میزان تغییرات ورودی ها و خروجی واحدهای ناکارا برای تصویر کردن آنها بر مرز کارا(الگویابی نسبت به مرز کارا) را می توان محاسبه نمود.در نتیجه علاوه بر تعیین میزان کارایی نسبی ، نقاط ضعف واحد تصمیم گیرنده در شاخصهای مختلف تعیین می شود و با ارائه میزان مطلوب آنها ، خط مشی واحد تصمیم گیرنده را به سوی ارتقای کارایی و بهره وری مشخص می کند.

الگوهای کارا که ارزیابی واحدهای ناکارا براساس آنها انجام گرفته است به واحدهای ناکارا معرفی می شوند و این دلیلی بر منصفانه بودن مقایسه DEA خواهد بود.

۱ – ۷ درآمد خانوار^[۲۸]

درآمد خانوار عبارت است از وجوه و ارزش پولی کالاها و خدماتی که در برابر کار انجام شده یا سرمایه بکار رفته و یا از طریق منابع دیگر(حقوق بازنشستگی،درآمد حاصل از دارایی، دریافتی های انتقالی و نظایرآن ) به هر یک از اعضای خانوار تعلق گرفته باشد.

۱ – ۸ رگرسیون چند متغیره

واژه رگرسیون در فرهنگ لغت به معنی بازگشت است و اغلب جهت رساندن مفهوم"بازگشت به یک مقدار یا میانگین” به کار می رود. بدین معنی که برخی پدیده ها به مرور زمان از نظر کمی به طرف یک مقدار متوسط میل می کنند. بیش از ۱۰۰ سال پیش در سال ۱۸۷۷ فرانسیس گالتون^[۲۹] در مقاله ای که در همین زمینه منتشر کرد اظهار داشت که متوسط قد پسران دارای پدران قد بلند، کمتر از قد پدرانشان می باشد. به نحو مشابه متوسط قد پسران دارای پدران کوتاه قد نیز بیشتر از قد پدرانشان گزارش شده است. به این ترتیب گالتون پدیده بازگشت به طرف میانگین را در داده هایش مورد تاکید قرار داد.برای گالتون رگرسیون مفهومی زیست شناختی داشت اما کارهای او توسط کارل پیرسون^[۳۰] برای مفاهیم آماری توسعه داده شد. گرچه گالتون برای تاکید بر پدیده “بازگشت به سمت مقدار متوسط” از تحلیل رگرسیون استفاده کرد،اما به هر حال امروزه واژه تحلیل رگرسیون جهت اشاره به مطالعات مربوط به روابط بین متغیرها به کار برده می شود.
به عبارتی دیگر کاربرد یک متغیر برای عمل پیش بینی درخصوص متغیر دیگر را رگرسیون می گویند. رگرسیون با کاربرد یک متغیره دانسته و مشخص، مقادیر متغیر غیر مشخص دیگری را پیش بینی می کند.(تاجداری،پرویز،روش های علمی تحقیق همراه با نظریه ارزشیابی؛ص۳۰۳) مانند تشخیص میزان درآمد بر اثر تغییر تحصیلات یا میزان تغییر تولید کارخانه با میزان تغییر در ضایعات تولید. میزان تغییر یک متغیر بر اثر متغیر دیگر را ضریب رگرسیون نیز می گویند که عبارت است از میزان تغییری که در متغیر وابسته بر اثر یک واحد تغییر در متغیر مستقل بروز می کند.

۱ – ۹ قلمرو تحقیق

۱- ۹ -۱ قلمرو موضوعی

قلمرو موضوعی تحقیق حاضر بررسی کارایی بخشهای تابعه شرکت گاز استان اردبیل با بهره گرفتن از تحلیل پوششی داده ها و رگرسیون چند متغیره از حوزه مدیریت می باشد.

۱ –۹- ۲ قلمرو مکانی

قلمرو مکانی تحقیق حاضر شرکت گاز استان اردبیل می باشد.(مشترکین غیر صنعتی)
۱- ۹- ۳ قلمرو زمانی
قلمرو زمانی تحقیق حاضرارزیابی کارایی بخشهای تابعه شرکت گاز استان اردبیل از بازه زمانی اسفند ۹۰ شروع و در فروردین ۹۲ خاتمه می یابد.

۱- ۹- ۳ قلمرو زمانی

قلمرو زمانی تحقیق حاضرارزیابی کارایی بخشهای تابعه شرکت گاز استان اردبیل از بازه زمانی اسفند ۹۰ شروع و در فروردین ۹۲ خاتمه می یابد.

فصل دوم مروری بر تحقیقات انجام شده

۲- ۱ مقدمه

مسئله ارزیابی کارایی از دیرباز مورد توجه مدیران بوده و به مرور زمان برخورد علمی با این مطلب از اواخر جنگ جهانی دوم شروع و گسترش چشمگیری داشته است. فرماندهان نظامی متفقین واقف شدند که هر گونه تصمیم گیری فردی بدون بکار بردن روش های علمی مشکل آفرین می باشد.رابرت اون^[۳۱] در سال ۱۸۰۰ میلادی در اسکاتلند در صنعت نساجی کالاهای تولید شده را با بهره گرفتن از چوب هایی در رنگهای مختلف درجه بندی می کرد، که این کار در واقع نوعی ارزیابی از کیفیت و یا ستاده سازمان بوده است. در ایران نیز در دهه های اخیر با توجه به روند رو به رشد خصوصی سازی در بخشهای دولتی و ایجاد فضاهای رقابتی در امر تولید و ارائه خدمات، مبحث ارزیابی عملکرد و محاسبه کارایی بیش از پیش مورد توجه مدیران ارشد سازمانها و موسسات قرار گرفته و به سرعت این امر به بخشهای دولتی نیز کشیده شد که برگزاری جشنواره های متعدد و ارائه مدلهای بومی ارزیابی گواهی بر این قضیه می باشد. معیارهایی که امروزه برای توسعه بهره وری شرکتها و ارزیابی عملکرد مدیران ارشد موسسات و سازمانها طراحی و تبیین می شود معیارهای متفاوتی با آنچه که در طی دهه های شصت و هفتاد مطرح بود تلقی می شود.
امروزه با توجه به پیچیدگی های مسائل ، حجم بسیار اطلاعات ، اثرات عوامل خارجی بر عملکرد، رقابت شدید جهانی، محدود بودن واحدها در رابطه با تصمیم گیری مناسب(مثلاً دولتی بودن) تغییرات ناگهانی خط و مشی به علت برخورد انفعالی با مشکلات حاد از عواملی است که بدون برخورد علمی با آنان راه کار مناسبی در جهت بهره وری ^[۳۲]بهتر عاید نمی گردد.
همانگونه که رویدادهای بزرگ جهان با سه عامل قدرت،پول و سود گره خورده است یعنی بدون پول قدرت میسر نیست و بدون قدرت و پول، سود حاصل نمی گردد. مطالعات پیشین در رابطه با امر نقدینگی و وصول مطالبات در قبال ارائه خدمات یا فروش محصولات، نشان می دهد که افزایش میزان نقدینگی و درآمد شرکتها و موسسات بیشترین دغدغه مدیران را به خود اختصاص داده، همین بس که از طریق جریان مناسب نقدینگی و وصول به موقع مطالبات می توان ریسک ورشکستگی و یا انحلال شرکت را به حداقل رساند و نیازهای معاملاتی و احتیاطی به وجوه نقد را برطرف نمود زیرا اگر این موضوع درست برنامه ریزی نشود تحقق سایر برنامه های کلان شرکت را تحت الشعاع قرار خواهد داد.
افزایش نقدینگی شرکتهای گاز استانی در گرو افزایش وصول مطالبات گازبهای فروخته شده به مشترکین می باشد. بنظر می رسد یکی از عواملی که باعث تسهیل در امر وصول مطالبات می شود و به صورت مستقیم با این قضیه در ارتباط می باشد درآمد مشترکین گاز می باشد که تاثیر بسزایی در امر وصول مطالبات شرکتهای گاز استانی دارد. توزیع در آمد ، عامل مهمی در تعیین الگوی مصرف یا ترکیب مصرف در جامعه است. گروه های متفاوت درآمدی ، سبد انرژی متفاوتی را مصرف می نمایند و خواستار استفاده های متنوع تری از منابع ملی هستند. یکی از عوامل دیگری که در امر وصول مطالبات دخیل می باشد گرایشات فرهنگی مردم منطقه و مشترکین شرکت گاز می باشد.فرهنگ از آن جهت جزء یکی از عوامل مهم در امر وصول به موقع مطالبات می باشد که در جامعه کنونی ما بخشی از مصرف نه به دلیل نیاز بلکه به دلیل کسب جایگاه و منزلت بالاتر صورت می پذیرد که آن را ” فرهنگ پرستیژی” می نامند. در اجتماعی که دارای فرهنگ غنی اسلامی هست الگوهای مصرف همسو با شئونات اسلامی خواهد بود و نظام اجتماعی حاصل در این فرهنگ غنی اسلامی نظامی خواهد بود که به سوی جهتگیری های ارزشی در راستای اصلاح الگوی مصرف حرکت کرده و به تبع آن کاهش مصرف بی رویه و افزایش توان پرداخت گازبهای مصرفی یکی از نتایج مثبت این فرهنگ خواهد بود.
یکی دیگر از عوامل موثر در میزان وصول مطالبات شرکتهای گاز استانی شرایط آب و هوایی مناطق مختلف می باشد. که به تبع مناطقی که سردسیر می باشند گاز بیشتری را نسبت به مناطقی که آب و هوای گرمتری دارد مصرف می کنند.
در این تحقیق سعی شده است عوامل موثر در کارایی وصول مطالبات شرکت گاز استان اردبیل که به عنوان نهاده های تحقیق می باشند ،شناسایی و تاثیر آن عوامل را در رابطه با وصول مطالبات شرکت و مبلغ و تعداد قبض های واریز شده که به عنوان ستاده شرکت می باشد. مورد بررسی قرار گیرد و در آخر فصل هم به پیشینه تحقیق پرداخته شده است.

۲ – ۲ مبانی نظری تحقیق

۲ – ۲ – ۱ نقش درآمد خانوار در مصرف انرژی

انرژی به عنوان نیروی محرکه هر فعالیت تولیدی جایگاه ویژه ای در رشد و توسعه اقتصادی که به عنوان برآیند کلیه فعالیتهای اقتصادی یک جامعه است، دارا می باشد. در حال حاضر انرژی در فرایند تولید کالاهای مورد نیاز و تامین شرایط مناسب زندگی به طور گسترده مورد استفاده قرار می گیرد. این وابستگی روز افزون زندگی بشر به انرژی سبب گردیده انرژی به عنوان یک عامل موثر در رشد و توسعه اقتصادی^[۳۳] تلقی گردد. بنابراین رابطه بین مصرف انرژی و رشد اقتصادی از اهمیت خاصی برخوردار می باشد. از دیدگاه مکاتب مختلف اقتصادی ، عوامل موثر بر رشد اقتصادی که در توابع رشد در نظر گرفته می شوند، عبارتند از سرمایه و نیروی کار، اعم از متخصص و غیر متخصص؛ در الگوهای جدید رشد عامل انرژی هم وارد شده است. ولی اهمیت آن در مدلهای مختلف یکسان نیست به عنوان مثال برنت و وود^[۳۴] در مطالعه ای که در سال ۱۹۷۹ انجام دادند استدلال کردند که در تابع تولید کل،مصرف انرژی یک عامل تولید می باشد که ارتباط جدایی ناپذیری با رشد اقتصادی دارد.
بنابراین انرژی یکی از شاخصهای کلان اقتصادی است که سایر زنجیره های اقتصاد از جمله تامین،تولید،مبادله و توزیع را از خود متاثر می کند، از این رو مصرف و مصرف کننده نقش مهمی در روابط اقتصادی دارند.
عوامل مهم و موثر بر سطح مصرف و شکل گیری چارچوب الگوی مصرف جامعه را می توان از ابعاد مختلفی بررسی کرد،بخشی از این عوامل اساسی به مسئله درآمد خانوارها باز می گردد. رابطه بین مصرف و عوامل مختلف(متغیرها) تابع مصرف نامیده می شود و درآمد مهم ترین متغیر تابع مصرف است. اما درآمد، یک واژه کلی است و می توان برداشت های متفاوتی از آن داشت؛به عبارت دیگر درآمد را می توان به صورت درآمد مطلق،دائمی،نسبی، در طول زندگی و … تعبیر نمود؛ که با توجه به هر یک از این تعبیرها،نظریات متفاوتی ارائه می شود. تابع و تئوری مصرف، تصویری عالی از نمونه مراحل توسعه دانش در علم اقتصاد را ارائه می دهد. این مراحل ، ابتدا با پیشرفت و کشف مهم مفهومی توسط کینزدر سال ۱۹۳۶ آغاز می شود و بعد از آن دانشمندانی مانندفریدمن،دوزنبری و مودیگیلانی، تئوری های دقیق تری از مصرف ارائه داده اند و برای مدت های طولانی رابطه مصرف با درآمد و مخارج مصرفی یک رابطه کلیدی در تحلیل های اقتصاد کلان به شمار می رفت.
به طور معمول، بحث مصرف در دو سطح خرد و کلان مطرح است؛ در سطح خرد بحث از این است که مصرف کننده با توجه به درآمد خود، به گونه ای مصرف می کند که مطلوبیتش حداکثر شود. به همین جهت در سطح خرد گفته می شود که اصل با حاکمیت مصرف کننده است؛ که با توجه به درآمد خود ، درباره این که چه کالا و به چه میزان و چگونه تولید شود، اظهار نظر می نماید. در سطح کلان ، بیشتر روی قاعده رفتاری که نسبت مصرف را با متغیرهای کلان مانند سرمایه گذاری، پس اندز، توزیع درآمد و رشد اقتصادی مشخص می کند، متمرکز می شود.

۲-۲-۱-۱ نظریه مصرف کینز یا تئوری درآمد مطلق^[۳۵]

تابع مصرف جان مینارد کینز یکی از مهمترین کمکهای علمی وی به علم اقتصاد است؛ که در سال ۱۹۳۶ در کتاب نظریه عمومی آن را مطرح کرد. نظریه ای که کینز از نوسانات اقتصادی ارائه کرد، تابع مصرف در کانون آن قرار داشت و از آن زمان به بعد، در تجزیه و تحلیل های اقتصاد کلان ، تابع مصرف نقش تعیین کننده ای داشته است. الوین هانسن^[۳۶] یکی از نخستین پیروان کینز می نویسد: نقش عمده کتاب ” نظریه عمومی” این بود که تابع مصرف را به صورتی روشن و مشخص ارائه نمود و به شکل فرمول درآورد و باید اذعان نمود که اهمیت آن به اندازه تابع مصرفی بود که مارشال^[۳۷] کشف کرد.
کینز معتقد بود که عوامل مختلفی بر تصمیمات مصرف تاثیر گذار است؛ اما در کوتاه مدت مهمترین عامل تاثیر گذار، درآمد است.کینز بر این باور بود که نرخ بهره در این خصوص، نقشی نخواهد داشت.این دیدگاه ، برخلاف نظریات کلاسیک های قبل از وی بود؛ که اعتقاد داشتند نرخ بهره بالا ، باعث افزایش پس انداز و کاهش مصرف می شود.در تابع کینز ، درآمد به صورت واقعی در نظر گرفته می شود.به عبارت دیگر، در تابع مصرف کینز درآمد به صورت واقعی در نظر گرفته می شود. به عبارت دیگر در تابع مصرف، درآمد واقعی همان درآمد به قیمت های ثابت است.
در هر سطح از درآمد واقعی ، یک مقدار مصرف ثابت برای تامین نیازهای اساسی در نظر گرفته می شود. به عبارت دیگر، مصرف هیچگاه صفر نیست؛ حتی اگر درآمد صفر باشد. مصرف مقدار ثابتی است که یا از محل وام یا برداشت از پس انداز جبران می شود. به عبارت دیگر در سطوح پایین درآمدی، مصرف از درآمد پیشی می گیرد و از طریق قرض یا پس انداز منفی تامین می شود؛ یعنی در سطح پایین درآمدی میل نهایی به مصرف کوچکتر از میل متوسط به مصرف است.
کینز براساس یک اصل روانشناسی بیان می کند که اشخاص، هنگامی که درآمدشان افزایش می یابد به طور متوسط مصرف خود را افزایش می دهند؛ ولی نه به اندازه ازدیاد درآمدشان.یعنی با افزایش درآمد ، نسبت افزایش مصرف از افزایش درآمد کمتر است. به عبارت دیگر میل متوسط به مصرف نزولی است. همچنین کینز بر این باور بود که پس انداز به اصطلاح نوعی کالای لوکس است. بنابراین وقتی درآمد افراد اضافه می شود، انتظار می رود ثروتمندان در مقایسه با فقیران درصد بیشتری از درآمد خود را پس انداز کنند و لذا مسئله پایین آمدن میل متوسط به مصرف به صورت محور اصلی نظریه کینز درآمد.
انتشار مقاله سیمون کوزنتس^[۳۸] در سال ۱۹۴۶ که دو نکته مهم در مورد رفتار مصرف کننده را بیان کرد. اول اینکه آمار و اطلاعات نشان می دهد که بطور متوسط نسبت بلند مدت مخارج مصرفی به درآمد هیچگونه روند کاهشی نداشته و با رشد درآمد در مسیر بلند مدت خود،میل نهایی به مصرف مساوی میل متوسط به مصرف (نسبت مصرف به درآمد) بوده است. دوم اینکه مطالعات کوزنتس بیان می داشت که در طول دوره های رونق و بهبود اقتصادی، نسبت مصرف به درآمد از مقدار متوسط بلند مدت خود کمتر است و در طول دوره های کسادی و رکود اقتصادی نسبت مذکور از مقدار متوسط بلند مدت خود بالاتر است.

۲-۲-۱-۲ نظریه درآمد نسبی^[۳۹]

مدلی که از سوی جیمز دوزنبری^[۴۰] در سال ۱۹۴۹ ارائه شد، به نظریه درآمد نسبی مشهور است. این نظریه بر دو فرض استوار است.
۱- رفتار مصرفی افراد با یکدیگر ارتباط داشته و مستقل از هم نیست؛ به عبارتی دو شخص که با درآمد جاری یکسان در دو طبقه متفاوت توزیع درآمدی زندگی می کنند،مصرف های متفاوتی خواهند داشت. در واقع فرد خود را با سایر افراد مقایسه کرده و آنچه تاثیر قابل توجه در مصرف او دارد، جایگاه او در میان افراد و گروه های جامعه است نه مصرف درآمد فرد.بنابراین فرد تنها در صورتی احساس بهبود موقعیت از جهت مصرف می کند که مصرف متوسط او نسبت به متوسط سطح جامعه افزایش یابد. این روحیه را اثر تقلیدی یا اثر تظاهری^[۴۱] گویند.
۲- رفتار مصرفی در طول زمان، غیر قابل برگشت است. بدین معنا که مخارج مصرفی زمانی که درآمد کاهش می یابد چسبندگی داشته و برگشت ناپذیر است. فرد بعد از عادت کردن به یک سطح مصرف در مقابل کاهش آن مقاومت نشان می دهد و به سختی حاضر است از آن سطح مصرف بکاهد این روحیه را اثر چرخ دهنده ^[۴۲] می نامند.

۲-۲-۱-۳ نظریه درآمد دائمی^[۴۳]

میلتون فریدمن^[۴۴] در کتابی که در سال ۱۹۵۷ منتشر نمود برای توجیه رفتار مصرف کننده فرضیه درآمد دائمی را مطرح نمود.این فرضیه مکمل الگوی چرخه زندگی مودیگیلانی است.هر دو اینها برای اینکه مصرف نباید تنها به درآمد کنونی بستگی داشته باشد، از تئوری ایروینگ فیشر^[۴۵] استفاده کرده اند ، ولی برعکس فرضیه چرخه زندگی که در آن بر این نکته تاکید دارد که درآمد در سراسر عمر روند منظمی دارد. این الگو بر این نکته تاکید دارد که درآمد مردم در سال های مختلف متفاوت است.
فریدمن معتقد است که مردم مایلند حتی اگر درآمد طول عمرشان یکسان نباشد، مصرف خود را به طور یکنواخت حفظ کنند و لذا بر نقش ثروت در تابع مصرف تاکید می شود. به بیان دیگر، مردم رفتار مصرفی خود را نه تنها به سطح درآمد جاری، بلکه به فرصت های مصرفی بلند مدت و دائمی ارتباط می دهند.
مردم در طول زندگی خود طوری برنامه ریزی می کنند که با این درآمد، مصرف در طول عمر تغییر نکند. در این نگاه درآمدهای بادآورده و یا زیان های احتمالی در مصرف دائمی منظور نمی شود و فقط درآمدهای دائمی و قطعی در مصرف ، مصرف کننده مؤثر است.

۲-۲-۱-۴ نظریه سیکل زندگی^[۴۶]

فرضیه درآمد دائمی فریدمن، توسط فرانکو مودیگیلانی^[۴۷] و ریچارد برامبرگ^[۴۸] در سال ۱۹۴۰ میلادی و مجدداً توسط آندو^[۴۹] و مودیگیلانی در سال ۱۹۶۳ با روش دیگری مورد بررسی قرار گرفت.این نظریه معتقد است که علاوه بر تغییر موجودی ثروت خانوار که سطح مصرف خانوار را تحت تاثیر قرار می دهد، رفتار مصرفی و درآمدی مردم در طول عمر نیز در چگونگی آن موثر است. براساس نظریه آندو و مودیگیلانی، جریان درآمدی فرد نوعی، در ابتدا و اواخر عمر کم و در دوران میانی عمر بیشتر است؛ولی سطح مصرف در تمام دوران زندگی یا ثابت است و یا روند افزایشی خفیف دارد. یعنی فرد نوعی می کوشد در اوایل عمر با قرض کردن و در اواخر عمر با بهره گرفتن از مازادهای دوران میانی عمر مصرف خود را در حد ثابتی نگه دارد.در حقیقت هر فرد می خواهد مطلوبیت حاصل از مصرف در کل سال های زندگی را با در نظر گرفتن محدودیت درآمد در کل عمرش بیشینه کند.

۲-۲-۱-۵ نتایج مهم نظریه های مصرف

۲ ـ ۱۵ ـ ۲ فرضیه علامت دهی^[۷۶]

بر طبق این فرضیه قیمت اولیه سهام نشانه­ای از کیفیت سهام جدید است. عرضه زیر قیمت سهام جدید اطلاعات مهمی درباره کیفیت شرکت به سرمایه ­گذاران می­دهد زیرا فقط شرکت­های خوب اطمینان دارند که این زیان بعداً جبران می­گردد، به عبارت دیگر این فرضیه بیان می­دارد که انتشاردهندگان سهام جدید به صورت داوطلبانه اقدام به عرضه زیر قیمت سهام جدید می­نمایند تا بازار را متوجه سازند شرکت از کیفیت بالایی برخوردار است. تخفیف در قیمت اولیه سهام وسیله­ای است که شرکت­ها از طریق آن می­توانند به بازار علامت دهند که از وضعیت مساعدی برخوردار می­باشند و از این طریق می­توانند قیمت اوراق بهادار خود را در عرضه­های بعدی افزایش دهند و زیان اولیه خود را جبران نمایند. لذا بر مبنای این فرضیه شرکت­ها سهام خود را در عرضه اولیه با این انگیزه ارزان می­فروشند که بتوانند در عرضه­های بعدی سهام را گران بفروشند. بر طبق این فرضیه
مالکان شرکت ارزش واقعی شرکت را می­دانند اما سرمایه ­گذاران بالقوه از این ارزش اطلاعی ندارند. بنابراین مالکان شرکت برای دستیابی به قیمت بهتر در عرضه­های بعدی سهام اقدام به علامت دهی ارزش واقعی شرکت از طریق عرضه زیر قیمت سهام جدید می­نمایند.

آلن و فاول هابر^[۷۷] (۱۹۸۹) چمانور^[۷۸] (۱۹۹۳) ولچ^[۷۹] (۱۹۸۹) برای توضیح عرضه زیر قیمت سهام جدید، مجموعه ­ای از مدل­های علامت دهی را توسعه دادند. این مدل­ها که بر اساس عدم تقارن اطلاعاتی بین انتشاردهندگان سهام و سرمایه ­گذاران شکل گرفته­اند بیان می­دارند که عدم تقارن اطلاعاتی بین مالکان شرکت و سرمایه­گذارن باعث می­گردد که شرکت­ها کیفیت خود را به وسیله عرضه اولیه زیر قیمت علامت دهند و با انجام این کار آن­ها انتظار دارند که در آینده سرمایه مورد نیاز خودشان را تحت شرایط بهتری به دست آورند.
بر طبق فرضیه علامت دهی، تخفیف قیمت سهام در عرضه اولیه بستگی به احتمال و امکان انتشار مجدد سهام به وسیله شرکت دارد. شرکت­هایی که فرصت­های رشد بیشتری در آینده برای خود می­بینند احتمال بیشتری می­رود که مجدداً سهام منتشر کنند و در نتیجه احتمال بیشتری می­رود که سهامشان در عرضه اولیه با تخفیف بفروشند. زیرا پس از جا افتادن سهام شرکت در بورس شرکت می ­تواند سهام خود را در انتشار مجدد با قیمت­های بالاتری به فروش رساند و هزینه تخفیفی را که در عرضه اولیه محتمل شده است جبران نماید. بنابراین بر طبق فرضیه علامت دهی بدیهی است که شرکت­ها باید زمانی اقدام به عرضه زیر قیمت سهام جدید نمایند که قصد داشته باشند از الگوهای فروش چند مرحله­ ای سهام جدید استفاده کنند و یا قصد افزایش سرمایه را در آینده نزدیک داشته باشند.
جیگادش و همکاران^[۸۰] (۱۹۹۳) فرضیه علامت دهی را به طور تجربی مورد آزمون قرار دادند، آن­ها به دنبال یافتن رابطه­ای بین عرضه زیر قیمت سهام جدید و احتمال افزایش سرمایه بودند به عبارت دیگر آن­ها احتمال افزایش سرمایه را به عنوان تابعی از عرضه زیر قیمت سهام جدید مورد آزمایش قرار دادند. آن­ها دریافتند که قدرت توضیحی عرضه زیر قیمت سهام جدید برای پیش بینی احتمال افزایش سرمالیه شرکت ناچیز می­باشد. در حالی که طبق فرضیه علامت دهی باید رابطه مثبتی بین عرضه زیر قیمت سهام جدید و احتمال افزایش سرمایه وجود داشته باشد. بنابراین نتایج این تحقیق فرضیه علامت دهی را مورد تردید قرار داد و باعث شد که اهمیّت علامت دهی به عنوان دلیلی برای کم قیمت گذاشتن سهام جدید مورد تردید قرار گیرد (گارفینکل، ۱۹۹۳، ص ۸۹)^[۸۱].

۳ ـ ۱۵ ـ ۲ فرضیات گرایشات و علائق زودگذر^[۸۲]

این فرضیه بیان می­دارد که بازده کوتاه مدت سهام جدید و بازده بلند مدت سهام جدید با هم در ارتباط هستند. بر طبق این فرضیه بازار سهام جدید در معرض گرایشات و علائق زود گذر
سرمایه ­گذاران قرار دارد، به نحوی که سرمایه ­گذاران باعث می­گردند تا قیمت سهام جدید موقتاً افزایش یابد. به عبارت دیگر سهام جدید در هنگام عرضه اولیه در بورس به درستی قیمت­ گذاری می­شوند اما سرمایه گذاران به لحاظ خوش بینی خود، برای سهام جدید در معاملات اولیه در بورس بیش از اندازه ارزش قائل می­شوند و حاضرند این سهام را در بازار به قیمتی بالاتر از عرضه اولیه خریداری نمایند و همین امر باعث می­گردد تا قیمت سهام جدید موقتاً افزایش یابد.
امّا پس از این که سرمایه ­گذاران تشخیص دادند که خوش بینی آن­ها نسبت به سهام جدید بی­مورد بوده است، قیمت سهام جدید در بلند مدت کاهش یافته و به ارزش واقعی­اش نزدیک می­گردد. آگاروال و ریولی^[۸۳] (۱۹۹۰) معتقدند که عملکرد بلند مدت پایین در نتیجه گرایشات و علائق زود گذر در بازار عرضه اولیه سهام جدید است. آن­ها دلایل احتمالی زیر را برای عملکرد بلند مدت پایین سهام جدید ارائه نمودند که عبارتند از:
احتمالاً گرایشات زودگذر زمان ایجاد می­گردد که پیش بینی ارزشی ذاتی شرکت مشکل است.
احتمالاً سرمایه ­گذاران سهام جدید بیشتر خواهان بورس بازی می­باشند. (دموری، ۲۰۰۲، ص ۲۰)^[۸۴].

۴ ـ ۱۵ ـ ۲ فرضیه عکس العمل بیش از اندازه سرمایه ­گذاران

فرضیه عکس العمل بیش از اندازه سرمایه گذاران نیز بیان می­دارد که بازده کوتاه مدت و بلند مدت سهام جدید با هم در ارتباط می­باشند. دبوندت و تالر^[۸۵] (۱۹۸۵) این فرضیه را مورد بررسی قرار دادند آن­ها به منظور انجام تحقیق خود از بازده ماهیانه سهام عادی پذیرفته شده در بورس نیویورک، برای دوره زمانی سال­های ۱۹۲۶ تا ۱۹۸۲ استفاده نمودند. آن­ها بیان می­دارند که افراد به انتشار اطلاعات مهم و غیر منتظره بیش از اندازه عکس العمل نشان می­ دهند. تحقیقات لاوری و چونت^[۸۶]، ۲۰۰۱ نشان داد که اطلاعات منفی که قبل از مرحله عرضه سهام به دست می ­آید بیشتر از اطلاعات مثبت در قیمت سهام جدید تأثیر می­ گذارد.
علت این امر این است که سرمایه ­گذاران و مؤسسات تأمین سرمایه نمی­خواهند که در قیمت­ گذاری سهام جدید بیش از حد معمول متحمل خسارت گردند. فرضیه عکس العمل بیش از اندازه بیان می­داد که شرکت­هایی که دارای نسبت پایین قیمت به در آمد (P/E) هستند بدلیل بدبینی زیاد سرمایه ­گذاران موقتاً دارای قیمتی کمتر از ارزش واقعی­شان می­باشند و شرکت­هایی که دارای نسبت بالای قیمت به در آمد (P/E) هستند بدلیل خوش بینی زیاد سرمایه ­گذاران موقتاً دارای ارزشی بیشتر از ارزش واقع­شان هستند. دلیل این نوسانات شدید عکس العمل بیش از اندازه نسبت به اخبار مثبت یا منفی منتشر شده درباره سهام می­باشد. مطالعات انجام شده به وسیله دبوندت و تالر (۱۹۸۵) نشان می­دهد که پاسخ­های بازار به اخبار عمومی اقتصادی و عکس العمل قیمت سهام به وقایع شرکت در ابتدا بیشتر از سطوح تعادلی می­باشد و سپس به تدریج به سمت سطوح تعادلی­شان بازگشت می­ کنند به عبارت دیگر بازار به عنوان یک مجموعه و همچنین قیمت­های سهام منفرد به طور سیستمی، نتایج اقتصادی حوادث مهم را بیش از اندازه بزرگ جلوه می­ دهند. یعنی وقتی که اخبار خوب است قیمت­ها خیلی زیاد افزایش می­یابد و وقتی که اخبار بد است قیمت­ها خیلی زیاد کاهش می­یابد. یافته­های آن­ها حاکی از آن است که سرمایه ­گذاران از اشتباهات گذشته­شان چیزی فرا نمی­گیرند و دائماً اطلاعات جدید را غلط تعبیر می­ کنند. اگر بخواهیم فرضیه عکس العمل بیش از اندازه را به صورت فرمول­بندی شده بیان کنیم باید بگوییم که به طور میانگین تغییرات بزرگ در قیمت­های سهام با تعدیل­های بزرگ در جهت مخالف دنبال می­ شود همچنین این فرضیه پیش ­بینی می­ کند که هر چه تغییرات بزرگتری در قیمت اولیه سهام ایجاد شود مقدار عکس العمل اولیه بزرگتر خواهد بود و به همین دلیل تعدیلات بعدی در قیمت سهام بیشتر خواهد بود. بنابراین به طور کلی فرضیه عکس العمل بیش از اندازه بیانگر این مطلب است که انسان­ها نسبت به اطلاعات، بیش از حد خوش بین یا مأیوس می­شوند و این به علت خصلت سفته بازی انسان­ها می­باشد. همچنین لازم به توضیح می­باشد که تحقیقات روانشناسی و رفتارشناسی از فرضیه عکس العمل بیش از اندازه حمایت می­ کنند. (دموری، ۲۰۰۲، ص ۲۷)^[۸۷].

۵ ـ ۱۵ ـ ۲ فرضیه حباب سفته­بازی^[۸۸] و فرضیه بازارهای سهام داغ^[۸۹]

سهام داغ به سهام جدیدی اطلاق می­گردد که در عرضه اولیه در بورس، میزان تقاضا برای خرید آن بیشتر از میزان عرضه آن می­باشد و در نتیجه عده­ای از متقاضیان سهام که نمی ­توانند سهام مذکور را در عرضه اولیه خریداری نمایند تمایل به خرید سهام جدید با قیمت بالاتر از قیمت بازار دارند و در نتیجه قیمت این سهام به طور موقت افزایش می­یابد. طبق فرضیه حباب سفته بازی، رفتار بازده سهام جدید در کوتاه مدت و بلند مدت با هم در ارتباط می­باشند. بر طبق این فرضیه بازده اضافی سهام جدید تحت تدثیر رفتار سرمایه گذارانی قرار دارد که نتوانسته­اند سهام جدید را به قیمت­های عرضه اولیه خریداری کنند به عبارت دیگر بر طبق این فرضیه قیمت­های عرضه اولیه سهام با ارزش واقعی و ذاتی آن­ها برابر است، اما امیال سفته بازی سرمایه ­گذاری که نتوانسته­اند سهام جدید را به قیمت عرضه اولیه در بورس بخرند باعث می­گردد که قیمت سهام جدید به طور موقت افزایش یابد.
با توجه به این که تعیین قیمت صحیح برای سهام جدید کار دشواری است و امکان قیمت­ گذاری غیر عادلانه سهام جدید وجود دارد و این سهام هنوز در بازار مورد معامله قرار نگرفته است لذا خریداران اولیه سهام جدید در مقایسه با خریداران بعدی با عدم اطمینان و ریسک بیشتری مواجه هستند. آن­ها در صورتی این ریسک اضافی را متحمل می­گردند که بازده اضافی کسب نمایند. مؤسسات تدمین سرمایه نیز از طریق قیمت گذاری پایین­تر از ارزش واقعی برای سهام جدید در بازار اولیه این بازده اضافی را برای خریداران اولیه سهام جدید ایجاد می­نمایند. در نتیجه قیمت سهام جدید در بورس به سرعت افزایش می­یابد و به قیمت واقعی خود نزدیک می­گردد.

۱۶ ـ ۲ تطبیق نظریه ­ها و تئوری­های بازده غیر عادی کوتاه مدت در بورس ایران

در بورس اوراق بهادار ایران به دلیل عدم وجود مؤسسات تأمین سرمایه برخی از فرضیه ­ها از جمله فرضیه ­های عدم تقارن اطلاعاتی مبتنی بر مدل بارون، فرضیه ریسک گریزی تضمین کننده اوراق بهادار و فرضیه شهرت مؤسسات تأمین سرمایه کاربردی نخواهد داشت. همچنین به دلیل عدم کارایی بورس اوراق بهادار و یا کارایی ضعیف و نیز به دلیل عدم وجود نهادها و مؤسسات مالی و به خصوص عدم وجود مؤسسات تأمین سرمایه پدیده عدم تقارن اطلاعاتی احتمالاً می ­تواند پاسخگویی پدیده عرضه اولیه زیر قیمت سهام جدید در دوره کوتاه مدت باشد. چرا که بر طبق این فرضیه هر چه ابهام قبلی در خصوص شرکت جدید بیشتر باشد، میزان بازده غیر عادی کوتاه مدت بیشتر می­گردد. همچنین به دلیل خصلت سفته بازی برخی از سرمایه گذاران در بورس به نظر می­رسد فرضیه حباب سفته بازی فرضیه عکس العمل بیش از اندازه سرمایه گذاران مصداق داشته باشد (دموری، ۲۰۰۲، ص ۳۸)^[۹۰].

۱۷ ـ ۲ پیشینه تحقیق

۱ ـ ۱۷ ـ ۲ تحقیقات خارجی

بال وبراون (۱۹۶۸)
بال وبراون در سال ۱۹۶۸ رابطه بین سود حسابداری و قیمت سهام را از طریق رابطه بین جهت تغییرات سود غیر منتظره و میانگین نرخ بازده غیرعادی را مورد بررسی قرار دادند و این تحقیق مقدمه­ای بر انجام تحقیقات در این زمینه گردید.
در سال­های اخیر، محققان نظرات آن­ها را مد نظر قرار داده و اهمیت ارتباط بین سود غیر منتظره و میانگین نرخ بازده غیر عادی سهام را مورد بررسی قرار داده­اند.
آن­ها پیش ­بینی کردند که افزایش غیر منتظره در سود حسابداری با افزایش غیر عادی در نرخ بازده سرمایه ­گذاری­ها و بالعکس کاهش غیر منتظره در سود حسابداری با کاهش غیرعادی در نرخ بازده سرمایه ­گذاری­ها همواره در یک سو خواهد بود. بال وبراون در تحقیق خود سود سالیانه بنگاه­های اقتصادی را مورد بررسی قرار دادند. به منظور آزمایش این موضوع که آیا سود سالیانه تأثیری بر قیمت سهام دارند یا خیر، آن­ها سود غیر منتظره اعلام شده از طرف شرکت­هایی که به عنوان نمونه انتخاب شده بودند را با میانگین نرخ بازده غیر عادی از لحاظ هم جهت بودن و هم جهت نبودن مورد مطالعه قرار دادند.
در این تحقیقات فرضیه انتقال اطلاعات به بازار در زمان اعلام سود سالیانه نیز از طریق آزمایش میانگین نرخ بازده غیر عادی مورد بررسی قرار گرفت. در زمان تحقیق بال وبراون کوتاهترین زمانی که اطلاعات نرخ بازده سهام می­توانست در دسترس آن­ها قرار گیرد، ماهانه بود که در تحقیق آن­ها مبنای کار قرار گرفته است (بال وبراون، ۱۹۶۸، ص۷۳)^[۹۱].
بیورکلارک ورایت^[۹۲] (۱۹۷۹)
بیورکلارک ورایت در مورد میزان واکنش بازار تحقیقی انجام دادند. آن­ها نمونه متشکل از ۲۷۶ شرکت را برای دوره ۱۰ ساله از ۱۹۶۵ تا ۱۹۷۴ مورد مطالعه و تحقیق قرار دادند. در مورد هر شرکت موجود در این نمونه و برای هر سال که این نمونه مورد تحقیق قرار می­گرفت، آن­ها تغییرات غیر منتظره در سود خالص را محاسبه کردند، سپس با روش مبتنی بر الگوی بازار در صدد بر آمدند بازده غیر عادی سهام مربوط به تغییر غیر منتظره در سود خالص را محاسبه نمایند. این پژوهشگران با مقایسه کردن تغییرات غیر منتظره سود با بازده غیر عادی سهام به این نتیجه رسیدند که هر قدر شدت تغییرات در سود خالص غیر منتظره بیشتر باشد بازار اوراق بهادار واکنش بیشتری نشان خواهد داد، این نتیجه با کاربرد الگوی قیمت گذاری دارایی­ های سرمایه­ای و با روش مبتنی بر سودمندی اطلاعات از نظر تصمیم ­گیری سازگار است.
کورنل ولندسمن (۱۹۸۹)^[۹۳]
یکی از مطالعات اساسی در زمینه ­های خطای پیش ­بینی سود، مطالعه کورنل ولندسمن است. آن­ها در مدل خود رابطه تغییرات ارزش سرمایه را با خطای پیش ­بینی بررسی کردند و رابطه قوی میان این دو یافتند.هم­چنین رابطه بازده­های غیر عادی را با خطای پیش ­بینی سود در هنگام اعلام پیش ­بینی سود هر سهم بررسی کردند و دریافتند خطای پیش ­بینی قدرت فزاینده­ای در شرح بازده­های غیرعادی دارد.
اکبو و نرلی (۲۰۰۰ )
در مقاله­ای تحت عنوان «اهرم، نقدشوندگی و بازده­های بلند مدت عرضه اولیه» شرکت­ها را در طی یک دوره زمانی ۳ تا ۵ ساله پس از عرضه اولیه بررسی کردند. قبل از این نیز لوفران و ریتز بازده­های بلند مدت را برای بازار امریکا ۱۷ ـ درصد گزارش کرده بودند. این تحقیق نمونه ­ای با بیش از ۵۰۰۰ عرضه اولیه سال­های ۱۹۷۳ تا ۱۹۹۶ را بررسی کرده و نتیجه گرفت شرکت­های عرضه کننده سهام دارای اهرم کمتر و نقد شوندگی بیشتر در هر یک از سه سال پس از عرضه اولیه داشته اند و از آن جا که اهرم کمتر و نقدشوندگی بیشتر ریسک را کاهش داده و بازده مورد انتظار سهامداران را تحقق می­بخشد، پس هر دوی این عوامل ارزشمند هستند (اکبو و نرلی، ۲۰۰۰،ص ۸۸)^[۹۴].
آلوارز و گنزالز (۲۰۰۰)
در مقاله­ای تحت عنوان عملکرد بلند مدت عرضه اولیه سهام در بازار اسپانیا دو هدف زیر را دنبال کردند:
مطالعه عملکرد بلند مدت عرضه اولیه سهام در بورس اوراق بهادار اسپانیا
تعیین مفید بودن اطلاعات در مورد عرضه اولیه سهام
آن­ها نتیجه گرفتند که بین عرضه اولیه زیر قیمت و عملکرد بلند مدت عرضه اولیه سهام رابطه مثبتی وجود دارد (آلوارز و گنزالز، ۲۰۰۰،ص ۷۸ )^[۹۵].
فرت (۲۰۰۱)
تحقیقی در مورد نقش برآورد سود برای ۱۱۶ شرکت دارای عرضه عمومی اولیه سهام در سنگاپور برای سال­های ۱۹۹۲ تا ۱۹۹۹ انجام داده است. نتایج تحقیق وی نشان می­دهد که ارتباط معنی­دار مثبت میان خطای برآورد سود و بازده غیر عادی سهام وجود دارد. (فرت، ۲۰۰۱،ص ۶۵ )^[۹۶]
کلارکسون و همکارش (۲۰۰۲)^[۹۷]
یافته­های این پژوهشگران که ۲۶۷ شرکت جدید الورود به بورس کانادا را بررسی کردند بیانگر این است که برآوردهای داوطلبانه سود افشا شده در گزارش­های شرکت­های دارای عرضه عمومی اولیه با ارزش بوده و بین دقت برآورد سود و بازده سهام رابطه منفی معناداری وجود دارد.
احمد زالوکی، کمبل، گوداکری (۲۰۰۴)
عملکرد بلند مدت عرضه اولیه سهام را در مالزی بین سالهای ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۰ بررسی کردند آن­ها دریافتند که عملکرد بلند مدت عرضه اولیه سهام از یک سال به سال دیگر متغیر است و برای سال­های مختلف مرتبط با مدل­های منظمی نمی ­باشد. عملکرد بلند مدت در صنایع مختلف متفاوت است (زالوکی و همکارن، ۲۰۰۴،ص ۸۸) ^[۹۸].
محمد عمران (۲۰۰۴)

3-4-3- تصویرگونگی پیچیدگی
در تصویرگونگی پیچیدگی، پیچیدگی زبان نشانگر نوعی پیچیدگی ذهنی و مفهومی است. به عبارت دیگر هرچه ساختار زبان پیچیده‌تر و طولانی‌تر باشد موقعیت بیان شده نیز از نوعی پیچیدگی درونی و ذهنی برخوردار خواهد بود. مثلاُ ساخت موصولی در زبان و ساخت‌های درونه‌ای نیز بازتاب چنین پیچیدگی مفهومی هستند. مثال زیر نمونه‌ای است از این نوع تصویرگونگی که در آن طولانی بودن و نیز پیچیدگی ساخت منطبق با نوعی پیچیدگی ذهنی و مفهومی است:
مردی که کتابی که علی معرفی کرد نوشته است، مرد.
بازنمون مفاهیم پیچیده‌تر در قالب ساختارهای صوری پیچیده‌تر نیز در مورد دوگان‌ساخت‌ها صادق است چرا که واژه‌ی دوگان‌ساخت که به لحاظ صورت نسبت به پایه‌ی خود پیچیده‌تر است به لحاظ معنایی نیز در مقایسه با پایه، پیچیدگی بیشتری دارد.
3-4-4- تصویرگونگی مقوله‌بندی
در تصویرگونگی مقوله‌بندی، مقولات دستوری مشابه از لحاظ شناختی نیز مشابه‌اند. مثلا از آنجا که مقوله‌ی اسم بر اشیاء و چیزها دلالت دارد و این اشیاء در جهان خارج به صورت مفرد و جمع دیده می‌شوند در ساختار زبان نیز صورت مفرد و جمع دارند. مقوله‌ی فعل نیز بیانگر رخداد است و از همین روست که مفهوم زمان در قالب آن متبلور می‌گردد.
3-4-5- تصویرگونگی فاصله
تصویرگونگی فاصله، ریشه در اصل معرفی شده توسط اتوبهاگل به سال 1932 دارد که براساس آن هر آنچه که از لحاظ ذهنی ارتباط بیشتری با دیگری دارد از لحاظ فیزیکی نیز پیوستگی بیشتری با آن دارد (گلفام و بهرامی خورشید 1388). به مجموعه جملات زیر توجه کنید:
تصویرگونگی در نشانه‌های زبان، با توجه به جهت ارتباط و نیز میزان پیچیدگی این رابطه به انواع دوگانه‌ی زیر تقسیم می‌شود:
1-تصویرگونگی انگاره‌ای^[21] و نموداری^[22]: تصویرگونگی انگاره‌ای رابطه‌ای ساده، عینی و مستقیم است که صورت یک نشانه‌ی ساده را به مرجع/ مصداق آن ارتباط می‌دهد. مانند شباهت یا تقلید لفظ از صوت طبیعی در نام‌آواها که در جهان عینی و واقعی وجود دارد. درحالیکه در تصویرگونگی نموداری، نوع ارتباط پیچیده‌تری میان اجزای صورت و اجزای مصداق برقرار است. به عبارت دیگر اجزای صورت نموداری تصویرگونه را از لحاظ کمّی یا کیفی، از اجزای مصداق خود منعکس می‌سازند (هایمن، 1985 به نقل از شریفی مقدم 1385). به عنوان مثال، در نظام اعداد با بالا رفتن ارزش عدد، به تعداد ارقام(نشانه‌‌) آن نیز افزوده می‌شود. بدین صورت که اعداد یکان تک نشانه‌ای، دهگان‌ها دو نشانه‌ای، صدگان‌ها سه نشانه‌ای هستند.
2-تصویرگونگی برونی^[23] و درونی^[24]: چنانچه ارتباط تصویرگونه بین صورت زبانی و مصداق غیرزبانی برقرار باشد و در این رابطه زبان با دنیای تجربی و واقعی پیوند ایجاد نماید، تصویرگونگی از نوع ببرون زبانی است. بدین ترتیب در حالی‌که تصویرگونگی برونی، نشانه‌های زبان را به مصداق یا مرجع آنها در خارج از زبان پیوند می‌دهد، تصویرگونگی درونی رابطه‌ای است که میان مختصات صوری و مختصات معنایی در یک نشانه برقرار است؛ به گونه‌ای که ویژگی‌های یک سطح، همچون صورت، نموداری تصویرگونه از ویژگی‌های سطح دیگر، مانند معنا را منعکس می‌کند. (گرینبرگ، 1995به نقل از شریفی مقدم) به عنوان نمونه، در صرف اسم‌های باقاعده از لحاظ شمار هرچه مفهوم پیچیده‌تر شود، ساخت و صورت نیز پیچیده‌تر می‍‌شود. تصویرگونگی درونی به دلیل ارتباط اجزای صورت (ویژگی‌های صوری زبان) و اجزای مصداق (ویژگی‌های معنایی زبان) اغلب نموداری است.
کونبرگ و لاشریته (2001) برای تصویرگونگی دوگان‌ساخت‌ها یک پیوستاری را پیشنهاد کرده‌اند؛ که در این پیوستار انتهای سمت راست آن نشان‌دهنده‌ی بالاترین درجه‌ی ناتصویرگونگی و تیرگی است و انتهای سمت چپ آن بالاترین درجه‌ی شفافیّت و تصویرگونگی را نشان می‌دهد. دوگان‌ساخت‌های مختلف برحسب درجه‌ی شفافیّت و تصویرگونگی‌شان، در نقاط مختلف این پیوستار قرار می‌گیرند. موارد نادری وجود دارد که ممکن است با دوگان‌ساخت‌هایی روبه‌رو شویم که هم به لحاظ صوری و هم به لحاظ معنایی، کاملاٌ تیره و ناصویرگونه باشند و در انتهای سمت راست پیوستار قرار گیرند.

ریگر (1998) در مدل و طرحی که ارائه نموده است، به بررسی و تحلیل معنایی دوگان‌ساخت‌ها بر پایه‌ی اصول تصویرگونگی و گسترش معنایی پرداخته است و آن‌ها را براساس مقوله‌های معنایی عام طبقه‌بندی نموده و مفاهیم به ظاهر متناقض آنها را توجیه و تبیین نموده است.
ریگر در مدل خویش معانی/ مفاهیمی را که می‌تواند در برگیرنده‌ی دوگان‌سازی باشد بیان می‌کند. وی به این نکته اشاره می‌کند که مفاهیم غیرمشابه می‌توانند به صورت مشابهی به کار روند. در مدل ریگر کودک، کثرت و تکرار به صورت مفاهیم نمادین از نظر آوایی مرتبط با صورت خود در نظر گرفته می‌شوند.
هر کدام از این سه مفهوم به عنوان یک ریشه برای مفاهیم مربوطه که به صورت نمودار درختی مطرح شده است عمل می‌نمایند. ارتباط بین مفاهیم از ابتدا بر پایه‌ی ارتباط مفهومی آشکار بنا شده است. سپس برای هر کدام از این مفاهیم انگیزشی جستجو می‌شود. مفاهیمی که در نمودار ذکر شده‌اند، مفاهیم اولیّه‌ای هستند که در ادبیات بیان می‌شود. (Bybee,1994; Moravcsik, 1978; Niepokuj,1991)
فرضیه‌ای که در اینجا مطرح می‌شود این است که این مفاهیم به دلیل تعامل بین ساختار تصویری و ساختار مفهومی پدید می‌آیند. هر کدام از مفاهیم اصلی نمایش داده شده، گسترش معنایی می‌یابند و مفاهیم دیگری را که نزدیک به معنی اصلی است شامل می‌شوند. به عنوان مثال در عبارت‌های small fry (کم‌تر سرخ شده) و peanuts (بادام زمینی) مشاهده می‌کنیم که گاهی اوقات اصطلاحاتی که برای چیزهای کوچک به کار می‌روند معنای تحقیرآمیز به خود می‌گیرند. این مطلب پیوند مفهومی کوچک به تحقیر را در شکل 1 تقویت می‌کند.
دوگان‌سازی یی‌اییی‌ای‌ا
آوا
معنی
کثرت تکرار کودک^[25]
گسترش/ پراکندگی^[26] شدت /تأکید تداوم دلبستگی ^[27] کوچک^[28]
کمال/تمامیّت تحقیر^[29] کاهش شدّت
ناهمگونی^[30] آشفتگی^[31]
مدل ریگر عملکرد مشترک تصویرگونگی و گسترش معنایی (ریگر،1998)
در این پژوهش تلاش می‌شود در هر مورد بر مبنای ارائه‌ داده‌ها و توصیف‌های دقیق به بررسی فرایند دوگان‌سازی بر مبنای الگوی تصویرگونه‌ی ریگر در شاهنامه پرداخته شود.
فصل چهارم
تجزیه و تحلیل داده‌ها
4-1- مقدمه
در هر زبان، فرایندهای واژه‌سازی گوناگونی واژه می‌سازند. از میان فرایندهای موجود در زبان فارسی سه فرایند اشتقاق، ترکیب و دوگان‌سازی نقش فعال‌تری در واژه‌سازی دارند و از فرایندهای واژه‌سازی زایای زبان محسوب می‌شوند. فرایند دوگان‌سازی به معنای وام‌گیری بخشی از پایه و تکرار آن بخش در همان پایه می‌باشد. این فرایند اگرچه بسیار متداول است اما معدود نویسندگانی در واژشناسی آن را مورد بررسی قرار داده‌اند. بنابراین کوشش برآن است تا در این پژوهش با بررسی و تحلیل داده‌های استخراج شده از شاهنامه‌ی فردوسی گامی دیگر در جهت بررسی فرایند دوگان‌سازی در زبان فارسی برداشته شود.
در این فصل با توجه به چارچوب کلی مدل ریگر به بررسی معنایی و تصویرگونه‌ی دوگان‌سازی‌های موجود در شاهنامه پرداخته می‌شود و سپس واژگان استخراج شده در قالب جدول‌هایی به همراه معنای هریک از دوگان‌ساخت‌ها در بافت ابیات ارائه خواهد شد.
4-2- بررسی تصویرگونه‌ی دوگان‌ساخت‌های شاهنامه بر مبنای مدل ریگر
در طیف گسترده‌ای از زبان‌ها، دوگان‌ساخت‌ها اغلب منعکس‌کننده‌ی معانی/ مفاهیم همگون و مشترکی مانند جمع، شدت، تأکید، کثرت، تکرار، تداوم، کمال و تمامیّت است. از سوی دیگر، در برخی از زبان‌ها، دسته‌ای از دوگان‌ساخت‌ها منعکس‌کننده‌ی معانی/ مفاهیمی مانند کاهش، تقلیل، تخفیف، تضعیف، بی‌نظمی و تحقیر هستند؛ مسئلهی‌ای ‌ای که به ظاهر در تضاد با اصل تصویرگونگی کمیّت و نیازمند توجیه و تبیین است.
ریگر (1998) در مدل و طرح خویش براساس اصول تصویرگونگی و گسترش معنایی و با استناد به داده‌ها و شواهد میان‌زبانی، دوگان‌ساخت‌ها را مورد بررسی و تحلیل معنایی قرار داده است. او آنها را براساس مقوله‌های معنایی عام طبقه‌بندی و توجیه و تبیین کرده است.
مدل ریگر در تحلیل معنایی دوگان‌ساخت‌ها و تبیین معانی گاه متضاد این نوع ساخت‌ها، بر اساس دو اصل تصویرگونگی و گسترش معنایی، از قابلیّت‌های تبیینی بسزایی برخوردار است. تاکنون در چند پژوهش انجام شده در زمینه‌ی تحلیل و طبقه‌بندی معنایی دوگان‌ساخت‌ها، مدل او به کار رفته است.
در اینجا با بهره‌گیری از ساختار کلی مدل ریگر، انواع دوگان‌ساخت‌های شاهنامه را طبقه‌بندی کرده و در قالب چندین فهرست مجزا ارائه میشود. هریک از دوگان‌ساخت‌های مندرج در هر فهرست با معنا / معانی ذکر شده در آن فهرست مرتبط میباشد. بنابراین در این طبقه‌بندی معنایی از دوگان‌ساخت‌های شاهنامه، هر فهرست نشان‌دهنده‌ی طبقه‌ای از دوگان‌ساخت‌های موجود در شاهنامه است.
داده‌های گردآوری شده نشان می‌دهد که گاهی اوقات دوگان‌سازی مفهوم خاصی را در دستور زبان برخی از زبان‌ها بیان می‌کند. هر یک از دوگان‌ساخت‌های موجود در شاهنامه از لحاظ مفهوم در مدل ریگر قرار می‌گیرد. سپس هر مفهوم به 3 بخش تقسیم می‌شود.
در این فصل همه‌ی مفاهیم ذکر شده در شکل 1 به ترتیب توضیح داده می‌شود و برای هریک شاهد زبانشناسی ارائه می‌گردد. تصویرگونگی و گسترش معنایی هر دو می‌توانند به قاعده‌مندی موجود بین صورت و معنای دوگان‌سازی شده کمک نمایند.
4-3- مفاهیم دوگان‌سازی
4-2-1- کودک (Baby)
دوگان‌سازی: کودک Baby در انگلیسی Baby ، در فرانسه Be Be و در زبان تامیل Papa. علاوه بر اینها مثال‌های واژگانی بسیاری از زبان‌ها در مورد مقوله‌ی دوگان‌سازی هنگام خطاب قرار دادن کودکان استفاده می‌شود (فرگوسن ، 1964 به نقل از ریگر 1998). به عنوان مثال در انگلیسی Georgie – Porgie ، Doggy- Woggy (سگ کوچولو به زبان کودکانه) و There There ( آنجا) به عنوان نمونه نشان داده می‌شود. مثال:
زبان اجیبوا زن Kwe دختر Kwezens زبان تایبتان خرس dom بچه خرس Dom - Bu
زبان نزپرس گرگ صحرایی Iceye.Ye گرگ صحرایی جوان Iceye. Ye-Qen
4-2-2- دلبستگی (Affection)
دوگان‌سازی: پیوند کودک به محبت و دلبستگی از نظر کاربردشناختی یک پیوند طبیعی است. کاربرد واژه‌ی کودک برای بیان عطوفت در انگلیسی، شاهدی بر این پیوند می‌باشد. مثال: واژه‌ی عربی Ramrum صورت محبت آمیز اسم Rima می‌باشد. در انگلیسی واژگان Honey- Bunny و Bye – Bye صورت صمیمانه‌تر خداحافظی می‌باشد. (موراوسیک، به1978به نقل از ریگر 1998)
4-2-3- کوچک (Small)
دوگان‌سازی: پیوند کودک به کوچک از این حقیقت برجسته ناشی می‌شود که کودکان کوچک هستند و خوب می‌توانند از نظر مفهومی طبقه‌ی برجسته‌ی اشیاء کوچک باشند. مثال:

هنگامی صبحت از کیفیت محیط می شود اولین چیزی که به ذهن می رسد شکل و کالبد اشیاء است و کالبد شهر بیانگر هویت شهر می باشد، از طریق طراحی کالبدی است که عمدتا می توان به طراحی مناسبی دست پیدا کرد. در فضاهای شهری فرم یا کالبد به دو صورت طبیعی و مصنوعی دیده می شود. محیط مصنوع شامل بناها و مبلمان، المان ها و نمادها و…. و محیط طبیعی شامل فضاهای سبز، جنگل، دشت، کوه، رشته کوه ها و…. به گفته کوین لینچ “اگر بناست طراحی شهری مفید واقع گردد باید قادر باشد، تا از راه اعتلای کیفیت محیط کالبدی، به اعتلای کیفیت زندگی انسان یاری نماید (گلکار، ۱۳۸۸، ص۴۳).
و چنانچه در محیط وکالبد شهر هیچ نماد و نشانه ای از گذشته وجود نداشته باشد هویت شهر کم رنگ می شود (آتیشن بار، ۱۳۸۸، ص۳).
۲-۸-۱٫ عوامل تاثیرگذار بر کالبد و ظاهر ورودی شهر

• • نبود ارزش های دیداری در ساخت و سازهای حومه و حاشیه شهر

• • نبود عناصر محیطی از قبیل مبلمان شهری، فضای سبز، کف سازی، علائم و نشانه ها

• • نامناسب بودن سیمای برخی از کاربری ها

• • اختلال نامناسب عامل مصنوع با بستر طبیعی

• • توسعه خود جوش و فاقد برنامه

• • وجود توده های منفصل و پراکنده و بی بهره از یک سازمان منسجم فضایی

۲-۸-۲٫ هویت کالبدی
هویت کالبدی به معنای خصوصیات و صفات کالبدی است که جسم شهر را از غیر متمایز کرده و شباهتش با خودی آشکار می سازد.
– معیارهای ارزیابی هویت کالبدی:
تمایز / تشابه: به معنای تمایز از غیر و تشابه خودی
تداوم / تحول: به معنای پیوند با گذشته و عدم انقطاع (تداوم معنی و ارزش های خودی) و در عین نوآوری و خلاقیت با توجه به شرایط زمانه (خودماندن ولی همان نماندن).
وحدت / کثرت: پیوند میان اجزاء متفاوت ناهمگون و حتی متضاد به گونه ای که در کنار هم یک کل را به وجود بیاورند (یزدانی، ۱۳۸۹، ص۱۶).
هر فضای کالبدی معنای خاصی را به ذهن ناظر متبادر می سازد. از میان معیارهای ارزیابی هویت کالبدی، تداوم / تحول از همه مهمتر بوده و اصل زیر بنایی محسوب می شود.
۲-۸-۳٫ ورودی شهر امروز صحنه تناقص و تضاد
در گذشته نخستین تصویری که از هر شهر در ذهن مسافرین نقش می بست ورودی آن بود. پس از مدت ها گذر از میان بیابان، کوهستان با رسیدن به مزارع و باغات اطراف شهر کم کم احساس نزدیک شدن به یک مجتمع زیستی به انسان دست می داد؛ یا عبور از بین آنها، مسافر به دروازه ای می رسید که چون در میان باروی شهر جای داشت، مدخل شهر محسوب می شد. گاه نیز این دروازه بدون اینکه باروی در کار باشد، تنها حریمی را تعریف می کرد. در هر حال دروازه بیشتر جنبه نمادین داشت و احساس ورود به شهر از مدت ها پیش و به محض نمایان شدن سواد شهر و مزارع و باغات اطراف آن در مسافر برانگیخته شده بود. در واقع از جایی که رد پای دخل و تصرف متمرکز انسان در محیط طبیعی نمودار می گشت، مقدمات ورود فراهم می شد و شهر خارج از دروازه اش به استقبال مسافر می آمد. پس از گذر از دروازه نیز باغات درون شهر همچنان مسافر را تا مسافتی همراهی می نمودند تا اینکه نهایتا وارد شهر شود. به این ترتیب ورود به شهر رویدادی نبود که در یک لحظه و یک نقطه به وقوع پیوندد، بلکه زمان و عرصه ای را به خود اختصاص می داد. تمامی این عرصه در واقع نقش ورودی را بازی می کرد. این عرصه قابلیت این را داشت که ضمن استقبال از مسافر، وی را به هنگام خروج از شهر نیز بدرقه کند زیرا در دو طرف دروازه بسط پیدا کرده بود. تمامی این آداب ورود در شرایطی برگزار می گردید که نظام حرکتی تنوع سرعت چندانی نداشت. حمل و نقل توسط حیوانات انجام می شد و سرعت آنها چندان با سرعت پیاده فرق نمی کرد (پاکزاد، ۱۳۹۱، ص۸).
بنابراین ورود به شهر به آهستگی انجام می گرفت. در این سرعت حتی یک دروازه می توانست به مسافر تذکر دهد که در حال عبور است. با این وجود به یک دروازه به عنوان ورودی شهر بسنده نمی شد. براین مبنا در شرایط فعلی که سرعت حرکت میان شهرها به شدت افزایش یافته است، نیاز به وجود چنین فیلتری که سرعت جاده را به سرعت درون شهری تبدیل نماید و مسافر را آماده مواجهه با شهر کند، به شدت احساس می شود. بدیهی است که هر چه سرعت بالاتر می رود عرصه بیشتری باید در اختیار فرد قرار گیرد تا در سرعت بالا مجال ادراک ورود به شهر را داشته باشد. هرچه قدر این عرصه با روحیه استقبال و بدرقه هماهنگ تر باشد. در این راستا کمک موثرتری خواهد نمود. از اینجاست که لزوم پرداختن به ورودی شهر به عنوان یک فضای شهری مطرح می شود و اهمیت آن در این است که ورودی، نخستین فضای شهری مطرح می شود و اهمیت آن در این است که ورودی، نخستین فضای شهری است که هر کس به هنگام ورود به شهر با آن مواجه می گردد. این در حالی است که ورودی شهرهای کوچک و بزرگ ما از چنان وضعیت ناهنجاری برخوردارند که هیچ احساسی از رسیدن با شوق ورود در مسافر بر نمی‎انگیزد و تصویری مطابق با توقع وی از ورودی یک شهر در ذهن ایجاد نمی کند.

امروز در این گونه بندی ورودی شهرهای مان به طور معمول با دو صحنه روبرو هستیم:
۱-صحنه ای خودجوش که توسط ساکنین حوزه به صورت غیر قانونی اجرا شده است و از هیچ الگوی از پیش فکر شده ای تبعیت نمی کند.
۲-صحنه ورودی هایی که بر اساس الگویی نا معلوم با دخالت مدیران شهری شکل گرفته است.
صحنه اول معمولا مربوط به شهرهای کوچک و آبادی هایی است که بر سر راه های مواصلاتی مهم کشور قرار گرفته اند. ورودی های فرعی شهرهای متوسط و بزرگ ما نیز با چنین صنحه ای دست به گریبان هستند. رشد بی رویه و خودجوش از ورودی ها تا حد زیادی معلول دلایل زیر است:
الف) هجوم ساکنین آبادی های اطراف، برای اشتغال در بخش خدمات رسانی به مسافرین و رانندگان بین شهری، بیکاری مزمن و خوش نشینی بخش عمده ای از ساکنین جوان آن آبادی ها، آنها را وادار می نماید که شانس خود را در خدمات رسانی به رهگذران امتحان نماید.
حضور صدها مکانیکی، تعویض روغنی، پنچرگیری و چندین غذاخوری و محل فروش تنقلات و خرده فروشی در مبادی ورودی شهر گواه این ادعاست. این دکه ها و مغازه ها که مشتریان بالقوه خود را در حال حرکت در مسیرهای خاص می بینند، به این محل های تردد مسافرین هجوم برده و در دو صف موازی به طول کیلومترها به انتظار مشتریان نشسته اند. اینان نه فرهنگ ساماندهی چهره دکان خود را دارند و نه تعلق خاطری برای آن که به این امر مبادرت ورزند و انگار حرفه خود را به رسمیت نشناخته، همشیه به عنوان موقت و فصلی بدان امید بسته اند بدین لحاظ واحدهای مزبور ذاتا دارای ساخت مناسبی نبوده و به راحتی نمی توان آنها را زیباسازی نمود.
ب) مدیریت شهری نیز دارای مشکلات و نارسایی های خاص خود می باشد. محدودیت های مالی و اداری از یک طرف، و محذورات اجتماعی یا عاطفی شهرداران و کارشناسان آنها به خاطر بافت نیمه عشیره‎ای شهر (خویشاوندی ها، وجود افراد و گروه های متنفذ و. . . . ) که می تواند جلوگیری از این هجوم را به مساله ای سیاسی در محل تبدیل نماید. این فضاها را به حال خود رها کرده است. مشکلاتی مانند عدم وجود کارشناسان و متخصصین مجرب در شهرداری ها نیز موجب می گردد، نه فقط مساله ورودی های شهر به عنوان معضلی مطرح نباشد، بلکه در صورت شناخت این معضل و ضرورت حل آن، نیروی متخصص لازم برای مطالعه و طرح پیشنهادات مناسب وجود نداشته باشد.
ج) شرکت های مهندسین مشاور مرکز نشین نیز تمایلی به عقد قرارداد و درگیر کردن خود در این گونه پروژه ها را نشان نمی دهند. عدم درک ضرورت یک مطالعه ریشه ای و محدودیت بودجه مدیریت شهری و ساختار اداری – مالی این شرکت ها به عنوان نهادهای انتفاعی و عدم تناسب میزان حق الزحمه های مشاوره با هزینه های مشاور نیز موانع عمده ای در همکاری مشاورین با مدیریت چنین شهرهایی است.
به حریم قانونی شهر که می رسیم ناگهان با فلکه ای وسیع و خارج از مقیاس روبرو می شویم که نام میدان را به خود اختصاص داده است. این فلکه که نه از لحاظ معنایی میدان است و نه از لحاظ عملکردی. این فلکه ها در حال حاضر محل توقف کامیون و اتوبوس های بین شهری و مسافر کش ها شده اند. سواره و پیاده بدون هیچ نظم و قانونمندی در تداخل با یکدیگر در فلکه حضور دارند و هر یک برای دیگری خطر محسوب می شود. هندسه اکثر این فلکه ها نیز باعث می شود که مسافر نتواند براحتی مسیر بعدی خود را انتخاب کند. زیرا راه های منتهی به آنها معمولا آنقدر شبیه هم بوده و اتصال راه به فلکه تابع هندسه تقاطع آن است که به سختی می توان یک راه را از سایر راه ها باز شناخت. با این اوصاف برای تعریف ورودی یک شهر نمی توان به عناصری چون بلوار یا فلکه آنهم به صورت تغییر ماهیت یافته، بسنده نمود. ورودی یک شهر مجموعه ای از فضاهاست که مسافر را آماده مواجهه با آن می کند. برای نشان دادن شان یک شهر، تکرار الگوهای بی ماخذ مسلما راه حل مناسبی نیست. (منبع قبلی، ص ۹).
۲-۹٫ انواع ورودی های شهری

1. 1. ۱. ورودی شهر

1. 1. ورودی محله

از آنجا که ورودی مکانی است برای پایان یک حرکت و آغاز حرکتی دیگر و با توجه به دیدگاه غیر ایرانی، که مبدل های حرکتی یا Interchange را ورودی شهر امروز می داند باید به ورودی شهر به عنوان مکانی برای تبدیل انواع حرکت ها به یکدیگر نگاه کرد. تبدیل انواع حرکت ها و وسایل نقلیه برونشهری به حرکت درون شهری برای روان کردن ترافیک و سیستم حمل و نقل شهری، و به عبارتی برای هر چه کمتر کردن اختلالات حرکتی و تداخل جابه جایی های مختلف.
بدین ترتیب در کنار صرفه جویی در وقت مسافران، از جابه جایی های بی مورد در سطح شهر و تداخل حرکت پیاده و سواره در سطح خیابان های ورودی شهر جلوگیری می شود.
۲-۹-۱٫ ورودی شهر- خیابان
اگر فردی با سرعت ۸۰ کیلومتر در ساعت از طریق بزرگراهی وارد شهری شود، چه کسی می‎تواند بگوید که وی ازکدام سمت وارد شهر شده است؟ اگر مسافر غریبی بخواهد به کمک تابلوهای راهنمای مستقر در تقاطع های پر تردد شهری ناآشنا، مرکز شهر را جست و جو و تعقیب کند، اگر فاقد تجربۀ کافی برای جهت‎یابی باشد، چگونه می تواند در یابد که درکدام قسمت از شهر قرار دارد. امروزه محورهای دید در مسیرها و مدخل های ورودی منتهی به شهر که باید به نوعی معرف شهر باشند و انسان را برای دیدن و تجربه کردن شهر آماده کنند، به علت ساخت و سازهای صنعتی و بناهای بلند و کوتاه، مسدود است.
جایی که شهر باید جلوه ای از خود نشان دهد ودارای مفهوم و معنا باشد، مشمئز کننده و فاقد ویژگی است. مبادی ورودی شهر ها در حال حاضر محدوده های آباد وسرزنده ای نیستند و جهت گیری و انتخاب مسیر در آنها بسیار دشوار و اشتباه انگیز است. سرعت، ویژگی زندگی مدرن امروزی است. فردی که با وسیلۀ نقلیۀ سریع دائماً از فضایی به فضای دیگری در حال حرکت است، دنیا را مانند فیلم سینمایی تجربه می کند.
صحنه ها و مناظر در تغییر و تعویض پیوسته، مداوم یکدیگر را قطع کرده و با همپوشانی صحنه ها، به جای صحنه های کوچک و تقسیم بندی شده، سایه نمای آن را ایجاد می کنند. در گذشته مناظر شهری به گونه‎ای هدفمند، ترکیب و تلفیق دشه و بر حسب درجۀ اهمیت شان منظم می شدند. در حال حاضر این مناظر به علت سرعت، برای اتومبیل رانان قابل درک و تجربه کردن نیستند و آنها به نوع دیگری از منظر خیابان نیاز دارند، منظری که به هنگام حرکت با سرعت زیاد قابل درک و تجربه کردن باشد.
مسئلۀ تعریف ورودی شهر، فقط با ایجاد دروازۀ جدید، پشت تابلوی نام شهر یا نصب پارچه نوشته ای بسیار بزرگ که روی آن به تازه واردین خوشامد گفته باشد، حل نمی شود، بلکه طراحی و برنامه ریزی این ورودی ها مسئله عمده ای است که طراحی معمارانه آن فقط بخش کوچکی از کل قضیه را در بر می گیرد.
۲-۹-۲٫ ورودی شهر- ایستگاه راه آهن
ورود به شهر با قطار، کاملاً متفاوت از ورود به شهر با اتومبیل از طریق جاده است. مسافر قطار به هنگام ورود به شهر، این مراحل را تجربه می کند:

• • طی کردن مسافت محدودۀ خارج از شهر به طرف شهر؛

• • معماری ورودی – ایستگاه راه آهن؛

• • خروج از ایستگاه راه آهن و قدم گذاشتن به خارج از محوطۀ آن.

در حال حاضر، تجربه کردن محدودۀ خارج از شهر به داخل شهر با قطار، همانند تجربۀ کابوس طی کردن مسیر (جاده) منتهی به شهر با اتومبیل است و اغتشاش و آلودگی بصری و بی نظمی موجود در این مسیر آزار دهنده است. پر واضح است که نمی توان خطوط ریلی را در ردۀ شریان های ترددی درون شهری دسته‎بندی کرد، بنابراین در حاشیۀ خطوط، ویلا یا بنا های با ارزشی احداث نمی شود. حاشیۀ مسیر را کارگاه های صنعتی مختلف، نمای جبهۀ پشت بناهای مسکونی (حیات خلوت ها)، خاکریزها، خطوط فشار قوی برق، مسکونی های فاقد ارزش، مسیر خطوط راه آهن را تا ایستگاه همراهی می کنند. در حالی که نحوۀ رسیدن به مقصد چه از نظر زیبایی شناختی و چه از لحاظ روان شناسی، تجربۀ بسیار با اهمیتی تلقی می شود. برخلاف گذشته، امروز ایستگاه های راه آهن دیگر دروازۀ شهر محسوب نمی شوند، ولی هنوز هم از موقعیت مرکزیت برخوردارند، زیرا محل آمد و شد مسافران زیادی هستند که سفر خود را از این محل آغاز کرده یا به آن خاتمه می دهند یا وسیلۀ نقلیۀ خود را تعویض می کنند. در کشور های پیشرفتۀ صنعتی، ایستگاه های راه آهن هنوز هم فضاهایی با روح و تحرک اند که دائماً در حال تغییر و تحول و بازسازی می‎باشند. کاربری های قدیمی، تغییر داده شده و به روز می شوند، زیرا نیازهای جدید، تغییر وضعیت موجود را ایجاب می کند. ولی تعدادی از ایستگاه ها هم، به علت بی توجهی مسئولان، به تدریج با دکه های فرسوده و رنگ و رو رفتۀ فروش مواد خوراکی، سوغات و یادگاری، به انضمام تابلو ها پارچه نوشته ها و علایم راهنما و جهت یابی برای هدایت مسافران (که به جای راهنمایی آنها، آنان را بیشتر گیج و سر در گم می کند) پر شده اند که همگی به آشفتگی ایستگاه کمک کرده و سیمای زشت و غیر دوستانه ای از آن می‎سازند، که دال بر عدم وجود سیاست های مهمان نوازانۀ مدیریت ایستگاه دارد.

روایی این مقیاس از نوع روایی محتواست. در تعیین روایی محتوا، تک تک سوالات و آنچه را که آنها به کار می گیرند به حساب می آورند. منظور از روایی محتوا این است که سوالات باید جنبه های مختلف پرخاشگری را شامل شوند. روایی این آزمون را خود آیزنگ تعیین کرده است. بدین ترتیب که آن را، برای انجام دادن کارهای کلینیکی تهیه و روی بیش از ۱۲۰۰۰۰ زن، مرد، کودک، افراد بالغ، بهنجار، عصبی، بیمار روانی، تبهکار و ضمنا ۲۰۰۰ زوج دوقلو و علاوه بر آن تعداد زیادی افراد بالغ و کودک نیز، که در تهیه الگوهای اولیه هنجارها از آنها استفاده شده بود، اجرا کرده است (آیزنگ، ۱۹۷۵ ؛ به نقل از گنجی، ۱۳۹۱).

۳-۶- جامعه آماری پژوش
جامعه آماری این پژوهش تمامی دانش آموزانی که در آموزشگاه های شهرستان شاهرود در مقطع دوره اول دبیرستان تحصیل می کنند که آمار آنها ۴۰۱۳ نفر می باشد را تشکیل می دهد.
۳-۷- روش نمونه گیری، فرمول و برآورد حجم نمونه
روش نمونه گیری اتخاذ شده برای این بخش ازپژوهش،به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای ابتدا مدارس را سه بخش از نظر موقعیت مکانی ۳۹%از بالای شهر ،۴۰%از مرکز شهر و۲۱%از روستاهای اطراف شهر با توجه به پراکندگی جمعیت جامعه آماری مشخص گردید و مدارسی انتخاب و بطور تصادفی از دانش آموزان طبق جدول کرجسی و مورگان از تعداد کل تقریباً ۴۰۰۰ نفر تعداد ۳۵۱ نفر بدست آمده که ۱۳۷ نفراز دانش آموزان آموزشگاه شهید وکیلیان واقع در بالای شهر و تعداد۱۴۰ نفر از دانش آموزان آموزشگاه حافظ واقع در وسط شهر و تعداد ۷۴ نفر از دانش آموزان آموزشگاه های شهید باقریه،بعثت و فضیلت واقع در روستاهای اطراف شهر که در سال ۹۲-۹۳مشغول تحصیل بودند انتخاب شدند.که محقق شخصاً در کلاس ها حاضر شده وپس از توضیحات لازم پرسشنامه ها تکمیل گردیده است.
۳-۸- روش های تجزیه و تحلیل داده ها
با بهره گرفتن از نرم افزار آماری spssو Amos به بررسی روابط احتمالی و خطی متغییرهای مورد نظر پرداخته میشود.در این مطالعه با توجه به ماهیت تحقیق ازروش رگرسیون و همبستگی استفاده می شود.
فصل چهارم
تجزیه و تحلیل داده ها (یافته ها)
۴-۱مقدمه
نتیجه گیری مطلوب، حاصل تجزیه و تحلیل دقیق اطلاعاتی است که بر مبنای سئوالات مدل تحقیق گردآوری شده است. بنابراین تجزیه و تحیل اطلاعات به عنوان بخشی از فرایند روش تحقیق علمی، یکی از پایه های اصلی هر مطالعه و بررسی است. هدف از تجزیه و تحلیل، درآوردن داده ها به شکل قابل فهم وقابل تفسیر است.
در این تحقیق ابتدا آمار توصیفی داده های گردآوری شده ارائه می شود و سپس تحلیل داده ها بر مبنای آمار استنباطی به کمک فنون مناسب به منظور آزمون فرضیه ها صورت می گیرد.
اولین مرحله توصیف داده ها توصیف و تلخیص داده ها با بهره گرفتن از آمارهای توصیفی می باشد.در این فصل محقق پس از استخراج داده ها به خلاصه کردن و طبقه بندی داده ها با بهره گرفتن از جداول توزیع فراوانی و نمودارها پرداخته است و سپس با کمک داده های جمع آوری شده و روش اماری استباطی در صدد پاسخگویی به فرضیات پژوهش برآمده است.لذا این فصل در دو قسمت آمار توصیفی(همبستگی) و آمار استنباطی (آزمون رگرسیون) ارائه می گردد.
بخش اول: آمار توصیفی
پس از جمع آوری و طبقه بندی داده های حاصل از پرسشنامه اقدام به سنجش فرضیه های پژوهش می نماییم که ضرایب همبستگی و ناحیه معنی داری آزمون در جدول ۴-۱ نشان داده شده است.
جدول۴-۱

همانگونه که در جدول ۴-۱ نشان داده شده است ناحیه معنی داری سلامت اجتماعی و مولفه های سلامت اجتماعی با پرخاشگری معادل ۰.۰۰۰ استخراج گردیده است که از ۱% خطای مفروض کمتر بوده لذا می توان رابطه آنها را معنی دار دانست و بدلیل اینکه ضریب معنی داری منفی می باشد نتیجه گرفته می شود بین سلامت اجتماعی و مولفه های آن با پرخاشگری رابطه منفی و معکوس وجود دارد.