۲-۱-۱-۱۵- رواج ظلم
۲-۱-۱-۱۵-۱- شایع شدن ظلم
رسول­خدا۳ درباره حضرت مهدی, این گونه می­فرماید: «یَمْلَأُ الْأَرْضَ عَدْلًا وَ قِسْطاً کَمَا مُلِئَتْ جَوْراً وَ ظُلْماً»^[۷۱]: زمین را پر از عدل و داد می­ کند چنانچه پر از ظلم و جور شده بود.
۲-۱-۱-۱۵-۲- ظلم از جانب بزرگسالان
رسول خدا۳ در بیان نشانه­ های آخرالزمان فرمود: «إِذَا … لَا یَرْحَمُ کَبِیرُکُمْ صَغِیرَکُمْ»^[۷۲]: وقتی که بزرگِ شما رحم بر کوچکتان نکند.
۲-۱-۱-۱۵-۳- ظلم به غلامان و کنیزان
رسول خدا۳ در بیان نشانه­ها فرمود: «حَتَّى تَرَوْنَ … ظَلَمُوا الْعَبِیدَ وَ الْإِمَاءَ»^[۷۳]: تا ببینید که غلامان و کنیزان را ظلم کنند.
۲-۱-۱-۱۵-۴- ولایت ظالمان بر مردم
رسول­خدا۳ در بیان ویژگی­های آخرالزمان به سلمان فارسی فرمود: «إِنَّ عِنْدَهَا … یَلِیهِمْ أَقْوَامٌ إِنْ تَکَلَّمُوا قَتَلُوهُمْ وَ إِنْ سَکَتُوا اسْتَبَاحُوهُمْ لِیَسْتَأْثِرُوا بِفَیْئِهِمْ‏ وَ لِیَطَؤُنَّ حُرْمَتَهُمْ وَ لِیَسْفِکُنَّ دِمَاءَهُمْ وَ لِتُمْلَأَنَّ قُلُوبُهُمْ رُعْباً فَلَا تَرَاهُمْ إِلَّا وَجِلِینَ خَائِفِینَ مَرْعُوبِینَ مَرْهُوبِینَ»^[۷۴]: آن وقت حکومت کند بر ایشان کسانی­که اگر سخن گویند بکشند ایشان را و اگر سکوت کنند مستأصل کنند ایشان را و حقشان را اختصاص به خود بدهند و حرمتشان را پایمال کنند و خونشان را بریزند و دلهاشان را پر از ترس کنند، نبینی ایشان را مگر ترسناک.
۲-۱-۱-۱۶- شیوع فقر
۲-۱-۱-۱۶-۱- رواج فقر در جامعه
امام صادق, فرمود: «إذا کثرت الحاجه و الفاقه فی الناس … فعند ذلک توقعوا أمر الله صباحا و مساء»^[۷۵]: هر وقت در مردم بیچارگی و حاجتمندی زیاد شد پس در آن وقت روز و شب متوقع و منتظر فرج باشید.
و در روایت دیگری رسول خدا۳ فرمود: «لَا تَقُومُ السَّاعَهُ حَتَّى یَذْهَبَ الْحَیَاءُ مِنَ الصِّبْیَانِ وَ النِّسَاءِ وَ حَتَّى‏ تُؤْکَلَ‏ الْمَغَاثِیرُ کَمَا تُؤْکَلُ‏ الْخَضِر»^[۷۶]: بر پا نشود ساعت (ظهور) تا این­که «مغاثیر» خورده شود همان­طور که سبزی خورده می­ شود.
که این روایت غیر از منکر دانستن معروف و معروف دانستن منکر در آخرالزمان است چرا که این در حوزه رفتاری و کرداری انسان­هاست و آن [یعنی روایت مذکور] در حوزه طبع و میل درونی افراد است. و ارتباط جمله اول روایت با جمله دوم را می­توان این گونه بیان کرد که در اثر فقر و رواج آن، مردم از روی ناچاری روی به خوردن چیزهایی می­آورند که خوردن آنها واقعاً ناخوش آیند است ولی ناچاراً می­خورند تا رفع جوع و گرسنگی شود. و همین فقر و گرسنگی است که ایمان انسان را می­برد و یکی از نتایجش روی آوردن به فساد و گناه است که زنان و کودکان در اثر فقر، به سمت فحشاء می­روند و در اثر این فحشاء پرده حیاء نیز از ایشان می­رود.
۲-۱-۱-۱۶-۲- هلاک شدن ضعفاء و فقراء
امام علی, فرمود: «و الضعیف عندهم هالک و القویّ عندهم مالک ، الغنى عندهم دوله»^[۷۷]: و ضعیف نزد ایشان به هلاکت رسد و ثروتمندی نزد ایشان دولت است.
۲-۱-۱-۱۷- پیروی از لهویات و لغویات
۲-۱-۱-۱۷-۱- به دنبال زنان آوازه خوان و آلات موسیقی رفتن
امام علی, درباره نشانه­ های خروج دجال فرمودند: «احْفَظْ فَإِنَّ عَلَامَهَ ذَلِکَ إِذَا… وَ اتُّخِذَتِ الْقِیَانُ وَ الْمَعَازِفُ»^[۷۸]: بدان که از نشانه­ هایش این است که مردم به دنبال زنان آوازه خوان هستند و آلات طرب و موسیقى به دست گرفته و نوازندگى کنند.
۲-۱-۱-۱۷-۲- نیکو دانستن دُهُل و آلات لهو
پیامبر۳ فرمودند: «إِنَّ مِنْ أَشْرَاطِ السَّاعَهِ … یَسْتَحْسِنُونَ الْکُوبَهَ وَ الْمَعَازِفَ … إِلَى أَنْ قَالَ فَأُولَئِکَ یُدْعَوْنَ فِی مَلَکُوتِ السَّمَاوَاتِ الْأَرْجَاسَ الْأَنْجَاسَ»^[۷۹]: از نشانه­ های ساعت(ظهور) آن است که دهل و آلات لهو و موسیقی را نیکو پندارند تا آنجا که فرمود: پس ایشان در ملکوت آسمان­ها پلید و نجس خوانده می­شوند.
۲-۱-۱-۱۸- نبودن خیر و اهل آن در جامعه
رسول­خدا۳ به حذیفه بن یمان فرمود: «اذا … یذهب الخیر و أهله و یبقى الشر و أهله»^[۸۰]: هنگامی که خیر و اهل آن بروند و شر و اهل آن باقی بمانند.
۲-۲- انحرافات رفتاری در حوزه اقتصادی
۲-۱-۲-۱- انفاق مال برای غناء

رسول خدا۳ در بیان نشانه­ های آخرالزمان فرمودند: «حَتَّى تَرَوْنَ … أَنْفَقُوا الْمَالَ لِلْغِنَاءِ»^[۸۱]: تا ببینید که مال را برای غناء انفاق کنند.
۲-۱-۲-۲- زیاد شدن مشکلات مالی و اقتصادی مردم
۲-۱-۲-۲-۱- گرانی و سختی زندگی
محمد بن مسلم می­گوید: «إِنَ‏ قُدَّامَ‏ الْقَائِمِ‏ بَلْوَى مِنَ اللَّهِ قُلْتُ مَا هُوَ جُعِلْتُ‏ فِدَاکَ فَقَرَأَ «وَ لَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْ‏ءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ وَ الْأَنْفُسِ وَ الثَّمَراتِ وَ بَشِّرِ الصَّابِرِینَ‏»^[۸۲] ثُمَّ قَالَ الْخَوْفُ مِنْ مُلُوکِ بَنِی فُلَانٍ وَ الْجُوعُ مِنْ غَلَاءِ الْأَسْعَارِ وَ نَقْصٌ مِنَ الْأَمْوَالِ مِنْ کَسَادِ التِّجَارَاتِ وَ قِلَّهِ الْفَضْلِ فِیهَا وَ نَقْصُ الْأَنْفُسِ بِالْمَوْتِ الذَّرِیعِ وَ نَقْصُ الثَّمَرَاتِ بِقِلَّهِ رَیْعِ الزَّرْعِ وَ قِلَّهِ بَرَکَهِ الثِّمَارِ ثُمَّ قَالَ‏ وَ بَشِّرِ الصَّابِرِینَ‏ عِنْدَ ذَلِکَ بِتَعْجِیلِ خُرُوجِ الْقَائِمِ ع‏»^[۸۳]: شنیدم امام صادق, مى‏فرمود: همانا پیش از آمدن حضرت قائم, از جانب خداوند آزمایشى است؛ عرض کردم: قربانت گردم آن چیست؟ امام, این آیه را خواند: «هر آینه شما را به چیزى از ترس و گرسنگى و کاهش دادن مالها و جانها و میوه‏ها، بیازمائیم و مژده بده به صبرکنندگان» آنگاه فرمود: ترس از سلاطین بنى فلان (بنى عباس) و گرسنگى: بواسطه گرانى نرخ­ها، و کاهش مال: بوسیله کسادى وضع تجارت و بازار و کمى سود، و کاهش جان­ها: به مرگهاى عمومى و سریع، و کاهش محصول: به کمى غله و زراعت و بى‏برکتى میوه‏ها. سپس فرمود: «و مژده ده به صبرکنندگان» در آن هنگام به اینکه به زودى حضرت قائم, خروج کند.
رسول­خدا۳ به حذیفه بن یمان فرمود: «اذا … غلّت‏ الأسعار»^[۸۴]: هنگامی که قیمت­ها بالا رود.
که در نتیجه این گرانی و سختی زندگی، نارضایتی از زندگی را به همراه خواهد داشت که رسول­خدا۳ فرمود: « اذا … قل الرضا»^[۸۵]: هنگامی که خشنودی از زندگی و برنامه آن بسیار کم شود.
البته این نکته را هم باید گفت که وقتی از یک طرف، سختی­ها زیاد می­ شود از طرف دیگر نیز عرصه امتحانات الاهی در جامعه برای تشخیص مخلص و مؤمن از غیر آن، شیوع می­یابد زیرا روایات زیادی در آخرالزمان به این مسأله­ مهم و سرنوشت­ساز اشاره کرده ­اند:
امام صادق, فرمود: «لَا بُدَّ لِلنَّاسِ مِنْ أَنْ یُمَحَّصُوا وَ یُمَیَّزُوا وَ یُغَرْبَلُوا وَ یَخْرُجُ مِنَ الْغِرْبَالِ خَلْقٌ کَثِیرٌ»^[۸۶]: ناچار مردم باید امتحان بدهند و تمییز داده شوند و زود است که از غربال، مردم بسیاری خارج شوند.
۲-۱-۲-۲-۲- بدهکار بودن اکثر مردم
و در روایتی امام علی, فرمود: «اذا … طلبت الدیون»^[۸۷]: وام­ها درخواست شود (یعنی اکثر مردم مدیون باشند لذا مورد مطالبه واقع شوند).
۲-۱-۲-۳- تجمّل­گرایی
۲-۱-۲-۳-۱- تجمل­گرایی در خانه
در این بخش دو دسته روایت داریم.
الف) روایاتی که دال بر زیبا و مجلل ساختن خانه­ها است.
امام علـی, در بیان نـشانه­های آخرالزمـان فرمود: «إِذَا … زَخْرَفُوا الْجِدَارَاتِ »^[۸۸]: هنگامـی که دیـوارها را آذین بندی و مجلل کنند.
که این نوع روایات شاید می­خواهند بگوید که مردم نوعی دلبستگی شدیدی به دنیا پیدا می­ کنند و همه چیزشان دنیا می­ شود و در خانه­هایی زندگی می­ کنند که رفاه کامل و تجمل و دوری از خدا و دین در آن نمایان است که این­طور زندگی کردن، قطعاً مذموم است.
ب) روایاتی که دال بر محکم و بلند ساختن خانه­ها است.
رسول­خدا۳ فرمود: «سَیَأْتِی مِنْ بَعْدِی أَقْوَامٌ … یَبْنُونَ الدُّورَ وَ یُشَیِّدُونَ الْقُصُورَ … قَالَ اللَّهُ تَعَالَى وَ تَتَّخِذُونَ مَصانِعَ لَعَلَّکُمْ تَخْلُدُونَ وَ إِذا بَطَشْتُمْ بَطَشْتُمْ جَبَّارِینَ فَاتَّقُوا اللَّهَ وَ أَطِیعُونِ … قَالَ اللَّهُ تَعَالَى وَ فَرِحُوا بِالْحَیاهِ الدُّنْیا وَ مَا الْحَیاهُ الدُّنْیا فِی الْآخِرَهِ إِلَّا مَتاعٌ»^[۸۹]: خانه‏ها مى‏سازند و کاخ­ها بر افراشته و محکم مى‏کنند و خداوند می­فرماید: (خانه‏هایى ساخته‏اید، گویا در آنها ابدى خواهید بود، و چون جباران شکل و قیافه مى‏گیرید و رفتار مى‏کنید، از خدا بترسید و از وى اطاعت کنید) و خداوند می­فرماید: (و به زندگى دنیا سخت دلخوش شدند و زندگى دنیا نسبت به آخرت جز متاعى ناچیز نمى‏باشد).
که شاید مراد از این روایات این باشد که مردم همانند جباران و زورگویان زندگی می­ کنند و فریفته و دلبسته دنیا شده ­اند و لذا اگر روایت فوق را به صورت تعجبی معنا کنیم بهتر است که: «اینان چه خانه­هایی می­سازند و چه کاخ­های –مجلل و زیبایی- می­سازند که در آن نه رنگ و بوی خدا است و نه معنویت و همه زندگی­اشان را دنیا فرا گرفته است و به مستمندان توجهی ندارند».
و یا شاید مرادِ از این گونه خانه ساختن، برای در امان ماندن از ناامنی باشد که این ضعیف­تر از حالت اول است.
۲-۱-۲-۳-۲- تجمل­گرایی در مساجد
رسول­خدا۳ به سلمان فرمود: «یَا سَلْمَانُ إِنَّ عِنْدَهَا … تُزَخْرَفُ الْمَسَاجِدُ کَمَا تُزَخْرَفُ الْبِیَعُ وَ الْکَنَائِسُ‏ … وَ تَطُولُ الْمَنَارَاتُ»^[۹۰]: ای سلمان! آن وقت مسجدها را زینت به طلا کنند چنانچه معبد یهود و نصاری زینت شده و مناره­ها را طولانی سازند.
که این غیر از پاکیزه زیبا بودن مساجد است زیرا تجمل آن است که زیبایی در حدی باشد که از توجه مردم به معنویات کاسته شود چرا که روح انسان هر چه به سمت راحتی و آسایش مادی سوق داده شود نمی­تواند در مسیر کمال پیش رود چرا که در بین راه متوجه زخارف دنیا گردیده است.
۲-۱-۲-۴- خوردن مال یتیم
از دیگر انحرافات در آخرالزمان خوردن مال یتیم است که به حالات زیر نمود پیدا می­ کند.
۲-۱-۲-۴-۱- خوردن مال یتیم با فریب دادن
امام صادق, فرمود: «فَإِذَا … رَأَیْتَ مَنْ أَکَلَ أَمْوَالَ الْیَتَامَى یُحَدَّثُ‏ بِصَلَاحِهِ»^[۹۱]: هر گاه دیدى کسى که مال یتیم می­خورد در عین حال از صلاح و خوبى خود خبر می­دهد.
۲-۱-۲-۴-۲- حلال دانستن خوردن مال یتیم