به منظور ارائه نمایش دقیق‌تری از وجود رژیم لغزشی برای مبدل DCبهDC کاهنده، و با مشتق گیری از رابطه (۴ ـ ۵) داریم:

با جایگذاری رابطه ۴ ـ ۳ در رابطه (۴ ـ ۹) داریم

از رابطه (۱ ـ ۵) شرط وجود برای رژیم لغزشی به صورت زیر حاصل می‌گردد.

با بهره گرفتن از روابط (۴ ـ ۳)، (۴ ـ ۶) و (۴ ـ ۷) داریم: (به پیوست الف- ۷مراجعه شود)

معادله=۰ _۱(x)λ=۰ , _۲(x)λ و خط با شیب یکسان در طرح فاز که به ترتیب از نقاط ) –V_ref,0 (و (v_in-v_ref,0)می‌گذرد را مشخص می‌کند.
نواحی وجود مد لغزشی به ازای c₁>1/R_Lcدر شکل (۴ ـ ۴) و به ازای c₁<1/R_Lcدر شکل (۴ ـ ۵) نشان داده شده است.

شکل ۴ ـ ۴: ناحیه وجود مدلغزشی و در طرح فاز وقتیc₁>1/R_Lc که مرزهای این ناحیه توسط معادله (۴ ـ ۱۲) تعیین می‌گردد (A) نقطه پایان خط مسیرها را وقتی که کلید روشن باشد و نقطه (B) نقطه پایان خط مسیرها را وقتی که کلید خاموش باشد، نشان می‌دهد.

شکل ۴ ـ۵: ناحیه وجود مد لغزشی در طرح فاز وقتیc₁<1/R_Lc. مرزهای این ناحیه به وسیله معادله (۴ ـ ۱۲) تعیین می‌گردد. نقطه (A) نقطه پایان خط مسیرها راوقتی که کلید روشن باشد و نقطه (B) نقطه پایان خط مسیرها را وقتی که کلید خاموش باشد، نشان می‌دهد.
می‌توان مشاهده کرد وقتی که مقدار C₁افزایش یابد منجر به کاهش ناحیه وجود مد لغزشی می‌شود (ضریب خط لغزش (C₁ پاسخ دینامیکی سیستم در مد لغزشی را نیز تعیین می‌کند. مطابق با معادله (۴ ـ ۶) پاسخ دینامیکی سیستم از مرتبه یک با ضریب زمانیC=1/C₁ می‌باشد. بنابراین سرعت بالای پاسخ یعنی  ناحیه وجود مد لغزشی را کاهش می‌دهد و سبب ایجاد جهش و یا نوسان در پاسخ گذاری سیستم گردد. پاسخ زمانی ولتاژ خروجی و جریان سلف به ازای مقادیر مختلف C₁ به ترتیب در شکل ۴ ـ‌۶ و ۴ ـ ۷نشان داده شده است که در آنK=C₁R_LC می‌باشد.
مدل شبیه سازی در شکل پیوست ۳-۸ آورده شده است. همان طور که در این شکل دیده می‌شود به ازایK=1 هم ولتاژ خروجی و هم جریان سلف در ابتدا دارای جهش نمی‌باشند.

شکل ۴ ـ‌۶: پاسخ زمانی ولتاژ خروجی به ازای مقادیر مختلف K که در آنK=C₁R_LC می‌باشد. همان طور که مشاهده می‌گردد با افزایش K مقدار جهش و نوسان افزایش می‌یابد.

شکل ۴ ـ ۷: پاسخ زمانی جریان سلف به ازای مقادیر مختلف K که در آنK=C₁R_LC می‌باشد. مثل ولتاژ خروجی اینجا هم با افزایش مقدار K مقدار جهش و نوسان افزایش می‌یابد.

شکل(۴-۸): پاسخ زمانی ولتاژ خروجی PID.( برحسب میلی ثانیه)

شکل(۴-۹): پاسخ زمانی ولتاژ خروجی SMC. ( برحسب میلی ثانیه)

شکل(۴-۱۰): پاسخ زمانی ولتاژ خروجی PID,SMC. ( برحسب میلی ثانیه)
شکل(۴-۱۱): پاسخ زمانی ولتاژ خروجی SMCکه در زمان T=3میلی ثانیه بار تغییر پیدا کرده ولی همجنان خروجی مقاوم است.
۴ ـ ۲- خلاصه
یک تاریخچه مختصر SMC با یک خلاصه کوتاه از تحقیقات اولیه انجام شده داده شد. تئوری SMC با جزئیات شرح داده شدت. تحقیقات و کاربردهای SMC در سیستم‌های مکانیکی و الکتریکی به طور مختصر مورد بررسی قرار گرفت. تئوری SMC استفاده شده در مبدل DCبه DC باک با جزئیات ارائه شد. تحقیقات انجام شده در زمینه کاربرد SMC در منابع تغذیه سوئیچینگ و دستاوردهای حاصله نیز در یک بخش جداگانه مورد بررسی قرار گرفت.
فصل پنجم
نتیجه گیری و کارهای آینده
۵-۱ ـ نتیجه گیری
دراین بخش نتایج اصلی مربوط به این پایان نامه خلاصه شده است. هدف اصلی کار پیاده سازی دو روش کنترلی مختلف یعنی کنترل PID و SMC بر روی مبدل‌های غیر ایزوله است
در فصل اول چارچوب اصلی کار تعیین شده و به صورت خلاصه کار صورت گرفته در هر فصل توضیح داده شده و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. در فصل دوم جزئیات مفصل و طبقه بندی منابع تغذیه سوئیچینگ ارائه گردید. همچنین در این فصل به کمک معادلات ریاضی، مقدار اندوکتانس بحرانی برای مبدل‌های DC بهDC غیر ایزوله به طور خلاصه تعیین گردید.
درفصل سوم روش های کنترلی مختلف را که برای کنترل منابع تغذیه سوئیچ شده مورد استفاده قرار می‌گیرند، توضیح داده شده است. مزیت‌ها و نقاط ضعف هر روش کنترلی نشان داده شد. در فصل چهارم تجزیه و تحلیل دقیقی در راقبطه با تئوری SMC وهمچنین بررسی تحقیقات گذشته در کاربردهای مکانیکی و الکتریکی ارائه شده است. دلیل انتخاب SMC به عنوان یک روش کنترلی برای منابع تغذیه سوئیچ شده ارائه گردید.در نهایت روش SMC بر روی مبدل DCبهDC کاهنده پیاده سازی شده است.
در انتها، مقایسه تاثیرات کنترل خطی و مد لغزشی بر روی پاسخ حالت ماندگار مبدل باک تحت نوسانات خطی، نوسانات بار و تغییرات قطعات مختلف انجام شده است.
در این پایان نامه نشان داده شده است که، در مقایسه با کنترل خطی، روش مد لغزشی پاسخ حالت ماندگار بهتر، پاسخ دینامیکی بهتر، تداخل امواج الکترو مغناطیس کمتر و مقاومت بیشتر در مقابل اغتشاشات احتمالی سیستم را فراهم می­ کند.
در این پایان نامه، کنترل کننده مقاوم فرکانس متغییر به منظور تنظیم ولتاژ خروجی برشگرهای الکترونیک قدرت ارائه شده است. اساساً استفاده از روش های کنترل مقاوم در برشگرهای الکترونیک قدرت موضوع جدیدی می باشد. همچنین تلاش می شود که با لحاظ نمودن تاثیر المانهای پارازیتی در مدل فضای حالت متوسط گیری شده سیستم کنترلی، پاسخ قابل قبولی از کنترل کننده طراحی شده در یک محدوده وسیعی از تغییرات مقادیر بار و ولتاژ ورودی مبدل دریافت کرد.
۵-۲ پیشنهاداتی برای ادامه ی کار تحقیقاتی
در سالهای اخیر ،روش SMC برای منابع تغذیه سوییچینگ به طور گسترده ای مورد استفاده قرار گرفته است .در تعدادی از این تحقیقات ، نشان داده شده است که روش SMC روش کنترلی مناسبی در مقایسه با سایر روش های کنترلی است.
پیشنهاد می شود که تحقیقات مقایسه ای بیشتری بر رویSMC و سایر روش های کنترلی پیشرفته مانندروشهای تطبیقی ، فازی، عصبی و…نیز انجام شود.همچنین پیاده سازی عملی این روشها ی کنترلی بر روی مبدل های DCبهDC ایزوله و غیر ایزوله مفید است .
همچنین تحقیقات بیشتری در رابطه با پیاده سازی روشSMCبر روی مبدل های رزونانسی (شامل ZVS وZCS)نیز می تواند انجام گیرد . یک زمینه ی تحقیقاتی دیگر ، مطالعه ی مقایسه ای بازده مبدل DCبه DCو رزونانسی به هنگام پیاده سازی روشSMC می باشد.
پیوست‌ها
پیوست الف (معادلات ریاضی)
پیوست الف-۱
برای اثبات اینکه در شرایط CCM بدترین حالت هنگام انتخابL_CriticaL برای یک توان خروجی مینیمم و یک ولتاژ ورودی ماکزیمم اتفاق می‌افتد، به معادله ۱۲-۲ که دوباره در زیر نوشته شده است، مراجعه شده است:

با جابجایی عبارات داریم:

که منجر می‌شود به

از معادله ۵ ـ ۲ و به منظور اینکه حالت CCM اتفاق بیفتد داریم

از معادله (.۱-۳)، بیشترین مقدارL_CriticaL وقتی اتفاق می‌افتد که P_O در مینیمم خودش وV_in در مقدار ماکزیمم خودش باشد، که این حالت به عنوان بدترین حالت تلقی می‌شود.

در طی این جلسات، یادگیری بر موارد زیر متمرکز است:

• • ورود و ماندن در حالتی ساکن و آرام

• • چشیدن طعم آگاهی بدون واکنش، بدون قضاوت و دست اول

• • تمرین کردن مجموعه ای از فنون هشیاری

• • تشخیص مواقعی که تحت استرس هستیم

• • آگاهی فزاینده از تعاملات ظریف ذهن بدن و تاثیر این تعاملات بر سلامتی و بهزیستی -

• • دستیابی سریع تر به بهبودی پس از وقایع استرس زا

جلسات چهارم تا هشتم
در جلسات چهارم تا هشتم، بر اساس آموزش های ارائه شده در چهار هفته ی اول، یادگیری عمدتا شامل گسترش مهارتهای یاد شده خواهد بود و همزمان به تعمیق ظرفیت افراد برای به کارگیری این مهارت ها در زندگی شخصی و حرفه ای خود خواهد پرداخت.با تمرکز بر افزایش توانایی خود برای درک خود، دیگران و موقعیت ها در شبکه ای به هم مرتبط از اطلاعات، و یادگیری انتخاب

پاسخ های مناسب و موثر، به شکلی تجربه ای به بررسی موارد زیر خواهیم پرداخت:

• • استفاده ی تعمدی از آگاهی لحظه به لحظه به منظور تغییر عادات و الگوهای ذهنی که پیش از این ناهشیار بودند و بهبود کارآیی خود در محیط کار

• • سبک های ارتباط بین فردی که یا مانع مکالمه و کار گروهی می شوند و یا دریچه ای را به سوی آن می گشایند

• • ایجاد همدلی بیشتر نسبت به خود و دیگران

• • افزایش ظرفیت ما برای حفظ آگاهی خود در موقعیت های دشوار و هیجانی

• • بازسازی، توانمندسازی و فعالسازی مجدد توانایی ذاتی ما برای رهبری، دیدن مسائل و تولید از طریق همکاری با همکارانمان، و بررسی شیوه های به کارگیری و استفاده ی موثر از هشیاری در محیط کار هم به عنوان وسیله ای برای کاهش استرس و هم به عنوان ابزاری برای پرورش درک و همکاری بیشتر در محیط سازمانی.

جلسه نهم تا دوازدهم: مرور مطالب و تکالیف داده شده قبلی
۳-۵-۲- آموزش رفتار درمانی شناختی
برنامه ی مداخله بر اساس الگوی شناختی رفتاری تورک(۲۰۰۴) و فری(۲۰۰۷) تنظیم شده است. این برنامه ی درمانی با شیوه ی شناختی رفتاری برای کنترل دردهای مزمن تنظیم شده است که عناوین کلی جلسات آن به شرح زیر است: جلسه ی اول: خوش آمدگویی، معارفه، ارزیابیهای اولیه و آشنایی با برنامه. جلسه ی دوم: منطق مداخله، چرخه ی تنش- ارزیابی- درد. جلسه ی سوم: تعامل افکار، هیجانات، فیزیولوژی و رفتار شناسایی افکارخودکار. جلسه ی چهارم: ارزشیابی افکار. جلسه ی پنجم: .ABC خودکار وابسته به درد، آموزش مدل مخالف ورزی با افکارخودکار و جایگزینی منطق متناسب. جلسه ی ششم: شناسایی افکار واسطه ای و افکار هسته ای و تبیین آنها در چرخه ی درد. جلسه ی هفتم: شناسایی باورهای خاص واسطه ای و هسته ای مربوط به درد. جلسه ی هشتم: تحلیل افکار و نحوه ی بازسازی و تدارک مخالف ورز منطقی. جلسه ی نهم : اضافه نمودن تمرین خودگویی مقابله ای. جلسه ی دهم: ادامه ی تحلیل افکار و تنظیم خودگویی مقابله ای برای موقعیتهای تحریک گر. جلسه ی یازدهم: آشنایی با مقابله ها و رفتارهای متناسب با افکار جایگزین. جلسه ی دوازدهم: اختتام، پیشگیری از عود، ارزیابی های نهایی
معرفی تکنیک‌های شناختی رفتاری استفاده شده در جلسات درمانی
خودنظاره‌گری: یعنی آن که فرد افکار و رفتار خودش را مشاهده کرده و پاسخ‌هایش به آن‌ها را یادداشت کند. البته استفاده و بهره گیری بهینه و اثربخش از رفتارهای شناختی مستلزم آن است که فرد بتواند شیوه‌های ناسازگار تفکر را شناسایی کند. (هرینگتون، ۱۹۹۳). آموزش ارزیابی خود عبارت است از فرایند مقایسه عملکرد خود با یک معیار درونی. خودارزیابی منفی هم یکی از علائم رایج افسردگی است. (کندل، استارک و آدام، ۱۹۹۰ به نقل از هرینگتون ۱۹۹۳).
آموزش حل مساله: در این شیوه درمانگر چارچوب کلی مهارت‌ها را به فرد آموزش‌ می‌دهد تا او بتواند مسائل را شناسایی کند، برای حل مساله تدابیر مختلفی را اتخاذ کند. پاسخ‌های احتمالی گوناگون و پیامدهای این پاسخ‌ها را کشف کند و مراحلی را برای رسیدن به یک هدف مطلوب برنامه ریزی کند. (هیوز، ۱۹۸۸).
بازسازی شناختی: در این روش تلاش‌ می‌شود که سبک ناسازگارانه فرد و فرضیه‌های ذهنی که منجر به این سبک شناختی منفی‌ می‌شوند، اصلاح گردد. این اصطلاح که نخستین بار توسط الیس (۱۹۶۲) و بک (۱۹۶۷و۱۹۷۶) مطرح شد. به استفاده از طرح پرسش به شیوه سقراطی یا مجادله منطقی برای تغییر افکارناسازگارانه یا تحریف شده اشار دارد. این رویکرد توسط گلدفرید (۱۹۷۹) و مایکنبام (۱۹۷۷) گسترش یافت و در حال حاضر در درمان افسردگی و اضطراب کودکان و نوجوانان به کار‌ می‌رود. (به نقل از علاقبند و فرهی۱۳۸۰)
آموزش روانی: گرچه درمانگران مکرراً اطلاعاتی را به شیوه‌های متفاوت در اختیار مراجعانشان قرار‌ می‌دهند، آموزش روانی یکی از مفیدترین آنهاست. شیوه روانی آموزشی یک ابزار مفید در بسیاری از زمینه‌ها می‌باشد. (کومینارز، ۱۹۹۷ مالو، وست کوریگان‌پنا و کاینگهام، ۱۹۹۴).
حل مسئله: به وسیله افزایش توانایی مراجعان جهت منطقی فکر کردن در خلال یک موفقیت، خلق جانشین‌های بالقوه و سپس انتخاب مناسب‌ترین راه حل. درمانگران مهارت‌های حیاتی زندگی را فراهم‌ می‌آورند و به مراجعان در حل مشکلات مربوط به مواد و مشکلات روزمره کمک خواهد نمود. تکنیک حل مساله در این مداخله برای افزایش کفایت شخصی به کار‌ می‌رود.
۲-۶- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات
در پژوهش حاضر برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش بازبینی نمودارها، درصد بهبودی برای معناداری بالینی، و ضرایب اثر برای معناداری آماری و شاخص های شش گانه کارایی استفاده شد. همچنین مقایسه یافته های بالینی نیز برای مقایسه دو شیوه درمانی به کار برده شد .
فرمول درصد بهبودی یکی از روش های سنجش میزان پیشرفت مراجعان در کاهش مشکلات آماجی است. این فرمول را اولین بار بلانچارد^[۳۶۲] و اسکوارز^[۳۶۳] (۱۹۸۸؛ به نقل از اوگلز^[۳۶۴]، لونر^[۳۶۵]، و بونستیل^[۳۶۶]، ۲۰۰۱) به کار بردند. در فرمول درصد بهبودی، نمره فرد در پیش آزمون را از نمره فرد در پس آزمون کم میکنیم و حاصل آن را بر نمره پیش آزمون تقسیم مینماییم. اگر درصد بهبودی دست کم ۵۰ باشد میتوان نتایج را از نظر بالینی معنادار قلمداد کرد (به نقل از اوگلز و همکاران، ۲۰۰۱).
A%=
فرمول ۳-۱ روش محاسبهی درصد بهبودی
به منظور بررسی معناداری آماری نیز از اندازه اثر کوهن استفاده شد. اندازه اثر یک اسم است به خانواده ای از شاخص هایی که مقدار اثر درمان را اندازه گیری می کنند داده شده است. کوهن در سال ۱۹۹۸ مقدار D را به عنوان تفاوت بین میانگین ها تقسیم بر انحراف استاندارد هر دو گروه تعریف کرده است که از فرمول زیر به دست می آید:
در این فرمول منظور از گروه اول نمره فرد در خط پایه است.
D=
فرمول ۳-۲ روش محاسبهی اندازه اثر کوهن
۲-۷- ملاحظات اخلاقی
شرکتکنندگان در پژوهش زیر نظر متخصصان همزمان با برنامه مداخله داروهای لازم را دریافت می کردند و همچنین کاملا داوطلبانه در پژوهش شرکت کردند و از فرایند مداخله های درمانی از ابتدا با خبر شدند.
فصل چهارم: یافته ها
در این فصل یافته‌ها‌‌‌ به‌صورت جدول و نمودار ارائه گردیده است. همهی آزمودنی‌ها‌‌‌ ۱۲ جلسهی درمانی(رفتار درمانی شناختی و ۱۲ جلسه استرس زدایی مبتنی حضور ذهن) دریافت کردند. در ابتدا به ویژگی ‌ها‌‌‌ی جمعیت‌شناختی اشاره شده و سپس درصد بهبودی و ضریب کوهن در مرحلهی خط پایه، میانگین جلسات درمانی (جلسهی سوم، جلسهی هشتم، جلسهی دوازدهم، پس از درمان) و مرحلهی پیگیری ۱ ماهه ارائه شده است.
۴-۱- فرضیه ‌ها‌‌‌ی پژوهش
فرضیه اول:‌ آموزش رفتار درمانی شناختی خستگی درد، استرس ادراک شده و عاطفه منفی بیماران مبتلا به درد مزمن را کاهش می دهد.
جدول ۴-۱
نمرات آزمودنی اول در خستگی درد، استرس ادراک شده و عاطفه منفی در مرحله خط پایه، حین مداخله، پس از درمان، پیگیری

شکل۳-۱: طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه گنترل (دلاور، ۱۳۸۱)
۳-۲- جامعه ی آماری و روش نمونه گیری
جامعه آماری این پژوهش شامل تمامی کودکان دختر و پسر پیش دبستانی شهر لاهیجان در سال ۹۴- ۹۳ (تعداد ۳۶۰ نفر) می باشد. که پنج مدرسه را به شیوه تصادفی که شامل پنج کلاس آموزشی پیش دبستانی مختلط (تعداد ۱۳۴ نفر) بودند انتخاب و از والدین کودکان خواسته شد که به پرسشنامه پرخاشگری پیش دبستانی واحدی وهمکاران(۱۳۸۷)۴۳ گویه ای و پرسشنامه مهارت های اجتماعی ماتسون فرم کودکان (۱۹۸۳)۵۶ گویه ای پاسخ دهند. پس از اجرای پرسشنامه ۲۴ نفر از کودکان به روش تصادفی ساده انتخاب و در دو گروه۱۲ نفره آزمایش و کنترل گمارده شدند.
۳-۳- ابزار پژوهش
پرسشنامه پرخاشگری کودکان پیش دبستانی:
این مقیاس یک پرسشنامه ۴۳ سوالی با مقیاس رتبه بندی لیکرت، برای ارزیابی پرخاشگری جسمانی، رابطه ای و واکنشی – کلامی کودکان پیش دبستانی است. این پرسشنامه برای اولین بار در سال ۱۳۸۷ توسط واحدی، فتحی آذر، حسینی نسب و مقدم با بهره گیری از پرسشنامه پرخاشگری کودکان دبستانی شهیم(۱۳۸۵) و پرسشنامه پرخاشگری اهواز(۱۳۸۴) به منظور سنجش ابعاد مختلف پرخاشگری در کودکان سنین پیش دبستانی طراحی گردید. این پرسشنامه که توسط مربی یا والدین کودک تکمیل می گردد شامل یک نمره کلی و چهار زیر مقیاس: الف) پرخاشگری کلامی – تهاجمی، ب) پرخاشگری فیزیکی – تهاجمی، ج) پرخاشگری رابطه ای و د) خشم تکانشی می باشد. نمره دهی، این پرسشنامه در یک مقیاس لیکرتی ۵ درجه ای اصلاً = ۰ به ندرت = ۱، یک بار در ماه = ۲، یک بار در هفته = ۳، اغلب روز ها = ۴ می باشد که نمره هر زیر مقیاس از جمع نمره سوال های مربوطه و نمره کل از جمع تمامی زیر مقیاس ها حاصل می گردد. همچنین نقطه برش در انتخاب افراد پرخاشگر براساس این پرسشنامه، دو انحراف معیار بالاتر از میانگین است. ضریب اعتبار آلفای کرونباخ در کل مقیاس ۹۸ درصد و در عامل های چهارگانه پرخاشگری کلامی – تهاجمی، فیزیکی- تهاجمی، رابطه ای و خشم تکانشی به ترتیب ۹۲، ۹۳، ۸۸، ۹۴ درصد به دست آمده است.

پرسشنامه مهارت های اجتماعی ماتسون (فرم کودکان):
یکی از معروف ترین ابزار های اندازه گیری مهارت های: اجتماعی، پرسشنامه مهارت های اجتماعی ماتسون می باشد. نسخه اصلی مقیاس سنجش مهارت های اجتماعی ماتسون (فرم کودکان) که توسط ماتسون در سال (۱۹۸۳) برای سنجش مهارت های اجتماعی افراد ۴ تا ۱۸ سال تدوین گردیده است شامل ۶۲ پرسش است که توسط یوسفی و خیر (۱۳۸۱) در جامعه نوجوانان ایرانی تحلیل عاملی شد. پس از بررسی پایانی و روایی مقیاس در بین نوجوانان ایرانی پرسش های ۱-۸-۲۷-۱۷-۴۲-۶۲ حذف شد و به ۵۶ پرسش کاهش یافت که مهارت های اجتماعی افراد را توصیف می کند. پرسشنامه مهارت های اجتماعی ماتسون به گونه ای طراحی شده است که نمره گذاری هر یک از سوالاتش از ۰ تا ۴ می باشد. برای پاسخ گویی به آن آزمودنی باید هر عبارت را بخواند و سپس پاسخ خود را بر اساس یک شاخص پنج درجه ای از نوع لیکرت با دامنه ای از نمره صفر (هرگز / هیچوقت) تا چهار (همیشه) مشخص نماید. برای این مقیاس، ۵ مقیاس فرعی در قالب پنج عامل جداگانه طبق پژوهش های انجام شده یوسفی و خیر (۱۳۸۱) به شرح زیر تعریف شده است:
عامل اوّل، مهارت های اجتماعی مناسب است که رفتار های اجتماعی از قبیل داشتن ارتباط دیداری با دیگران، مودب بودن، به کار بردن نام دیگران و اشتیاق به تعامل با دیگران به طریقی مفید و مؤثر را در بر می گیرد که گویه های ۹-۱۲-۱۳-۱۶- ۲۰-۲۳- ۲۴-۳۱-۳۳-۳۴-۴۰-۴۳-۴۴-۴۶-۵۰-۵۵-۵۶-۵۹ را شامل می شود.
عامل دوّم، جسارت نامناسب است که رفتار هایی مانند دروغ گفتن، کتک کاری، خرده گرفتن بر دیگران ایجاد صدا های ناهنجار و ناراحت کننده و زیر قول خود زدن را شامل می شود که گویه های ۶-۷-۱۵-۱۹-۲۱-۳۰-۳۹-۴۱-۵۴-۵۷-۵۸ را شامل می شود.
عامل سوّم، تکانشی عمل کردن و سرکش بودن است که رفتار هایی از قبیل به آسانی عصبانی شدن یا یک دندگی و لجبازی را در بر دارد که گویه های ۲-۳-۴-۵-۱۱-۱۴-۲۲-۲۹-۳۵-۳۷-۵۳-۶۱ را شامل می شود.
عامل چهارم، اطمینان زیاد به خودداشتن است و در بردارنده رفتار هایی در مورد به خود نازیدن و به دیگران پز دادن، تظاهر به دانستن همه چیز و خود را برتر از دیگران دیدن است که گویه های ۱۸-۳۳-۳۶-۴۵-۵۱-۶۰ را شامل می شود.
عامل پنجم، حسادت و گوشه گیری است که در بردارنده تنهایی وحسادت می باشدکه گویه های ۱۰-۲۵-۲۶-۲۸-۳۸-۴۷-۴۸-۴۹-۵۲ را شامل می شود. علاوه بر نمراتی که پاسخ گو در هر کدام از عوامل یاد شده به دست می آورد، جمع نمرات ۵۶ عبارت موجود در مقیاس نیز یک نمره کلی که بیانگر مهارت اجتماعی آزمودنی است به دست می دهد(ماتسون، ۱۹۸۳).
برای بررسی پایایی مقیاس مهارت اجتماعی، از ضرایب آلفای کرونباخ و تنصیف استفاده گردیده است. پژوهش ها نشان داده اند که مقیاس مهارت های اجتماعی ماتسون از ثبات روان سنجی، پایایی بالای باز آزمایی و روایی افتراقی قابل قبولی برخوردار است(ماتسون، ۱۹۸۳). نتیجه این که مقیاس مهارت های اجتماعی ماتسون برای ارزیابی مهارت های اجتماعی، دارای پایایی مطلوب و قابل قبولی است. روایی این مقیاس نیز با بهره گرفتن از روش های تحلیلی عوامل همانند تحقیق ماتسون(۱۹۸۳)، پنج عامل را فقط با تفاوت هایی در محتوای برخی از آنها به دست داد(یوسفی وخیر، ۱۳۸۱). همچنین مقدار ضرایب آلفای کرونباخ و تنصیف برای کل مقیاس، یکسان و برابر با ۸۶/۰ بوده است. همچنین همبستگی بین پنج عامل و نمره کل نیز محاسبه گردیده است. دامنه این ضرایب از ۴۳/۰ تا ۷۶/۰ بود و همگی در سطح ۰۰۰۱/۰=p معنی دار بودند.
۳-۴- روش اجرای پژوهش
در مرحله پیش آزمون، داده ها با بهره گرفتن از پرسشنامه پرخاشگری کودکان پیش دبستانی (واحدی و همکاران، ۱۳۸۷). پرسشنامه مهارت های اجتماعی ماتسون از دو گروه آزمایش و کنترل جمع آوری شد. یک هفته پس از اجرای پیش آزمون، برنامه بازی درمانی گروهی برای گروه آزمایش برگزار شد. سپس یک هفته پس از پایان جلسات آموزشی، از هر دو گروه پس آزمون به عمل آمد. در مرحله پیش آزمون ابتدا پژوهش گر ازمربی و والدین اطلاعات جمعیت شناختی (تعداد فرزندان درخانواده، تحصیلات پدر و مادر)را پرسش وثبت کرد. در مرحله پیش آزمون و پس آزمون به ترتیب پرشسنامه پرخاشگری کودکان پیش دبستانی وپرسشنامه مهارت های اجتماعی ماتسون به صورت گروهی با نظارت پژوهشگرتوسط والدین کودکان اجرا گردید. قبل از اجرای پرسشنامه ها راهنمایی های لازم انجام شد. روش اجرای برنامه آموزش بازی درمانی گروهی به این صورت بود که در جلسه اول اهداف پژوهش به اختصار شرح داده شد وزمان و چگونگی برگزاری جلسات وضرورت حضور به موقع دانش آموزان بیان گردید. سپس برنامه آموزش بازی درمانی گروهی در جلسات ۴۵ دقیقه ای طی ۴ هفته متوالی به تعداد ۸ جلسه (هفته ای دو بار )در روز های شنبه و چهار شنبه از ساعت۱۰الی ۱۱ صبح برگزار شد. و مدت اجرای کل برنامه از دوم بهمن ۹۳ شروع وتا بیست وهشت اسفند به طول انجامید.
برنامه مداخله بازی درمانی گروهی:
پس از اجرای پیش آزمون ها و جایگزین کردن آزمودنی ها به طور تصادفی در گروه های آزمایش و کنترل، جلسات بازی درمانی به شیوه گروهی و مختلط در ۸جلسه در طی ۴ هفته و هفته ای ۲ بار به مدت ۴۵ دقیقه طبق برنامه بازی درمانی گروهی (گلدارد، ۱۹۹۷؛ نقل از ارجمندی، ۱۳۹۹). و با پیروی از اصول بازی در مانی (اسکلاین، ۱۹۸۲؛ نقل از مزینی، ۱۳۷۱). برای گروه آزمایش برگزار شد. در این تحقیق گروه کنترل هیچ برنامه آموزشی دریافت نکردندو فقط پیش آزمون و پس آزمون به عمل آمد.
جلسات بازی درمانی برای گروه آزمایش به قرار زیر است:
جلسه اول: آشنایی درمانگر با کودکان از طریق ارتباطی گرم و دوستانه و آشنایی کودکان با یکدیگر و ارائه قوانین و وظایف هر عضووفعالیت های جلسات گروهی.
در اولین جلسه از بازی درمانی گروهی با لبخندی دوستانه و ایجاد ارتباطی گرم خوش آمد گویی شد و کودکان بعد از معرفی خود به دیگران و سلام و احوال پرسی با هم آشنا شدند و بعد فعالیت های جلسه های بازی درمانی با کودکان در میان گذاشته شد و توضیح داده شد که قرار است ما در هر جلسه یک سری بازی های مختلف را با هم انجام دهیم. از طرفی یک سری قوانین و محدودیت هانیز با کودکان گذارده شد نخست اینکه کودکان اجازه ندارند به خود یا کودکان دیگر ودرمانگر آسیب برسانند. دوم اینکه آنها اجازه ندارند به وسایل بازی صدمه بزنند و سوم اینکه باید هنگامی که جلسه بازی درمانی به پایان می رسد اتاق بازی را ترک کنند.
جلسه دوم: پذیرش کودک به طور کامل آن گونه که هست بدون تحسین و سرزنش و شناسایی احساسات کودکان و ایجاد شرایط لازم جهت برون ریزی احساسات آنها.
در دومین جلسه ارائه بازی هایی که از قبل برنامه ریزی شده بود آغاز شد که با نمایش یک کارتون و کشیدن نقاشی با ماژیک و مداد رنگی وبا انگشتان دست وبعد ساختن پازل به صورت گروهی بود که هدف این بازی ها، برون ریزی احساسات، تشخیص عواطف خود، پرورش قدرت بیان، افزایش تصور بدنی بود و اما بودند کودکانی که با بی تفاوتی برخورد می کردنند واز خود علاقه ای نشان نمی دادند که در این موارد سعی داشتم شیوه رفتار و نگرش کودک را بپذیرم و با گفتن جملاتی چون(من اینجام که به تو کمک کنم، از تو می خوام که منو دوست خودت بدونی، دوست دارم به من بگی که چی تورو ناراحت کرده )کودک را به سمت بازی با گروه بکشانم.
جلسه سوم: کمک به کودکان در جهت شناخت احساسات مثبت و منفی و افزایش مهارت مقابله با هیجان های منفی از طریق ایجاد فضایی سهل گیرانه.
در این جلسه از طریق بازی با خانواده های عروسکی که نماینده مادر، پدر و خواهرها و برادر ها هستند و خانواده کودکان را نشان می دهند به درک واقیت ها پی برده شد و احساسات مثبت و منفی کودک بهتر و راحت تر درک شد و همچنین از طریق بازی با عروسک های نمایشی و بازی با لوازم پزشکی به کندو کاو در تجارب زندگی واقعی کودکان پرداخته زیرا این اسباب بازی ها تعادل درونی کودک را ارتقا می بخشد و کودک را در جهت شناخت احساسات مثبت و منفی و مقابله با هیجان های منفی یاری می دهد البته گفتنی است که در این جلسه کودک به استفاده از وسایل به شیوه ای خاص وادار نشد و همچنین سئوال های باز جویانه مربوط به تجربه های زندگی از او پرسیده نشد.
جلسه چهارم: آموزش شناسایی افکار منفی از جمله پرخاشگری وبرگرداندن آنها به کودکان.
در این جلسه هدف از بازگرداندن احساسات کودکان، چه این احساسات با کلمه ها بیان شوند یا با حالت های مختلف چهره یا به صورت معنای نمادین در بازی، کمک به کودکان برای بینش پیدا کردن نسبت به این گونه احساسات بود. در این جلسه هنگامی که احساسات با بهره گرفتن از کلمه ها بیان می شدند دقت شد که واقعا کودکان چه می گویند وبیش از منظور کودک از جمله هایشان تعبیر و تفسیر نشد. در این جلسه در بازی خیالی با الگو ها یکی از کودکان که بیشتر از همه پرخاشگری در او موج می زد بیان کرد (که من به برادرم تف می کنم، من به پدرم تف می کنم، من درست روی صورت آنها تف میکنم، اونا اسباب بازی های منو نمی دن، اون تفنگ منو شکست، من به اونا نشون می دم )اینگونه برخورد شد و این جملات گفته شد(تو خیلی از دست برادر و پدرت عصبانی هستی، دوست داری تا برای رفتاری که با تو کردن تو صورت اونا تف کنی آیا فکر می کنی این کار درستی ودیگه راهی وجود نداره؟)با این گفت وگو کودک به اشتباه خود پی برد. واما بازی های دیگری که در این جلسه ارائه شد بازی با شانه های تخم مرغ و چوب بستنی بود که باید به صورت گروهی کاردستی درست می کردند که کودکان پرخاشگربه راحتی رفتارهای خود را به صورت پاره کردن و فشرده کردن و له کردن شانه های تخم مرغ و شکستن چوب های بستنی نشان می دادند. واما در این جلسه آخرین بازی که رفتارهای پرخاشگرانه را به خوبی نشان می داد بازی با گل رس جهت ساختن مجسمه های گلی بود. در این بازی هادر بعضی از موارد احساسات خشمگینانه و پرخاشگرانه با چنان شدتی در اتاق بازی ابراز می شد که فرو نشاندن آنها کمی دشوار بود در چنین مواقعی جلوی خود را گرفتم و به سرعت وارد عمل نشدم و کم کم از طریق آگاه کردن کودک با این رفتارها کودک را آرام کردم.
جلسه پنجم: آموزش مهارت کنترل خشم از طریق رعایت اصل احترام به کودک.
در این جلسه به ارائه بازی هایی که بر بروز و کنترل خشم و پرخاشگری کودکان تاثیر دارد با رعایت اصل احترام به کودک پرداخته شد. و با کمک اسباب بازی هایی مانند تفنگ دارای گلوله های باد کشی به کودک امکان داده شد تا امتحان کند که حدو مرز مجاز و غیر مجاز در کجاست. کودکان در این فرایند بازی درمانی آموختند که حد فاصل این دو را در چه نقطه ای ترسیم کنند که در آزمودن حدو مرزها کودک میتواند عواطف فرو خورده خود را با شدت تمام ابراز کند و همچنین بازی با اسباب بازی های باد شدنی ایستاده و سربازهای اسباب بازی و عروسک پارچه ای به شکل تمساح واسلحه غیر واقعی و چاقو های پلاستیکی توانستند خشم و خصومت وناکامی خود را ابراز کنند و همچنین هیجان های فرو خورده خود را که بر چسب کلامی خاصی برای آنها ندارند رابیان و توصیف کنند. همچنین با بازی با حیوان های اسباب بازی که نمایشگر حیوانات وحشی بودند کودکانی که در مراحل اولیه بازی درمانی نشان دادن احساسات پرخاشگرانه در برابر عروسک هایی به شکل انسان برایشان دشوار بود بسیار مفید بود زیرا این کودکان مثلا به عروسک پدر شلیک نمی کردنند ولی به عروسک شیر جنگل شلیک می کردند ویا با بازی عروسک دستکش تمساح خصومت خود را به صورت گاز گرفتن و جویدن نشان می دادند.
جلسه ششم: آشنایی کودک با رفتارهای پسندیده (باید کردها )و رفتارهای ناپسند (نباید کرد ها) جهت آموزش مهارت های اجتماعی
در این جلسه کودکان به بازی با عروسک های خیمه شب بازی و اجرای نمایش توسط آنها و بازی با با عروسک های انگشتی پرداختندتا علاوه بر ارتباط با هم با رفتارهای پسندیده و ناپسند آشنا شوند همچنین بازی با ماسه اجرا شد که وسیله ای فوق العاده برای ابراز احساسات و تعیین حد و مرز و پیدایش کنترل خود در بروز رفتار های ناپسند کودکان است. اجرای بازیهای گروهی چون پرتاب توپ داخل سطل و بازی با نخ و تسبیح و بازی با اشکال هندسی صورت گرفت که از طریق این بازی ها به کشف نگرانی روابط با همسالان پی برده شدو کمک شد تا این نگرانی و ترس در کودکان از بین برود.
جلسه هفتم: آموزش همکاری و ایجاد ارتباطات اجتماعی در کودکان

اما طی گزارشی که در نوامبر ۲۰۱۲ در پروژه‌ی دموکراسی در خاورمیانه تحت عنوان «یک سال بعد» منتشر شد مشخص گردید که دولت بحرین از ۲۶ توصیه‌ای که در گزارش کمیسیون مستقل تحقیق مطرح‌شده بود تنها به سه مورد آن به‌طور کامل متعهد شده بود و مابقی توصیه‌ها یا قابلیت اجرا نداشتند یا اینکه در دست بررسی بودند.درنهایت اینکه دولت در خصوص ۶ توصیه‌ی کلیدی این گزارش که شامل :

• • پاسخگویی مسئولان دولتی

• • غیرقانونی دانستن شکنجه و نقض حقوق بشر

• • آزادی زندانیان سیاسی

• • پیشگیری از تحرکات فرقه‌ای

• • حذف سانسور

• • برقراری آزادی بیان

بودند هیچ اقدامی از جانب دولت بحرین انجام نگرفته بود. (Coates Ulrichsen, 2013: 5)
در گزارش دیگری که از سوی سازمان عفو بین‌الملل در نوامبر ۲۰۱۲ در سالگرد انتشار گزارش کمیسیون تحقیق مستقل بحرین منتشرشده بود این مسئله را مطرح کرد که میراث و نتایج اصلاحاتی که بعد از انتشار گزارش کمیسیون مستقل ایجادشده بود به سرعتت در حال محو شدن بودند.زیرا طرح‌هایی چون لغو شکنجه و بازداشت فعالان و ممنوعیت تظاهرات دوباره در این کشور اجرایی شده بود.اما در این میان برگزاری دوباره گفتگوهای ملی در فوریه ۲۰۱۳ و انتخاب ولیعهد به‌عنوان معاون نخست‌وزیر روزنه‌های امیدی را برای دست‌یابی طرفین به توافق روشن ساخت. (Amnesty, 2012: 36)

به دلیل وجود شکاف‌های اقتصادی و سیاسی گسترده میان شهروندان بحرینی و عدم فقدان انگیزه لازم برای انجام اصلاحات و حضور نیروهای عربستانی در این کشور نه‌تنها باعث گسترش فرقه‌گرایی در این کشور شد بلکه منجر به رادیکالیزه تر شدن فضای اعتراضی در این کشور شد و درنهایت منجر به انجام اقدامات خشونت‌آمیز مانند بمب‌گذاری در روستای آل اکر در ۹ آوریل ۲۰۱۲ و بمب گذاری خودرو در جریان مسابقات فرمول یک بحرین در سال ۲۰۱۳ شد. (Coates Ulrichsen, 2013: 7)
۴-۴- ارزیابی سیاست خارجی عربستان سعودی در قبال تحولات بحرین
قبل از آنکه به بررسی واکنش‌های عربستان سعودی به تحولات بحرین بپردازیم باید در ابتدا مبانی و اصول سیاست خارجی این کشور را شرح دهیم تا بتوانیم به درک درستی از واکنش عربستان در قبال تحولات منطقه دست‌یابیم.
۴-۴-۱- مبانی و اصول سیاست خارجی عربستان
تحولات جهان عرب در سال ۲۰۱۲ به‌عنوان یک شگفتی برای کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس محسوب می‌شد و هر یک به شیوه‌ای گوناگون و مطابق با منافع ملی خود در قبال آن اقدام به ایفای نقش نمودند. عربستان سعودی نیز در این تحولات به دنبال آن بود تا با بهره گرفتن از ثروت حاصل از فروش نفت سیاست خارجی موردنظر خود را شکل دهد تا از این طریق ثبات داخلی خود را تضمین کند . (Haykel,2013:2)
عربستان که سیاست محافظه‌کارانه و الگوی امنیتی مبتنی بر اسلوب مدارا و کاهش دشمنی را با دیپلماسی ریالی از دهه ۵۰ میلادی و حتی قبل از آن به اجرا می‌گذاشت پس از بحران عراق و تغییر در ساختار سیاسی این کشور به سود نیروهای نزدیک به ایران، کنار گذاشت و سعی کرد، عملکرد خود را برای احیا موازنه سابق باسیاست خارجی تهاجمی دنبال کند. پس‌ازاین دوره ما شاهد تغییر در سیاست خارجی عربستان به شکل واضح‌تری هستیم. ریاض بر اساس سیاست خارجی محافظه‌کارانه در راستای حفظ وضع موجود تلاش می‌کرد تا مانع از برهم خوردن موازنه در محیط امنیتی خود به‌ویژه در منطقه شود. اما پس از تغییر در موازنه که ناشی از خلأ قدرت در عراق و ظهور «هلال شیعی» در خاورمیانه بود ، نگرانی از نقش ایران در نزد نخبگان سیاسی سعودی را افزایش داد. ازنظر آن‌ها حضور روزافزون ایران در مسائل که به‌طور سنتی مربوط به جهان عرب می‌شده، بسیار نگران‌کننده است.(برزگر،۱۳۸۸: ۱۱۸)
۴-۴-۲- الگوی سیاست خارجی عربستان
سیاست و حکومت در عربستان سعودی حول آل سعود شکل‌گرفته و استمرار یافته است.گرد نانمن معتقد است که دو هدف اصلی حاکمان سعودی در حیطه سیاست خارجی عبارت‌اند از:

1. 1. امنیت داخلی؛

1. 1. امنیت خارجی. به‌علاوه راه پیگیری هدف دوم ازنظر وی تا حدود زیادی توسط هدف اول تعیین می‌شود. (احمدیان،۱۳۹۰: ۷۹)

اگرچه دو هدف غیر اعلانی مذکور از جایگاه محوری در نگرش سعودی به سیاست خارجی برخوردارند، می‌توان چهار هدف اصلی سیاست خارجی عربستان را چنین خلاصه کرد:

1. 1. رشد و توسعۀ اقتصادی، حفظ تمامیت ارضی و حاکمیت ملی؛

1. 1. تقویت و تحکیم همبستگی عربی- اسلامی با محوریت عربستان سعودی و حمایت سیاسی و اقتصادی از اقلیت‌های همسو با ایدئولوژی این کشور.

1. 1. همکاری باقدرت های بین‌المللی و منطقه ای برای حفظ وضع موجود و پیشبرد فرایند صلح در خاورمیانه.

1. 1. حفظ جایگاه برتر در بازارهای جهانی نفت و پیشگیری از کاهش شدید قیمت نفت. ( احمدیان ۱۳۸۹: ۵۵)

در پیگیری اهداف اعلانی و اعمالی سیاست خارجی عربستان، اولویت‌های کاملاً مشخصی دنبال می‌شود. این اولویت‌ها به ترتیب اهمیت عبارت‌اند از: شبه‌جزیرۀ عربستان،جهان عرب، جهان اسلام و سپس عرصۀ بین‌المللی. ریاض تهدید علیه محور نخست را تهدید علیه امنیت ملی خود می‌داند و حاضر است برای پیشگیری از آن به جنگ متوسل شود. (احمدیان،۱۳۹۰: ۸۰)
ریاض سیاست خارجی خود را بر اساس ارائه اسلام برای رهبری برجهان اسلام بنانهاده و با توجه به علائق ایدئولوژیک سعی دارد تا اسلام غیرانقلابی را ترویج کند تا این‌گونه به حفظ طبیعت رژیم حاکم نیز کمک کرده باشد.(زراعت‌پیشه،۱۳۸۴: ۲۲۲)
عربستان سیاست خارجی خود را در این سه حوزه اجرایی می‌کند :

• • منطقه‌ی خلیج‌فارس ؛ که از آن به‌عنوان قلب استراتژی منطقه‌ای عربستان یاد می‌کنند که از نفوذ گسترده‌ی خویش در سازمان شورای همکاری خلیج‌فارس اجرایی می‌کند.

• • محدوده‌ی عربی ؛ که عمق استراتژیک قومی (عربی) است که عربستان با اتحادیه عرب ، آن را اجرایی می‌کند و به دلیل اینکه قومیت عربی در داخل این کشور که به شکل قبیله محوری اداره می‌شود تنها عامل وحدت است، دارای اهمیت بالایی است.(تافلو،۱۳۸۹: ۱۳۰)

• • دایره اسلامی نیز عمق استراتژیک معنوی سیاست خارجی سعودی‌ها است. این استراتژی از طریق سازمان کنفرانس اسلامی با تبلیغ و حمایت مالی از گروه‌های مذهبی و ترویج نگاه مذهبی نزدیک به حاکمیت عربستان به اجرا گذاشته می‌شود. (زراعت‌پیشه،۱۳۸۴: ۲۲۹)

بنابراین تحولات جدید خاورمیانه منجر به شکل‌گیری مشکل در عرصه‌ی سیاست منطقه‌ای عربستان شد که از آن تحت عنوان «بحران سیاست خارجی عربستان سعودی»نام‌برده می‌شود. این کشور که درگذشته به داشتن سیاست خارجی محافظه‌کارانه و میانه‌رو مشهور بوده است، بعد از تحولات اخیر منطقه شاهد اتخاذ سیاست خارجه تهاجمی از جانب این کشور هستیم.این سیاست خارجی جدید برای حفظ امنیت رژیم این کشور است زیرا با توجه به گسترش امواج خیزش‌های مردمی در منطقه این سیاست را تنها راه‌حل برای خروج از بحران تشخیص دادند. یکی از راه‌هایی که سعودی‌ها برای توجیه این سیاست خارجی اتخاذشده مطرح کردند ، طرح یک تهدید منطقه‌ای بوده است. به‌طوری‌که با مطرح کردن مسائل فرقه‌ای و قومی و تمرکز بر روی ایران ، آن را به‌عنوان تهدید منطقه‌ای مطرح می‌کنند ، تا از این طریق بتوانند یک ائتلاف منطقه‌ای علیه ایران ایجاد کند تا هم ضمن محدود کردن این رقیب سنتی بتوانند نگاه‌ها را از مسئله‌ی دموکراسی خواهی و تحولات منحرف کنند. (موسوی ، ۱۳۹۱: ۱۴۴)
بسیاری تغییر سیاست عربستان از میانه‌روی و دوری از تنش‌های منطقه‌ای به‌سوی مداخله‌گرایی و خود درگیر سازی را عاملی برای تنش‏ بیشتر در منطقه‏ و درگیر سازی عربستان و سایر کشورهای منطقه با بحران‌های داخلی ارزیابی می‌کنند. عربستان سعودی در منطقه خاورمیانه به‌عنوان کشوری شناخته می‌شود که از سیاست میانه‌روی پیروی می‌کند. رهبران این کشور تحت تأثیر این سیاست ترجیح می‌دادند که از تغییرات و تحولات ناگهانی در سطح منطقه حمایت نکنند و خود را در معرض خطرات و تهدیدات سیاسی و نظامی قرار ندهند. بااین‌حال روندهای موجود به‌ خصوص سیاست متناقض و مداخله ‏گرایانه عربستان سعودی در قبال تحولات جهان عرب به‌ویژه در قبال بحرین و سوریه نشان‌گر آن است که در شرایط کنونی رهبران سعودی، تداوم چنین سیاستی را در راستای منافع استراتژیک خودارزیابی نمی‌کنند. (ترابی،۱۳۹۱)
تحلیل گران استراتژیک و مفسران سیاسی مداخله‌ی نظامی عربستان در بحرین را از زوایای مختلفی چون محاسبات سیاسی داخلی و منطقه‌ای ، ضرورت‌های استراتژیک و رقابت منطقه‌ای این کشور با ایران در سرتاسر خلیج‌فارس تبیین می‌کنند.برای درک بهتر اقدامات عربستان در تحولات انقلابی خاورمیانه و به‌ خصوص لشکرکشی به بحرین و سرکوب قیام‌های مردمی در این کشور می‌بایست به بررسی تحولات خاورمیانه بعد از سال ۲۰۰۳ بپردازیم.در ماه مه ۲۰۰۳ با حمله‌ی آمریکا به عراق و کنار رفتن صدام و به‌تبع آن روی کار آمدن شیعیان در این کشور ماتریس منطقه‌ای تغییر یافت و بر قدرت منطقه‌ای ایرانی افزود که توانسته بود درزمینهٔ ی هسته‌ای نیز پیشرفت‌هایی داشته باشد و جایگاه ایران را به‌عنوان قدرت منطقه‌ای افزایش دهد. ( Nuruzzaman, 2013: 362)
از طرف دیگر این افزایش قدرت منجر به کاهش قدرت منطقه‌ای عربستانی شد که در این دوران متحد، مصر نیز با کاهش قدرت مواجه شده بود.درواقع بزرگ‌ترین متنفع از اقدامات آمریکا در افغانستان و عراق ، ایران بوده است.چراکه با این اقدامات دو تهدیدی در شرق و غرب این کشور خنثی شدند.(صدام حسین در غرب و حکومت طالبان در شرق ایران).از طرف دیگر تمامی دولت مردانی که اکنون در بغداد در رأس حاکمیت هستند در سال‌های ۱۹۸۰ تا ۱۹۹۰ پناهندگی سیاسی در ایران را تجربه کرده‌اند. لذا مجموعه‌ی این عوامل سبب خشم دولتمردان سعودی شده است و زمینه را برای تغییر سیاست این کشور فراهم کرد. ملک عبدالله پادشاه عربستان به خاطر ترس از تغییرات دموکراتیک سرسختانه به دفاع از رژیم‌های خودکامه در منطقه خلیج‌فارس می‌پردازد.لذا برای معکوس ساختن روند جنبش‌های حامی دموکراسی در منطقه مبادرت به استفاده از زور نمود.از نگاه عربستان بحرین ، به‌عنوان زمین نبرد برای حفظ وضع موجود و جلوگیری از وقوع هرگونه تهدید علیه منافع منطقه‌ای عربستان تفسیر می‌شود.. ( Nuruzzaman, 2013: 367)
شکاف دولت و جامعه در کشورهای عرب منطقه، در طول دهه های گذشته با توجه به سیاست‌های تبعیض‌آمیز خاندان حاکم بسیار تشدید شده و برخی اصلاحات ظاهری هم نتوانسته به تعدیل چالش مشروعیت این رژیمها کمک کند. با ورود موج بیداری اسلامی از ۱۴ فوریه ۲۰۱۱ به بحرین ، مردمان این کشور متأثر از جنبش‌ها و بیداری اسلامی برخاسته از تونس و مصر در خیابانها، شروع به اعتراضات نمودند و این نارضایتیها، بر محورهایی چون حکومت انتخابی ، آزادی مطبوعات ، پایان تبعیض مذهبی و حق برخورداری از تشکلها و سازمانهای سیاسی استوار بوده است.Bayat, 2011:103) )
عربستان تحولات بحرین را، به‌عنوان خط مقدم رستاخیز شیعی در استان‌های شرقی خود قلمداد میکند ؛ که شعله‌های این موج می‌بایست با توسل به سرکوب و کشتار شیعیان در بحرین در نطفه خفه شود؛ تا از چالش جدی در فضای سیاسی عربستان و گسترش این تعارضات به مناطق شرقی این کشور جلوگیری شود . رژیم‌های خودکامه عرب حوزه خلیج‌فارس و شبه‌جزیره عربستان، نیز این احساس خطر را از جانب رژیم‌های سلطنتی مطلقه و در اصل استبدادی و مقتدر خویش می‌بینند؛ که علت این نگرانی را، خطر از دست رفتن قدرت و بقای خود می‌دانند. (Gregory, 2010:10) واکنش عربستان سعودی نسبت به تحولات بحرین ناشی از رویکرد ضدانقلابی این کشور نسبت به تحولات انقلابی خاورمیانه بوده است. (Katzman, 2012: 9)
سیاست خارجی عربستان تا حد زیادی مأموریت و اصول خود را در مهار با تهدیدات انقلابی جهان عرب متمرکز کرده است. برداشت وهابی گری از اسلام سنی نقش عمده‌ای نه‌تنها در قالب هویت‌های فردی و جمعی بلکه در تحکیم ارزش‌های ملی عربستان نقش اساسی داشته است. در مورد بحرین، برخی از حاکمان سعودی، مسئولیت حمایت از نظم منطقه‌ای و محافظت از ساختار موجود در کشورهای عرب خلیج‌فارس را بر عهده داشته که مهار ایران و جلوگیری از افزایش نقش این کشور در ساختار سیاسی منطقه از اهم سیاست هستی شناختی سعودی است. (ابراهیمی،۱۳۹۱: ۳)
این کشور امروزه ، سیاست مقابله با انقلاب‌ها را در منطقه (به‌ویژه در قبال تحولات بحرین) در دستور کار خویش قرار داده و به سرکوب و کشتار هر چه بیشتر مردم میپردازد و در نزاع داخلی بین خاندان سنی مذهب آل خلیفه و اکثریت شیعه در بحرین مداخله کرده و این مداخله را تحت پوشش تقاضای رژیم آل خلیفه ( به‌عنوان عضوی از سازمان شورای همکاری خلیج‌فارس ) از این شورا برای حمایت از این کشور در قبال تهدیدهای خارجی ، قرار داده است . به عقیده غسان سلامه که می‌گوید ؛ تحت تأثیر سه عامل قدرت مالی ، مماشات با غرب و قدرت گیری در منطقه نوعی امپریالیسم فرعی در منطقه بروز کرده است و ازنظر وی عربستان سعودی رهبری این امپریالیسم فرعی را یدک می‌کشد . با این رویکرد، خاندان آل سعود به خود اجازه دخالت در امور کشورهای دیگر را می‌دهند و به کشتار شیعیان دست می‌زنند. در حقیقت باید این امپریالیسم فرعی را ابزاردست آمریکا دانست؛ که خواهان حفظ وضع موجود در منطقه برای دست‌یابی به منافع استراتژیک _ هژمونیک خود و امنیت صدور نفت ارزان به غرب است . (آقایی ، ۴:۱۳۶۸)
من‌حیث ‌المجموع عربستان سعودی، در ساختار امنیت ملی خود، بحرین را جزو پیکره‌اش قلمداد میکند و این کشور ترس از آن دارد که حادثهای همچون وقوع انقلاب اسلامی ایران تکرار شود و شیعیان بر بحرین مسلط شوند و این موج رستاخیز شیعی، باعث جوش‌وخروش شیعیان در عربستان گردد و پایه‌های رژیم مستبد آل سعود به لرزه درآید . لذا با این دید در ۱۵ مارس ۲۰۱۱ نیروهای عربستان سعودی و اماراتی تحت عنوان نیروی (دفاعی و امنیتی) شورای همکاری خلیج‌فارس با ۱۰۰۰ نیروی نظامی و پشتیبانی ۱۰۰ دستگاه ماشین‌آلات سنگین نظامی، برای سرکوب اعتراضات (مسالمت‌آمیز) مردم بحرین وارد این کشور شدند؛ تا جلوی هرگونه تحرک و جنبش اعتراضی را از شیعیان بحرینی بگیرند. (Cooley , 2011:432)
از طرف دیگر سایر همسایگان عرب بحرین نیز مخالف روی کار آمدن رژیمی مردم‌سالار در بحرین هستند. این کشورها به‌خوبی واقف‌اند که هرگونه تغییر در همسایه کوچک خود، شهروندان این کشورها را برای انجام تغییراتی مشابه تحت تأثیر قرار خواهد داد و پایه‌های رژیم‌های پادشاهی و خودکامه این کشورها را متزلزل خواهد کرد. از سوی دیگر آن‌ها هیچ‌گونه رغبتی به داشتن یک همسایه نزدیک به ایران نخواهند داشت، چراکه آگاه‌اند وجود دولتی شیعی و نزدیک به ایران سبب انشقاق در میان کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس به نفع ایران خواهد شد(میرزاده کوهشایی،۱۳۹۱: ۳۰).لذا درزمانی که عربستان تصمیم به لشکرکشی به خاک بحرین را در شورای همکاری خلیج‌فارس مطرح ساخت از این خواسته حمایت کردند.
عنصر مهم دیگری که سیاست عربستان در قبال قیام مردمی در بحرین را به تصویر می‌کشد، وقوع اعتراضات مردمی در بحرین درواقع امنیت هستی شناختی سعودی را با خطر عدیده‌ای مواجه ساخت.ورود نیروهای سپر جزیره به بحرین و همکاری عربستان در تعقیب و شکنجه مخالفین رژیم پادشاهی در بحرین همگی نشان از به خطر افتادن امنیت هستی شناختی سعودی است.سکوت معنادار کشورهای خلیج‌فارس در قبال قیام مردمی در بحرین حاکی از نگرانی شدید آن‌ها از به ثمر رسیدن انقلاب در کشوری موروثی- نفتی بوده و در این میان نگرانی سعودی‌ها بیشتر از اعضای دیگر شورای همکاری خلیج‌فارس عمیق‌تر است.همچنین با وقوع انقلاب در بحرین، عربستان سعودی رهبری کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس را از دست خواهد داد و این ضربه‌ای سهمگین به امنیت هستی شناختی ریاض در سیاست‌های منطقه‌ای‌اش خواهد بود.هرگونه تغییری در منطقه خلیج‌فارس و یمن، زعامت و رهبری منطقه‌ای عربستان را با مشکلات عدیده‌ای مواجه می‌سازد. (ابراهیمی،۱۳۹۱: ۲)
موضع‌گیری‌های دولت عربستان در عرصه‌ی داخلی و خارجی در قبال تحولات بیداری اسلامی منطقه‌ی خاورمیانه ، با مشروعیت بخشی علمای وهابی همراه بود.به‌طوری‌که در قبال تحولات بحرین ازآنجاکه ورود نیروهای کشوری به کشور دیگر قبل از هر چیز نیازمند توجیهی جهت اقناع‌سازی مسلمانان بود، دولت آل سعود به علمای وهابی داخل این کشور متوسل شد و لذا رسانه‌های وهابی شروع به تبلیغات علیه امواج بیداری اسلامی مردم بحرین کردند و انقلاب این کشور را خروج بر حاکم مسلمان خواندند و به این دلیل مسلمانان بحرین را مهدوم الدم اعلام کردند.
از طرف دیگر وهابیون و دولت آل سعود سعی کردند برای اینکه حمایت دیگر ملت‌های مسلمان را متوجه مردم بحرین نکنند ، انقلاب آن‌ها را انقلابی شیعی و ضد اهل سنت نشان دهند به‌طوری‌که یوسف القرضاوی از علمای مصری ساکن قطر، طی سخنانی مدعی شد که انقلاب مردم بحرین انقلابی مذهبی و گروهی است و قیام شیعه بر ضد اهل سنت است نه یک انقلاب مردمی.لذا بعدازاین توجیهات بود که دولت سعودی در قالب نیروهای سازمان شورای همکاری خلیج‌فارس هزار نفر از نیروهای نظامی خود را وارد بحرین کرد و به مقابله با تظاهرات مردمی پرداخت.(دوست محمدی،۱۳۹۱: ۲۲)
۴-۵- دلایل اهمیت بحرین برای عربستان
بحرین با عربستان روابط ویژه‌ای دارد.خاندان آل خلیفه، در اصل از قبایل ساکن سرزمین نجد واقع در عربستان سعودی هستند. همچنین پیوند سببی آل خلیفه با آل سعود (ازدواج شیخ حمد بن عیسی آل خلیفه پادشاه بحرین با دختر امیر عبدالله بن عبدالعزیز آل سعود پادشاه عربستان) این مناسبات را به اوج خود رسانیده است. (سیف افجه ای،۱۳۸۱: ۱۹۱)
برای ریاض امنیت و ثبات در بحرین از جنبه‌های متعددی حائز اهمیت است. پشتیبانی از رژیم حاکم بر بحرین به معنای حمایت از تمامی پادشاهی‌های خلیج‌فارس ، فرستادن پیامی روشن به جمعیت شیعی خویش و مهار نفوذ ایران در خلیج‌فارس است همچنان که آنتونی کرد سمن در بیان اهمیت امنیت و ثبات بحرین برای ریاض می‌نویسد: عربستان سعودی پل ملک فهد میان بحرین و سرزمین سعودی را بیشتر برای تضمین امنیت این جزیره در برابر شورش‌های داخلی و تهدید موردادعای ایران ساخت .بااین‌حال سعودی‌ها به دلیل تمرکز بر احتمال تسرّی گستردۀ اعتراضات به درون عربستان، به مدت سه هفته از آغاز بحران بحرین، در آن مداخله نکردند و درواقع بر دگرگونی‌های داخلی تمرکز کردند. در این میان گزارش‌هایی در ارتباط با اولتیماتوم عربستان به حکومت بحرین، منتشر شد. بر مبنای این اولیتماتوم، سعودی‌ها دو هفته به پادشاه و ولیعهد بحرین فرصت دادند تا بحران را از طریق گفت‌وگو با مخالفان مرتفع سازند. اما سپری شدن این دو هفته و عدم رسیدن دو طرفِ بحرینی به توافق موجب مداخلۀ عربستان می‌شود. (احمدیان،۱۳۹۰: ۸۹)
از دید عربستان ، جنبش و بیداری ایجادشده شیعیان بحرین را در جبهه اول بحران و چالشی داخلی برای خود تلقی می‌کند که هر چه سریع‌تر باید این روند متوقف شود و با آن مقابله گردد. تنش‌های سیاسی داخلی ایجادشده در کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس ،که یک نمونه از آن ناشی از منزوی کردن اجباری شیعیان در این کشورهاست؛ ایجادکننده تهدیدی جدی برای این قبیل از کشورها به شمار میرود و در پی این حوادث ، ادراک رهبران رژیم‌های عرب از ایران به‌عنوان آینه عدم امنیت داخلی (به‌واسطه تحرک شیعیان ) در حکومت خود است؛ و با این طرز فکر رهبران عرب ، جمهوری اسلامی ایران را به دخالت در سرزمین خود متهم می‌کنند . عربستان سعودی در این مورد (تحولات بحرین) همواره سعی دارد تا در قالب بحث فرقه‌گرایی ( شیعه و سنی ) بحران ایجادشده در بحرین را مدیریت نماید و با این کار پوششی برای سرکوب بیشتر پیدا نماید .( Cockburn, 2011:2)
در کنار این مسائل تحولات بحرین این فرصت را در اختیار عربستان سعودی قرارداد تا استقلال خود را از ایالات‌متحده در خصوص تحولات منطقه‌ی خلیج‌فارس نشان دهد. اقدام عربستان در خصوص لشکرکشی به بحرین تحت عنوان نیروهای سپر جزیره این پیغام را در منطقه متبادر ساخت که امنیت کشورهای حاشیه‌ی خلیج‌فارس برای عربستان که به‌عنوان بازیگر مرکزی کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس محسوب می‌شود ، حیاتی است. ( Abdullah, 2012:24)
اهمیت تحولات بحرین فراتر از موقعیت این کشور در حاشیه‌ی خلیج‌فارس است.بحرین به‌عنوان پیشتاز تغییرات بنیادین در خلیج‌فارس است.لذا لشکرکشی عربستان در سال ۲۰۱۱ و تلاش خنثی این کشور برای ایجاد یک اتحادیه در بین کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس به معنای وجود نگرانی در میان این کشورها و علی‌الخصوص عربستان سعودی است که اگر همسایه‌ی شرقی آن با بی‌ثباتی و تحولات بنیادین روبه‌رو شود ضمن از دست دادن یک متحد استراتژیک، موج تحولات به درون مناطق شرقی و شیعه‌نشین این کشور سرازیر می‌شود و به‌تبع آن منجر به تغییرات ساختاری در جامعه‌ی عربستان می‌شود.

۲۱

۱۵۰
۱۵۰
۱۵۰

ضریب آلفای کرونباخ، برای سنجش میزان تک بعدی بودن نگرش­ها­­ عقاید و … به کار می­رود. در واقع می­خواهیم ببینیم تا چه حد برداشت پاسخگویان از سؤال­ها یکسان بوده است. همان­طور که در جدول شماره ۳-۳ مشاهده می­ شود، مقدار آلفای کرونباخ برای پرسشنامه فرسودگی شغلی۷۸۴/۰ و برای پرسشنامه تعارض در محیط کار۸۸۱/۰ و برای پرسشنامه جو سازمانی۹۰۸/۰ است که از مقدار لازم آن که ۷۰/۰ است بالاتر است که می­توان گفت که اجرای درونی (یعنی تمام گویه ­های) مقیاس دارای همبستگی قابل قبولی با همدیگر هستند.

۳-۷ شیوه ­های گردآوری داده ­ها
برای اجرای هر نوع تحقیق، داده­هایی جمع­آوری می­گردد که با بهره گرفتن از آن­ها فرضیه ­ها مورد آزمایش قرار می­گیرند و یا اینکه پرسش­های تحقیق بررسی و پاسخ داده می­شوند. برای جمع­آوری داده ­ها، ابزار و شیوه‌های متعددی وجود دارد که هر­کدام از آن­ها برای نوع معینی از داده ­ها مناسب می­باشند. هر­یک از روش­های جمع­آوری داده ­ها دارای نقاط قوت و ضعف خاصی است. لذا استفاده از روش­های چندگانه این حسن را دارد که هر­کدام مکمل دیگری شده و داده ­های دقیق­تری را فراهم می ­آورد. برای جمع­آوری اطلاعات مورد نیاز روش­های زیر مورد استفاده قرار گرفتند:
۳-۷-۱ مطالعات کتابخانه­ای
روش کتابخانه­ای در تمامی مطالعات و تحقیقات علمی مورد استفاده قرار می­گیرد، لیکن در برخی از تحقیقات در بخشی از فرایند تحقیق از این روش استفاده می­ شود و در برخی دیگر، موضع تحقیق از لحاظ روش ماهیتاً کتابخانه­ای است (سرمد و دیگران ۱۳۷۷). در روش کتابخانه­ای از انواع منابع به منظور جمع­آوری داده ­ها می­توان بهره گرفت. از جمله این منابع می­توان به اسناد، کتاب­ها، مقاله­ها و مجلات، میکروفیلم و میکروفیش و دیسکت­های کامپیوتری اشاره کرد (حافظ­نیا، ۱۳۸۷).
۳-۷-۲ تحقیقات میدانی
یکی از روش­های بسیار متداول گردآوری اطلاعات، روش پرسشنامه است که از آن طریق می­توان امر گرد­آوری اطلاعات در سطح وسیع را انجام داد. از نکات بارز این روش، جمع­آوری اطلاعات در سطح وسیع و با هزینه بسیار پایین می­باشد (حافظ­نیا، ۱۳۸۷). از طریق پرسشنامه می­توان دانش، علایق، نگرش و عقاید فرد را مورد ارزیابی قرار داد، به تجربیات قبلی وی پی­برد و به آنچه در حال حاضر انجام می­دهد آگاهی یافت (سرمد و همکاران، ۱۳۷۷). در این پژوهش از دو روش پرسشنامه­ای و کتابخانه­ای جهت گرد­آوری اطلاعات استفاده شده است.
۳-۸ روش­های تجزیه و تحلیل اطلاعات
پس از آنکه محقق، داده ­ها را گردآوری، استخراج و طبقه ­بندی نمود و جدول توزیع فراوانی و نسبت­های توزیع را تهیه کرد، باید مرحله جدیدی از فرایند تحقیق که به مرحله تجزیه و تحلیل داده ­ها معروف است، آغاز شود. این مرحله در تحقیق اهمیت زیادی دارد زیرا نشان­دهنده تلاش­ها و زحمات فراوان گذشته است. در این تحقیق، با بهره گرفتن از روش­های مختلف و با تکیه بر معیار عقل سعی می­ کند اطلاعات و داده ­ها را در جهت آزمون فرضیه و ارزیابی آن مورد بررسی قرار دهد. در مرحله تجزیه و تحلیل آنچه مهم است این است که محقق باید اطلاعات و داده ­ها را در مسیر هدف تحقیق، پاسخگویی به سوالات تحقیق و نیز ارزیابی فرضیه ­های خود، مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد (حافظ­نیا، ۱۳۸۷).به طور کلی می­توان گفت که در تجزیه و تحلیل داده ­ها، یک بعد کمی وجود دارد که آن محاسبات آماری خاص است و یک بعد کیفی که آن تحلیل‌ها، استدلال­ها و استنتاج­هایی است که بر نتایج محاسبات آماری صورت می­پذیرد تا بتوان در نهایت آن را به جامعه آماری تعمیم داد (حافظ­نیا، ۱۳۸۷).استفاده از روش­های آماری به دو شکل توصیفی و استنباطی صورت می­گیرد:
۳-۸-۱ تجزیه و تحلیل با بهره گرفتن از آمار توصیفی
آمار توصیفی را عمدتاً مفاهیمی از قبیل جدول توزیع فراوانی و نسبت­های توزیع، نمایش هندسی و تصویری توزیع ، اندازه­ های گرایش به مرکز، اندازه­ های پراکندگی و نظایر آن تشکیل می­دهد. آمار توصیفی برای تبیین وضعیت پدیده یا مسأله یا موضوع مورد مطالعه، مورد استفاده قرار می­گیرد یا در واقع ویژگی­های موضوع مورد مطالعه به زبان آمار تصویر­سازی و توصیف می­گردد.در اینجا محقق پس از استخراج اطلاعات، اقدام به خلاصه کردن و طبقه ­بندی داده ­های آماری می­نماید و این کار را با تشکیل جداول توزیع فراوانی انجام می­دهد که این کار با رایانه و با کمک نرم افزار SPSS 16صورت گرفته است.
۳-۸-۲ تجزیه و تحلیل با بهره گرفتن از آمار استنباطی
در تحلیل آمار استنباطی، همواره نظر بر این است که نتایج حاصل از مطالعه گروه کوچکی به­نام نمونه چگونه به گروه بزرگتری به­نام جامعه تعمیم داده شود. در تحقیق حاضر تجزیه و تحلیل داده ­ها با بهره گرفتن از نر­افزار SPSS 16 و LISREL 8.80و روش­های آزمون آماری آزمون کولموگوروف-اسمیرنوف^[۷۶]، تحلیل عاملی تاییدی مرتبه اول و دوم و معادلات ساختاری انجام شده است.
۳-۸-۳ تحلیل مدل معادلات ساختاری^[۷۷] با نرم­افزار LISREL 8.80
یکی از قوی­ترین و مناسب­ترین روش­های تجزیه و تحلیل در تحقیقات علوم رفتاری و علوم اجتماعی تجزیه و تحلیل چند­متغیره است. زیرا ماهیت اینگونه موضوعات، چند­متغیره بوده و نمی­ توان آن­ها را با شیوه دو متغیری (که هر بار تنها یک متغیر مستقل با یک متغیر وابسته در نظر گرفته می­ شود) حل نمود. تجزیه و تحلیل چند­متغیره به یک سری روش­های تجزیه و تحلیل اطلاق می­ شود که ویژگی اصلی آن­ها، تجزیه و تحلیل همزمان K متغیر مستقل و N متغیر وابسته است. تجزیه و تحلیل ساختار­های کوواریانس^[۷۸] یا مدل­سازی علی یا مدل معادلات ساختاری یکی از اصلی­ترین روش­های تجزیه و تحلیل ساختار­های داده ­های پیچیده است. بنابراین از آنجایی که در تحقیق حاضر چند متغیر مستقل در قالب یک متغیر اصلی وجود دارد که می­بایستی اثر آن­ها بر روی یک متغیر وابسته مورد بررسی قرار گیرد استفاده از مدل معادلات ساختاری ضرورت می­یابد.
۳-۸-۴ مراحل مدل معادلات ساختاری
فرایند تجزیه و تحلیل ساختار­های کوواریانس شامل یکسری گام­هایی است که به محقق توصیه می­ شود که حتماً به صورت متوالی این گام­ها را انجام دهد. این گام­ها عبارتند از:

• بیان مدل؛

• تخمین مدل؛

• اصلاح مدل؛

• آزمون فرضیه؛

• تفسیر مدل؛

• ابلاغ یا نوشتن گزارش تحقیقاتی؛

در هر گام محقق باید در مورد، موارد زیر تصمیماتی را اتخاذ کند.

• مدل چگونه ساخته شود؟

• چه شاخص ­ها و چه تعداد شاخص برای متغیر­های مکنون مورد نیاز است؟

• چگونه می­بایستی خطاهای اندازه ­گیری^[۷۹]را به طور جداگانه­ ای اداره نمود؟

• از چه نوع ماتریسی استفاده شود؟ (ناطق، ۱۳۸۵)

در ذیل هر­یک از مراحل به تفضیل شرح داده شده است:
۳-۸-۵ مرحله بیان مدل
مدل معادلات ساختاری با بیان مدلی که می­خواهد تخمین زده شود، شروع می­ شود. در ساده­ترین سطح مدل، یک عبارت آماری درباره روابط میان متغیر­ها است. این مدل­ها در زمینه رویکرد­های مختلف تحلیلی، اشکال مختلفی به خود می­گیرند. برای مثال یک مدل در زمینه همبستگی عموماً روابط غیر­جهت­داری (دو طرفه) را بین دو متغیر نشان می­دهد. در حالی که رگرسیون چند­گانه و تحلیل واریانس مدل­هایی را با روابط جهت­دار بین متغیر­ها نشان می­دهد (ناطق، ۱۳۸۵). این مرحله یکی از مهم­ترین مراحل موجود در مدل معادلات ساختاری است. زیرا هیچ­گونه تحلیلی صورت نمی­گیرد مگر اینکه محقق ابتدا مدل خود را بیان کند. گام­های موجود در این مرحله به شرح زیر است:

• ساخت یک مدل ساختاری فرضی: بیان یک مدل در­واقع ترجمان یک تئوری به یکسری معادلات ساختاری (ریاضی) است. بنابراین بهتر است ابتدا نمودار مسیر را ترسیم کنیم و متغیر­های درون­زا^[۸۰] و برون­زا^[۸۱] و روابط علی بین این متغیر­ها را نشان دهیم.

• انتخاب شاخص­ های مشاهده شده برای متغیر­های مکنون: بعد از مشخص کردن متغیر­های مکنون درون­زا و برون­زا در این گام لازم است تا برای متغیر­های مکنون (متغیر­های مشاهده شده) شاخص­ های مناسبی انتخاب و به آن­ها وصل شود. بهتر است از چندین شاخص به جای یک شاخص برای اندازه ­گیری متغیر مکنون استفاده شود که این کار براساس تعریف مفهومی و تعریف عملیاتی صورت می­گیرد.

• ارزیابی حالت تعیین^[۸۲] مدل: قبل از مرحله تخمین و بعد از مرحله بیان حتماً می­بایستی حالت تعیین مدل مورد ارزیابی قرار گیرد. تعیین یک مدل مستلزم مطالعه شرایطی برای به دست­آوردن یک راه­حل منحصر به فرد برای پارامتر­های بیان­شده در یک مدل می­باشد (ناطق، ۱۳۸۵).