیدنیا ,۱۳۸۲ ) .شکل گیری شوراهای اسلامی در سال ۱۳۸۷ , نخستین گام جدی دولت برای تمرکززدایی و ایجاد نظام های محلی اداره امور در مقطع پس از پیروزی انقلاب به شمار می رود ( آخوندی و همکارران , ۱۳۷۸ ,۲ ). در ایران نیز به عنوان یک کشور در حال توسعه الگوی مدیریت مجموعه شهری دو سطح را در برمی گیرد :۱- سطح منطقه ای ( مجموعه شهری)۲- سطح محلی ( که شهرداری هر کدام از شهر ها و شهرک های موجود در مجموعه شهری را شامل می شود ). در مطالعاتی که در ایران جهت گزینش الگوی مناسب برای نظام جامع مدیریت شهری صورت گرفته است اهدافی در نظر گرفته شده که شاخص های حکمروایی زمینه ساز رسیدن به این اهداف است . چارچوب این الگو برپایه دوسطح ۱-سیاست گذاری و برنامه ریزی , ۲- مدیریت اجرایی و عملیاتی قرار دارد .در این چهار چوب الگوی مدیریت شهری دوسطحی مدنظر است که سطح اول آن را مدیریت مجموعه شهری شکل می دهد و سطح دوم به مدیریت شهری محلی می پردازد ( تقوایی و تاجدار ؛ ۱۳۸۸ به نقل از عسکری ؛ ۱۳۷۸ ؛ ۵۳ ).
در سال های اخیر تحقیقات زیادی در رابطه با حکم روایی خوب شهری در شهر های مختلف ایران مانند تهران ,اصفهان ,شیراز ,مشهد( کاظمیان و دیگران، ۱۳۹۱ -اکبری و دیگران، ۱۳۹۲–رضوی و دیگران ۱۳۹۲- علیزاده، ۱۳۹۲- حسین زاده کجیدی، ۱۳۹۱)انجام شده است. نتایج این تحقیقات برمی آید که شهر های ایران از نظر اصول حکم روایی خوب در جایگاه مناسبی قرار ندارند . تحقیق حاضر به بررسی جایگاه شهر مشهد به عنوان یک کلان شهر ملی از لحاظ شاخص های موثر در پیاده سازی مفهوم حکم روایی خوب شهری با توجه به ابعاد ملی و محلی در راستای مدیریت دو سویه می پردازد.
کلان شهر مشهد با حدود ۳میلیون نفر جمعیت به عنوان دومین شهر ایران بعد از تهران شناخته می شود . این شهرداری ۱۳ منطقه جدا گانه است .که از لحاظ ویژگی های اقتصادی ,اجتماعی ,فرهنگی ,با یکدیگر متفاوتند .در این پژوهش از بین مناطق ۱۳ گانه مشهد دو منطقه ۴و ۸ براساس سطح برخورداری انتخاب شده است که منطقه ۴ دارای سطح کم برخوردار و منطقه ۸دارای سطح برخوردار است و سه شاخص شفافیت ,مشارکت ,بینش راهبردی (با توجه به ابعاد ملی و محلی )در این مناطق بررسی و مقایسه خواهد شد .
۱-۳-ضرورت و اهمیت انجام تحقیق
رفع ناپایداری توسعه شهری در کشور های د ر حال توسعه , رفع ناپایداری ها از بدنه نهادهای مدیریتی و برنامه ریزی و کار آمد سازی , اثر پذیری و مسولیت پذیری بیشتر در اداره امور شهری و تفویض وظایف , صلاحیت ها و قدرت به حکومت های محلی و دیگر ذی نفعان محلی است که تمام اینها به شیوه جدیدی از اداره شهر ها به نام حکمروایی شهری دلالت دارد . در شرایط پیچیدگی جوامع شهری و به دنبال آن تعدد و تکثر کنشگران و نیروهای موثر در حیات شهری در مقیاس های مختلف محلی , ملی و منطقه ای و ضرورت همگرایی آنها در جهت رسیدن به عدالت فضایی را می توان مهم ترین استدلال ضرورت حکمروایی شهری و جایگزینی آن به جای شیوه های قبلی مدیریت دانست . در این الگو از مسولیت اجرایی مستقیم مدیریت شهری کمتر شده و امکان بیشتری برای رویکرد مدیریت و برنامه ریزی راهبردی فراهم می شود.در اینجا مدیریت شهری از بالا به پایین نیست و مشارکت شهروندان در اداره امور شهری جزء جدایی ناپذیر آن است ( هاشمی و دیگران , ۱۳۹۰ : ۱۰۱ ).
توجه به تحقیقاتی که در کلانشهرهای مختلف صورت گرفته نشان می دهد که شهرداری ها مشکلات گوناگونی در مواردی چون شفافیت و اطلاع رسانی , عدالت , پاسخگویی و عدم رضایت شهروندان دارند . با توجه به مشکلاتی که مشهد به عنوان کلانشهر ملی در گیر است ، حل مشکلات آن نیازمند وجود یک ساختار مدیریتی قوی و منسجم با هماهنگی و همکاری ذینفعان ( عناصر حکومتی ، خصوصی و عمومی ) است ( رهنما و همکاران , ۱۳۸۹ ) .تحقیقات انجام گرفته در مشهد در رابطه با حکمروایی خوب که به ارزیابی شاخص های آن در مشهد پرداخته است ، بیشتر تحقیقات نشان دهنده عدم وجود این شاخص ها در این شهر است .بنابراین انجام پژوهشی که موانع و محدودیت های تحقق حکمروایی خوب شهری را در مشهد شناسایی کند ضرورتی انکار ناپذیر است .بدین منظور دو منطقه چهار و هشت شهر مشهد که به ترتیب مناطق کم برخوردار و نیمه برخوردار می باشد انتخاب شده است تا با مقایسه این دومنطقه ارزیابی کلی از حکمروایی خوب شهری در شهر مشهد انجام دهیم .
۱-۴- اهداف تحقیق
در این پژوهش ابتدا به مقایسه وضعیت مناطق۸و۴ شهر مشهد از لحاظ شاخص های مشارکت ,شفافیت ,بینش راهبردی با توجه به مدیریت یکپارچه در ابعاد ملی(زیر ساخت وبستر قانونی اجرای حکم روایی در سطح ملی) ومنطقه ,محلی(سازمان ها وشهرداری ها در سطح منطقه و محلی )و سپس به ارائه پیشنهادها ی به منظور رفع مشکلات و تحقق حکم روایی در شهر مشهد با توجه به ابعاد ملی و محلی پرداخته خواهد شد .
۱-۵-سوالات تحقیق
۱-شاخص های حکم روایی خوب شهری با تمرکز برابعاد شفاویت ,مشارکت ,بینش راهبردی در منطقه ۴و۸ چگونه ارزیابی می شود؟
۲- شاخص های شفافیت و بینش راهبردی در مناطق ۸و ۴ به صورت مقایسه ای چگونه ارزیابی می شود؟
۳-شاخص مشارکت در مناطق ۴و ۸ به صورت مقایسه ای چگونه ارزیابی می شود ؟
۱-۶-فرضیات تحقیق
۱-به نظر می رسد شاخص های حکمروایی خوب شهری با تمرکز برابعاد شفافیت , مشارکت , بینش راهبردی در منطقه ۴و ۸ از وضعیت مطلوبی برخوردار نیست .
۲-به نظر می رسد شاخص های شفافیت و بینش راهبردی در منطقه ۸از وضعیت بهتری نسبت به منطقه ۴ برخوردار است.
۳-به نظر می رسد شاخص مشارکت در منطقه۴ و منطقه ۸ از وضعیت یکسانی برخوردار است.

کمالگرایی منفی

-.۶۹۳

.۰۵۰

.۶۳۸

۱۳٫۷۵۳

.۰۰۰

ضرایب رگرسیون از دو متغیر پیش‌بین نشان می‌دهد که کمالگرایی منفی (۰۱/۰≥P)، می‌توانند واریانس متغیر رضایت زناشویی را به صورت معنی‌داری تبیین کنند. ضریب تأثیر کمالگرایی منفی(۶۹۳/۰ -= B) با توجه به آماره t نشان می‌دهد که کمالگرایی منفی با اطمینان ۹۹/۰ می‌تواند تغییرات مربوط به رضایت زناشویی را پیش‌بینی کند. این ضریب تاثیر منفی است و معنای آن این است که اگر یک واحد به میزان کمالگرایی منفی اضافه شود مقدار ۶۹۳/۰ از نمره فرد در رضایت زناشویی کاهش می‌یابد. اما همانطور که مشاهده می شود در کمالگرایی مثبت (۰۵/۰<P) نشان می دهد که این پیش بینی کننده مناسبی برای رضایت زناشویی نمی باشد.

فصل پنجم
بحث و نتیجه گیری
۵-۱ مقدمه
پژوهش حاضر به منظور بررسی رابطه کمالگرایی با سرسختی و رضایت زناشویی در دانشجویان متاهل انجام شد. جامعه آماری پژوهش حاضر کلیه ی دانشجویان متاهل مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد کرمانشاه بود که شامل ۳۵۰۰ نفر می باشند و درسال تحصیلی ۹۴-۹۳ مشغول به تحصیل بودند. برای تعیین حجم نمونه از فرمول کوکران استفاده شد که حجم نمونه برابر با ۳۴۶ نفر تعیین شد که لازم به ذکر است که این ۳۴۶ نفر با روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب شدند که این تعداد شامل ۱۷۳ نفر زن و ۱۷۳ نفر مرد می باشد که در مرحله اول تعداد ۴ رشته تحصیلی به طور تصادفی انتخاب شد و در مرحله دوم از این ۴ رشته تحصیلی ۹ کلاس به صورت تصادفی انتخاب گردید. ابزار مورد استفاده در این پژوهش شامل مقیاس رضایت زناشویی انریچ^[۴۸](۱۹۸۸)، پرسش نامه کمال گرایی اهواز (APS) کیامرثی و نجاریان (۱۳۷۶) و پرسشنامه سرسختی روانشناختی اهواز کیامرثی و نجاریان (۱۳۷۶) بود. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها هم از شاخص های آمارتوصیفی شامل فراوانی، میانگین و انحراف معیار استفاده شد و همچنین از شاخص آمار استنباطی شامل: رگرسیون، همبستگی و تحلیل مسیر استفاده شد. نتایج نشان داد که بین کمال گرایی با سرسختی و رضایت زناشویی در دانشجویان متاهل رابطه معنادار وجود دارد. همچنین نتایج حاکی از آن بود که بین کمال گرایی و سرسختی در دانشجویان متاهل رابطه معنادار وجود دارد. و همچنین نتایج نشان داد که بین کمال‫گرایی و رضایت زناشویی در دانشجویان متاهل رابطه معنادار وجود دارد.
۵-۲ بحث و تفسیر نتایج
فرضیه اول) بین کمال گرایی با سرسختی و رضایت زناشویی در دانشجویان متاهل رابطه وجود دارد.
برای بررسی این فرضیه که آیا مدل مفهومی ارائه شده ارتباط بین کمالگرایی مثبت و منفی و سرسختی با رضایت زناشویی با مدل تجربی برازش دارد، با بهره گرفتن از نرم افزار لیزرل، از تحلیل مسیر استفاده شد. بر اساس نتایج به دست آمده اثر متغیرهای سرسختی، واریانس رضایت زناشویی را تبیین می کند و از بین متغیرهای کمالگرایی، کمالگرایی منفی، رابطه منفی معنی‫داری بر رضایت زناشویی دارد. همچنین متغیرهای کمالگرایی مثبت و منفی، رابطه معناداری بر متغیر سرسختی دارند. این نتایج با یافته های بشارت (۱۳۸۲) و بشارت (۱۳۸۳) و نیز یافته های نجاریان و همکاران (۱۳۸۹)، نجاریان و همکاران( ۱۳۸۳) همسو است.
در تبیین کلی این نتایج می توان گفت روان شناسان از دو نوع کمال گرایی صحبت می کنند: کمال‌گرایی مثبت و کمال‌گرایی منفی. آنان معتقدند آنچه که در بسیاری از افراد تحت عنوان کمال گرایی  یاد می شود کمال‌گرایی از نوع منفی است. در این نوع از کمال گرایی، فرد به دنبال بی‌نقص و کامل بودن در همه زمینه ها بوده و بیش از حد نگران ارزیابی و قضاوت های منفی دیگران است و با نادیده گرفتن  خود واقعی خویش و آرمانی کردن افراطی آن در نظر خود و دیگران، به طرق مختلف تحت استرس و فشار روانی قرار می گیرد. چنین فردی ممکن است با بسیاری از مشکلات روانی چون اضطراب، افسردگی مواجه شوند، بنابراین افراد دارای کمال گرایی منفی در شرایط سخت، مقاومت و سرسختی کمتری از خود نشان

۳-۱-۱ تاریخچه
مسجد شیخ لطف الله یکی از مسجد‌های تاریخی و شناخته شده شهر اصفهان است که در ضلع شرقی میدان نقش جهان، مقابل عمارت عالی‌قاپو واقع شده است. این مسجد شاهکاری از معماری و کاشی‌کاری قرن یازدهم هجری است که به فرمان شاه عباس اول در مدت هجده سال بنا شده و ساخت آن در سال ۱۲۰۸ هجری به پایان رسیده است. سبک معماری این بنا به شیوه اصفهانی^[۶] است. معمار و بنای آن استاد محمد‌رضا اصفهانی بوده و خطوط و کتیبه‌های داخل مسجد کار علیرضا عباسی است.(یاوری- با وفا، ۱۳۹۰، ص۱۶۲)
۳-۱-۲ وجه تسمیه
درباره وجه تسمیه مسجد شیخ لطف الله باید گفت که، شیخ لطف الله (وفات ۱۳۰۵هجری) از مردم میش از قرای جبل عامل یعنی جبل لبنان بوده و خاندان او همه از فقهای امامیه بوده‏اند. به مناسبت سعی بی‌اندازه پادشاهان صفوی در ترویج احکام مذهب تشیع و تشویق و اکرام فقهای آن، شیخ‌لطف‌الله نیز مانند جمع کثیر دیگری از علمای بحرین و جبل عامل، از موطن خود به قصد ایران عازم شد. ابتدا در مشهد مقدس اقامت گزید و تا تاریخ فتنه ازبکان^[۷]و دست یافتن ایشان بر مشهد در آن شهر مقیم بود. سپس به قزوین پناه جست و در آن‌جا به کار تدریس مشغول شد. شاه عباس او را از قزوین به اصفهان دعوت کرد و در جنب میدان نقش جهان مدرسه و مسجدی را که هنوز هم به نام او شهرت دارد به عنوان محل تدریس، اقامت و امامت وی پی نهاد. البته انجام این کار تا ۱۲۰۸ هجری طول کشید. اکنون فقط مسجد آن باقی مانده است. ( همان، ص ۱۶۳)
۳-۱-۳ ویژگی‌های خاص
در تمامی مساجد اسلامی، صحن و مناره جزء لاینفک مسجد به شمار می‌آید. مسجد شیخ‌لطف‌الله به علت اینکه نه دارای مناره است و نه دارای شبستان ورودی (حیاط) و همچنین ورودی آن پله می‌خورد، نسبت به الگوی مساجد اسلامی، بنایی متمایز است. عدم وجود شبستان و صحن ورودی این مسجد به مقتضیات تقارنی میدان نقش جهان (قرار گرفتن مسجد رو به روی عمارت عالی‌قاپو) بر می‌گرددکه منجر به این مسئله شده‌است که نتوان صحنی یا حیاطی رو به قبله که برای نمازگزاری استفاده شود، برای آن طراحی کرد. «نکته ای دیگرکه محققان و پژوهشگران و سیاحان بر آن متفق‌القولند، اختصاصی بودن مسجد شیخ‌لطف‌الله و جلوگیری از ورود اغیار به آن است.» (شهبازی‌شیران، ۱۳۸۹، ص۲۴)

۳-۱ مسجد شیخ لطف الله
منبع:www.tourism.isfahancht.ir
۳-۲ عناصر ساختاری مسجد شیخ لطف الله
۳-۲-۱جلوخان
جلوخان دارای طاق‌نما و درگاه‌هایی است که به صورت قرینه ساخته شده است. ازاره^[۸]سردر، ازسنگ مرمر وبقیه سطوح آن، تزیینات غنی کاشی معرق است. حاشیه قوس اصلی طاق سردر با کاشی فتیله‌پیچ فیروزه رنگ تزیین و نماسازی شده است. زیر قوس جناغی این طاق دارای مقرنس‌بندیزیبایی ازکاشی معرق استو درزیر آن، علاوه برکتبیه های تاریخی، پنجره مشبکی قراردارد. (تصویر ۲-۱) بر فراز پنجره مشبک کتیبه « مایه محتشمی خدمت اولاد علی» به چشم می‌خورد که اشاره به معمار و سازنده این مسجد دارد. (تصویر ۳-۲)
۳-۲کتیبه بالای پنجره مشبک جلوخان
منبع: آرشیو نگارنده
۳-۲-۲ راهرو
از درب ورودی که وارد مسجد می‌شویم با راهرویی تاریک مواجه می‌شویم. این یکی از ویژگی‌های معماری مسجد شیخ لطف‌الله است، یعنی با گذشتن از این راهرو، چرخش ۴۵ درجه ای را از محور شمال به جنوب نسبت به محور قبله طی می‌کنیم. این گردش چنان ماهرانه صورت گرفته که به هیچ روی توجه بیننده را جلب نمی‌کند.«چون مسجد در ضلع شرقى میدان واقع است و خواه ناخواه در ورودى مسجد به سمت شرق میدان خواهد بود، اگر بنا بود مسجد را نیز به همین جهت مى ‏ساختند، کار جهت یابى از لحاظ قبله مختل مى‏ شد. در این‌جا با ایجاد یک راهرو که از ابتداى مدخل مسجد به سمت چپ و سپس به سمت راست مى ‏چرخد، بر این مشکل فائق آمده ‏اند؛ یعنى اگر چه ساختمان مسجد درمشرق است و از نماى خارجى آن چنین بر مى‏آید که دیوار جبهه آن در جهت شمال به جنوب است لیکن در همین دیوار محراب بنا شده که به سوى قبله است و وقتى به عظمت این فکر پى مى ‏بریم که در بیرون مسجد اثرى از کجى و زاویه به چشم نمى ‏خورد اما به مجرد ورود ناچاریم قبول کنیم که صحن نسبت به نماى خارجى پیچش دارد در صورتى که گنبد کوتاه مسجد به علت مدور بودن جهت با زاویه مخالفى نشان نمى ‏دهد.» (پوپ، ۱۳۶۶، ص ۲۰۵)
۳-۲-۳ گنبد
گنبد مسجد شیخ لطف الله یکى از چند گنبد یک پوششى زمان صفویه است که با رنگ نخودی و با ارتفاع کم، پوشش مناسبى براى صحن کوچک آن به شمار مى‏رود. از طرفى بلندى آن تا آن اندازه است که بتواند در کنار میدان بزرگ نقش جهان خودنمایى کرده و بر آن فضا مسلط باشد. خمیدگى گنبد از نقطه برآمدگى بزرگ به سمت داخل گراییده و رأس گنبد را تشکیل داده است و این فشار زیاد را دیوارهاى قطور مسجد تحمل مى‏کند. قطر دیوارها که از پنجره‏هاى دیوار اندازه‏گیرى شده در حدود ۷۰/۱ سانتی متر است. خمیدگى گنبد را دیوارهاى بادبادک شکل زاویه‌داری، به اضلاع هشتگانه به هم وصل مى‏کنند. این خمیدگى به اندازه‏اى عادى و یکنواخت به سمت بزرگ شدن گرایش دارد که به ندرت احساس شده یا به چشم مى‏آید.
۳-۳ گنبد مسجد شیخ لطف الله
منبع: آرشیو نگارنده
۳-۲-۴ محراب
محراب مسجد زیبای شیخ لطف الله؛ از شاهکارهای بی نظیر هنر معماری و از زیباترین محراب های مساجد اصفهان است. این محراب با کاشیکاری معرق و مقرنس های بسیار دلپذیر تزیین شده است. درون محراب دو لوح وجود دارد که عبارت “عمل فقیر حقیر محتاج به رحمت خدا، محمد رضا بن استاد حسین بناء اصفهان” را می‏توان در آنها مشاهده کرد.
در اطراف محراب، کتیبه‏های دیگری به خط علیرضا عباسی و خطاط دیگری که باقر نام داشته، دیده می‏شود. در این کتیبه‏ها روایاتی از پیامبر اکرم و امام ششم شیعیان امام جعفر صادق نقل شده است. اشعاری نیز بر کتیبه‏های ضلع های شرقی و غربی به چشم می‏خورد که احتمالا سراینده آن‌ها شیخ‌بهایی، عارف دانشمند و شاعر بزرگ دوره صفوی است.
۳-۴ محراب مسجد شیخ لطف الله
منبع: آرشیو نگارنده
۳-۲-۵ نور
«معمولا نور مورد نیاز مساجد از دو منبع تامین می گردد. منبع اول که برای روشن کردن کلی شبستان می بایست در نظر گرفته شود، به‌واسطه ایجاد بریدگی بزرگ بر روی دیوار شبستان صورت می گیرد و برای روشن کردن محراب استفاده می شود. منبع دوم که نور اصلی شبستان است نوری است که توسط تابش مستقیم نور خورشید از پنجره‌ها به درون شبستان صورت می‌گیرد. منابع تامین نور شبستان مسجد شیخ‌لطف‌الله نیز براساس این دو منبع پایه گذاری گردیده است.»(نجم‌آبادی،۱۳۸۱،ص۳۰)
تعبیه نور یکی از ویژگی های چشمگیر مسجدشیخ لطف‌الله است. در ساقه گنبد در فواصل منظم پنجره‌هایی تعبیه شده و در آنها یک جفت شبکه کار گذاشته اند، یکی داخلی و دیگری خارجی و هر یک شامل نقوش اسلیمی برجسته اند که در آنها فضاهای پر و خالی متناسب است. چنانچه نور دو بار می‌شکند و در طول لبه های کاشی‌های آبی‌رنگ از صافی می گذرد. بدین سان نور تلطیف و تصفیه می‌شود و بر هزاران سطح شفاف دیوار و گنبد باز می تابد و همه جا را همچون شبنمی براق فرا می‌گیرد و یک زیبایی غیر زمینی را نمایان می‌سازد. اساساً معماری این مسجد معماری نور، معماری شفافیت و معماری روحانی است و کمتر کسی است که از این مسجد دیدن کرده باشد، ولی تحت تاثیر فضای داخل آن قرار نگرفته باشد.
سه منبع نور در این گنبدخانه دیده می‌شود یکی، نوری که از دهانه‌ی بزرگ شمال‌شرقی بر دیواره‌های جنوب‌غربی شبستان که محراب در آن قرار گرفته می‌تابد و سطح کاشی‌کاری آن را به طور زیبایی روشن می‌کند.
۳-۵شبکه چوبی تعبیه شده در دیوار شرقی
منبع: آرشیو نگارنده
دوم، نوری است که از شبکه چوبی تعبیه شده در دیوار شرقی گنبدخانه وارد شده، که تقریبا وسط صحن گنبدخانه را روشن می کند.
و سوم، همان شبکه‌های زیر گنبد که محل اتصال دیوارها به گنبد هستند و فضای زیر گنبد را به همراه دیواره‌های گنبدخانه روشن می‌کنند و نیز زیبایی زیر گنبد را پدید می‌آورند.
۳-۶ شبکه چوبی تعبیه شده بر دیوار جنوبی
منبع: آرشیو نگارنده
۳-۳ عناصر تزیینی مسجد شیخ لطف الله
۳-۳-۱ تزیینات گنبد
تزئینات سطح داخلی گنبد عبارت است از ستاره‏هاى بسیار بزرگ مکرر به رنگ زرد طلایى که با طرح درهمى از پیچک هاى به هم پیچیده پوشیده شده است. طرح و ترسیم این مسجد و نقشه قالی‌هاى اردبیلى منبع الهام مشترکى دارند. ضمناً شباهت بسیار نزدیک با تزیینات مسجد شاه دارد، کاشی کارى بقیه گنبد از طاق رومی‌هایى^[۹] تشکیل شده که هر یک شامل گل و بوته‏هاى زیبایى است. تزیینات کاشی‌کارى پوشش داخلى گنبد از ابتدا تا انتها تقریباً به یک اندازه است.
۳-۷ تزیینات گنبد مسجد شیخ لطف الله
منبع: آرشیو نگارنده
۳-۳-۲ تزیینات دیواره‌های مسجد شیخ لطف الله
دیوارهاى جانبى صحن مسجد با گل و بوته‏هاى متصل به هم به رنگ آبى در یک متن کرمی رنگ تزیین شده است. دیواره های مسجد یکی در میان با رنگ‌های متفاوت آبی و نخودی و با نقوش متفاوت ستارگان چند پر و گل و بوته مزین شده است.زاویه‏هاى فوقانى دیوارهاى جانبى نیز از گل و بوته هایى که طرح آن با سایر قسمت ها تفاوت کلى دارد پوشیده شده و تنوع خاصى به تزیین کلى صحن بخشیده و در اولین نگاه، نظر بیننده را جلب مى‏کند. زیبایى کاشی کارى این مسجد با کاشی‌هاى معرق تنوعى است دلپذیر.
۳-۸ نقوش دیواره‌های مسجد شیخ لطف الله
منبع: www. Tourism.isfahancht.ir
۳-۳-۳ کتیبه‌ها
کتیبه‏هاى زیبایى که علیرضا عباسی بر داخل و خارج این مسجد نگاشته زینت و شکوه خاصی به این بنا بخشیده است، وی نیز سمت چپ و راست محراب را امضا نموده و خود را فقیر حقیر محتاج به رحمت خدا محمد رضا بن استاد حسین بناى اصفهانى معرفى کرده است و بعد از نام او تاریخ ۱۲۰۸ هجرى (۱۶۱۸ میلادى) دیده مى ‏شود.
دیوارهاى داخلى از یک هشت ضلعى شروع مى‏شود. این هشت ضلعی ها هر یک به وسیله کاشی هاى طناب مانند فیروزه‏اى محصور شده و خطوط بسیار زیبا که از آثار علیرضا عباسی است، مانند قابى هر یک از اضلاع هشتگانه را در میان مى‏گیرد، این خطوط از کاشی هایى به رنگ سفید خیره کننده در میان کاشی هاى آبى تیره به کار رفته است.