۲) ادوار آموزشی ضمن خدمت (کاردانی،کارشناسی ناپیوسته،کارشناسی ارشد) در نگرش افسران تأثیر دارد.
۳)ادوار آموزشی ضمنخدمت (کاردانی،کارشناسی ناپیوسته،کارشناسی ارشد) در رفتارفردی افسران تأثیر دارد.
۴) ادوار آموزشی ضمن خدمت (کاردانی، کارشناسی ناپیوسته، کارشناسی ارشد) در رفتار گروهی افسران تأثیر دارد.
روش تحقیق مورد نظر پیمایشی توصیفی بوده و جمع آوری اطلاعات با بهره گرفتن از پرسشنامه انجام شده و ۸۰% فرضیه ها تأیید شدهاند.
د)اسکندری و خدائیان (۱۳۹۰) در پژوهش خود با عنوان بررسی عوامل مؤثر بر توانمندسازی افسران وظیفه، به بررسی تأثیر عوامل آموزش، حقوق و مزایا و به کارگیری بر توانمندسازی میپردازد. روش تحقیق پیمایش میدانی بوده و بر اساس ضرایب هم بستگی پیرسون، آموزش، حقوق و مزایا ارتباط مثبت و معناداری با توانمندسازی دارد.
ه)حاجبی و همکاران (۱۳۸۶) در پژوهشی به بررسی اثربخشی آموزش برآگاهی و نگرش نسبت به سوء مصرف مواد در کارکنان پتروشیمی پرداختند. این تحقیق نشان داد که آموزش بر روی آگاهی و نگرش کارکنان نسبت به سوء مصرف مواد تأثیر دارد و این تأثیر بر روی کارکنان با تحصیلات دیپلم بیشتر از سایر گروه های تحصیلی است. از طرفی نتایج تحقیق حاضر نشان می دهد که تفاوت تأثیر آموزش در میزان آگاهی و چگونگی نگرش افراد نسبت به پدیده سوء مصرف مواد، بعد از آموزش در کارکنان با وضعیت شغلی” عادی کار” نسبت به” اقماری کار” معنادار است.
و) قربانیزاده و خالقینیا (۱۳۸۸)، در مقاله خود با عنوان “نقش انتقال دانش ضمنی در توانمندسازی کارکنان” پس از مرور ادبیات و نوشته های مربوط به توانمندسازی کارکنان، نقش و جایگاه دانش ضمنی و تبدیل آن به دانش صریح و قابل انتقال در بین سایر کارکنان، به بررسی رابطه انتقال دانش و احساس توانمندی کارکنان در دانشگاههای پیام نور استان مازندران میپردازد. این پژوهش از نوع پیمایشی بوده و داده های مورد نیاز با بهره گرفتن از ابزار پرسشنامه و به روش نمونه گیری تصادفی از بین تعداد ۱۷۳ نفر از کارکنان جامعه مورد مطالعه، گردآوری و برای آزمون فرضیات از آزمون هم بستگی اسپیرمن استفاده شده است. نتایج تحقیق بیانگر وجود رابطه معنادار بین متغیرهای پژوهشی است. به این معنی که بین انتقال دانش ضمنی از یک سو و مهارت کارکنان در تصمیم گیری، پذیرش مسئولیت، دسترسی کارکنان به ابزارهای مرتبط با تصمیم گیری و اجرا و در نهایت، پذیرش مسئولیت پی آمدهای تصمیم از سوی کارکنان از دیگر سو (نگرش)، رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.

۲-۶-۲-۲)حوزه تخصصی :
با عنایت به تخصصی بودن موضوع پایان نامه ( پروازی ) محقق به جهت دستیابی به اطلاعات جامع به موضوعات تخصصی و علمی در واحدهای هوایی نیز نسبت به بررسی میدانی و اسنادی اقدام که اهم پایان نامه دوره کارشناسی ارشد اجا به شرح ذیل بوده است:
الف ) سرهنگ خلبان میر یونس غنی زاده (۱۳۸۵) تحقیقی با عنوان “چگونگی عملکرد شبیه ساز پایه متحرک شنوک در ارتقاء سطح مهارت خلبانان هوانیروز نزاجا ” انجام داده است که هدف اصلی در این تحقیق بررسی چگونگی عملکرد شبیه ساز پایه متحرک شنوک در ارتقاء سطح مهارت خلبانان بوده است و در این تحقیق سه فرضیه تخصصی در رابطه با پروازهای نرمال، تاکتیکی و اضطراری بیان شده است روش تحقیق به صورت توصیفی –پیمایشی بوده و جمع آوری اطلاعات با بهره گرفتن از پرسشنامه و مصاحبه با اساتید خلبان انجام که نتایج تحقیقات بعد از آزمون فرضیه ها نشان می دهد عملکرد شبیه ساز با کارایی بسیار بالایی در هر سه فرضیه مورد تأیید قرار گرفته است.
ب)سرهنگ خلبان جواد علی اکبرزاده (۱۳۸۶) تحقیقی با عنوان ” تأثیر به کارگیری شبیه ساز پروازی F-4 نهاجا” انجام که سه فرضیه حول محورهای پروازی ( چک های قبل از پرواز نشستن و برخاستن و عکس العمل) مطرح و روش تحقیق به صورت توصیفی –پیمایشی بوده و جمع آوری اطلاعات با بهره گرفتن از پرسشنامه و مصاحبه با اساتید خلبان انجام که نتایج تحقیقات بعد از آزمون فرضیه ها بیانگر آن است که به کارگیری شبیه ساز تأثیر خیلی زیادی بر عملکرد کارکنان پروازی داشته است.
۲-۶-۳) تحقیقات خارجی
موریس (۱۹۹۶ )به نتایج زادوسکای (۱۹۹۵) مبنی بر “بررسی رابطه توانمند سازی و آموزش های ضمن خدمت” اشاره کرده است. او بیان میکند که کارکنانی که در آموزش های ضمن خدمت شرکت نکرده اند کمتر از کسانی که در این دوره شرکت کرده اند توانمند شده اند. وی اشاره می کند که حرکت شرکت ها به سمت مدیریت کیفیت توانمندسازی آغاز می شود و کارکنان از این حرکت حمایت می کنند.
در پژوهشی که کنی ام. والاچ^[۹۷] در سال ۲۰۰۹ انجام داد به بررسی تغییر در نگرش، مهارت و دانش پرستاران در حین دوره های آموزشی پرداخت و گونه های آموزش را در بخش خدمات انگلستان و نیز میزان موفقیت فعالیت های مرتبط با آموزش و ارتباط آن با توانمندی پرستاران را مورد بررسی قرار داد. او برای این منظور ۲۱۴ پرستار را مورد مطالعه پیمایشی خود قرار داد. یافته های وی حاکی از شواهد قوی در ارتباط آموزشهای تخصصی پرستاری با میزان نگرش، مهارت و دانش آنان بود که این موارد منجر به عملکرد سازمانی بهتری در خدمات بیمارستان ها خواهند شد. هم چنین آنها دریافتند که موفقیت در یک محیط پویا برای کارکنان بخش عمده نگرشی است که توسط پرستاران دنبال می شود و این نگرش پس از دوره های آموزشی در میان جامعه مذکور بیش از پیش رخ می نمایاند.
۲-۷) الگوی تحلیلی و مفهومی
۲-۷-۱) الگوی تحلیلی
در این پژوهش به بررسی تأثیر متغیر آموزش به طور عام و آموزش شبیه ساز پروازی به طور خاص، به عنوان متغیر مستقل، بر عوامل توانمندساز کارکنان هواپیمایی ناجا، به عنوان متغیر وابسته پرداخته میشود. عوامل توانمندساز شامل سه زیر متغیر دانش، مهارت و نگرش میباشند. بنابراین در این پژوهش از طریق بررسی تأثیر مستقیم با تحلیل رگرسیون خطی، تأثیر آموزش شبیه ساز پروازی بر دانش، نگرش و مهارت پروازی مشخص می شود.
۲-۷-۲) الگوی مفهومی
شکل ۲-۳ : مدل مفهومی پژوهش
۲-۸) خلاصه
در این فصل به منظور حمایت نظری از فرضیه ها، ادبیات تحقیق مورد بررسی قرارگرفته و مبانی نظری تحقیق تشریح و دیدگاه های مختلف دربارهی متغیرهای پژوهش بیان شد. در ادامه، تحقیقات پیشین خارجی و داخلی برای حمایت از مبانینظری، در زمینه چگونگی تأثیر متغیرهای آموزش شبیه ساز، دانش، مهارت و نگرش پروازی توضیح داده شد. ارتباط مفهومی این متغیرها بررسی و مدل مفهومی و تحلیلی عرضه شد. به این نتیجه رسیدیم که آموزش شبیه ساز میتواند ابعاد توانمندسازی کارکنان را تحت تأثیر قرار دهد. برای عملیاتی کردن این مباحث، فصل بعدی به روششناسی کار اختصاص خواهد داشت.
۳-۱) مقدمه
در فصل دوم مجموعهای از مبانی نظری و خاستگاه پژوهش در علم مربوطه، تئوریهای مادر حامی با تأکید بر روابط بین متغیرهای اصلی عرضه شد. هم چنین تلاش شد با پرداختن به تمام جوانب موضوع تحقیق منابع علمی کافی برای اظهار نظر و تصمیم‌گیری در خصوص شیوه انجام پژوهش حاضر فراهم گردد. در این فصل به بررسی روش انجام تحقیق خواهیم پرداخت. آنچه در این فصل اهمیت دارد، ذکر این موضوع است که در ارتباط با متغیرهای انتخاب شده، روشی مناسب و شایسته جهت تجزیه و تحلیل داده ها و آزمون فرضیه ها انتخاب گردد. روش شناسی پژوهش شامل بیان نوع تحقیق و تعریف دقیق جامعهآماری و گروه نمونه مورد مطالعه، حجم گروه نمونه و روش نمونه برداری، ابزارهای اندازه گیری و شواهد مربوط به سنجش روایی و پایایی آنها می گردد. هم چنین قسمت نهایی این فصل روش های آماری تجزیه و تحلیل داده ها توضیح داده می شود.

۳-۲) نوع و روش تحقیق

پژوهش های انجام شده در علوم رفتاری بر اساس دو رویکرد عقل گرایانه و طبیعت گرایانه انجام می شود که کاربرد این دو رویکرد منجر به دو دسته از روش های تحقیقی روش های کمی و کیفی شده است(سرمد، و همکاران، ۱۳۸۵، ص ۷۷).
به طور کلی روش های تحقیق در علوم رفتاری با توجه به دو ملاک هدف تحقیق و نحوه گرد آوری داده ها تقسیم می شود. بر این اساس تحقیقات بر حسب هدف را می توان به تحقیق های بنیادی که هدف اساسی این دسته از تحقیقات آزمون نظریه ها، تبیین روابط بین پدیده ها و افزودن به دانش موجود در یک زمینه خاص است و تحقیق کاربردی که با هدف توسعه دانش کاربردی در یک زمینه خاص انجام می شود، تحقیق و توسعه که فرایندی است که به منظور تدوین و تشخیص مناسب بودن یک فراورده آموزشی انجام می شود، تقسیم کرد(همان منبع، صص ۸۰-۷۹).
از سوی دیگر تحقیق های علمی را بر اساس چگونگی به دست آوردن داده های مورد نیاز می توان به تحقیق توصیفی(غیر آزمایشی) و تحقیق آزمایشی تقسیم کرد. تحقیق توصیفی شامل مجموعه روش هایی است که هدف آن ها توصیف شرایط یا پدیده های مورد بررسی است. اجرای تحقیق توصیفی می تواند صرفاً برای شناخت بیشتر شرایط موجود یا یاری دادن در فرایند تصمیم گیری باشد. بیشتر تحقیقات در زمینه علوم رفتاری را می توان در زمره تحقیق های توصیفی به شمار آورد. (همان منبع، صص ۸۳-۸۱).
پژوهش حاضر وضع موجود متغیرهای تحقیق و روابط آن‌ها را در جامعه مورد مطالعه بررسی می‌کند. بنابراین به لحاظ روش در گروه تحقیقات توصیفی قرار می‌گیرد. تحقیقات توصیفی هم جنبه کاربردی دارد و هم جنبه مبنایی؛ در بعد کاربردی از نتایج این تحقیقات در تصمیم‌گیری، سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی استفاده می‌شود. در بعد بنیادی نیز این تحقیقات به کشف حقایق و واقعیت‌های جهان خلقت می‌ انجامد(حافظ‌نیا، ۱۳۸۲، ص ۵۹). با توجه به این موضوع پژوهش حاضر در گروه تحقیقات توصیفی کاربردی قرار دارد.
از نظر نحوه گردآوری داده‌ها نیز به دلیل بررسی وضع موجود متغیرهایی تحقیق و روابط آنها در جامعه مورد بررسی، پژوهش حاضر جزء تحقیقات توصیفی/ پیمایشی می‌باشد.
۳-۲-۱) روش و ابزار گردآوری داده‌ها
مرحله گردآوری اطلاعات آغاز فرایندی است که طی آن محقق یافته های میدانی وکتابخانه ای را جمع آوری می کند و سپس به طبقه بندی و تحلیل آن می پردازد و فرضیه های تدوین شده خود را مورد ارزیابی قرار می دهد(حافظ نیا، ۱۳۸۵، ص ۵۳). روش های گردآوری اطلاعات در این تحقیق را می توان به دو طبقه تقسیم کرد: اطلاعات کتابخانه ای/ آرشیوی و اطلاعات میدانی.
با توجه به موضوع پژوهش و متغیرهای مورد بررسی در آن، اطلاعات مورد نیاز جهت آزمون فرضیه‌ها از طریق پرسشنامه گردآوری می‌شود. پرسشنامه نهایی پژوهش حاوی ۳۵ سؤال درباره متغیرهای تحقیق می‌باشد. که در آن ۱۱ سؤال برای سنجش سطح آموزش شبیه ساز پروازی، ۱۰ سؤال‌ برای سنجش تأثیر آموزش شبیه ساز پروازی بر دانش پروازی، شش سؤال‌ برای سنجش تأثیر آموزش شبیه ساز پروازی بر نگرش پروازی، و هشت سؤال‌ برای سنجش تأثیر آموزش شبیه ساز پروازی بر مهارت پروازی، طراحی شده است. تمامی متغیرها کیفی از نوع رتبه ای و مقیاس سنجش آنها طیف پنج گزینه ای لیکرت می باشد. گویه های مورد استفاده برای سنجش متغیرهای پژوهش به طور خلاصه در انتهای فصل در جدول (۳-۱)به‌ترتیب برای متغیرهای مستقل و وابسته تحقیق آمده است. پرسشنامه مورد استفاده نیز در قسمت ضمایم پایان‌نامه پیوست می‌باشد.
۳-۲-۲) روش آماری تجزیه و تحلیل داده‌ها
پردازش داده‌ها در پژوهش حاضر در دو سطح ۱) تحلیل‌های تک متغیره؛ و ۲) تحلیل‌های چند متغیره انجام می‌شود. در قسمت اول متغیرها به صورت منفرد مورد بررسی قرار می‌گیرند و روابط بین آن‌ها مد نظر نیست. در این بخش شاخص‌های مرکزی، پراکندگی و انحراف از قرینگی محاسبه می‌شود تا تصویری کلی از جامعه مورد بررسی به‌دست آید. سپس برای تحلیل‌های چند متغیره با توجه به نوع متغیرهای پژوهش که همه رتبه‌ای از نوع چند ارزشی می‌باشند از رگرسیون چندگانه برای سنجش و بررسی اعتبار کلی مدل پژوهش استفاده خواهد شد.

۳-۳) جامعه و نمونه آماری

در این پژوهش به دلیل تخصصی بودن موضوع و نیاز به اطلاعات دقیق و کامل لازم بود که اعضای جامعه آماری پژوهش با مباحث شبیه ساز پروازی آشنا باشند. بنابراین جامعه آماری پژوهش همان طور که در فصول پیشین به آن اشاره شد جامعه آماری تمام شمار از خلبانان و مهندسان پرواز هواپیمایی ناجا تعیین گردید. تحقیق در نیمه اول سال ۱۳۹۲ انجام می‌شود. پرسشنامه پژوهش میان ۷۵ نفر از خلبانان و مهندسان پرواز توزیع شد و ۵۸ عدد از پرسشنامه ها جمع آوری گردید. بنابراین نرخ پاسخ^[۹۸] پژوهش ۷۷% می باشد.
۳-۴) روایی و پایایی پرسشنامه
اعتبار هر پژوهشی در گرو معتبر بودن ابزار گردآوری داده برای آن پژوهش قرار دارد. با توجه به این‌که در پژوهش حاضر از پرسشنامه برای گردآوری داده‌ها استفاده می‌شود باید از اعتبار پرسشنامه پژوهش اطمینان حاصل شود. سنجش اعتبار پرسشنامه از دو بعد روایی و پایایی مورد توجه قرار می‌گیرد. روایی اصطلاحی است که به هدفی که آزمون برای محقق ساختن آن طراحی شده است، اشاره می‌کند. هیچ‌گونه روش آماری برای تعیین ضریب روایی وجود ندارد. بنابراین برای تعیین روایی یک آزمون از قضاوت متخصصان در این باره که سؤال‌های آزمون تا چه میزانی معرف محتوا و هدف‌های برنامه هستند، استفاده می‌شود. در این پژوهش نیز برای اطمینان از روایی ابزار گردآوری داده از نظرات اساتید و متخصصان موضوع پژوهش هم چنین تعدادی از تکمیل‌کنندگان پرسشنامه (خلبانان) استفاده شده است.
پایایی بُعد دوم سنجش اعتبار آزمون می‌باشد. میزان ثبات یک آزمون در اندازه‌گیری موضوع مورد نظر، در طول دوره‌های زمانی مختلف، پایایی آزمون اطلاق می‌شود. یک آزمون زمانی دارای پایایی است که نمره های مشاهده و نمره های واقعی آن دارای هم بستگی بالایی باشند. به این معنی که چنانچه نمره های مشاهده شده و واقعی آزمودنی ها در آزمودنی موجود باشد مجذور هم بستگی بین این نمره ها، ضریب پایایی آزمون نامیده می شود(خاکی، ۱۳۸۷، ص ۲۹۳). برخلاف روایی روش‌های آماری مختلفی برای سنجش پایایی یک سنجه وجود دارد. معمول‌ترین آزمون پایایی برای سؤال‌های چند گزینه‌ای از نوع پژوهش حاضر ضریب آلفای کرونباخ است که نوعی آزمون از سازگاری منطقی پاسخ‌های پاسخ‌دهندگان به همه سؤال‌ها در یک سنجه یا یک پرسشنامه می‌باشد. بدین منظور ابتدا یک نمونه اولیه شامل ۱۰ پرسشنامه پیش آزمون گردید. سپس با بهره گرفتن از داده‌های به دست آمده از این پرسشنامه‌ها و به کمک نرم افزار SPSS نسخه ۱۸ میزان اعتماد با روش آلفای کرونباخ برای این ابزار محاسبه شد. مقدار به دست آمده ۸۳/۰ است که تحلیل آن در انتها پیوست شده است.
۳-۵) خلاصه
در این فصل مفاهیم لازم برای شرح چگونگی انجام مراحل جمع آوری اطلاعات و تجزیه و تحلیل داده ها بیان شد. مطالب عرضه شده در این فصل در شکل (۳-۱)خلاصه شده است.
شکل ۳-۲: روش تحقیق
فصل چهارم
تجزیه و تحلیل داده‌ها

۴-۱) مقدمه

در فصل سوم تلاش شد که با توجه به هدف تحقیق و نوع داده‌ها روش‌شناسی تحقیق به تفصیل مورد بررسی قرار گیرد و جهت دستیابی به اهداف مورد اشاره پژوهش شیوه مناسبی اتخاذ گردد. به عبارت دیگر چارچوب فصل چهارم در فصل قبل مشخص شد.
در این فصل، با توجه به مطالب عنوان شده در فصل سوم، به تجزیه و تحلیل داده‌های گردآوری شده خواهیم پرداخت. به این منظور فصل حاضر در پنج بخش سازمان‌دهی شده است. بخش اول، آمار توصیفی میباشد که به توصیف ویژگی‌های جامعه مورد مطالعه و برخی پارامترها می‌پردازیم. در این بخش، پاسخ دهندگان و جامعه آماری، مورد بررسی قرار گرفته‌اند. در بخش دوم تحلیل‌های تک‌متغیره مورد بحث قرار می‌گیرد. در بخش سوم به تحلیل چند متغیره داده‌ها و آزمون روابط آن‌ها با یکدیگر خواهیم پرداخت. بخش چهارم تحلیل‌های چندمتغیره را با بهره گرفتن از فنون آمار استنباطی در برمی‌گیرد و در انتها نیز با توجه به مطالب چهار بخش اول در خصوص فرضیه‌های پژوهش اظهار نظر خواهد شد.

بیطرفانه بودن
سودمندی در پیش بینی
رجحان محتوا برشکل
صحیح بودن
کامل بودن تایید
قابلیت مقایسه
ثبات رویه
افشای کامل
نمودار ۲-۱ ویژگی های کیفی اطلاعات مالی
۲-۲۷- چارچوب تنظیمی^[۷۵] برای گزارشگری به موقع در ایران

برای تأمین انتشار سریع اطلاعات ممکن است به صورت مهمی بر فعالیت ها و قیمت های اوراق بهادار پذیرفته شده در بازار بورس اوراق بهادار اثر بگذارد به نیاز عمومی گزارشگری به موقع به وسیله سه منبع تنظیم کننده قانونی در ایران تحمیل شده است.
الف) قانون مالیات های مستقیم
ب) قانون تجارت واصلاحیه ی آن
ج) مقررات بورس اوراق بهادار
طبق ماده ۱۱۰ قانون مالیات های مستقیم اشخاص حقوقی مکلفند اظهار نامه و ترازنامه حساب سودزیان متکی به دفاتر قانونی خود را حداکثر تا چهار ماه پس از سال مالیاتی همراه با فهرست مالیاتی شرکاء و سهامداران و حسب مورد سهم الشرکه و تعداد سهام و نشانی هر یک از آنها را به حوزه ای که اقامتگاه شخص حقوقی در آن واقع است تسلیم و مالیات متعلق را پرداخت نمایند. پس از تسلیم اولین فهرست مزبور تسلیم فهرست تغییرات در سنوات بعد کافی خواهد بود. حکم این ماده در مورد کارخانه داران و اشخاص حقوقی در دوران معافیت نیز جاری است.
در صورتی که اظهار نامه و ترازنامه و حساب سود و زیان تسلیم شده در موعد مقرر طبق اساسنامه از حیث تعداد امضاءهای مجاز و مهر نقص داشته باشد ممیز مالیاتی باید کتباً به مؤدی اعلام نماید که ظرف مدت بیست روز نسبت به رفع نقص اقدام کند. عدم اقدام مؤدی در مهلت مقرر موجب تشخیص علی الرأس مالیات خواهد شد^[۷۶].
طبق ماده۸۹ قانون تجارت مجمع عمومی باید سالی یکبار در موقعی که در اساسنامه پیش بینی شده است برای رسیدگی به ترازنامه و حساب سود و زیان سال مالی قبل و صورت دارایی و مطالبات و دیون شرکت و صورتحساب دوره عملکرد سالیانه شرکت و رسیدگی به گزارش مدیران و بازرس و سایر امور مربوط به حساب های سال مالی تشکیل می شود^[۷۷].
طبق ماده ۲۳۲ قانون تجارت هیأت مدیره شرکت باید پس از انقضای سال مالی صورت دارایی ودیون شرکت را در پایان سال و همچنین تراز نامه و حساب عملکرد و حساب سود زیان شرکت را به ضمیمه گزارش درباره ی فعالیت و وضع عمومی شرکت طی سال مذبور تنظیم کند. اسناد مذکوردر این ماده باید اقلاً بیست روز قبل از تاریخ مجمع عمومی عادی سالیانه در اختیار بازرسان گذاشته شود. در مواردی که سرمایه گذاری شرکت در سایر شرکت ها حداقل ۵۰% سرمایه پرداخت شده هریک از شرکت های خریداری باشد علاوه بر صورت های مالی خود ترازنامه و حساب سود زیان تلفیقی حسابرسی شده توسط حسابرس معتمد هیئت پذیرش بورس اوراق بهادار تهران را نیز ارائه و تسلیم نمایند^[۷۸].
طبق ماده ۱۴۸ اصلاحیه قانون تجارت بازرس یا بازرسان مکلفند درباره صحت و درستی صورت دارایی و صورت حساب دوره ی عملکرد و حساب سود زیان و ترازنامه ای که مدیران برای تسلیم به مجمع عمومی تهیه می کنند و همچنین درباره صحت مطالب و اطلاعاتی که مدیران در اختیار مجامع عمومی گذاشته اند اظهار نظر کنند. بازرسان باید اطمینان حاصل نمایند که حقوق صاحبان سهام در حدودی که قانون و اساسنامه شرکت تعیین کرده است بطور یکسان رعایت شده است و در صورتی که مدیران اطلاعاتی برخلاف حقیقت در اختیار صاحبان سهام قرار دهند بازرسان مکلفند که مجمع عمومی را از آن آگاه سازند.
طبق ماده ۱۵۰ قانون تجارت بازرس یا بازرسان مکلفند با توجه به ماده ۱۴۸ این قانون گزارش جامعی راجع به وضع شرکت به مجمع عمومی عادی تسلیم کنند. گزارش بازرسان باید لااقل ده روز قبل از تشکیل مجمع عمومی عادی جهت مراجعه صاحبان در مرکز شرکت آماده باشد. گزارش شامل نسخه ایی از ترازنامه پایان سال مالی و حساب سود و زیان و طرح پیشنهاد تقسیم سود برای سال منتهی به تاریخ ترازنامه همراه با گزارش هیأت مدیره و حسابرسان معتمد هیئت پذیرش بورس اوراق بهادار می باشد.
تبصره: در صورتی که شرکت بازرسان متعدد داشته باشد هر یک می تواند به تنهایی وظایف خود را انجام دهند لیکن کلیه ی بازرسان باید گزارش واحدی تهیه کنند. در صورت وجود اختلاف نظر بین بازرسان موارد اختلاف با ذکر دلیل در گزارش قید خواهد شد. طبق ماده ۱۵۲ قانون تجارت در صورتی که مجمع عمومی بدون دریافت گزارش بازرس یا بر اساس گزارش اشخاصی که برخلاف ماده ی ۱۴۷ این قانون به عنوان بازرس تعیین شده اند صورت دارایی ترازنامه و حساب سود زیان شرکت را مورد تصویب قرار دهد. این تصویب به هیچ وجه اثر قانونی نداشته و از درجه اعتبار ساقط است.
طبق مقررات بورس اوراق بهادار نسخه ای از صورت جلسات مجامع عمومی عادی سالیانه و یا مجمع عمومی بطور فوق العاده و همراه با صورت های مالی که به تصویب مجمع عمومی رسیده، منضم به گزارش حسابرسان معتمد هیئت پذیرش بورس اوراق بهادار تهران را حداکثر پانزده روز پس از تاریخ تشکیل جلسه مجمع عمومی به سازمان بورس تهران ارسال نماید.
۲-۲۸- مفاهیم سود برای گزارشگری
اگرچه مفهوم تعهدی سود به عنوان یک اندازه گیری بنیادی، با انتقادهایی مواجه است اما از دیدگاه اطلاعاتی، این مفهوم بیانگر نتیجه فعالیت حسابداری می باشد. بر اساس فرضیات بازار کارآمد، پژوهش های مشاهده ای نیز نشان داده است که سود حسابداری، بار و محتوای اطلاعاتی دارد. محاسبه سود حسابداری از لحاظ یک اندازه گیری یگانه عملکرد و یا اطلاعاتی که در محاسبه آن لحاظ می شود، توسط حسابداران حرفه ای و تحلیل گران مالی همواره مورد تأکید قرار داشته است. مثلاً در بیانیه شماره یک هیأت استانداردهای حسابداری مالی آمده است، که کانون توجه گزارشگری مالی، اطلاعات مربوط به عملکرد واحد انتفاعی است که توسط معیارهای سود واجزای تشکیل دهنده آن تأمین می شود (شباهنگ، ۱۳۸۷).
بحث در مورد مفاهیم سود برای گزارشگری در کشورهای پیشرفته که دارای بازار بورس اوراق بهادار پر رونق می باشند از دیرباز مطرح بوده و بحث سود شاید یکی از قدیمی ترین و سؤال برانگیزترین موضوعات مطروحه و مدیریت مالی می باشد. در چند دهه اخیر مطالعات و پژوهش های گوناگونی در مورد جنبه های مختلف حسابداری سود صورت پذیرفته است. هدف اولیه از گزارش سود، تأمین و ارائه اطلاعات مفید برای کسانی است که بیشترین علاقه را به گزارش های مالی دارند. اما تبیین هدف های مشخص تر نیز برای درک بهتر گزارشگری سود ضرورت دارد. هدف های مشخص گزارش سود شامل مواردزیراست:
۱ - استفاده از سود بعنوان معیاری برای اندازه گیری کارآیی مدیریت.
۲ - استفاده از منابع تاریخی سود برای پیش بینی آینده واحد انتفاعی و توزیع آتی سود سهام.
۳- استفاده از سود به عنوان معیاری برای اندازه گیری دستاورد ها و همچنین نشانه ای از تصمیمات آتی مدیریت.
سایر هدف های که در بالا ذکر نشده شامل استفاده از سود به عنوان مبنایی برای تشخیص مالیات، بررسی قیمت محصولات واحد هایی که مشمول قیمت گذاری می باشند و بالاخره ارزیابی تخصیص منابع توسط اقتصاددانان می باشد (شباهنگ، ۱۳۸۷).
۲-۲۹- عوامل مؤثر بر رفتار گزارشگری به موقع
گزارشگری به موقع یک تابعی از عوامل مربوط به حسابرسی^[۷۹] و مخصوص شرکت^[۸۰] است. عوامل مربوط به حسابرسی آنهایی هستند که احتمالا در اجرا وظایف حسابرسی و صدور گزارش حسابرسی بطور سریع مانع می شوند (یا کمک می کنند). در واقع عوامل مخصوص شرکت آنهایی هستند که همچنین مدیریت را برای تولید گزارش سالیانه بموقع تر یا کاهش هزینه های مرتبط با تأخیر گزارشگری قادر می سازد. این مطالعه تعدادی از این عوامل که مربوط به شرایط اقتصادی اجتماعی در ایران هستند و برای آن داده های قابل دسترس وجود دارد را تحقیق می کند. عوامل مخصوص شرکت، اندازه^[۸۱]، سودآوری^[۸۲]، اهرم^[۸۳] و عمر شرکت می باشند و عوامل مربوط به حسابرسی ماه پایان سال ^[۸۴] مالی شامل می شود اثر هریک بر روی بموقع بودن به صورت زیر به صورت تئوری بیان شده است.
۲-۳۰- اندازه شرکت
بموقع بودن انتشار گزارش سالیانه یک تابعی از اندازه شرکت گزارشگر است. معمولاً شرکت های بزرگ به چند دلیل گزارشگران به موقعی هستند. اول آنها منابع بیشتری دارند، کارمندان حسابداری بیشتر و با میزان تحصیلات بالاتر و سیستم های اطلاعاتی حسابداری پیشرفته که در نتیجه بموقع تر گزارش می کنند. بیشترشرکت های بزرگ قادر به نصب تجهیزات و سایت های کامپیوتری، خرید برنامه های کامپیوتری یا استفاده از برنامه نویسان جهت نوشتن برنامه های لازم و به طور خلاصه دسترسی آسان به امکانات سخت افزاری و نرم افزاری که در پردازش و کنترل موجودی ها و عملیات سریع، صحیح و دقیقتر هستند. استفاده از این وسایل به تهیه سریع و فوری حساب ها و گزارشگری سالیانه بموقع منتج خواهد شد. دوم شرکت های بزرگ برای داشتن سیستم های کنترل داخلی قویتر با این نتیجه که حسابرسان زمان کمتری در آزمون های محتوی و رعایت صرف می کنند باعث می شود تأخیر حسابرسی حداقل شود و همچنین شرکت ها با در اختیار گذاشتن تعدادی از پرسنل خود به حسابرسان باعث تسهیل امور حسابرسی می شوند که در نتیجه شرکت ها را قادر به گزارشگری فوری به مردم می کند.
سوم شرکت های بسیار بزرگ بوسیله تعداد نسبتاً زیادی از تحلیل گران مالی پیروی می شوند که معمولاً به صدور بموقع گزارشات سالیانه برای تأیید و تعدیل انتظاراتشان از جنبه های اقتصادی حال و آینده متکی هستند. اینجا یک محرکی برای چنین شرکت هایی برای گزارشگری بموقع برای اجتناب از معاملات حدسی در سهامشان، بوجود می آید. محققان متکی بر حدس اقتصاد دانان، فرض می کنند که شرکت های بزرگتر از حساسیت بیشتری نسبت به شرکت های کوچک برخوردارند و بنابراین با انگیزش های متفاوتی در انتخاب روش های حسابداری روبه رو هستند (واتس^[۸۵]وزیمرمن^[۸۶]، ۱۹۷۸) و (گانون^[۸۷]،۱۹۶۷) فرضیه اندازه مبتنی بر این فرض است که در شرکت های بزرگتر هزینه های بیشتری نسبت به شرکت های کوچکتر وجود دارد و انتقالات ثروت بزرگتری به آنها تحمیل می شود ( دهالیوال^[۸۸]،۱۹۸۰) و دکین^[۸۹]،۱۹۷۹). و همچنین شرکت های بزرگ تحت فشار سیاسی بیشتری برای ارائه زودتر گزارشاتشان هستند.
شواهد تجربی قابل دسترسی پیشنهاد می کند که شرکت های بزرگتر از همتاهای کوچکترشان گزارشگران به موقع تری هستند (دایرومچاق^[۹۰]،۱۹۷)، آشتون^[۹۱]،۱۹۸۹)، (فرست^[۹۲]وپونال^[۹۳]، ۱۹۹۴). اندازه شرکت در تحقیقات مختلف به وسیله کل فروش یا کل دارایی های شرکت اندازه گیری شده است. در یک تحقیق انجام شده توسط آقای واتس و زیمرمن در سال ۱۹۸۹ نماینده اندازه شرکت به صورت فرمول زیر بوده است.
ارزش دفتری بدهی ها + ارزش بازار حقوق صاحبان سهام = اندازه شرکت
در تحقیق مزبور اندازه شرکت به وسیله کل دارایی های (ارزش دفتری) پایان سال هر شرکت همانندمطالعات قبلی اندازه گیری می شود (گلینگ ^[۹۴]، ۱۹۷۷، دیویس^[۹۵] و ویترد^[۹۶]، ۱۹۸۰، سیمنت^[۹۷]، ۱۹۹۵).
۲-۳۱- اندازه شرکت وبه موقع بودن سود
یکی از عوامل ساختار درونی شرکت ها که بر بازده و سودآوری آنها تأثیر دارد اندازه شرکت می باشد. اندازه شرکت تأثیر آن بر بازده و سود آوری توسط بسیاری از محققین مانند برک (۱۹۹۷)، کیم بامبرد (۱۹۸۶) مورد توجه قرار گرفته است و از عوامل تأثیرگذار بر به موقع بودن سود اندازه شرکت می باشد، اندازه شرکت اغلب به عنوان نماینده ای که بیانگر اطلاعات قابل دسترس در بازار می باشد مورد استفاده قرار گرفته است. اطلاعات شرکت های بزرگ در بازار سرمایه بیشتر و به موقع تر در دسترس هستند تا شرکت های کوچک. در اینکه شرکت های بزرگتر یا کوچکتر دارای سودآوری بیشتری هستند بین محققن اختلاف آرا وجود دارد. برخی از محققین شرکت های بزرگ تر را به شرکت ها دارای ارزش بازار کوچک تر بازده بیشتری بدست می آورند این است که آنها تنزیل بالاتری نسبت به شرکت های بزرگ دارند به عبارتی آنها پر ریسک ترند اندازه از متغیر های محتوایی است که در محدوده بین محیط و سازمان قرار دارد و از عوامل بیرونی سازمان جدا می شود. اندازه مقدار کاری که شرکت انجام می دهد تعیین می کند و شاخص هایی مانند میزان فروش، میزان دارایی ها، تعدادپرسنل و غیره به عنوان شاخص اندازه به کار می روند (شریعت پناهی،۱۳۸۷).
اندازه شرکت به عنوان نماینده ای برای عدم تقارن اطلاعات می باشد هم چنانکه مدیران شرکت های کوچک در حفظ اطلاعات محرمانه از مدیران شرکت های بزرگ موفق تر عمل می کنند. و بعلاوه به دلیل حساسیت بیشتری که شرکت های بزرگ دارند دارای هزینه سیاسی بیشتر هستند و ذینفعان بیشتری به همراه دارد و همچنین سرمایه گذاران و عموم به طور کلی دسترسی بیشتری به اطلاعات شرکت های بزرگ دارند و همچنین بدلیل اینکه شرکت های بزرگ به دقت مورد بررسی سرمایه گذاران و عموم قرار می گیرد شرکت های بزرگ تمایل دارند مدت زمان و تأخیر در گزارشگری مالی را کاهش دهند.
۲-۳۲- شاخص های اندازه گیری شرکت:
محققان در تحقیقات خود شاخص های مختلفی را برای اندازه گیری اندازه شرکت به کار برده اند که در ذیل به چند مورد از این شاخص های اندازه که کاربرد بیشتری دارند اشاره می شود.
۲-۳۲-۱- میزان دارائیهای شرکت:
در اکثر مطالعاتی که در زمینه اندازه شرکت صورت می گیرند مثل اسکات و مارتین^[۹۸] ( ۱۹۹۷) از میزان دارائیهای شرکت به عنوان شاخص اندازه استفاده شده است. زیرا یکی از ابزارهای مهم برای پی بردن به اندازه شرکت تعیین ارزش آن شرکت می باشد. بر اساس استاندارد های پذیرفته شده حسابداری، ارزشگذاری دارائیها به روش های گوناگونی امکان پذیرمی باشد مانند: روش ارزش جایگزینی، ارزش متعارف، بهای تمام شده تاریخی (دفتری) بدیهی است که استفاده از هر روش دارای محاسن و معایب خاص خود می باشد. لذا باید به دنبال روشی باشیم که دارای بیشترین امتیاز و کمترین مشکل باشد. طبق حسابداری سنتی استفاده از روش بهای تمام شده تاریخی صرفاً به دلیل بالا بودن عینیت و مستند بودن آن بیش از سایر روش ها مرسوم می باشد، در ایران به این علت که سایر روش ها ارزشگذاری دارائیها در عمل چندان مورد توجه قرار نمی گیرند فقط می توان از روش ارزش دفتری دارائیها استفاده نمود است. اسکات و مارتین در تحقیقات خویش، ارزش دفتری دارائیهای شرکت را به عنوان شاخص اندازه شرکت به کار برده اند.
۲-۳۲-۲- میزان فروش شرکت:
یکی دیگر از شاخص های تعیین اندازه شرکت، میزان فروش شرکت می باشد. به لحاظ اینکه رقم فروش مربوط به هر دوره از درجه مربوط بودن بالایی در همان دوره برخوردار است و درجه عینیت آن بالاست لذا استفاده از این شاخص می تواند مؤثرتر باشد. برک (۱۹۹۷) میزان فروش را به عنوان یکی از«آیا اندازه واقعا مهم است؟ » در تحقیقی تحت عنوان معیارهای اندازه به کار گرفت.
۲-۳۲-۳- ارزش بازار شرکت:
بعضی از پژوهشگران مانند بامیر (۱۹۸۶) و کیم (۱۹۹۰ ) برای تعیین اندازه شرکت ها ارزش بازار کل سهام شرکت ها را برای تک تک شرکت ها در یک تاریخ مشخص محاسبه می کنند ارزش بازار کل
سهام شرکت از ضریب تعداد سهام شرکت (تعداد سهام در دست مردم) با قیمت بازار هر سهم آن شرکت (در بازار بورس تعیین می گردد) محاسبه می شود. کیم و بامیر ارزش کل شرکت را به عنوان شاخص اندازه به کار گرفته اند. از جمله عیب این شاخص به این نکته می توان اشاره کرد که در کشورهای فاقد بازار کارای سرمایه ممکن است ارزش بازار شرکت حاکی از ارزش واقع آن شرکت نباشد. لیکن از آنجا که به هر صورت این مطلب در مورد تمام شرکت ها صادق است برای تحقیق به صورت مقایسه ای قابلیت اتکاء خواهد داشت.

نقشه شماره ۲ نشان می­دهد که دو لکه داغ در بخش شرق و جنوب شرقی شهر شکل گرفته که نشان دهنده تمرکز زیاد کاربری فضای سبز و باغات در این بخش از شهر است. همچنین وجود لکه­های سرد را در اکثر نقاط شهر نشان می­دهد. این الگو بیانگر استقرار محلات با توزیع کمتر کاربری فضای سبز و باغات در سطح شهر است.
نقشه شماره ۳ یک لکه داغ را در سمت شرق شهر نشان می­دهد و بیانگر این است که کاربری فضای سبز و باغات در این قسمت از شهر وجود داشته و از سوی دیگه لکه­های سرد در بیشتر نقاط شهر پهن گردیده که بیانگر تراکم فضایی کمتر این کاربری در این بخش از شهر است.
نقشه ۴-۴- تحلیل تغییرات لکه داغ برای کاربری فضای سبز و باغات درطی سال ۱۳۹۲- ۱۳۷۷

منبع: یافته­های تحقیق
با توجه به خوشه بندی Hot – spot در سال ۱۳۷۷، شهر هادیشهر دارای دو خوشه تراکمی در سه محله است که شامل محله (۴،۷،۸) میشود امّا در سال ۱۳۹۲خوشه­های تراکمی شهر از نظر تراکم فضایی کاربری فضای سبز و باغات کاهش می­یابد و به یک خوشه در یک محله (محله ۷ ) کاهش می­یابد. به طوری که می­توان گفت مساحت کاربری فضای سبز و باغات که لکه داغ برای آن شکل گرفته در سال ۱۳۷۷، معادل۱۲۲۰۱۷ متر بوده که در سال ۱۳۹۲ به ۲۰۷۴ متر کاهش یافته است. این نشان از کاهش لکه داغ یا همان کاهش تراکم فضایی کاربری فضای سبز به نفع سایر کاربری­های شهری بوده است و در مرحله بعدی جهت آگاهی از وجود خود همبستگی فضایی و نوع الگوی توسعه فیزیکی شهر هادیشهر براساس شاخص کاربری فضای سبز و باغات از آماره موران استفاده می­ شود. این ابزار دو نوع خروجی به صورت عددی و گرافیکی نشان می­دهد که الگوی پراکنش این عوارض با در نظر گرفتن مقادیر خصیصه مورد مطالعه از الگوی خوشه­ای یا پراکنده برخوردار است.
جدول شماره ۴-۲- خروجی عددی تحلیل خود همبستگی فضایی با توجه به کاربری فضای سبز و باغات در سال ۱۳۷۷ شهرهادیشهر
منبع: یافته­های تحقیق
جدول شماره ۴-۳- خروجی عددی تحلیل خود همبستگی فضایی با توجه به کاربری فضای سبز و باغات در سال ۱۳۹۲ شهرهادیشهر
منبع: یافته­های تحقیق
به طور کلی اگر مقدار شاخص موران نزدیک به عدد مثبت یک (۱+) باشد داده ­ها دارای خود همبستگی فضایی و دارای الگوی خوشه­ای بوده و اگر مقدار شاخص موران نزدیک به عدد منفی یک (۱- ) باشد، آنگاه داده ­ها از هم گسسته و پراکنده می­باشند و اگر به صفر نزدیکتر باشد بیانگر الگوی تصادفی می­باشند. به عبارتی دیگر اگر مقدار شاخص موران از صفر بزرگتر باشد، داده ­ها نوعی خوشه بندی فضایی را نشان می­ دهند و اگر مقدار شاخص کمتر از صفر باشد عوارض مورد مطالعه ما دارای الگوی پراکنده می­باشند. با توجه به خروجی عددی، مقدار شاخص موران در سال ۱۳۷۷ برابر ۰٫۰۱۵۶۳۹ می­باشد که الگوی تصادفی محسوب می­ شود و در سال ۱۳۹۲ مقدار شاخص موران به - ۰٫۰۲۸۳۲۲ می­رسد و همچنین با استناد به پایین بودن امتیاز استاندارد Z و بالا بودن مقدار valuel P- می­توان به این مسئله پی برد که خود همبستگی فضایی بین داده ­ها وجود ندارد و الگوی توزیع آنها تصادفی است.
شکل شماره ۴-۱- نمایش گرافیکی نتایج تحلیل خود همبستگی فضایی کاربری فضای سبز و باغات در سال ۱۳۷۷ شهر هادیشهر
منبع: یافته­های تحقیق
شکل شماره ۴-۲- نمایش گرافیکی نتایج تحلیل خود همبستگی فضایی کاربری فضای سبز و باغات در سال ۱۳۹۲ شهر هادیشهر
منبع: یافته­های تحقیق
۴-۲-۱-۲- نتایج بررسی الگوی توسعه فیزیکی شهر هادیشهر در سال ۱۳۷۷-۱۳۹۲ با توجه به کاربری شهری

منبع: یافته­های تحقیق
نقشه ۴-۵- تحلیل لکه­های داغ برای کاربری شهری در سال ۱۳۷۷
نقشه ۴-۶- تحلیل لکه­های داغ برای کاربری شهری در سال ۱۳۸۸

منبع: یافته­های تحقیق
نقشه ۴-۷- تحلیل لکه­های داغ برای کاربری شهری در سال ۱۳۹۲

منبع: یافته­های تحقیق
لکه­های قرمز رنگ که در نقشه­های بالا مشاهده می­ شود نشانگر مقادیر بزرگتر Z هستند که لکه­های داغ را به وجود آورده­اند که مقدار زیادی از شاخص مورد بررسی در هر نقشه خوشه بندی شده، و لکه­های داغ را به وجود آورده است. هرمیزان که از مقدار Z کاسته می­ شود و Zمنفی و کوچکتر را به خود می­گیرد به طرف لکه­های سرد نزدیکتر می­شویم که در نقشه­ها با رنگ آبی نشان داده شده است.
نتایج مطابق نقشه شماره ۵ نشان دهنده آن است که یک لکه داغ از مرکز شهر شروع شده و به سمت شمال شهر گسترده شده است که این حاکی از تراکم زیاد کاربری ساخته شده شهری در این بخش از شهر است. نتایج همچنین وجود لکه­های سرد را در حاشیه­های شهر نشان می­دهد. این الگو بیانگر استقرار محلات با تراکم کمتر کاربری ساخته شده شهری در حاشیه شهر است.
نقشه شماره ۶ نشان می­دهد که لکه­های داغ در بخش شمال و شمال شرقی و مرکز و جنوب غربی شهر شکل گرفته که نشان دهنده تراکم زیاد کاربری شهری در این بخش از شهر است همچنین وجود لکه­های سرد را در حاشیه­های شهر نشان می­دهد. این الگو بیانگر استقرار محلات با تراکم فضایی کمتر کاربری­های شهری در حاشیه­های شهر است.
نقشه شماره ۷ نشان می­دهد که لکه­های داغ در قسمت­ های درونی شهر گسترده و بخش بزرگی از نقاط شهر را به خود اختصاص داده است و از سوی دیگه لکه­های سرد در حاشیه­های شهر پراکنده شده ­اند که بیانگر تراکم فضایی کمتر این کاربری در این بخش از شهر است. نقشه شماره(۴-۸) تغییرات لکه­های داغ برای کاربری شهری را در طی سال ۱۳۹۲-۱۳۷۷ نشان می­دهد.
نقشه ۴-۸- تحلیل تغییرات لکه­ های داغ برای کاربری شهری در سال ۱۳۹۲-۱۳۷۷

منبع: یافته­های تحقیق
با بررسی مشاهده می­ شود که با توجه به خوشه بندی Hot – spot در سال ۱۳۷۷، شهر هادیشهر دارای یک خوشه تراکمی در سه محله است که شامل محله(۱،۲،۳) میشود امّا در سال ۱۳۹۲خوشه­های تراکمی شهر از نظر تراکم کاربری شهری افزایش می­یابد و به دو خوشه در ۶ محله (۱،۲،۳،۴،۵،۶ ) افزایش می­یابد. به طوری که می­توان گفت مساحت کاربری شهری که لکه داغ برای آن شکل گرفته در سال ۱۳۷۷ معادل ۱۶۹۴۹۶۱ متر بوده که در سال ۱۳۹۲ به ۴۰۱۴۸۶۵ متر افزایش یافته است. این نشان از افزایش لکه­های داغ یا همان افزایش تراکم فضایی کاربری شهری نسبت به سایر کاربری ها بوده است.
جهت آگاهی از وجود خود همبستگی فضایی و نوع الگوی توسعه فیزیکی شهر هادیشهر براساس شاخص کاربری شهری از آماره موران استفاده می­ شود. این ابزار دو نوع خروجی به صورت عددی و گرافیکی نشان می­دهد که الگوی پراکنش این عوارض با در نظر گرفتن مقادیر خصیصه مورد مطالعه از الگوی خوشه­ای یا پراکنده برخوردار است.
جدول شماره ۴-۴- خروجی عددی تحلیل خود همبستگی فضایی با توجه به کاربری شهری در سال ۱۳۷۷ شهرهادیشهر
منبع: یافته­های تحقیق
جدول شماره ۴-۵- خروجی عددی تحلیل خود همبستگی فضایی با توجه به کاربری شهری در سال ۱۳۹۲ شهرهادیشهر
منبع: یافته­های تحقیق
به طور کلی اگر مقدار شاخص موران نزدیک به عدد مثبت یک (۱+) باشد داده ­ها دارای خود همبستگی فضایی و دارای الگوی خوشه­ای بوده و اگر مقدار شاخص موران نزدیک به عدد منفی یک (۱- ) باشد، آنگاه داده ­ها از هم گسسته و پراکنده می­باشند و اگر به صفر نزدیکتر باشد بیانگر الگوی تصادفی می­باشند. به عبارتی دیگر اگر مقدار شاخص موران از صفر بزرگتر باشد، داده ­ها نوعی خوشه بندی فضایی را نشان می­ دهند و اگر مقدار شاخص کمتر از صفر باشد عوارض مورد مطالعه ما دارای الگوی پراکنده می­باشند. با توجه به خروجی عددی، مقدار شاخص موران در سال ۱۳۷۷ برابر -۰٫۰۲۶۱۸۷ می­باشد و از آنجا که مقدار آن منفی و همچنین با استناد به پایین بودن امتیاز استاندارد Z، و بالا بودن مقدار valuel P- می­توان به این مسئله پی برد که خود همبستگی فضایی بین داده ­ها وجود ندارد و الگوی توزیع آنها تصادفی است و در محدوده اطمینان قرار نمی­گیرد و در سال ۱۳۹۲ مقدار شاخص موران به (۰٫۰۰۰۲۴۱) ) می­رسد و با اینکه مقدار شاخص موران در این سال از نمره منفی به سمت مثبت (۰٫۰۰۰۲۴۱ )حرکت کرده است اما الگوی گسترش همچنان تصادفی است.
شکل شماره ۴-۳- نمایش گرافیکی نتایج تحلیل خود همبستگی فضایی کاربری شهری در سال ۱۳۷۷ شهر هادیشهر

«فقه» در صدر اسلام به معنای دانستن و فهمیدن مطلق دین، اعم از مباحث اعتقادی، اخلاقی و احکام شرع به‌کار می‌رفت و به معنایی که امروزه می‌شناسیم اختصاص نداشت؛ اما به‌تدریج، با گسترش علوم و معارف اسلامی و تمایز آن‌ها از یکدیگر، دایرۀ فقه محدود شد و این کلمه تنها در مورد یک شاخه از معارف دینی، یعنی احکام عملی شرع به‌کار برده شد (شفیعی سروستانی، ۱۳۸۱، ص ۳۵).
فقه در معنای درک احکام دین، یعنی درک همۀ احکامی که خداوند برای بندگانش قرار داده؛ خواه احکامی که متعلق به ایمان و اعتقاد و دیگرموضوعات مرتبط با آن‌ها بودند و خواه احکامی که مربوط به حدود، اوامر، نواحی تغییر و وضع احکام بوده‌اند، پس عنوان فقه در این زمان، هم در معنای کلماتی چون «شریعت» شرع و دین بود که معنای هر دو نوع احکام از آن‌ها فهمیده می‌شود (عبدالناصر، ۱۴۱۰، ج ۱، ص ۹ و ۱۰).

در حال حاضر کلمۀ فقه به دو معنا به کار می‌رود:
۱-معنای وضعی: در این معنا فقه عبارت است از: توانایی و ملکه‌ای که اگر در کسی یافت شود، می‌توان او را فقیه نامید (شفیعی سروستانی، ۱۳۸۱، ص۴۵).
در بیشتر تعاریفی که برای فقه کرده‌اند همین معنای وضعی اراده شده است؛ ازجمله در این تعریف: فقه در اصطلاح دانستن احکام شرعی فرعی از روی ادله تفصیلی آن‌هاست.
در تعریفی دیگر آمده: «فقه دانستن استدلالی احکام است؛ یعنی دانستن از روی ادله و وسائط در اثبات آن‌ها نه وسائط در ثبوت» (گرجی، ۱۳۷۲، ص ۷).
۲-معنای اسمی: مراد از فقه در این معنا، مجموعۀ احکام و مسائل شرعی است که فقیه از کتاب، سنت و دیگر منابع فقه استنباط می‌کند (شفیعی سروستانی، ۱۳۸۱، ص ۳۷).
فصل دوم:
حقوق فرزندان بر والدین
مبحث اول:
اهمیت نظام خانواده:
«یَا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاکُم مِّن ذَکَرٍ وَأُنثَى» (حجرات: ۱۳).
رشد و تعالی و درعین‌حال سلامت جسم و جان، وابسته به استواری روابط خانواده و وظیفه‌شناسی زن و شوهر است. مردان و زنان نامی که در صلاح و فلاح انسان و تحولات عمیق اجتماعی نقش اساسی داشته‌اند، در دامان مادران با ایمان و پدران شایسته پرورش یافته‌اند.
بدون شک، جوامع گوناگون از تشکل خانواده‌ها به وجود آمده‌اند که عنصر اساسی جهت شکل‌گیری آن‌ها خانواده می‌باشد؛ چرا که همان گونه که اهل منطق می‌گویند محال است کلی در خارج تحقق پیدا کند بدون اینکه افراد یا موارد جزئی داشته باشد. خانواده به‌عنوان اجزاء اصلی و اساسی تشکیل‌دهنده جامعه‌ها (به‌عنوان کلی) می‌باشند. بحث پیرامون خانواده یکی از ضروریات مباحث جامعه‌شناسی است؛ زیرا موضوع خانواده از موضوعات مهم و حساس اجتماعی می‌باشد و با زندگی تمام مردم و سرنوشت آنان، ارتباط تنگاتنگ دارد و هرگز نمی‌توان آن را در ردیف قضایای ثانویه و دستۀ دوم قرار داد که در تمدن و پیشرفت اجتماع، نقشی نداشته باشد. درغیراین‌‌صورت، با مسئله به‌صورت سطحی برخورد کرده‌ایم؛ چرا که خانواده به‌عنوان هستۀ نخستین تشکیل ساختمان جامعه به شمار می‌رود.
ادیان آسمانی و برخی از مکاتب اجتماعی توجه خاصی به خانواده نموده و قوانینی برای آن وضع کرده‌اند؛ اما سعادت و خوشبختی آن ‌را نتوانسته‌اند تحقق بخشند. اسلام صلاح خانواده را با قوانین و دیدگاه‌های بلندش تضمین نموده است که با آن قوانین و اجرای دقیقشان، زندگی خانوادگی شکوفا می‌گردد و پیوند آن براساس پایه‌های محکم محبت و الفت، رشد بیشتری می‌یابد؛ به‌طوری‌که هیچ‌گاه بین اعضاء آن کینه و دشمنی پیدا نخواهد شد.
خانواده‌ها در دوران معاصر، دارای پیوند و روابط نیکویی نیستند؛ بلکه دچار تفرقه و جدایی شده‌اند که به عوامل زیادی برمی‌گردد. شاید یکی از مهم‌ترین آن‌ها، سستی و ضعف بنیاد تشکل خانواده‌ای باشد که هرگز به تربیت دینی و اخلاقی توجه نداشته یا شاید توجه کامل به سمت مادیت محض کرده است و نسبت به مسائل روحی، فکری، اصلاح و تعدیل غرایز شرور و حیوانی بی‌توجه بوده ‌است.
در یک کلام می‌توان گفت نظر به آیه‌ای که گذشت راه رشد و تکامل انسان با وجود درکنارهم‌بودن زن و مرد میسر است تا هر یک نقص دیگری را مرتفع نماید و خانواده به‌صورت منسجم شکل ‌گیرد. بنابراین، برجستگی جامعه از رشد و تعالی فرهنگی و تمدن افراد از این خانواده و استحکام آن، نشئت می‌گیرد. همچنین، چنان‌که اعضاء خانواده‌های این جامعه به رکود و عقب‌گرد فکری و علمی دچار شوند، این جامعه در معرض نابودی و فروپاشی قرار می‌گیرد. در اسلام اهمیت زیادی به پیوند خانوادگی و احترام و اکرام پدر و مادر و تربیت فرزندان، داده شده است و به خاطر این است که جامعۀ بزرگ انسانی از واحدهای کوچک‌تری به نام خانواده تشکیل می‌شود؛ همان گونه که یک ساختمان بزرگ از غرفه‌ها و سپس از سنگ‌ها و آجرها و… تشکیل می‌گردد.
اهمیت نظام خانواده در اسلام از ازدواج میان زن و مرد شکل می‌گیرد و وجود پیدا می‌کند. علت اینکه ما در خطبه عقد می‌گوییم: «و علی کتاب الله و سنه نبیه» این است که این ازدواج به‌صورت یک تکلیف و به دستور خداوند متعال و سنت رسول‌الله صورت می‌گیرد و در قرآن کریم آمده است:
«وَأَنکِحُوا الْأَیَامَى مِنکُمْ وَالصَّالِحِینَ مِنْ عِبَادِکُمْ وَإِمَائِکُمْ إِن یَکُونُوا فُقَرَاء یُغْنِهِمُ اللَّهُ مِن فَضْلِهِ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِیمٌ» همسران بی‌شوی و مردان بی‌همسر و غلامان و کنیزان رستگار خود را به ازدواج یکدیگر درآورید. اگر تنگدست باشند، خداوند به لطف خود آنان را بی‌نیاز می‌کند و خداوند بسیاردهنده (و عطای او بر همه چیز احاطه) است و آگاه (بر حال بندگان) (نور: ۳۲).
دیگر اینکه رسول‌الله (ص) فرموده است: «النکاح سنتی فمن رغب عن سنتی فلیس منی» یعنی: ازدواج شیوه و سنت من است هر کس از شیوه من روی بگرداند از من نیست (طباطبائی، ۱۳۷۸، ص ۱۴۷ و مجلسی، ۱۳۶۰، ج ۱۰۳، ص ۲۲۰ و عاملی، ۱۳۸۸، ص ۳۰).
ثانیاً تکالیف و مسئولیت‌های اعضاء خانواده که هستۀ اولیه آن (زن و مرد) هستند در کتاب الله و سنت وارده از رسول‌الله (ص) و به تبع آن سنت ائمۀ معصومین (علیهم‌السلام) وارد شده است و بر همین اساس است که امام محمدباقر (ع) در حدیثی می‌فرماید: « اذا اراد الرجل ان یتزوح المراه فلیقل: اقررت بالمیثاق الذی اخذالله: امساک بمعروف او تسریح بالاحسان» (ابن عیاش،۱۳۷۹، ج ۱، ص ۲۲۱).
خلاصۀ کلام اینکه چنانچه پیش‌تر یادآوری شد و از آنجایی که تمامی مصالح و مفاسد جوامع، نشئت‌گرفته از صلاح و فساد خانواده‌هاست و اسلام به‌عنوان یک دین کامل و همه‌جانبه در نزد خدا (ان الدین عندالله الاسلام) و تأمین سعادت دنیوی و اخروی بشر می‌باشد و نیز از آنجا که بستر بنیادی سعادت انسان خانواده است، لذا خداوند متعال به نحوۀ شکل‌گیری خانواده و چگونگی استحکام نظام خانواده توجه تام و مخصوص دارد؛ تا حدی که پیمان ازدواج را هم‌ردیف با پیمان بندگان با خود و پیمان پیامبران قرار داده است.
مبحث دوم:
حقوق فرزندان در اسلام:
فرزندان تا قبل از ظهور اسلام و ابلاغ دستوراهای الهی آن، در وضعیت بسیار بدی به سر می‌بردند و از حقوق عادی، محروم و دستخوش ارادۀ پدر خویش بودند؛ بدین معنی که اگر پدران می‌خواستند آن‌ها را نگهداری می‌کردند؛ وگرنه برای رهایی از نفقه و هزینه‌های زندگی آن‌ها را می‌کشتند.
بزرگان عرب و قبایل دیگر برای رهایی از ننگ و عار، دختران خود را زنده‌به‌گور می‌کردند؛ چنان‌که قرآن کریم دربارۀ قبیلۀ بنی‌تمیم می‌گوید: «وقتی که به یکی از آنان بشارت دادند که زن او دختر زاییده است، چهره‌اش از شدت ناراحتی سیاه می‌شد؛ درحالی‌که خشم خود را فرو می‌نشاند و خود را از مردم پنهان می‌کرد، به خاطر خبر بدی که به او داده بودند نمی‌دانست چه کند. آیا در عین رسوایی او را نگه دارد یا زنده‌به‌گورش کند؟ چه عمل زشتی را مرتکب می‌شدند. با آمدن اسلام، این عادت زشت شدیداً ممنوع شد و تعالیم عالی اسلام عالی‌ترین نوع توجه را به فرزند اعم از دختر و پسر گسترش داد و پدران را از کشتن فرزندان خود به خاطر ترس از کمبود هزینه اکیداً منع کرد؛‌ چنان‌که قرآن کریم می‌فرماید:
« لا تقتلوا اولادکم خشیه املاق نحن نزرقهم و ایاکم ان قتلهم کان خطاً کبیراً» فرزندان خود را از ترس کمی روزی نکشید؛ ما به شما و آن‌ها روزی می‌دهیم، زیرا قتل آن‌ها اشتباه و گناه بزرگی است (اسراء: ۳۱).
پیغمبر اسلام (ص) نیز فرمود: « لیس منا من لم و لم یوقر کبیرنا» یعنی: از ما نیست کسی که به خردسالان رحم نکند و به سالخوردگان احترام نگذارد (ابی‌فراس، ۱۳۶۹، ج۱، ص۱۰۵).
برای تمام فرزندان (اعم از دختر و پسر) تعالیم اسلام، حقوق و مزایایی تعیین کرده است و عمل قتل و بی‌رحمی نسبت به کودکان و بی‌اعتنایی به شخصیت و ارزش آن‌ها را برای همیشه ممنوع ساخته است. رسول گرامی اسلام (ص) دربارۀ فرزندان به اولیاء می‌فرماید: «به فرزندان خود محبت کنید، به آن‌ها ترحم نمایید وقتی که به آن‌ها وعده دادید، به وعدۀ خود وفا نمائید؛ زیرا آن‌ها جز اینکه شما را رازق می‌بینند تصور دیگری ندارند» (عاملی، ۱۳۸۸، ج ۵، ص ۱۲۶).
بنابراین می‌بینیم که حقوق فرزندان بر والدین یکی از مهم‌ترین مباحث حقوق انسانی است و اگر فرزندان از مراقبت و حقوق ویژه‌ای برخوردار نباشند، نمی‌توانند در سایۀ این حقوق، از صحت و سلامتی روحی و روانی و معنوی بهره‌مند و حضوری مفید و کارساز در اجتماع داشته باشند. به همین جهت دین مبین اسلام از همان ابتدای لقاح نطفه وظایف سنگینی را بر عهده پدر و مادر و در ادامه بر عهده حکومت گذاشته است تا انسانی سالم و مفید و اثر بخش تحویل اجتماع گردد.
بخش دوم :
حقوق فرزندان قبل از تولد:
حفاظت از جنین: «الجنین، ج آجنه و اجنن: المستور من کل شیء و جناالجنین فیا الرحم» (معلوف، ۱۳۸۰، ص ۱۰۲)
وجه تسمیۀ جنین آن است که مدتی در رحم از نظرها مخفی می‌باشد. موجودی هست زنده، بسیار حساس، آسیب‌پذیری او هنگامی بیشتر می‌شود که علائم بارداری به‌اندازۀ‌کافی واضح و روشن نشده است. پس کسانی که فرزندانی سالم و شاداب می‌خواهند باید در مورد جنین خویش مراقبت‌های لازم را بنمایند. خداوند منان می‌فرماید: «فَجَعَلْنَاهُ فِی قَرَارٍ مَّکِینٍ إِلَى قَدَرٍ مَّعْلُومٍ فَقَدَرْنَا فَنِعْمَ الْقَادِرُونَ» نطفه را تا مدتی معین در قرارگاهی استوار قرار دادیم و تقدیر مدت و سرنوشت آن را معلوم کردیم که نیکو مقدری باشد (مرسلات:‌۲۱ تا ۲۳).
مرحلۀ حساس بعد از انعقاد نطفه، مواظبت و مراقبت کامل از جنین است که با قدرت قادر متعال در رحم قرار گرفته است. حفاظت از جنین از حقوق مهم فرزندان بر والدین است. شرع مقدس اسلام هم برای حفاظت از جنین وظایفی را برای والدین مقرر داشته که اولین وظیفه و مسئولیت که متوجه والدین است حفاظت از جان جنین می‌باشد و در این امر اسلام تا به آن حد پیش رفته که حتی جلوگیری از انعقاد نطفه را تحت شرایطی در صورت‌هایی قدغن نموده است.
چنان‌که شهید اول در لمعه می‌فرماید: «ریختن منی در بیرون فرج زن آزاد بدون شرط‌کردن آن جایز نیست و هرگاه مرد چنین کند بر او واجب است ده دینار دیۀ نطفه را به زن بدهد» (شهید اول، ۱۳۷۲، ج ۲، ص ۳۸).
در سال ۱۷۹۸ توماس مالتوس، اقتصاددان مشهور، پیش‌بینی کرد که جمعیت جهان روزی به مرز انفجار خواهد رسید و از حد منابع غذایی زمین پیشی خواهد گرفت. به حساب مالتوس جمعیت جهان که در سال ۱۷۵۰ دو میلیارد و نیم بود در سال ۲۰۰۰ از مرز ۶ میلیارد نفر خواهد گذشت. مالتوس عقیده داشت که منابع غذایی جهان محدود و میزان آن در حد ثابتی است و باید انسان خود را با آن سازگار نماید. به دنبال این پیش‌بینی، ماده‌پرستان و استعمارگران از ترس فقر، شعار «فرزند کمتر، زندگی بهتر» را سر دادند؛ غافل از اینکه رزق و روزی خداوند، بیکران است (بی‌آزار شیرازی، ۱۳۷۷، ج ۳، ص ۹۸). به دنبال این نظریه بود که سقط جنین باب شد و والدین بعضاً به علت ترس از تأمین روزی فرزندان خود مبادرت به سقط جنین می‌کردند؛ غافل از آنکه عمل آن‌ها مجرمانه و موجب دیه است.
امام خمینی (ره) در تحریرالوسیله می‌فرمایند: «سقط جنین که روح در آن جریان یافته، دیه کامل و یا جنینی که گوشت روی آن پوشانده و خلقتش از نظر جسمی تمام شده باشد، دیه کامل و به همین ترتیب مضغه و علقه و مراحل دیگر دیه تعیین شده است. چنانچه زن، خود سقط جنین کند، باید دیۀ آن را بپردازد و هیچ بهره‌ای از آن ندارد.» (امام خمینی، ۱۳۶۹، ج ۴، ص ۴۲۹). چگونه انسان‌ها اقدام به این عمل زشت می‌نمایند (سقط جنین) به خاطر ترس از فقر و روزی فرزند؛ درحالی‌که خداوند، تضمین روزی تمام جنبندگان را نموده است.
«وَمَا مِن دَآبَّهٍ فِی الأَرْضِ إِلاَّ عَلَى اللّهِ رِزْقُهَا» جنبنده‌ای نیست بر روی زمین مگر اینکه روزی آن با خداست (هود: ۶).
اگر یک فرد عادی درحالی‌که وضع مادیش خوب باشد ضمانت فردی را در کاری بنماید، او با اطمینان اقدام به آن کار می‌کند؛ درحالی‌که خداوند تضمین روزی را نموده؛ ولی این انسان به‌واسطۀ نشناختن دقیق خدا و جهلش اقدام به سقط جنین می‌کند.
«خونبهای طفل در شکم، خونبهای نطفه هنگامی که در رحم استقرار یابد، بیست دینار است و صرف القاء نطفه در رحم کافی است و اگر کسی سبب شود که جماع‌کننده نطفۀ خود را در بیرون فرج زن بریزد، ده دینار بر او لازم است. خونبهای علقه، چهل دینار است و در مضغه شصت دینار و در استخوان که آغاز آفرینش جنین است از مضغه، هشتاد دینار و در کودک تمام‌الخلقه پیش از دمیدن روح در او صد دینار است، خواه جنینِ سقط‌شده پسر باشد، خواه دختر» (فیض، ۱۳۷۰، ج ۲، ص ۳۱۰).
از قرائن ذکرشده به خوبی در می‌یابیم که از مهم‌ترین وظائف والدین نسبت به فرزند قبل از تولد حفظ جنین و جلوگیری از سقط آن می‌باشد. «خوشبختانه اخیراً دانشمندان با طرق علمی، خلاف گفتۀ مالتوس و ماده‌پرستان را به اثبات رسانده‌اند؛ مثلاً کارشناسان هلندی با کشاورزی علمی، مسئلۀ فزونی جمعیت را حل کرده و از زمین‌های قابل‌کشت حداکثر بهره‌برداری را به عمل آورده‌اند. اگر شیوۀ هلندی‌ها در سایر مناطق زمین به کار گرفته شود، میزان تولید مواد غذایی را می‌توان تا ده‌برابر میزان فعلی افزایش داد و برای حدود سی میلیارد نفر غذا تهیه کرد» (بی‌آزار شیرازی، ۱۳۷۷، ج۳، ص ۹۸).
علاوه‌براینکه والدین باید مراقبت ویژه‌ای را در جهت حفظ جان جنین نمایند که در صورت عدم رعایت این حق کودک و سقوط عمدی جنین، مجازات‌های لازم متوجه آن‌ها خواهد شد. موضوع دیگر در این مرحله مواظبت از جسم کودک می‌باشد. کودکی که قرار است در آینده از حق حیات برخوردار باشد حق اوست که طبیعی و سالم به دنیا بیاید. در بررسی این گفتار علاوه‌بر آنچه تاکنون در مورد نقش وراثت و نکاح صحیح و شرعی یادآور شدیم که همه‌وهمه در به‌وجودآمدن یک فرزند سالم و بدون عیب و نقص دخیل هستند و حتی در روایات اسلامی زمان و مکان نزدیکی و جماع زن و مرد در صحت و سلامتی چنین مؤثر می‌باشد، چند نکته را مورد توجه قرار می‌دهیم:
توصیه‌های بهداشتی در دورۀ بارداری (تغذیۀ مادر):
بر زن باردار رعایت دستورات بهداشتی لازم است و جهت حفظ سلامتی خود و جنین خود پیروی از این دستورات، ضروری است. بدون شک تمام عناصر زندگی جنین از مادر او نشئت می‌گیرد؛ زیراکه جنین به طور مستقیم توسط ریۀ خود نفس نمی‌کشد؛ بلکه توسط مادرش به مقدار مورد نیاز، اکسیژن دریافت می‌کند. همچنین توسط جفت، غذا و خون را از مادرش تأمین می‌کند و نیز فضولات خود را به‌صورت کربن توسط مادرش دفع می‌کند. پیامبر اکرم (ص) می‌فرماید:
«اطعموا حبالاکم اللبان فان الصبی اذا غذی فی بطن امه باللبان اشتد عقله فان کان ذکراً کان شجاعاً» یعنی: به زنان باردارتان شیر بدهید؛ چراکه اگر جنین در شکم مادرش از شیر، تغذیه نمود، عقل او نیرومند و اگر پسر باشد، شجاع و دلیر خواهد شد. در برخی از روایات نیز به خوردن شیر ترغیب شده است؛ دلیل آن این است که زن باردار، فرزند خوشِ بورِ زیبا به دنیا خواهد آورد (عاملی،۱۳۸۸، ج ۷، ص ۱۳۶).
در قرآن کریم آمده است که خداوند متعال به حضرت مریم دستور داد به هنگام بارداری رطب تازه بخورد: «وَهُزِّی إِلَیْکِ بِجِذْعِ النَّخْلَهِ تُسَاقِطْ عَلَیْکِ رُطَبًا جَنِیًّا» ای مریم شاخۀ درخت خرما را حرکت ده تا از آن برای تو رطب تازه فرو ریزد و روزی خود تناول کن (مریم: ۲۵).
بچه از مادر تغذیه می‌کند و تمام مواردی را که در ساختمان خود لازم دارد از مادر می‌گیرد. به ‌همین جهت سلامت و مرض، پاکی و ناپاکی، مستی و مسمومیت مادر در جنین اثر مستقیم دارد. در ماه مبارک رمضان زمانی که زن باردار (حامله بر حیات جنین خود) می‌ترسد، بر او جایز است که افطار کند (بهبهانی، ۱۳۴۰ ، ص ۱۱۸).
توجه به پاکی معنوی و حلیت غذای پدر و مادر:
نکتۀ دومی که در بحث مراقبت و مواظبت از جسم جنین باید مورد توجه قرار گیرد، علاوه بر سلامت و نوع غذای مادر، توجه به پاکی معنوی و حلیت غذای مادر و پدر می‌باشد. پدر در مرحلۀ انعقاد نطفه و مادر در دوران حمل که بچه کاملاً تحت تأثیر مادر است کلیۀ تحولات خوب و بد مادر در طفل اثر می‌گذارد و بچه مطابق آن ساخته ‌می‌شود.
یکی از پزشکان عالی‌مقام اروپا، آمار جامعی از نطفه‌هایی که در اول سال مسیحی منعقد می‌شود برداشته و منتشر کرده‌است. ایشان برآنند که به‌طورکلی هشتاد درصد اشخاصِ ناقص‌الخلقه و معلول، محصول شب اول ژانویه می‌باشند. زیرا در این شب، مسیحیان، عید بزرگ دارند و به عیش و نوش پرداخته و غالباً به قدری مشروبات و مایعات مست‌کننده می‌خورند و در عیاشی مبالغه می‌نمایند که مریض می‌شوند. در این شب رستوران‌ها مشتری بیشتری دارند و نمی‌توانند مثل شب‌های دیگر به مشتریان خود غذای سالم بدهند.

جدول۱-۲ طبقه بندی گروه‌های پنیر بر اساس روش انعقاد(مرتضوی و همکاران،۱۳۹۱)

گروه

مثال

پنیر رنینی

انواع بین المللی پنیر

پنیر اسیدی

کاتیج/کوارگ/خامه‏ای/کوئزو

پنیر حرارتی/ اسیدی

ریگوتا/ ساپساگو/ زیگر

تغلیظ/ کریستالیزاسیون

میسوست

معمولا استانداردهای جهانی برای انواع مختلف پنیر، توسط کمیته استانداردهای غذا^[۱۰] تعیین می‏شود. استانداردهای بکار رفته در مورد پنیر چدار شامل خصوصیات شیر استفاده شده در تولید آن، خصوصیات پنیر از جهت بافت و ظاهر و برخی از خصوصیات ترکیبی و روش تولید می‏باشد (مرتضوی و همکاران،۱۳۹۱).

همچنین آئین نامه‏هایی وجود دارد که تولید انواع معینی از پنیر را در کشورهای بخصوصی منحصر می‏کند. استانداردهای طرح ریزی شده در انجمن استرسا^[۱۱] در سال ۱۹۵۱، تولید پنیرهای معینی را مخصوص کشوری میداند که در آن تولید شده است. بعنوان مثال پنیر راکوفورت^[۱۲] در فرانسه، گورگونزلا^[۱۳] در ایتالیا و استیلتون^[۱۴] در انگلیس. این پنیرها در کشورهای دیگر نیز میتوانند تولید شوند اما نام کشوری که در آن تولید میشود باید در محصول نهایی مشخص شده باشد(مرتضوی و همکاران،۱۳۹۱).
۱-۳-۳-۱- پنیر اولترافیلتراسیون (UF)
تولید پنیر سفید با بهره گرفتن از تکنولوژی پیشرفته اولترافیلتراسیون^[۱۵] از سال ۱۹۷۶ در دانمارک آغاز و عمده محصولات تولیدی به کشورهای خاورمیانه صادر گردیده است و در ایران به‌کارگیری آن از سال ۱۳۷۶ شروع شده است. کاربرد صافی‌های غشایی اولترافیلتراسیون در صنایع شیر را می‌توان پس از دستگاه خامه‌گیر سپراتور و پاستوریزاتور صفحه‌ای مبدا تحولی بزرگ در تکنولوژی شیر دانست. برای شناخت مزایای این تکنولوژی لازم است اشاره‌ای کوتاه به اساس کار ساخت پنیر به صورت متداول و تولید پنیر با بهره گرفتن از صافی‌های غشایی داشته باشیم. اساس کار در ساخت پنیر به روش معمول، به انعقاد شیر به وسیله مایه پنیر و آبگیری از لخته، استوار است. در این روش بخش عمده‌ای از پروتئین شیر به نام کازئین توسط آنزیم مایه پنیر منعقد شده و بخش دیگری از پروتئین‌های شیر به نام پروتئین‌های سرم شیر، که حدود یک چهارم کل پروتئین شیر است و ارزش بسیاری در تغذیه انسان دارد، منعقد نشده و همراه مقداری چربی با آب پنیر خارج می‌گردد. به عبارت دیگر مقداری از مواد غذایی با ارزش شیر ضایع و دور ریخته می‌شود. دفع آب پنیر نیز بار آلودگی فاضلاب را می‌افزاید و نهایتا” آلودگی محیط زیست را فراهم می‌آورد.
اساس تولید پنیر به کمک تکنولوژی اولترافیلتراسیون با بهره گرفتن از صافی‌هایی است که بتواند آب و ملکول‌های کوچک را از خود عبور داده و مانع عبور ملکول‌های بزرگتر گردد. در این روش شیر تحت فشار و حرارت مشخص از صافی عبور داده می‌شود. آب و لاکتوز و املاح که از ملکول‌های کوچک تشکیل شده‌اند از صافی عبور کرده ولی چربی و پروتئین که عموماً از ملکول‌های بزرگتر تشکیل یافته‌اند نمی‌توانند از آن عبور نمایند. به عبارت دیگر شیر پس از عبور از صافی‌ها به دو فاز نفوذپذیر ( شامل آب و لاکتوز و املاح ) و فاز تغلیظ شده ( شامل آب ، چربی، پروتئین ، لاکتوز و املاح ) تقسیم می‏شود. با به کارگیری این سیستم در تولید پنیر، به دلیل باقی ماندن همه پروتئین‌ها و چربی شیر در پنیر، بازدهی و ارزش غذایی پنیر افزایش می‌یابد. به علاوه به دلیل باقی ماندن تمام پروتئین‏ها در پنیرUF، راندمان تولید این پنیر بیشتر است. این پنیر چربی بیشتری دارد (چربی‏ها از غشا عبور نمی‏کنند). ارزش غذایی پروتئین‌های محلول در آب پنیرUF، بسیار زیاد است زیرا شبیه پروتئین‏های انسانی هستند و قابلیت هضم صد درصد دارند. پنیرUF پاستوریزه می‏شود و به همین دلیل از لحاظ بهداشتی به پنیرهای سنتی ارجحیت دارد.
در یک جمع‌بندی ساده می‌توان گفت استفاده از سیستم اولترافیلتراسیون در تولید پنیر، مزیت‌های زیر را به همراه دارد:
کیفیت بهداشتی بسیار مطلوب به دلیل تکنولوژی خاص تولید
امکان تولید پنیر با ویژگی‌های یکنواخت و مطلوب
افزایش ۲۰ درصدی بازدهی تبدیل شیر به پنیر
جلوگیری از ضایع شدن مقادیری از مواد غذایی با ارزش شیر
صرفه جویی در مصرف مایه پنیر
تولید گونه‌ای از پنیر سفید که به واسطه طعم و بافت ویژه طرفداران زیادی دارد
۱-۳-۴- ارزش تغذیه‏ای پنیر
پنیر یکی از مهمترین فرآورده‏های شیر است که تمام مواد مغذی موجود در شیر را داراست (به جزء لاکتوز، مقداری مواد معدنی و آب که در حین تولید دلمه از آب پنیر دفع می‏شود). چربی و پروتئین پنیر از طریق تعدادی از باکتریهای مفید به صورت ساده تر و قابل هضم تر درمی آید و اصولا” به عنوان ماده غذایی نیم هضم تلقی می‏شود. از این رو دستگاه گوارش انسان به خوبی می‏تواند آن را هضم نماید. اهمیت دیگر تغذیه‌ای پنیر در وجود لاکتوز کم است. لاکتوز موجود در شیر وقتی که در دستگاه گوارش انسان وارد میشود باید توسط آنزیم لاکتاز که توسط سلولهای روده ترشح می‏شود تجزیه شود. لاکتوز یک دی ساکارید است که از گلوکز و گالاکتوز تشکیل یافته و توسط آنزیم لاکتاز به این دو قند تجزیه می‏شود و گالاکتوز هم طی مراحلی تبدیل به گلوکز شده و سلولها از گلوکز برای مصارف مختلف استفاده می‏کنند. در تعدادی از افراد از یک سن معین آنزیم لاکتاز یا مطلقا از روده ترشح نمی‏شود و یا مقدار ترشح آن بسیار کم است، در نتیجه نمی‏توانند از لاکتوز شیر استفاده نمایند و این قند در روده باقی می‏ماند و تخمیر می‏شود و تولید گاز و نفخ شکم می‏کند و در نتیجه موجب اسهال می‏شود. پنیر از لحاظ اینکه مقدار لاکتوزش خیلی کم است، این چنین افراد بدون مواجهه با هر مشکلی می‏توانند به سادگی از آن استفاده نمایند (نواب پور،۱۳۸۳).
رسیدن پنیر با تجزیه جزئی از پروتئین شیر توأم می‏باشد. فرآورده‏های حاصل از پروتئولیز عبارتند از : پروتئوزها، پپتونها، پلی پپتیدها و اسیدهای آمینه آزاد. لذا، قسمت نامحلول در آب کازئین به ترکیبات نیتروژنه محلول در آب تبدیل میشود. اهمیت تغذیه‌ای پنیر، به بالا بودن مقدار پروتئین‏های آن مربوط می‏گردد که از نظر بیولوژیکی با ارزش می‏باشند. پنیر، منبع غنی از اسیدهای آمینه ضروری است. طبق بررسی‏ها ، میزان پروتئین پنیر از ۲۰ تا ۳۰ درصد متغییر است. کازئین، نقش اساسی را در ساخت پنیر بازی می‏کند، در حالی که اکثر پروتئین‏های با ارزش از نظر بیولوژیکی به آب پنیر راه می‏یابند. لذا، ارزش بیولوژیکی پروتئین‏های پنیر قدری کمتر از کل پروتئین‏های شیر، ولی بالاتر از کازئین تنها می‏باشد. چنانچه نمره ۱۰۰ را به پروتئین شیر، از نظر اسیدهای آمینه ضروری آن بدهیم، این عدد در مورد پنیرها از ۹۱ تا ۹۷ متغییر خواهد بود. رسیدن پنیر را میتوان به عنوان نوعی هضم مقدماتی در نظر گرفت که در این صورت، قابلیت هضم پروتئین‏ها افزایش می‏یابد (مرتضوی و همکاران،۱۳۹۰).