• تعداد ساعات همجواری با بیمار و

• تعداد ساعات مراقبت از او ک به صورت عدد مشخص می‌شوند.

• • منابع اجتماعی در دسترس برای خانواده :در۴ گروه بااین ارزش عددی، سازمان بهزیستی=۱، کمیته امداد=۲، انجمن غیردولتی=۳، خدمات بیمه ای=۴ تعریف شده است.

• متوسط درآمد خانوار درماه(به تومان): به صورت عددی می‌شود.

• سابقه بیماری در خانواده:با ۲پاسخ با ارزش عددی بله=۱ وخیر=۰ تعریف می‌شود.

• جنسیت بیمار: با ۲پاسخ با ارزش عددی مونث=۱ ومذکر=۲ تعریف می‌شود.

• سن بیمار:که به همان صورت سوال ۲ ارزش گذاری می‌شود.

• نوع بیماری: که طبق موضوع این تحقیق شامل ۲گروه با اختصاص دادن ۲ ارزش عددی به این صورت مشخص شده است. اسکیزوفرن=۱، دوقطبی=۲

• مدت بیماری: که به صورت تعداد سالهای بیماری بیمار با یک عدد مشخص می‌شود

۳-۹-۲ پرسشنامه راهکارهای مقابله ای
که شامل ۷۲ سوال در۱۸ طبقه که هر طبقه شامل ۴ سوال است که مراقب به هر سوال پاسخ بله با ارزش عددی ۱ و خیر با ارزش عددی صفر پاسخ می‌دهد. دامنه هر طبق بین ۰-۴ می‌باشد. طبقه اول تا پنجم راهکار مقابله ای مساله مداربا دامنه ۲۰-۰، طبقه ششم تا دهم راهکار مقابله ای هیجان مدار با دامنه ۲۰-۰
وطبقه یازدهم تا هیجدهم راهکارمقابله ای کمتر موثر و غیرمفید با دامنه ۳۲-۰را تشکیل میدهند.که در مجموع برای هر مراقب سه ارزش عددی که از مجموع نمرات هر راهکار به دست می‌اید حاصل می‌شود.
۳-۹-۳ پرسشنامه فشار بار مراقبتی بیمار
شامل ۲۴ سوال با ۳ ارزش عددی برای هرسوال تعریف شده است. اصلا=۰، کم=۱، زیاد=۲ که برای هر مراقب یک عدد مشخص که از مجموع ارزشهای عددی داده شده به سوالات با دامنه ۴۸-۰ بدست می‌اید.
مجموع عددی ۱۵ سوال اول که سه طبقه نخست را در برمی گیرد فشار عینی و مجموع عددی ۹ سوال دوم که سه طبقه بعدی را شامل می‌شود فشار ذهنی را نشان می‌دهد.
۳-۱۰ روش تجزیه و تحلیل داده ها
روش تجزیه و تحلیل داده‌ها نرم افزار spss ورژن ۲۱ می‌باشد. آزمون های آماری استفاده شده ضریب همبستگی پیرسون،ازمون t مستقل استفاده می‌شود.
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده‌ها
۴-۱ مقدمه
تجزیه و تحلیل داده‌ها برای بررسی صحت و سقم فرضیات برای هر نوع تحقیق از اهمیت خاصی برخوردار است. امروزه در بیشتر تحقیقاتی که متکی بر اطلاعات جمع‌ آوری شده از موضوع مورد تحقیق می‌باشد، تجزیه و تحلیل اطلاعات از مهمترین و اصلی‌ترین بخش‌های تحقیق محسوب می‌شود. در این فصل، پس از گردآوری داده‌ها با بهره گرفتن از آزمون مناسب، داده‌های خام با بهره گرفتن از نرم‌افزار آماری SPSS ورژن ۲۱ مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد. به عبارت دیگر، داده‌های گردآوری شده به صورت جدول و نمودار عرضه و تحلیل می‌شود و با توجه به ماهیت سوال‌ها یا فرضیه‌های تحقیق از روش‌های آمار توصیفی یا استنباطی که قبلا پیش‌بینی شده است باید استفاده کرد (سرمد، بازرگان حجازی، ۱۳۸۶).
بررسی اثر بخشی راهکارهای مقابله ای بر روی فشار بار مراقبتی در خانواده های دارای بیمار اسکیزوفرن و دوقطبی هدف پژوهش حاضر است. در ابتدای ای فصل ابتدا آمار توصیفی مربوط به مراقب بیمار و بیمار ارائه می‌گردد. سپس آمار استنباطی برای بررسی فرضیه های پژوهش ارائه می‌شود.
۴-۲ یافته‌های توصیفی پرسشنامه
۴-۲-۱ آمار توصیفی بر حسب کل نمونه
مشخصه های آماری توصیفی مورد مطالعه دراین پژوهش درجداول ۴-۱ تا ۴-۱۵ نشان‌ داده شده است.
جدول ۴-۱ جنسیت بیمار

جنسیت بیمار
فراوانی
درصد
درصد اعتبار
درصد تراکم

مونث
۲۰
۲۰٫۰
۲۰٫۰
۲۰٫۰

مذکر
۸۰
۸۰٫۰

ه) یکی از بارزترین مشخصه‌ های یک واحد تجاری بوروکراسی معتبر دانستن مطالب به صورت مکتوب است.
واحد تجاری درمرحله بوروکراسی درهم ریخته و بی‌نظم است و کسی اطلاع کاملی از آنچه باید انجام شود ندارد. آنها همه دستورالعمل‌ها را می‌دانند اما نمی‌توانند به خاطر آورند که این دستورالعمل‌ها با چه هدفی صادر شده‌اند. بنابراین بوروکراسی براساس تشریفات عمل می‌کند نه براساس دلائل. بوروکراسی‌هایی که انجام تغییر در سازمان آنها بسیار مشکل به نظر می‌رسد، ممکن است از مرکز پوسیده بوده و در مرز ورشکستگی^[۱۱۰] قرار داشته باشند. واحد های تجاری در مرحله بوروکراسی ممکن است در یک حالت انجماد زنده بمانند. این مورد هنگامی اتفاق می‌افتد که آنها قادر باشند در یک جدایی کامل از محیط به کار خود ادامه دهند. مثال‌هایی از این دست شامل شرکت‌های دارای امتیاز انحصاری و سازمان‌های دولتی هستند. نتیجه چنین روندی، طولانی کردن زندگی مصنوعی واحد تجاری به قیمت بسیار گزاف می‌باشد. ممکن است مرگ حقیقی سال‌ها به طول انجامد. زوال هنگامی حادث می‌گردد که دیگر کسی نسبت به بنگاه متعهد نباشد. در چنین بوروکراسی، مرگ به تعویق می‌افتد زیرا تعهد و الزام بر ادامه حیات آن مبتنی بر خواست مشتریان نمی‌باشد، بلکه بر علائق سیاسی استوار است، که بقای واحد تجاری را به دلایل سیاسی توجیه می‌کند، در صورتی که اگر واحد تجاری وابسته به نظر مشتریان می‌بود، می‌بایست در حال حاضر مرده باشد، زیرا مشتریان آن از دست رفته اند(بالا و متیوس^[۱۱۱]، ۲۰۰۲).

۷-۴-۲) نحوه عملکرد و تعیین موقعیت واحد های تجاری در منحنی چرخه عمر
تفاوت‌های روشنی بین آن دسته از واحد های تجاری که از نظر منحنی چرخه عمر در دوران رشد قرار دارند و واحد های تجاری که دوران پیری را می‌گذرانند وجود دارد. این تفاوت‌ها تا مراحل پیشرفته دوره تکامل، پنهان و با شروع دوران پیری که دوره ثبات نامیده می‌شود شروع به خودنمایی می‌کنند و به صورتی فزاینده در جهت حکم فرمایی بر فرهنگ سازمانی رشد می‌نمایند. مقایسه این تغییرات بطور خلاصه در جدول زیربیان شده است(میشکین، ۱۳۸۹، ۴۹).
تفاوت‌های بین شرکتهای دردوران رشد و شرکتهای دردوران پیری

شکل۳-۵۳- مورچه در حال شکار تخم (اصل)

۴- بحث
۴-۱- گونه­ های سرخرطومی جنس Larinus در منطقه کرمان
در این بررسی هفت گونه سرخرطومی متعلق به جنس Larinus به نام­های L. nidificans،
L. onopordi، L. affinis، L. liliputanus، L. grisescens، L. syriacus و Larinus sp. شناسایی گردید. سرخرطومی L. nidificans از مناطق بافت و دهسرد از روی علف هرز E. longipenicillatus جمع­آوری شد. این گونه سرخرطومی در ایران از مناطق بیرجند، خراسان، ایلام و تهران گزارش شده است (مدرس اول، ۱۳۷۶؛ گولتکین، ۲۰۰۸؛ مدرس اول، ۲۰۱۰ و لگالو، ۲۰۱۰). در جهان این گونه از ایران، سوریه، ترکمنستان و افغانستان گزارش شده است (ترمیناسین، ۱۹۶۷ و فرموس، ۱۹۸۷). گوئیبورت (به نقل از گولتکین، ۲۰۰۸) سرخرطومی L. nidificans را به عنوان اولین گونه تولید کننده مان روی گیاه میزبان E. persicus معرفی کرد. در تحقیق حاضر مشخص گردید که در منطقه کرمان لاروهای این سرخرطومی روی علف هرز E. longipenicillatus از بذور در حال رشدونمو درون طبق گل تغذیه کرده و درون طبق گل تبدیل به شفیره می­شوند. بنابراین، این سرخرطومی در این منطقه به عنوان یک عامل بیوکنترل این علف هرز نقش مهمی دارد. هدن (به نقل از گولتکین، ۲۰۰۸) گونه سرخرطومی L. mellificus Jekel, 1859 را به عنوان مترادف گونه L. nidificans معرفی کرد که روی گیاه میزبان E. persicus تولید مان می­ کند. در این تحقیق سرخرطومی L. onopordi در منطقه بافت از روی علف هرز E. lalesarensis جمع­آوری شد. گولتکین (۲۰۰۶) پراکنش سرخرطومی L. onopordi را از شمال­شرقی ترکیه و از روی علف هرز E. sphaerocephalus گزارش کرد. لاروهای این سرخرطومی از بذور در حال رشدونمو درون طبق گل گیاه میزبان تغذیه کرده و درون طبق گل تبدیل به شفیره می­شوند. ادنانی و همکاران (۱۳۸۳) پراکنش سرخرطومی L. onopordi را از استان قم گزارش کردند. این سرخرطومی در این منطقه روی گیاه E. cephalus فعالیت دارد و مان تولید می­ کند. لگالو و همکاران (۲۰۱۰) پراکنش سرخرطومی L. onopordi را از ایران در مناطق اردبیل، بوشهر، آذربایجان­شرقی، فارس، گیلان، اصفهان، کرمانشاه، لرستان، خراسان، کهکیلویه و بویراحمد، خوزستان، مرکزی، مازندران، قم، سمنان و تهران و نیز پراکنش آن را در جهان از مناطق غربی پالاارکتیک گزارش کردند. ترمیناسین (۱۹۶۷) گیاهان میزبان این سرخرطومی را گونه ­هایی از جنس Echinops و Onopordun معرفی کردند. گولتکین (c2006) سرخرطومی L. maculates Gyllenhal, 1836 را مترادف گونه

۵-۵ . پیشنهاد­ها
۱-۵-۵٫ پیشنهاد­های کاربردی
باتوجه به یافته­های پژوهش پیشنهاد­های ذیل به مدیران دانشگاه، مسئولان وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و پژوهشگر ارائه می­گردد:

• • • با توجه به سوال­ های اول ، دوم و سوم پژوهش مورد مطالعه و اهمیت متغیرهای مسئوولیت پذیری اجتماعی سازمان، کار تیمی و توسعه حرفه­ای اعضای هیأت علمی برای دانشگاه علوم پزشکی همدان و اهمیتی که این متغیرها برای کارایی کلی سازمان دارند پیشنهاد می­گردد که کلیه نتایج این تحقیق در اختیار مدیران، برنامه ریزان و کلیه دست اندرکاران منابع انسانی قرار گیرد تا بدین ترتیب با آگاهی آنان از وضعیت موجود و ارتباط بین متغیرها که در این پژوهش به آنها اشاره شده است زمینه­ موثر ارتقاء و کارایی نیروی انسانی و به تبع آن افزایش کیفیت سازمان را فراهم ­آورند.

  

• • از آن­جا که فرضیه ­های اول و دوم تحقیق تایید شده است، بنابراین مسئوولیت­پذیری اجتماعی سازمان از توان لازم برای تبیین میزان کار تیمی و توسعه حرفه­ای اعضای هیأت علمی در دانشگاه علوم پزشکی همدان برخوردار است. در نتیجه می­توان براساس مشاهده‌های این متغیر در کنار سایر شاخص‌ها، تغییرات میزان کار تیمی و توسعه حرفه­ای کارکنان در دانشگاه علوم پزشکی همدان را تبیین کرد. لذا به مسؤلان دانشگاه (علوم پزشکی همدان) پیشنهاد می­ شود به مقوله مسئولیت پذیری اجتماعی سازمان توجه ویژه ای داشته باشد.

• • با توجه به این که فرضیه اول پژوهش تایید شد، نتایج نشان داد که متغیر مسئوولیت پذیری اجتماعی سازمان، از جمله مهمترین تبیین کننده­ های کار تیمی میان اعضای هیأت علمی دانشگاه هستند. لذا به منظور افزایش تمایل افراد به کار تیمی پیشنهاد می گردد، کارکنانی که رفتارهایی مطابق با متغیر مسئوولیت پذیری اجتماعی سازمان، را از خود نشان می­ دهند مورد قدردانی و پاداش قرار گیرند.

• • با توجه به تایید فرضیه دوم پژوهش مبنی بر وجود رابطه مثبت بین مسئوولیت­پذیری اجتماعی سازمانی با توسعه­حرفه­ای کارکنان، نتایج پژوهش نشان داد که متغیر مسئوولیت­پذیری اجتماعی سازمان، از جمله مهمترین تبیین کننده های توسعه­حرفه­ای کارکنان از نظر اعضای هیأت علمی دانشگاه می­باشد. لذا به منظور افزایش تمایل افراد به توسعه حرفه­ای پیشنهاد می­گردد، کارکنانی که رفتارهایی مطابق با مسئوولیت پذیری اجتماعی سازمانی از خود نشان می­ دهند مورد تشویق و پاداش قرار گیرند برای اینکه بتوانیم از این طریق انگیزه برای توسعه حرفه­ای را در بین کارکنان(اعضای هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی همدان) سازمان بالا ببریم.

• • با توجه به اهمیت کار تیمی در این پژوهش و برای افزایش انگیزه اعضای هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی همدان به سمت کارتیمی بهتر، حس مسؤولیت­پذیری، منصفانه عمل کردن، احترام به دیگر افراد و سازمان به مدیران دانشگاه پیشنهاد می­ شود، اهداف و فعالیت­های سازمان را برای اعضا شفاف سازی کنند و استراتژی­ها، تصمیمات سازمان را برای افراد خود تفهیم کند.

• • مشخص نمودن نقش و مسؤولیت هر فرد بصورت تخصصی در هر کار تیمی برای انجام بهتر کار تیمی.

• • تهیه مکانیزمی جهت شناسایی و رفع تعارض­ها در بین اعضای تیم در هنگام انجام کار تیمی.

• • تعریف و ایجاد ارتباط موثر و یکپارچه در بین اعضای تیم­ها به منظور جلوگیری از سوء تعبیر و سوء تفاهم در بین اعضای تیم های کاری.

• • از آن جایی که یکی از متغیرهای مهم در این تحقیق متغیر توسعه­حرفه­ای اعضای هیأت علمی سازمان می­باشد یکی از عوامل موثر بر افزایش انگیزه افراد سازمان(اعضای هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی همدان) برای توسعه ­حرفه­ای در بین اعضای هیأت علمی ، ارتقای شغلی آنها در سازمان است. لذا پیشنهاد می­گردد که در خصوص ارتقای شغلی اعضای هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی همدان تمهیدات لازم اندیشیده شود.

• • با توجه به این که در این تحقیق اهمیت توسعه حرفه­ای اعضای هیأت علمی در سازمان مورد توجه می­باشد پیشنهاد می­ شود سمینارها و کارگاه های آموزشی بیشتری برای استادان و کارکنان دانشگاه علوم پزشکی همدان به منظور افزایش توسعه حرفه­ای آنان برگزار شود زیرا این کارگاه­ها باعث به روز شدن اطلاعات تخصصی و حرفه­ای اعضای هیأت علمی از طریق به روز کردن مهارت­ های آموزشی و اطلاعات حرفه­ای آنان می شود؛ به طوری که انگیزۀ اعضای هیأت علمی در به کارگیری فناوری­های نوین برای دستیابی به توسعۀ حرفه­ای و دانش فنی بهبود می یابد.

۲-۵-۵٫ پیشنهادهایی در خصوص تحقیقات آتی:

• • با توجه به سوال­های اول، دوم و سوم پژوهش در شناسایی وضعیت مسئوولیت پذیری اجتماعی سازمان، کار تیمی و توسعه حرفه­ای اعضای هیأت علمی، که به نظر اعضای هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی همدان محدود شده است. پیشنهاد می‏گردد محققان بعدی چنین بررسی را در سایر دانشگاه­ها انجام دهند، تا با مقایسه نتایج حاصل از تحقیقات مختلف در این زمینه اطمینان و اعتماد بیشتر در به کارگیری نتایج حاصل گردد.

• • در بررسی مسؤولیت­پذیری اجتماعی سازمان، کارتیمی، و توسعه حرفه­ای اعضای هیأت علمی در دانشگاه، در تحقیقات آتی از دیگر کارکنان(کارمندان، دانشجویان و….) نیز نظر خواهی شود تا تعمیم پذیری تحقیق بالا رود.

• • این پژوهش در بخش دولتی و در دانشگاه صورت گرفته است. پیشنهاد می شود چنین پژوهشی در سازمان ها و مراکز خصوصی نیز انجام شود.

۶-۵٫ محدودیت­های پژوهش
۱-۶-۵٫ محدودیت­های در کنترل محقق

• • هر پژوهشی در مراحل مختلف انجام آن با محدودیت­ها ­ و دشواری های فراوانی روبه رو می باشد، در واقع با شناخت و بررسی همین محدودیت­ها و تلاش برای رفع آن­ها است که زمینه تحقیقات آینده گشوده و باعث می­ شود با دید وسیع­تری پژوهشگر تحقیقات بعدی خود را دنبال کند. این پژوهش نیز در مسیر انجام خود با محدودیت های زیر روبه رو بوده است.

• • محدود نمودن جامعه آماری پژوهش به محدوده جغرافیایی دانشگاه علوم پزشکی همدان

• • محدود نمودن جامعه آماری پژوهش به اعضای هیأت علمی.

• • محدود نمودن ابزار جمع آوری اطلاعات به پرسشنامه، اگر برای محقق ممکن بود، استفاده از ابزارهای دیگری مانند مصاحبه، مشاهده، می­توانست بر اعتبار نتایج تحقیق بیفزاید.

• • پاسخگوها در این پژوهش تحصیلات دانشگاهی داشته اند. با توجه به این که بخش زیاد از اعضای سازمان­ها در جامعه وارد دانشگاه نمی­شوند(جمعیت کم سواد و بی سواد)، شاید نتوان این پاسخ دهندگان را به عنوان نماینده جامعه در نظر گرفت و نظرات آنها را به سایر سازمان­ها جامعه تعمیم داد.

• • زیاد بودن سوالات مربوط به پرسشنامه ­ها که احتمالاً موجب خسته شدن پاسخ دهنده­ها و عدم حساسیت، دقت و تمایل پایین برخی از افراد در تکمیل کردن پرسشنامه شد.

• • مشغله کاری اعضای هیأت علمی دانشگاه­ و مشکلات تایید و توزیع پرسشنامه ­ها توسط حراست دانشگاه­ هر کدام به نحوی در ایجاد محدودیت در انجام پژوهش تاثیر گذار بوده ­اند.

۲-۶-۵٫ محدودیت های خارج از اختیار محقق
احتمال تاثیر تمایلات، تجربیات و عوامل روانی و شخصی پاسخ دهنده­ها در پاسخگویی به پرسشنامه­ های تحقیق­.
- بی میلی در پاسخ دادن بعضی افراد نمونه که ممکن است برنتایج تحقیق تاثیر داشته باشد.
- در دسترس نبودن دائمی اعضای هیأت علمی و دشواری تکمیل پرسشنامه‌ها.
- اعتماد کم و اطمینان ناکافی از سوی بعضی از اعضای نمونه به پژوهشگر در محرمانه بودن پاسخ­ها.

فهرست منابع

فهرست مناب

منابع فارسی
آتش پور، ح.، نادری، م. ع. (۱۳۸۷). کتاب مدیریت سازمان­ها با رویکرد جامعه شناسی سازمانی، چاپ اول.
آراسته، ح. (۱۳۸۲). رضایت شغلی اعضای هیأت علمی دانش‌آموخته خارج از کشور در ایران، فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی، شماره ۲۸-۲۷٫
آرامون، ه.، صادقی آرانی، ز، ًًًًاردکانی، س. (۱۳۸۸). “تأثیر مهارت های کار تیمی بر عملکرد آموزشی و پژوهشی دانشجویان به تفکیک جنسیت” مجله تحقیقات زنان، سال سوم، شماره اول بهار : ۷۳-۵۹٫
آًًٌٍقایی، م.، شیبانی، ع. ا. (۱۳۸۳). بررسی الگوی مدیریت تیم سازی، نهمین کنفرانس شبکه ­های توزیع نیروی برقwww.irandoc.ac.ir. .
ابراهیم­نژاد، م.، اکبری، م. (۱۳۸۸). “رابطه دیدگاه ارزشی مدیران و و ایفای نقش مسؤولیت اجتماعی آنها در سازمان های دولتی “،پژوهش نامه مدیریت در ایران، دوره ۳، شماره ۴، :۳۳-۱٫
ابزری، مهدی.، یزدان شناس، مهدی. (۱۳۸۶).” مسؤولیت اجتماعی و اخلاق کار در مدیریت کیفیت نوین،فرهنگ مدیریت،سال پنجم، شماره پانزدهم: ۴۲-۲۷٫

در کتاب مقدس به خصوص در بخشهای اولیه سعی می شود از یهوه یک خدای قهار و جبار و ابر قدرت نشان داده شود که با کوچکترین انحراف شلاق عذاب خود را فرود می آورد گویی فقط ترس و هراس است که بنی­اسرائیل را مجبور به اجرای شعائر معبدی می سازد تا شریعت خدا نزد آنان حفظ شود. حتی موسی بزرگترین شخصیت قوم یهود که بنا به موقعیت، نبوت و رسالت خویش باید بزرگ مردی با فضیلت باشد تحت تاثیر هیبت بزرگ و مخوف یهوه به مردی خشن و زود رنج و پر قساوت مبدل می شود^[۶] ظاهراً این دیدگاه در بین بنی اسرائیل از آنجا سرچشمه می­گیرد که فقط ترس از خدا ضامن بقای آنان است. مثلاً در تورات موسی مردی تند و خشن نمایان می شود که یوشع را شماتت می کند که چرا زنان و بچه ها را با خود به اسارت آورده و همه را از دم تیغ نگذرانده است و همانجا دستور قتل عام همه آن اسرا یا زنان و کودکان را می دهد (تثنیه، باب ۱۲). یا در بازگشت از کوه سینا وقتی موسی می بیند که قوم بت پرست شده اند خشمگین شده دستور قتل عام همه را می دهد و پس از کشتار۳۰۰۰ نفر آرام می شود. اما در واقع این موسی نیست که این کار را کرده بلکه یهوه است که به نبی خود دستور این کار را داده است و موسی فقط مجری اوامر اوست. در بسیاری از روایات موسی در حضور یهوه با ناله و التماس تقاضای بخشش گناهان بنی اسرائیل را می کند و با صبر و تحمل بهانه گیریهای آنها را بر خود هموار می کند.
حتی گاه موسی از خداوند تقاضا می کند که در خشم و غضب عمل نکند (مزامیر ۶؛ خروج ۳۳: ۱۱) اما در حقیقت دستور قتل و غارت و کشتن و سوزاندن به یهوه نسبت داده می شود. او خدایی است که حتی دستور می دهد که اسرائیلیان را چون مرغ بریان به سیخ بکشند و در مقابل خورشید سوزان کباب کنند و یا به خاطر خطایی کوچک خطاکار سنگسار شود و همسر و کودکان خطا کار به آتش کشیده شوند. اوست خدای جبار، قهار، متعصب، حسود، خود خواه و منتقم، مکارتر از همه مکر کنندگان، کینه جویی که گاه گناه پدر را بر دهها نسل دیگر منتقل می کند. خشمگین و جبار بی رحمی که گناهکاران و نافرمایان را در آتش غضب خود خواهد سوزاند (آشتیانی، ۱۳۶۸: ۲۶۹-۲۷۱).
چنین شرایطی را در برخی از آیات تورات هم می توان دید مثلاً هر زمان که قوم بنی اسرائیل در مسیر حرکت به مصر از سختی و مشکلات راه شکایت می کنند خداوند بر ایشان غضب می کند. «و قوم شکایت کنان در گوش خداوند بگفتند و خداوند این را شنیده غضبش افروخته شد وآتش خداوند در میان ایشان مشتعل شده در اطراف اردو بسوخت. » (اعداد۱: ۱۱) یا وقتی که قوم از خوردن «منّ» (نان آسمانی) خسته شده و شکایت کردند و گریستند که گوشت می­خواهند خداوند از این رفتار خشمگین شد. حتی این رفتار برای خود موسی هم گران آمد و به خداوند گفت: «که چرا به بنده خود (موسی) بدی کردی و بار همه قوم را بر دوش من گذاردی مگر من این قوم را زائیده ام که می گویی همه قوم را در آغوش گیر و به سرزمین که برای پدرانشان قسم خورده ایی ببر» (اعداد۱۰: ۱۱- ۱۲). خداوند در پاسخ به موسی می گوید که به مردم فقط گوشت خواهم داد نه یک روز و دو روز و یک هفته که مدت یک ماه تا کاملاًً آن نزد آن قوم مکروه شود و «هنوز گوشت در میان دندان های ایشان می بود پیش از آن که خائیه شود غضب خداوند بر ایشان افروخته شده خداوند قوم را به بلای بسیار سخت مبتلا ساخت. » (اعداد ۳۳: ۱۱). چنانکه در این آیات مشاهده گردید نه قوم بنی اسرائیل در برابر سختی ها و مشکلات صبوراند و نه یهوه در برابر شکایت قوم خود صبور است و هر ناله و شکایتی را با شدیدترین بلاها پاسخ می دهد. مشابه این شرایط در همان سفر اعداد و در باب ۲۱ مشاهده می­گردد: در جنگ بین کنعانیان و بنی اسرائیل که در آغاز این جنگ بنی اسرائیل شکست خوردند و بنی اسرائیل برای خداوند نذر کردند که اگر خداوند آن قوم را تسلیم ایشان نماید شهر های آنها را بالکل هلاک خواهند ساخت و خداوند دعای ایشان را استجابت کرد و آنها نیز پس از پیروزی تمام شهرهای کنعانیان را هلاک کردند و در مسیر کوه موبر براه بحر قلزوم کوچ کردند تا شهر ادوم را دور بزنند و در طی مسیر بخاطر سختی راه بر خدا و موسی شکایت کردند که چرا ما را از مصر بیرون آوردی که در بیابان بمیریم زیرا که نان نیست و آب هم نیست و دل ما از این خوراک کراهت دارد. پس خداوند مارهایی آتشی در میان قوم فرستاد که آنها تعداد کثیری از قوم را گزیدند و گروه کثیری مردند و قوم نزد موسی آمدند گفتند گناه کردیم که بر خداوند و تو شکایت کردیم پس نزد خداوند دعا کن تا مارها را از ما دور کند و موسی نزد خدا برای قوم خود استغاثه می کند.

بر خلاف اسفار تورات، خداوند در برخی آیات خود را خدای صبور و دیر خشم معرفی می کند که مانند انسانها زود خشمگین نمی شود و به خاطر گناه قوم بنی اسراییل خود را اسیر خشم خود نمی کند و شهرهای افرایم و صهیون را نابود و یا اسیر دشمنان نمی کند (هوشع باب ۱۱). در برخی دیگر از آیات خداوند بندگان خود را به صبر دعوت می کند و به آنان می گوید که این رنجها برای این است که گناهان آنها بخشیده شود و به کسانی که با سکوت و رضایت این رنجها را تحمل می کنند وعده بهشت می دهد (مراثی ارمیا۳: ۹-۱۰).
در کتاب یونس نبی چهره متفاوتی از یهوه دیده می­ شود که شباهتی به خدای تورات ندارد. در این کتاب به خدایی بسیار مهربان و بخشنده برخورد می­ شود، خدایی که صبورانه از گناهان بندگان خود می گذرد و عذابی را که از سوی پیامبر خود یونس به آنان وعده داده بود به خاطر توبه آنان از گناهانشان، از آنها دور می کند. در این کتاب بیان می شود که خداوند به پیامبر خود یونس می گوید که به مردم بگو خداوند به خاطر گناهانشان بر آنان عذابی سخت نازل خواهد ساخت اما یونس به جای این کار، سوار بر کشتی می شود تا به شهر ترشیش برود و از خدا دور شود. اما در راه کشتی دچار توفان می شود و کشتی نشینان برای رهایی از غضب خداوند یونس را در دریا می اندازند و پس از سه روز ماهی یونس را درساحل غی می کند و او به مردم شهر می گوید که خداوند به خاطر گناهانشان آنها را دچار عذاب خواهد کرد مردم شهر همگی توبه می­ کنند و خداوند عذاب را از آنها دور می کند البته این کار سبب ناراحتی یونس می شود و می گوید که من از اول می دانستم که تو خدایی رحیم و بخشنده و صبوری و از تهدید های خود پشیمان می شوی به همین خاطر به ترشیش فرار می کردم یونس پس از این اتفاق شهر را ترک می کند و در کنار شهر می نشیند تا شب . خداوند به یک بوته کدو امر می کند که رشد کند و بر سر یونس سایه افکند یونس از این لطف خدا خوشحال می شود اما خدا به کرمی دستور می دهد که آن بوته را بخشکاند، یونس از این خشک شدن ناراحت می شود و خداوند به او می گوید تو از خشک شدن یک بوته که برای آن زحمتی نکشیده بودی ناراحت شدی چگونه انتظار داری که من از نابود کردن شهری با صدو بیست هزار انسان ناراحت نشوم و آنها را نبخشم (ر.ک: یونس).
در کتاب نحمیای نبی باب۹، خداوند لطفهایش را به بنی اسرائیل یادآوری می کند که چگونه آنها را از مصر نجاتشان داد و چگونه در طول راه آنها را با نان آسمانی سیر کرد و برای رفع تشنگی شان از میان صخره برایشان آب فرستاد ولی آنها تکبر ورزیدند و اوامر خدارا بجا نیاوردند: «لیکن ایشان و پدران ما متکبرانه رفتار نمودند گردن خویش را سخت نمودند و اوامر تو را عطاعت ننمودند – و از شنیدن ابا نمودند و اعمال عجیبی را در میان ایشان نمودی بیاد نیاوردند بلکه گردن خویش را سخت ساختند و فتنه آمیختند و سرداری تعین نمودند تا به زمین بندگی خود (مصر) مراجعت کننداما تو خدای غفور و کریم و رحیم و دیرغضب و کثیر الاحسان بودی و ایشان را ترک نکردی و باز تمرد نمودند و گردن کشی کردند و شریعت خدا را پشت سر انداختند و انبیای خداوند را کشتند» (نحمیا۹: ۱۶-۱۷).
در جای دیگر از همین کتاب آمده است: «و آنگاه تو ایشان را به دست دشمنانشان تسلیم نمودی تا ایشان را به تنگ آورند و حین تنگی خویش پیش تو استغاثه کردند و ایشان را از آسمان اجابت نمودی و بر حسب رحمتهای عظیم خود نجات دهندگان به ایشان دادی که ایشان را از دست دشمنانشان رهانیدند –اما چون استراحت یافتند بار دیگر بحضور تو شرارت ورزیدند و ایشان را به دست دشمنانشان واگذاشتی که بر ایشان تکبر نمودند و چون باز نزد تو استغاثه نمودند و ایشان را از آسمان اجابت نمودی و بر حسب رحمتهای خود بارهای بسیار ایشان را رهایی دادی- و برای ایشان شهادت فرستادی تا ایشان را به شریعت خود برگردانی اما ایشان مستکبرانه رفتار نموده اوامر تو را طاعت نکردند و به احکام تو که هر کس آنها رابجا آورد، از آنها زنده می ماند خطا ورزیدند و دوشهای خود را معاند و گردنهای خویش راسخت نموده اطاعت نکردند –معهذا سالهای بسیار صبورانه با ایشان مدارا نمودی و به روح خویش به واسطه انبیا ی خود برای ایشان شهادت فرستادی اما گوش نگرفتند لهذا ایشان را به دست قوم های کشورها تسلیم نمودی – اما برحسب رحمتهای عظیمت ایشان را بالکل فانی نساختی و ترک ننمودی زیرا تو خدای رحیم و کریم هستی» (نحمیا۹: ۲۷-۳۱).
در کتاب ناحوم نبی باب ۱، از یک طرف خداوند، خدای غیور و انتقام گیرنده و صاحب غضب معرفی شده است که از دشمنان خود انتفام سختی خواهد گرفت و در عین حال می­گوید: «خداوند دیر غضب و عظیم القوت است و گناه را هرگز بی سزا نمیگذارد راه خداوند در تند باد و طوفان است و ابرها خاک پای او می باشد. » (ناحوم۱: ۳).

• • • • • • 1. 1. صبر انسان در عهد عتیق

             

             

         

         

     

     

در پنج سفر تورات چندان اثری از دعوت مردم به صبر و شکیبایی و از آن مهم­تر اثری از پاداش به صابران وجود ندارد و این دعوت به صبر در برابر مشکلات بیشتر پس از قرن هشتم پیش از میلاد به چشم می خورد جایی که بعد از مرگ سلیمان و در زمان جانشینی پسرش بین بنی اسرائیل اختلاف افتاد و کشور آنها به دو کشور اسرائیل در شمال و یهودا در جنوب تقسیم گردید (قنبری، ۱۳۸۱: ۵۳). و قوم بنی اسرائیل اتحاد خود را از دست داد و چنانکه در کتاب مقدس آمده است پادشاهان اسرائیل از سنت خدا و موسی روی گردان شده و به بت پرستی روی آوردند و وقتی خداوند برای هدایتشان پیامبرانی را فرستاد نه فقط از آنها پیروی نمی کردندبلکه تصمیم به قتل آنان گرفتند و خداوند نیز برای مجازات آنها آنان را تسلیم آشوریان کرد (دوم پادشاهان ۱: ۱۷-۲۳). درباره کشور یهودا که البته بسیار کوچکتر و کم اهمیت تر از اسرائیل بود، زیرا فقط دو سبط ازدوازده سبط بنی اسرائیل که پادشاهی رحبعام پسر سلیمان را پذیرفته بودند این کشور را تشکیل می دادند، و با این که خداوند به داود گفته بود که حکومت را تا ابد به دست فرزندان او می دهد اما آنها نیز همانند مردم کشور اسرائیل از راه خدا منحرف شدند به او شرک ورزیدند و فساد کردند و به گفته کتاب مقدس خداوند پادشاه بابل را برعلیه آنها برانگیخت و تمام مردم یهودا را اسیر بابلیان کرد (دوم تاریخ ایام ۱۴: ۳۶-۲۰). از آن به بعد است که رنج مربّی قوم بنی اسرائیل است و انبیا مردم را به تحمل رنج و صبوری دعوت می کنند که این امر نیز بیشتر بعد از حمله نبوکد نصر شاه آشور به اورشلیم دیده می شود . در برابر این همه رنج و سختی که بعد از حمله نبوکد نصر به اورشلیم بر عبرانیان وارد شد عقاید مختلفی بین آنان رواج یافت . در میان حکما و کاهنان گروهی بر این عقیده متمایل شدند که تمامی رنج های وحشتناک ناشی از عمل یهوه است و او در برابر قوم خویش خودش را تسلیم خشم سرسخت خود کرده است و عامل همه این قتل عام ها و قربانی ها کسی جز او نیست. و سربازان بابل فقط عروسک های خیمه شب بازی در میان دستان قهار او هستند گروهی کوچکی از تبعیدیان هم که هنوز ایمان به یهوه را از دست نداده اند و هنوز به او ایمان داشتند در برابر تمام سختیها فقط به درهم شکستگی روحی رسیده بودند که فقط می توانند ناله و مرثیه سر دهند. پس رنج، عمل یهوه بوده و او همه را از تر و خشک یکجا سوزانده است. زیرا همه در معصیت شریک بوده اند و حتماً در بین اجداد و گذشتگان آنها گناهکارانی وجود نداشته اند «من که یهوه خدای تو می­باشم غیور هستم که انتقام گناه پدران را از پسران تا پشت سوم و چهارم از آنانکه مرا دشمن دارند می گیرم و تا هزار پشت بر آنانکه مرا دوست دارند. احکام مرا نگه دارند رحمت می­کنم» (خروج۵: ۲۰و۶). البته این دیدگاه در زمان حزقیال نبی تغییر کرده است و او اولین کسی بود که این جرات و جسارت را داشت و به تاکید کوشید تا این امر را تفهیم کند که هر کس فقط مسئول خطاهای خویش است و کسی را به خاطر خطای پدر و مادران و یا اجدادشان نه محکوم می کنند نه عقوبت. و این دور از عدالت خداوند است که پسران را به خاطر گناه پدران مجازات کند. این کتاب نشان دهنده میزان لطف و محبت خداوند به بندگان خود و بخشنده بودن و صبوری او در برابر خطاهای بندگان خود است.
شرح حال زندگی ایوب پیامبر در عهد عتیق، نمونه­ بسیار والایی از صبر انسان است. در این کتاب ایوب، پیامبر خداوند نیست اما فردی است که دارای اموال و املاک بسیاری است و در تمام زندگی خود خداوند را سپاسگزار است اما شیطان به خداوند می گوید که چون او دارای اموال واملاک وفرزندان خوبی است به در گاه خداوند شکرگزار است و اگر خداوند آنها را از او بگیرد او نیز بنده سپاسگزاری نخواهد بود. خداوند به شیطان اجازه می دهد که تمام اموال ودارایی های او را از او بگیرد اما ایوب با تمام این حوادث باز خداوند را ستایش می کند. باز شیطان علت سپاسگذاری ایوب را در سلامت جسمی او می­داند. باز خداوند اجازه می دهد که شیطان بر جسم او نیز سلطه یابد اما باز ایوب شاکر خداوند است. این داستان هچنان ادامه می یابد تا شیطان همه اموال دارایی فرزندان و سلامتی ایوب را از او می گیرد اما ایوب همچنان صبوری می کند. و در پایان این کتاب خداوند به خاطر صبردر برابر مصائب و توکل و اعتماد او به خداوند خداوند نیز چند برابر چند برابر داشته های سابق را به او عطا می کند (ر.ک: کتاب ایوب).
در کتاب ایوب، به طور کلی چهار دیدگاه در مورد علت رنج - و به ویژه رنج حضرت ایّوب- مطرح شده است:

1. 1. نظر شیطان: مردم به خدا ایمان نمی آورند جز هنگامی که بدون اینکه درد بکشند رستگار و کامیاب باشند.

1. 1. نظر سه دوست ایوب به نام های الیفاز تیمانی (Eliphaz the Temanite) و بلدد شوحی (Bildad the Shuhite) و سوفر نعماتی (Zophar the Naamathite)، که رنج نتیجه ی عقاب الهی دربرابرخطا است.

1. 1. نظر الیهو: رنج، شیوه ی خداوند در تعلیم وتربیت و ادب و منزّه کردن می باشد.

1. 1. نظر خداوند: رنج ودرد با اتکای به خداوند از بین می رود؛ زیرا این درد از جانب خداست نه به خاطر کاری که ایوب انجام داده است (التفسیر التطبیقی للکتاب المقدس، بی­تا: ۱۱۲۴).

گرچه در روایت ایوب در کتاب مقدس، در برخی جاها انسان احساس می کند که ایوب به کفر گویی نزدیک است اما در این داستان چند نکته اساسی وجود دارد که قابل تامل است اول اینکه این باور یهود را نشان می دهد که سختی و عذاب به دنبال گناه و معصیت است و خداوند هیچگاه بندگان بی گناه را دچار عذاب نمی کند. دوم اینکه پاداش و جزا در همین دنیا به انسان داده می شود و نه در جهان دیگر . سوم اینکه هر کس در برابر رنجها صبر داشته باشد پاداش آن را هم خواهد گرفت (ژان استینمن، ۱۳۷۳).
در دیدگاه علمای یهود تحمل رنج و عذاب گناهان انسان را پاک می کند. انسان باید از رنج وعذابی که بر او وارد می­ شود بیشتر خوشحال باشد تا از یک زندگی لذت بخش زیرا اگر تمام عمر و زندگی انسان در لذت بگذرد گناهانی که مرتکب شده بخشیده نمی شود گناهان انسان چگونه بخشیده می شود؟ به وسیله رنجها و عذابی که بر او وارد می شود انسان باید رنج و عذاب را دوست بدارد. زیرا همان گونه که قربانی ها گناهان شخص را کفاره می شود. همانگونه هم رنج­ها و عذاب ها سبب می شوند که گناهان انسان پاک شود بلکه بهتر است بگوییم رنج ها و عذابها بیشتر باعث پاک شدن گناهان انسان می شود زیرا تقدیم قربانی تنها پول و دارایی انسان را کمتر می کند در حالی که رنج و عذاب جسم و روح انسان را آزار می کند (کهن، ۱۳۸۲: ۱۲۴). و در ادامه در بخشهایی دیگری از تلمود با بیان ارزشمندی صبر به بیان پاداش صبر اشاره می­ شود: «سه طبقه از مردم روی جهنم را نخواهند دید افرادی که از فقر و مسکنت رنج برده اند و صبر کرده اند افرادی که دچار بیماری امعاء بوده و دردهای آن را تحمل کرده اند و آنهایی که گرفتار ظلم و ستم رومیان بوده اند. » زیرا مشقات آنان مجاراتی بوده برای اعمال بد آنها و تلخی هایی که چشیده اند گناهانشان را پاک می کند. البته این اصل کلی که انسان بی گناه رنج و سختی نمی بیند در تلمود نیز مورد اصل اساسی و مورد قبول یهودیان است (همان).
شاید یکی از دلایل توجه نکردن به صبر و تحمل در زندگی دنیوی در بین بنی قوم اسرائیل به این خاطر باشد که اسرائیلیان- حداقل در اوایل رشد دین یهود و در زمان خود موسی- به زندگی پس از مرگ، بهشت و جهنم معتقد نبودند. از بررسی عهدعتیق، خصوصاً بخش اسفارخمسه، چنین برمی­آیدکه این کتاب فاقد هرگونه اندیشه­ی صریح نسبت به عالم آخرت است واکثر وعده­هایی که در آن برانجام واجبات الهی داده شده، مربوط به بازگشت ایشان به زمین مقدس و بهره­مندشدن از نعمت­های بی ­پایان آن می­باشد. این امر موجب گشته که آیین یهود رنگ مادی به خود بگیرد و توجه به امور معنوی در آن اندک باشد (سبحانی، ۱۳۸۷: ۵۰). تنها در بخش­های دیگر این کتاب تعابیری به­کاررفته که به نحوضمنی برعالم پس از مرگ دلالت دارند، لیکن غالباً متفرق، محدودومبهم بوده و تحت عناوین «داوری»، «نجات»، «ابدالآباد»، «پیوستن اسماعیل بعدازمرگ به نیاکان و اجدادخود»و … آمده است (قربانی، ۱۳۷۵: ۵۱).
۴-۲-۲-۳- ویژگی­های صابران در عهد عتیق
صفات و فضائلی که خداوند در عهد عتیق، برای صابران بر می شمارد عبارتند از : ۱-توکل و اعتماد به خداوند ۳- مایوس نشدن از خدا و امید بستن به خداوند و انتظار او را کشیدن. در ذیل برخی از این آیات که متضمن، فضائل مذکور است، آورده خواهد شد.

1. 1. مأیوس نشدن از خدا و اعتماد به او: «انتظار بی شمار برای خداوند کشیده ام، به من مایل شده حرف مرا شنیده است و مرا از چاه هلاکت برآورده و از گل و لجن و پاهایم را بر صخره گذاشت قدم هایم را مستحکم گردانید و سرودی تازه در دهانم گذاشت یعنی حمد خدای ما را، بسیاری چون این را ببینند ترسان شده بر خدا توکل خواند کرد» (مزامیر۴۰: ۱-۳)؛ «ای جان من چرا منحنی شده و چرا در من پریشان گشته ای، بر خدا امیددار زیرا که او را باز حمد خواهم گفت: که نجات روی من و خدای من است» (مزامیر۴۲: ۱۱)؛ در جایی که میکاه نبی بیان می کند که نباید به دوست خالص خود اعتماد کرد چرا که پسر بر پدر خود رحم نمی کند و دختر بر مادر خود. «پسر پدر را افتضاح می­ کند و دختر مادر خود را … و دشمنان شخص اهل خانه او می باشند - من به سوی خداوند نگرانم و برای نجات خود از خداوند انتظار می کشم و خدای من مرا اجابت خواهد نمود -غضب خداوند را متحمل خواهم شد زیرا به او گناه ورزیده ام تا او دعوای مرا فیصل کند و داوری مرا بجا آورد پس مرا به روشنایی بیرون خواخد آورد و عدالت او را مشاهده خواهم نمود» (میکاه۷: ۷-۹).

1. 1. توکل و اعتماد به خداوند: «پیش خشم وی که تواند ایستاد و در حدّت غضب او که تواند برخواست، غضب او مثل آتش ریخته می شود و صخره ها از او خورد می گردد- خداوند نیکواست و در روز تنگی ملجا (پناهگاه) می باشد و متوکلان خود را می شناسد» (ناحوم۱: ۶-۷). در این آیه ناحوم نبی می گوید که خداوند دژ مستحکمی است برای کسانی که از او می ترسند حتی زمانی که موجب رنج و اضطراب بندگانش می شود او باز رحیم است. خدا در حقیقت دژ مستحکمی برای اسرائیلیان است که به او توکل و اعتماد کرده اند حتی در زمان سختی و رنجوری و در روزگار پادشاه آشور زیرا گرچه پادشاه آشور اسرائیل را نابود کرد و آنها را از سرزمینشان تبعید کرد اما خداوند آنها را از ظلم نبو کد نصر رها کرد. و اقتضاء این که به خدا توکل کنیم این است که او را خوب بشناسیم. و تصدیق و اعتراف کنیم که خداوند خوب است و از همه چیزهای دیگر صرف نظر کنیم.